KAMINYOON SA BAYAW NGA LALAKI
Gitawag usab nga kaminyoon sa kabanay sa namatayng bana; usa ka batasan diin ang usa ka lalaki makigminyo sa walay-anak nga biyuda sa iyang namatayng igsoon aron makapatunghag anak nga magpadayon sa linya sa kaliwat sa iyang igsoon. Ang Hebreohanong berbo nga nagkahulogang “himoa ang kaminyoon sa bayaw nga lalaki” maoy ya·vamʹ, nga kaamgid sa Hebreohanong mga termino alang sa “bayaw nga lalaki” ug ‘balo sa igsoong lalaki.’—Gen 38:8; Deu 25:5, ftn sa Rbi8; 25:7.
Ang balaod bahin sa kaminyoon sa bayaw nga lalaki diha sa Deuteronomio 25:5, 6 mabasa: “Kon ang mga managsoon mag-ipon sa pagpuyo ug mamatay ang usa kanila nga walay anak nga lalaki, ang asawa sa namatay kinahanglan nga dili mahimong asawa sa laing lalaki sa gawas. Ang iyang bayaw nga lalaki moadto kaniya, ug siya mangasawa kaniya ug himoon ang kaminyoon sa bayaw nga lalaki uban kaniya. Ug mahitabo nga ang panganay nga ipanganak niya magabangon sa ngalan sa iyang namatay nga igsoon, aron ang iyang ngalan dili mapala gikan sa Israel.” Walay duhaduha nga kini gipadapat minyo man o dili ang buhi nga igsoong lalaki.
Si Jehova mao ang usa “nga kaniya utang sa tanang kabanayan sa langit ug sa yuta ang ngalan niini.” (Efe 3:15) Siya nahangawa labot sa pagtipig sa ngalan ug linya sa banay. Kini nga prinsipyo gisunod sa kapanahonan sa mga patriarka ug sa ulahi gilakip sa pakigsaad sa Balaod sa Israel. Ang babaye dili “mahimong asawa sa laing lalaki sa gawas,” buot ingnon, dili gayod siya makigminyo ug lalaki nga gawas sa maong banay. Sa dihang minyoan siya sa iyang bayaw nga lalaki, ang panganay nga anak magdala, dili sa ngalan sa bayaw nga lalaki, kondili sa namatay nga bana. Wala kini magpasabot nga ang bata kanunayng nganlan sa ngalan sa namatayng bana apan nga iyang ipadayon ang linya sa banay ug ang panulondon magpabilin diha sa panimalay sa namatayng bana.
Ang giingong, “kon ang mga managsoon mag-ipon sa pagpuyo,” lagmit wala magpasabot nga sila nagpuyo sa mao rang balay apan sa mao ra nga dapit. Apan ang Mishnah (Yevamot 2:1, 2) nag-ingon nga kini wala magpasabot sa samang komunidad kondili sa samang panahon. Siyempre, kon sa layo nagpuyo ang igsoong lalaki malisdan siya sa pag-atiman sa iyang kaugalingong panulondon ug sa panulondon sa iyang igsoon hangtod nga aduna nay manununod nga makaatiman niana. Hinuon ang mga panulondon sa banay sagad nga anaa ra sa samang dapit.
Ang usa ka pananglitan sa kaminyoon sa bayaw nga lalaki sa mga panahon sa patriarka mao ang kaso ni Juda. Siya nagkuha ug asawa, si Tamar, alang kang Er nga iyang panganayng anak, ug sa dihang si Er nahimong daotan sa mga mata ni Jehova, siya gipatay ni Jehova. “Tungod niana si Juda miingon kang Onan [igsoong lalaki ni Er]: ‘Pakigdulog sa asawa sa imong igsoon ug himoa ang kaminyoon sa bayaw nga lalaki uban kaniya ug pagpatunghag kaliwat alang sa imong igsoong lalaki.’ Apan si Onan nahibalo nga ang kaliwat dili maiya; ug nahitabo nga sa dihang nakigdulog siya sa asawa sa iyang igsoon siya nag-usik sa iyang binhi nganha sa yuta aron dili hatagan ug kaliwat ang iyang igsoong lalaki.” (Gen 38:8, 9) Tungod kay midumili si Onan sa pagtuman sa iyang obligasyon maylabot sa kahikayan sa kaminyoon sa bayaw nga lalaki, siya gipatay ni Jehova. Dayon giingnan ni Juda si Tamar nga maghulat hangtod nga ang iyang ikatulong anak nga si Sela modako, apan wala ipahimo ni Juda kang Sela ang iyang katungdanan kang Tamar.
Paglabay sa panahon, human mamatay ang asawa ni Juda, gimaniobra ni Tamar ang mga panghitabo aron makabaton ug manununod gikan sa iyang ugangang lalaki. Iyang gihimo kini pinaagi sa pagtakoban, nga nagtabon ug usa ka panyolon ug usa ka pandong, ug milingkod daplin sa dalan diin iyang nahibaloan nga moagi si Juda. Naalaan siya ni Juda nga usa ka pampam ug nakigdulog kaniya. Si Tamar mikuhag mga timaan gikan kang Juda ingong ebidensiya sa ilang relasyon, ug sa dihang nabutyag ang kamatuoran, siya wala basola ni Juda apan mipahayag nga si Tamar mas matarong pa kay kaniya. Ang rekord nag-asoy nga wala na siya makigdulog pa kaniya sa dihang iyang nasayran kon kinsa siya. Sa ingon, si Juda wala-tuyoang nakapatunghag manununod alang kang Er pinaagi sa iyang umagad nga babaye.—Gen 38.
Ubos sa Balaod, kon ang bayaw nga lalaki dili buot motuman sa iyang katungdanan, ang balo magdala sa kaso ngadto sa mga ansiyano sa siyudad ug pahibaloon sila bahin niini. Kinahanglang moatubang ang bayaw nga lalaki ug mosulti nga dili siya buot makigminyo kaniya. Niana huboon sa balo ang sandalyas gikan sa tiil sa iyang bayaw nga lalaki ug lud-an ang iyang nawong. Human niana ang ngalan sa lalaki “pagatawgon diha sa Israel nga ‘Ang balay sa usa nga gihuboan sa iyang sandalyas,’” usa ka ekspresyon nga nagbiaybiay sa iyang panimalay.—Deu 25:7-10.
Ang batasan sa paghubo sa sandalyas lagmit mitungha tungod kay sa dihang panag-iyahon sa usa ka tawo ang usa ka yuta, kini iyang himoon pinaagi sa pagtamak sa yuta ug pamatud-an ang iyang pagkatag-iya pinaagi sa pagbarog ibabaw niini nga sul-ob ang iyang sandalyas. Sa paghubo sa iyang sandalyas ug paghatag niini ngadto sa uban, iyang gisalikway ang iyang posisyon ug kabtangan atubangan sa tigulang nga mga saksi diha sa ganghaan sa siyudad.—Ru 4:7.
Dugang pang katin-awan ang gihatag labot niini diha sa basahon ni Ruth. Usa ka Judeanhong lalaki nga ginganlag Elimelek ang namatay, ingon man usab ang iyang duha ka anak nga lalaki, nga nagbiya sa iyang balo nga si Noemi ug sa duha ka balong umagad nga babaye. Dihay usa ka lalaki nga gitawag sa Bibliya nga “Pulano” nga suod nga paryente ni Elimelek, lagmit iyang igsoon. Kini siya, kay labing suod nga kabanay, mao ang gitawag nga go·ʼelʹ, o manlulukat. Kini siya midumili sa pagtuman sa iyang katungdanan apan mihubo sa iyang sandalyas ug dayag nga naghatag niini ngadto kang Boaz, sa ingon naghimo kang Boaz nga mao ang sunod nga labing suod nga kabanay nga may katungod sa paglukat. Busa gipalit ni Boaz ang yuta ni Elimelek ug pinaagi niana gikuha si Noemi, apan sanglit si Noemi tigulang na kaayo aron manganak, ang balo nga umagad nga babaye nga si Ruth mao ang aktuwal nga nahimong asawa ni Boaz aron magpatunghag anak sa ngalan ni Elimelek. Sa dihang ang bata nga si Obed natawo, ang silingang kababayen-an miingon: “Natawo alang kang Noemi ang usa ka lalaki,” nga nag-isip sa bata nga anak ni Elimelek ug Noemi. Si Boaz ug Ruth nakahimog pag-alagad kang Jehova; ang ngalan sa ilang anak nagkahulogang “Alagad; Usa nga Nag-alagad.” Gipanalanginan ni Jehova kini nga kahikayan, kay si Obed nahimong katigulangan ni David ug busa, lakip sa direktang linya sa kagikan ni Jesu-Kristo.—Ru 4.
Ang katungod sa kaminyoon sa kabanay sa namatayng bana dayag nga magsugod sa labing suod nga lalaking paryente ingon sa gilatid sa balaod labot sa panulondon sa katigayonan, nga mao, ang kinamagulangang igsoon, ubang mga igsoon sumala sa edad, unya ang igsoong lalaki sa amahan, ug uban pa. (Num 27:5-11) Sa paghisgot sa kaminyoon sa bayaw nga lalaki diha sa Mateo 22:23-28 ug Lucas 20:27-33, gipakita nga ang katungdanan sa pagpakigminyo sa walay-anak nga balo sa igsoon ipasa gikan sa usa ka igsoon ngadto sa sunod nga igsoon kon sunodsunod sila nga mamatay. Ang laing igsoon dayag nga dili makauna sa magulang nga igsoon, kinsa may pangunang obligasyon, gawas lang kon ang magulang modumili nga himoon kini.