GOLGOTHA

[[Dapit sa] Kalabera].

Ang dapit nga anaa sa gawas, apan duol sa siyudad sa Jerusalem, diin si Jesu-Kristo gilansang. (Mat 27:33; Ju 19:17-22; Heb 13:12) Duol niana may usa ka dalan ug usa ka tanamang lubnganan. (Mat 27:39; Ju 19:41) Ang “Golgotha,” o “Dapit sa Kalabera,” gitawag usab ug “Kalbaryo” (Luc 23:​33, KJ, Dy), nga gikan sa Latin nga calvaria (kalabera). Ang rekord sa Bibliya wala mag-ingon nga ang Golgotha anaa sa ibabaw sa usa ka bungtod, apan naghisgot kini nga may pipila nga naglantaw sa paglansang gikan sa halayo.​—Mar 15:40; Luc 23:49.  

Ang Simbahan sa Santo Sepulcro nagbarog karon diha sa gituohang dapit sa Golgota ug lubnganan ni Jesus. Sa ikaupat nga siglo K.P., gisugo ni Emperador Constantino si Obispo Macarius sa pagsusi kon asang dapita gilansang ug gilubong si Jesus. Si Macarius midesisyon nga ang maong dapit mao ang nahimutangan sa templo ni Aprodita (Venus) nga gitukod ni Hadrian. Busa si Constantino mimando nga gub-on ning temploha ug magtukod ug basilika nga sa ulahi gipadak-an ug gibag-o, nga nahimong ang Simbahan sa Santo Sepulcro. Ang pagpangubkob sa mga arkeologo nga nagsugod niadtong 1960 nagpakita nga ang maong lugar gigamit ingong sementeryo, ug gituohan nga tinuod kana niadtong unang siglo K.P.

Ang laing lokasyon nga gisugyot ingong dapit diin gilansang si Jesus mao ang usa ka dapit nga 230 m (755 p) ang gihabogon sa AS sa Ganghaan sa Damasco, karon nailhang Kalbaryo ni Gordon. Niadtong 1842 gisugyot nga kini ang tinuod nga nahimutangan sa Golgotha ug sa lubnganan ni Jesus. Niadtong 1883 ang maong lokasyon giduso ni Heneral C. G. Gordon, usa ka bayaning sundalo sa Britanya. Kini nga lokasyon maoy banabana lamang. Pinasukad sa mabatonang ebidensiya sa arkeolohiya, si Gabriel Barkay nag-ingon nga ang Tanamang Lubnganan sa duol nga kanunayng gipakita ngadto sa mga turista ingong mao ang dapit nga gilubngan kang Jesus sa orihinal gikubkob ug gigamit panahon sa ikawalo o ikapito nga siglo W.K.P. Dili kini mohaom sa kahubitan sa Juan 19:41 nga naghisgot bahin sa “usa ka bag-ong handomanang lubnganan, nga wala pay usa nga nahilubong.”​—Biblical Archaeology Review, Marso/Abril 1986, p. 50.

Ang lokasyon sa Golgotha sagad nahimong usa ka emosyonal nga relihiyosong isyu. Apan walay arkeolohikanhong ebidensiya nga ang “Kalbaryo ni Gordon” mao ang Golgotha. Mahitungod sa lokasyon nga nahimutangan sa Simbahan sa Santo Sepulcro, ang lokasyon niini gipasukad sa mga arkeolohikanhong mga kaplag apan kadaghanan niini gibase sa tradisyon nga sukad pa sa ikaupat nga siglo. Maylabot sa ulahing lokasyon, ang Biblical Archaeology Review (Mayo/Hunyo 1986, p. 38) nag-ingon: “Kami dili makatino sa bug-os nga ang dapit sa Simbahan sa Santo Sepulcro mao ang dapit nga gilubngan kang Jesus, apan tino nga kami walay laing dapit nga ikapunting nga mas duol niana.” Busa nagpabiling banabana ang nahimutangan niini.