TALAAN SA KAGIKAN

Usa ka asoy bahin sa kagikan sa mga katigulangan o mga paryente sa tawhanong banay. Si Jehova nga Diyos mao ang dakong Tigtala sa mga kagikan o Tigtipig sa mga rekord sa paglalang, mga sinugdanan, pagkatawo, ug sa mga kaliwat. Siya mao ang “Amahan, nga kaniya utang sa tanang kabanayan sa langit ug sa yuta ang ngalan niini.” (Efe 3:​14, 15) Ang iyang Pulong, ang Bibliya, naundan sa tukmang rekord sa mga talaan sa kagikan nga mahinungdanon sa iyang katuyoan.

Kinaiyanhong tinguha sa tawo nga sayron ang iyang kagikan ug tipigan ang ngalan sa iyang banay. Daghang nasod sa kanhing mga panahon nagtipig ug detalyadong mga talaan sa kagikan, ilabina ang mga linya sa kagikan sa ilang mga saserdote ug mga hari. Ang mga Ehiptohanon nagtipig ug ingon niini nga mga talaan, sama sa mga Arabo. Adunay nakaplagang mga papan nga sinulatag cuneiform nga naundan sa mga talaan sa kagikan sa mga hari sa Babilonya ug Asirya. Ang mas bag-ong mga pananglitan mao ang mga talaan sa kagikan sa mga Grego, Celt, Saxon, ug sa mga Romano.

Ang Hebreohanong berbo alang sa pagrehistro sa pursosong kaliwat maoy ya·chasʹ, nga gihubad nga ‘natala sumala sa kagikan’ (1Cr 5:17); ang kaamgid nga nombre maoy yaʹchas, nga gihubad nga “talaan sa kagikan.” (Neh 7:5) Ang Gregong termino nga ge·ne·a·lo·giʹa nga makita diha sa 1 Timoteo 1:4 ug Tito 3:9 nagtumong sa personal nga “mga talaan sa kagikan.”

Gibuksan sa apostol nga si Mateo ang iyang asoy sa Ebanghelyo pinaagi niini nga pasiuna: “Ang basahon sa kasaysayan [ge·neʹse·os, porma sa geʹne·sis] ni Jesu-Kristo, nga anak ni David, nga anak ni Abraham.” (Mat 1:1) Ang Gregong pulong nga geʹne·sis sa literal nagkahulogang “linya sa kaliwat; kagikan.” Kining Grego nga termino gigamit sa Septuagint sa paghubad sa Hebreohanong toh·le·dhohthʹ, nga may susamang pangunang kahulogan, ug dayag nga nagpasabot sa “kasaysayan” diha sa daghang higayon diin kini makaplagan sa basahon sa Genesis.​—Itandi ang Gen 2:​4, ftn sa Rbi8.

Siyempre, dili lang kay talaan sa kagikan ni Kristo ang giasoy ni Mateo. Siya dugang nga nag-asoy sa kasaysayan sa pagkatawo, ministeryo, kamatayon, ug pagkabanhaw ni Jesus. Kini nga paagi sa pag-asoy maoy komon kaniadto, kay ang talaan sa kagikan gihimo usab nga dugokan sa labing unang Grego nga mga kasaysayan. Sa maong karaang mga panahon ang usa ka kasaysayan nakasentro sa mga tawong gitala o gipaila diha sa talaan sa kagikan niini. Busa ang talaan sa kagikan maoy usa ka hinungdanong bahin sa kasaysayan, nga sa daghang higayon nagsilbing introduksiyon niini.​—Tan-awa ang 1Cr 1-9.

Sa paghukom didto sa Eden, gisaad sa Diyos ang Binhi sa “babaye” nga maoy modugmok sa ulo sa Halas. (Gen 3:15) Lagmit nga kini ang gigikanan sa ideya nga ang Binhi adunay tawhanong linya sa kagikan, bisan tuod nga ayha pa human masultihi si Abraham nga pinaagi sa iyang Binhi panalanginan ang tanang kanasoran nga espesipikong gihisgotan nga ang linya sa Binhi magasubay sa yutan-ong mga kagikan. (Gen 22:​17, 18) Tungod niana ang talaan sa banay ni Abraham hinungdanon kaayo. Ang Bibliya mao ang bugtong rekord dili lamang sa kagikan ni Abraham kondili sa tanang nasod usab nga naggikan sa mga anak ni Noe nga si Sem, Ham, ug Japet.​—Gen 10:32.

Sumala sa mga komento ni E. J. Hamlin diha sa The Interpreter’s Dictionary of the Bible, ang talaan sa kanasoran sa Genesis maoy “talagsaon diha sa karaang mga literatura. . . . Ang hilabihang pagtagad niini sa kasaysayan dili makaplagan sa bisan unsang ubang sagradong literatura sa kalibotan.”​—Giedit ni G. Buttrick, 1962, Tomo 3, p. 515.

Ang Katuyoan sa mga Talaan sa Kagikan.  Gawas pa sa kinaiyanhong hilig sa tawo sa pagtipig ug rekord kon kanus-a natawo ang usa ug kon kinsa ang iyang mga kadugo, ang talaan sa kagikan o kaliwat hinungdanon sa kronolohiya, ilabina sa kinasayohang bahin sa kasaysayan sa tawo. Apan labaw pa niana, tungod sa mga saad, tagna, ug mga pakiglabot sa Diyos, mahinungdanon ang pagbatog rekord sa pipila ka linya sa mga kaliwat.

Human sa Lunop, gipunting sa panalangin ni Noe nga ang mga kaliwat ni Sem pagapaboran sa Diyos. (Gen 9:​26, 27) Sa ulahi, gibutyag sa Diyos ngadto kang Abraham nga ang pagatawgon nga iyang “binhi” magagikan kang Isaac. (Gen 17:19; Rom 9:7) Busa, tataw nga aron mailhan kini nga Binhi gikinahanglan ang usa ka maayo kaayong pagkarekord nga talaan sa kagikan. Mao nga sa paglabay sa panahon, ang linya sa mga kaliwat ni Juda, ang tribo nga gisaaran sa pagkapangulo (Gen 49:10), ug ilabina ang banay ni David, ang harianong linya, kinahanglang itala nga detalyado. (2Sa 7:12-16) Itagana niini nga rekord ang talaan sa kagikan sa Mesiyas, ang Binhi, ang linya nga hinungdanon kaayo.​—Ju 7:42.

Ang ikaduhang giampingan pag-ayo nga talaan sa kagikan o kaliwat mao ang sa tribo ni Levi, diin gihatagan ug linaing pagtagad ang saserdotehanong banay ni Aaron.​—Ex 28:1-3; Num 3:5-10.

Dugang pa, ubos sa Balaod, ang mga talaan sa kagikan hinungdanon aron matino ang relasyon sa matag tribo alang sa pagbahin sa yuta ug aron mapiho ang relasyon sa matag banay alang sa tagsatagsa ka panulondon nga yuta. Nagsilbi kining hinungdanong basehanan sa pag-ila sa kinadul-ang paryente ingong go·ʼelʹ, ang usa nga kuwalipikado alang sa kaminyoon sa bayaw nga lalaki (Deu 25:​5, 6), sa paglukat sa iyang paryente (Lev 25:47-49), ug ingong tigpanimalos sa dugo batok sa mamumuno (Num 35:19). Dugang pa, ang pakigsaad sa Balaod nagdili sa kaminyoon tali sa suod nga mga paryente o kadugo, mao nga gikinahanglan ang kasayoran sa mga relasyon sa kagikan.​—Lev 18:​6-18.

Ang hugot nga pagtamod sa mga Israelinhon sa mga talaan sa kagikan gipakita sa kahimtang nga mitungha human sa pagbalik gikan sa Babilonya, sa dihang ang pipila, nga gituohang saserdotehanon ug kagikan, wala makakaplag sa talaan sa ilang rehistro. Sila gibaoran ni Zorobabel nga dili mokaon sa labing balaan nga mga butang nga gitagana alang sa mga saserdote hangtod nga ilang kapamatud-an sa publiko ang ilang kagikan. (Neh 7:63-65) Lakip sa katawhan nga girehistro mao ang mga Netinim, kay sila, bisan dili Israelinhon, maoy usa ka grupo nga opisyal nga gipinig alang sa pag-alagad sa templo.​—Neh 7:46-56.

Maylabot sa kronolohiya, sa kadaghanang kahimtang ang mga talaan sa kagikan wala gayod himoa aron mohatag ug bug-os nga impormasyon. Bisan pa niana, sagad makatabang kini sa kronolohiya kay kini magamit sa pagtino sa pipila ka bahin sa kronolohiya o sa pagdugang ug hinungdanong mga detalye. Dili ikaingon nga ang mga talaan sa kagikan o kaliwat kanunayng maoy basehanan nga matino ang pagdaghan sa populasyon, sanglit sa daghang higayon ang pipila ka dugtong sa kagikan o kaliwat wala ilakip kon kini wala kinahanglana sa usa ka talaan nga gihisgotan. Ug sanglit ang mga talaan sa kagikan kasagarang wala maglakip sa mga ngalan sa mga babaye, ang mga ngalan sa mga asawa ug mga puyopuyo sa usa ka tawo wala itala; sa susama dili tanan sa iyang mga anak nga gikan niini nga mga asawa ang ginganlan; usahay bisan gani ang pipila ka anak sa unang asawa wala ilakip.

Sukad Kang Adan Hangtod sa Lunop. Adunay ebidensiya sa Bibliya nga naglungtad ang mga talaan sa mga relasyon sa banay sukad pa sa paglalang sa tawo. Sa pagkatawo sa anak ni Adan nga si Set, si Eva miingon: “Ang Diyos nagpili ug laing binhi alang kanako puli kang Abel, tungod kay si Cain nagpatay man kaniya.” (Gen 4:25) Ang mga hawas sa linya sa kaliwat ni Set naluwas sa Lunop.​—Gen 5:3-29, 32; 8:18; 1Pe 3:​19, 20.

Sukad sa Lunop Hangtod Kang Abraham. Ang linya sa kaliwat sa anak ni Noe nga si Sem, kinsa nakadawat sa panalangin ni Noe, nagpatungha kang Abram (Abraham), ang “higala ni Jehova.” (San 2:23) Kini nga talaan sa kagikan, lakip ang gihisgotan nga talaan sa wala pa ang Lunop, mao ang bugtong magamit sa pagsubay sa kronolohiya sa kasaysayan sa tawo hangtod kang Abraham. Diha sa talaan sa wala pa ang Lunop, ang rekord maoy subay sa linya ni Set, ug sa talaan human sa Lunop, ang rekord maoy subay kang Sem. Kanunayng gihisgotan niini ang panahon sukad sa pagkahimugso sa usa ka tawo hangtod sa pagkahimugso sa iyang anak. (Gen 11:10-24, 32; 12:4) Wala nay laing detalyadong mga talaan sa kagikan ang naghisgot niini nga makasaysayanhong yugto​—nga nagpakitang kini nga mga talaan adunay dobleng katuyoan, sa pagtino sa talaan sa kagikan ug ingon man usab sa kronolohiya. Sa pipila ka kahimtang ang pagtino sa espesipikong mga panghitabo diha sa agos sa panahon mapalampos pinaagi sa paggamit sa impormasyon sa talaan sa kagikan.​—Tan-awa ang KRONOLOHIYA (Sukad sa 2370 W.K.P. hangtod sa pakigsaad kang Abraham).

Sukad Kang Abraham Hangtod Kang Kristo. Pinaagi sa pagpangilabot sa Diyos, si Abraham ug Sara nakabaton ug anak, si Isaac, nga pinaagi kaniya ang “binhi” nga gisaad moabot. (Gen 21:1-7; Heb 11:​11, 12) Gikan sa anak ni Isaac nga si Jacob (Israel) mitungha ang orihinal nga 12 ka tribo. (Gen 35:22-26; Num 1:20-50) Ang Juda mao ang harianong tribo, apan sa ulahi kini diha na lamang sa banay ni David. Ang mga kaliwat ni Levi mao ang nahimong saserdotehanong tribo, apan ang pagkasaserdote iya lamang sa linya ni Aaron. Aron mapamatud-an ang iyang legal nga katungod sa trono, si Jesu-Kristo nga Hari kinahanglang mailhan nga naggikan sa banay ni David ug sa linya ni Juda. Apan tungod kay ang iyang pagkasaserdote maoy pinaagi sa panumpa sa Diyos, sa paagi nga sama kang Melquisedek, ang pagka-Levihanon ug kaliwat dili na kinahanglan.​—Sal 110:​1, 4; Heb 7:11-14.

Ubang Iladong mga Talaan sa Kagikan. Dugang pa sa talaan sa kagikan sukad kang Adan hangtod kang Jesu-Kristo ug sa detalyadong mga talaan sa kagikan sa 12 ka anak nga lalaki ni Jacob, aduna pay mga talaan sa kagikan sa mga katawhan nga kadugo sa mga Israelinhon. Kini naglakip sa mga igsoon ni Abraham (Gen 11:27-29; 22:20-24); sa mga anak ni Ismael (Gen 25:13-18); kang Moab ug Ammon, kinsa mga anak sa pag-umangkon ni Abraham nga si Lot (Gen 19:33-38); sa mga anak ni Abraham kang Ketura, nga gikan kanila mitungha ang Midian ug ang ubang mga tribo (Gen 25:​1-4); ug sa mga kaliwat ni Esau (Edom) (Gen 36:1-19, 40-43).

Kining mga nasora mahinungdanon tungod kay sila paryente sa Israel nga piniling katawhan sa Diyos. Si Isaac ug Jacob nagkuha ug mga asawa gikan sa banay sa igsoon ni Abraham. (Gen 22:20-23; 24:​4, 67; 28:1-4; 29:21-28) Ang Diyos naghatag ug mga teritoryo sa Israel nga ang utlanan kasikbit sa mga nasod sa Moab, Ammon, ug Edom, ug ang Israel gisugo nga dili molapas sa gipanunod nga yuta niini nga katawhan o manghilabot kanila.​—Deu 2:​4, 5, 9, 19.

Opisyal nga mga Tipiganan sa mga Dokumento. Mopatim-aw nga sa Israel, gawas sa kaugalingong mga rehistro nga gihuptan sa mga banay, gitipigan usab sa nasod ang rekord sa mga talaan sa kagikan. Sa Genesis, kapitulo 46, atong makita ang talaan niadtong natawo sa panimalay ni Jacob hangtod sa pagsulod ni Jacob sa Ehipto ug lagmit hangtod sa iyang kamatayon. Ang usa ka talaan sa kagikan, nga ang kinadak-ang bahin maoy sa mga kaliwat ni Levi ug lagmit gikopya gikan sa mas naunang rehistro, makita sa Exodo 6:14-25. Ang unang pagsenso sa nasod gihimo didto sa kamingawan sa Sinai niadtong 1512 W.K.P., ang ikaduhang tuig sukad sa ilang paggula gikan sa Ehipto, nga nianang panahona giila ang ilang kagikan “labot sa ilang mga banay sa balay sa ilang mga amahan.” (Num 1:​1, 18; tan-awa usab ang Num 3.) Ang laing bugtong narekord nga pagsenso sa nasod sa Israel nga giawtorisahan sa Diyos sa wala pa ang pagkadestiyero mao ang gihimo mga 39 ka tuig sa ulahi, didto sa Kapatagan sa Moab.​—Num 26.

Gawas pa sa mga talaan sa kagikan nga narekord diha sa mga sinulat ni Moises, adunay susamang mga talaan nga girekord sa ubang opisyal nga mga tigtala sa kasaysayan, lakip kang Samuel, kinsa mao ang magsusulat sa Mga Maghuhukom, Ruth, ug bahin sa Unang Samuel; kang Esdras, nga mao ang nagsulat sa Una ug Ikaduhang Cronicas ug sa basahon ni Esdras; ug kang Nehemias, ang magsusulat sa basahon nga nagdala sa iyang ngalan. Gihisgotan usab niini nga mga sinulat ang ubang mga tigtipig sa talaan sa kagikan: si Ido (2Cr 12:15) ug si Zorobabel, kinsa lagmit mao ang nagsugo nga himoon ang pagtala sa kagikan sa nahibalik nga mga Israelinhon. (Esd 2) Panahon sa pagmando sa matarong nga si Haring Jotam, adunay talaan sa kagikan sa mga tribo sa Israel nga nanimuyo sa yuta sa Gilead.​—1Cr 5:1-17.

Kini nga mga talaan giampingan pag-ayo hangtod sa pagsugod sa Komong Panahon. Kini gipamatud-an sa kamatuoran nga ang matag banay sa Israel nakahimo sa pagbalik ngadto sa siyudad sa banay sa ilang amahan aron sa pagparehistro agig pagsanong sa mando ni Cesar Agusto sa hapit nang matawo si Jesus. (Luc 2:1-5) Dugang pa, ang amahan ni Juan nga Tigbawtismo nga si Zacarias gipaila nga gikan sa saserdotehanong dibisyon ni Abias ug ang inahan ni Juan nga si Elisabet gipaila nga gikan sa mga anak nga babaye ni Aaron. (Luc 1:5) Si Ana nga manalagna gihisgotan nga gikan sa “tribo ni Aser.” (Luc 2:36) Ug, siyempre, ang detalyadong mga talaan sa katigulangan ni Jesus sa Mateo, kapitulo 1, ug sa Lucas, kapitulo 3, nagpatin-aw nga ang maong mga rekord gitipigan diha sa publikong tipiganan sa mga dokumento, nga puwedeng susihon.

Ang historyador nga si Josephus nagpamatuod sa paglungtad sa Hudiyohanong opisyal nga mga rehistro sa talaan sa kagikan sa dihang siya miingon: “Ang akong pamilya maoy hamili, nga ang kagikan niini maoy sukad pa sa akong saserdotehanong mga katigulangan. . . . Gawas pa niana, dili lamang mga saserdote ang akong mga katigulangan, kondili sila sakop sa unang dibisyon sa bayente-kuwatro ka dibisyon​—usa ka talagsaong kadungganan​—ug sakop sa labing prominente nga banay niini.” Dayon, human hisgoti nga ang iyang inahan kaliwat ni Asamonaeus, siya mihinapos: “Pinaagi sa maong linya sa kagikan, nga akong gihisgotan sumala sa akong nakaplagan diha sa publikong mga rehistro, mahimo nakong pasagdan lang kadtong motamay sa akong pamilya.”​—The Life, 1, 2, 6 (1).

Dili si Haring Herodes nga Bantogan ang nagdaot sa opisyal nga mga talaan sa kagikan sa mga Hudiyo, sumala sa gipatuo ni Africanus sa sayong bahin sa ikatulong siglo, kondili tataw gayod nga mao ang mga Romano panahon sa paglaglag sa Jerusalem niadtong 70 K.P. (Against Apion, ni F. Josephus, I, 30-38 [7]; The Jewish War, II, 426-428 [xvii, 6]; VI, 354 [vi, 3]) Sukad nianang panahona ang mga Hudiyo dili na makatino sa ilang kagikan bisan sa duha ka labing hinungdanong mga linya, ang kang David ug Levi.

Pagtino sa mga Relasyon. Sa pagtino sa mga relasyon, sagad nga gikinahanglang susihon ang konteksto o itandi ang susamang mga talaan o mga teksto gikan sa nagkalainlaing bahin sa Bibliya. Pananglitan, ang “anak” o “anak nga lalaki” sa aktuwal mahimong magkahulogan nga usa ka apo o usa ka kaliwat lamang. (Mat 1:1) Lain pa, ang usa ka talaan sa mga ngalan mahimong mopatim-aw nga usa ka talaan sa mga magsoong lalaki, mga anak sa usa ka tawo. Hinunoa, pinaagi sa pagsusi pag-ayo ug pagtandi sa ubang mga teksto, mahimong kini diay maoy talaan sa usa ka linya sa kagikan, nga nagngalan sa pipila ka anak nga lalaki ug usab sa pipila ka apong lalaki o ulahing mga kaliwat. Ang Genesis 46:21 dayag nga nagtala sa mga anak ug mga apo ni Benjamin ingong “mga anak nga lalaki,” ingon sa makita pinaagi sa pagtandi niini sa Numeros 26:38-40.

Ang kahimtang nga nahisgotan na makita usab bisan sa mga talaan sa kagikan sa pipila ka pangunang mga banay. Pananglitan, ang 1 Cronicas 6:22-24 nagtala sa napulo ka “mga anak ni Kohat.” Apan sa ika-18 nga bersikulo, ug sa Exodo 6:​18, atong makita nga upat lamang ka anak nga lalaki ang gihisgotang iya ni Kohat. Ug ang pagsusi sa konteksto nagpakita nga ang talaan sa “mga anak ni Kohat” sa 1 Cronicas 6:22-24 sa pagkatinuod maoy bahin sa usa ka talaan sa kagikan sa mga banay sa linya ni Kohat nga adunay mga hawas nga diha nianang tungora aron itudlo ni David sa pipila ka buluhaton sa templo.

Mao man usab, ang “amahan” mahimong magkahulogan nga “apohan” o bisan gani sa usa ka gisundan nga hari. (Dan 5:​11, 18) Sa daghang teksto, sama sa Deuteronomio 26:5; 1 Hari 15:​11, 24; ug 2 Hari 15:​38, ang Hebreohanong pulong nga ʼav (amahan) gigamit usab sa pagtumong sa “katigulangan.” Sa susama, ang Hebreohanong pulong nga ʼem (inahan) gigamit usahay alang sa “apohang babaye” ug ang bath (anak nga babaye) gigamit alang sa “apong babaye.”​—1Ha 15:​10, 13.

Mga siyudad ug ang plural nga mga ngalan. Sa pipila ka talaan ang usa ka tawo mahimong tawgon nga “amahan” sa usa ka siyudad, ingon sa makita sa 1 Cronicas 2:50-54, diin si Salma, pananglitan, gitawag nga “amahan ni Betlehem” ug si Sobal ingong “amahan ni Kiriat-jearim.” Dayag nga ang mga siyudad sa Betlehem ug Kiriat-jearim gitukod niining mga tawhana o gipuy-an sa ilang mga kaliwat. Ang samang talaan dugang nag-ingon: “Ang mga anak nga lalaki ni Salma mao si Betlehem ug ang mga Netopahanon, ang Atrot-bet-joab ug ang katunga sa mga Manahatnon, ang mga Zorihanon.” (1Cr 2:54) Dayag nga ang mga Netopahanon, Manahatnon, ug mga Zorihanon dinhi maoy mga banay.

Sa Genesis 10:​13, 14, ang mga ngalan sa mga kaliwat ni Mizraim mopatim-aw nga maoy plural. Gituohan nga sila naghawas sa mga ngalan sa mga banay o mga tribo inay nga mga indibiduwal. Apan, angayng hinumdoman nga ang ubang mga ngalan nga dual form, sama sa Epraim, Apaim, Diblaim, ug usab ang nahisgotan na nga ngalang Mizraim nga anak ni Ham, ang matag usa nagtumong sa usa ka indibiduwal.​—Gen 41:52; 1Cr 2:​30, 31; Os 1:3.

Gipamubo nga mga talaan. Sagad gipamubo pag-ayo sa mga magsusulat sa Bibliya ang usa ka talaan sa kagikan, nga dayag nga nagngalan lamang sa mga pangulo sa banay sa mas iladong mga banay, importanteng mga tawo, o mga tawo nga hinungdanon kaayo sa partikular nga kasaysayan nga giasoy. Usahay, mopatim-aw nga ang kaliwat sa usa ka layo na nga katigulangan mao lamang ang buot iasoy sa tigtala sa kasaysayan; busa mahimong iyang sayloan ang daghang ngalan tali niini nga mga kaliwat.

Ang usa ka pananglitan sa maong pagpamubo makita sa kaugalingong talaan sa kagikan ni Esdras. (Esd 7:1-5) Iyang gitala nga siya naggikan kang Aaron nga hataas nga saserdote, apan diha sa usa ka susamang talaan sa 1 Cronicas 6:3-14, ubay-ubayng mga ngalan nga makita sa mga bersikulo 7 hangtod sa 10 ang wala niya ilakip sa Esdras 7:3. Lagmit gihimo kini ni Esdras aron malikayan ang wala kinahanglana nga pagsubli ug aron mapamubo ang taas nga talaan sa mga ngalan. Apan sa gihapon, ang talaan igo na kaayo aron kapamatud-an nga siya saserdotehanon ug kaliwat. Si Esdras nag-ingon nga siya maoy “anak nga lalaki” ni Seraias, nga nagkahulogang siya maoy iyang kaliwat, tungod kay siya lagmit apo sa tuhod ni Seraias, o tingali iyang apo sa lapalapa. Si Seraias maoy usa ka hataas nga saserdote ug gipatay ni Nabucodonosor panahon sa pagkadestiyero ngadto sa Babilonya (607 W.K.P.), ug ang iyang anak nga si Jehozadak nadestiyero usab. (2Ha 25:18-21; 1Cr 6:​14, 15) Si Josue (Jesua) nga hataas nga saserdote, kinsa mibalik 70 ka tuig sa ulahi uban kang Zorobabel, maoy apo ni Seraias. (Esd 5:2; Hag 1:1) Si Esdras mipanaw ngadto sa Jerusalem 69 ka tuig human niana, usa ka kahimtang nga imposible kon si Esdras pursosong anak ni Seraias ug igsoon ni Jehozadak.

Lain pang butang nga atong makat-onan sa pagtandi sa mga talaan sa kagikan dinhi mao nga si Esdras, bisan tuod kaliwat ni Aaron pinaagi kang Seraias, dayag nga wala maggikan sa maong linya sa banay ni Seraias diin ang katungdanan sa hataas nga pagkasaserdote mapanunod, sa ato pa, gikan kang Jehozadak. Ang linya sa hataas nga pagkasaserdote nagsugod kang Seraias dayon kang Josue (Jesua), Joiakim, ug Eliasib, nga ang naulahi mao ang hataas nga saserdote panahon sa pagkagobernador ni Nehemias. Busa, nakab-ot ni Esdras ang iyang tumong sa pagpamubo sa talaan sa kagikan, nga naghatag lamang ug igong mga ngalan aron sa pagpamatuod sa iyang posisyon diha sa linya sa kaliwat ni Aaron.​—Neh 3:1; 12:10.

Pipila ka Hinungdan sa mga Kalainan sa mga Talaan. Ang anak nga lalaki nga namatay nga walay anak sagad dili nganlan; sa pipila ka kahimtang ang usa ka tawo mahimong adunay anak nga babaye apan walay anak nga lalaki, ug ang panulondon lagmit gipasa ngadto sa anak nga babaye kinsa, sa kaminyoon, nailalom sa laing pangulo sa banay sa samang tribo. (Num 36:​7, 8) Usahay diha sa talaan sa kagikan ang dili kaayo iladong banay matipon ilalom sa laing pangulo sa banay mao nga kanang ubos nga banay wala na itala. Busa ang pagkawalay-anak, pagpasa sa panulondon ngadto sa mga babaye, tingali ang pagsagop, o pagkawalay bulag nga banay sa katigulangan mao ang hinungdan nga may mga ngalan nga wala ilakip sa pipila ka talaan sa kagikan, samtang ang bag-ong mga banay nga naporma mahimong magdugang ug bag-ong mga ngalan diha sa mga talaan. Busa, dayag nga ang mga ngalan sa usa ka ulahing talaan sa kagikan mahimong lahi sa daghang bahin gikan nianang mga natala sa usa ka mas naunang talaan.

Daghang pangulo sa banay lagmit makita diha sa daw usa ka talaan sa mga managsoong lalaki apan sa pagkatinuod kini lagmit naglakip sa mga pag-umangkong lalaki, sama sa “pagsagop” ni Jacob sa mga anak ni Jose, diin si Jacob miingon: “Si Epraim ug si Manases maakoa sama kang Ruben ug kang Simeon.” (Gen 48:5) Busa, sa ulahi si Epraim ug Manases gilakip uban sa ilang mga uyoan ingong mga pangulo sa tribo.​—Num 2:18-21; Jos 17:17.

Gipakita sa Nehemias, kapitulo 10, ang ubay-ubayng mga ngalan nga nagpamatuod pinaagig timbre sa “usa ka kasaligang kontrata” sa pagtuman sa kasugoan sa Diyos. (Neh 9:38) Niini nga mga talaan, ang gihisgotang mga ngalan lagmit nga dili mao kadtong mihimo gayod sa mga kasabotan, apan sila lagmit nagtumong sa mga banay nga nalangkit, nga nagngalan sa pangulong katigulangan. (Itandi ang Esd 10:16.) Lagmit makita kini sa kamatuoran nga daghan sa mga ngalan nga gitala maoy sama sa mga ngalan niadtong mibalik gikan sa Babilonya uban kang Zorobabel mga 80 ka tuig una pa niini. Busa, bisan tuod nga sa pipila ka kahimtang kadtong mga presente mahimong samag ngalan sa pangulong katigulangan, sila lagmit mga hawas lamang sa mga balay sa ilang katigulangan nga gitala ubos sa maong mga ngalan.

Pagsubli sa mga ngalan. Ang pagsubli sa samang ngalan sagad nga gihimo diha sa usa ka talaan sa kagikan. Walay duhaduha nga ang paggamit sa samang ngalan alang sa usa ka ulahing kaliwat maoy usa ka paagi aron sayon ra nianang tawhana ang pagsubay sa linya sa iyang kagikan, bisan tuod usahay adunay mga tawo nga nagbaton sa samang ngalan sa laing mga linya sa banay. Ang pipila sa daghang mga ngalan nga gisubli diha sa mao rang linya sa katigulangan mao ang: Zadok (1Cr 6:​8, 12), Azarias (1Cr 6:​9, 13, 14), ug Elkana.​—1Cr 6:34-36.

Sa daghang kahimtang, magkalahi ang mga ngalan nga makita diha sa susamang mga talaan. Lagmit tungod kini kay ang pipila ka tawo nagbaton ug kapin pa sa usa ka ngalan, sama pananglitan, kang Jacob, kinsa gitawag usab ug “Israel.” (Gen 32:28) Dugang pa, mahimong adunay diyutayng kausaban sa espeling sa usa ka ngalan, ngani usahay maghatag ug laing kahulogan sa ngalan. Ang pipila ka pananglitan mao ang: Abram (nagkahulogang “Ang Amahan Maoy Hataas (Binayaw)”) ug Abraham (nagkahulogang “Amahan sa Panon (Daghan)”), Sarai (lagmit, “Malalison”) ug Sara (“Prinsesa”). Ang katigulangan ni manalagnang Samuel nga si Elihu mopatim-awng gitawag usab ug Eliab ug Eliel.​—1Sa 1:1; 1Cr 6:​27, 34.

Sa Kristohanon Gregong Kasulatan, ang mga bansagon gigamit usahay, sama kang Simon Pedro, kinsa gitawag ug Cefas, nga naggikan sa Aramaikong katumbas sa Gregong ngalan nga Pedro (Luc 6:14; Ju 1:42); maingon man usab kang Juan Marcos. (Buh 12:12) Ang usa ka ngalan mahimong gingalan sa usa ka tawo tungod sa iyang talagsaong kinaiya. Ang ngalang Simon “nga Kananeyo” (nga gitawag usab “ang masiboton”) nagpalahi niini nga apostol gikan kang Simon Pedro. (Mat 10:4; Luc 6:15) Sa pipila ka pananglitan gihimo ang pagpalahi pinaagi sa mga ekspresyong sama sa “Santiago nga anak ni Alfeo,” nga nagpalahi kaniya gikan kang Santiago nga anak ni Zebedeo ug igsoon ni apostol Juan. (Mat 10:​2, 3) Ang siyudad, distrito, o dapit diin ang usa ka tawo naggikan mahimong idugang, sama kang Jose nga taga-Arimatea ug kang Judas nga Galileanhon. (Mar 15:43; Buh 5:37) Ang Judas Iskariote lagmit nagkahulogang Judas ang “Tawo nga Taga-Keriot.” (Mat 10:4) Ang samang mga pamaagi gigamit usab sa Hebreohanong Kasulatan. (Gen 25:20; 1Sa 17:​4, 58) Ang ngalan sa igsoon sa usa ka tawo mahimong ilakip aron matino kon kinsa gayod siya. (Ju 1:40) Sa susamang paagi, ang mga babaye nga magkapareho ug ngalan gipaila pinaagi sa pagngalan sa amahan, inahan, igsoong lalaki, igsoong babaye, bana, o anak nga lalaki.​—Gen 11:29; 28:9; 36:39; Ju 19:25; Buh 1:14; 12:12.

Sa Hebreohanong Kasulatan ug sa Kristohanon Gregong Kasulatan, ang ngalan sa banay o ang titulo mahimong gamiton, ug matino kon kinsa kining tawhana pinaagi sa iyang kaugalingong ngalan o kaha sa yugto sa panahon ug sa makasaysayanhong mga hitabo nga niana kini nga tawo nalangkit. Pananglitan, ang ngalang Abimelek lagmit usa ka personal nga ngalan o titulo sa tulo ka Filistehanong mga hari, susama sa “Paraon” sa mga Ehiptohanon. (Gen 20:2; 26:26; 40:2; Ex 1:22; 3:10) Busa ang Abimelek o Paraon nga gihisgotan mailhan pinaagi sa panahon ug sa mga sirkumstansiya. Ang Herodes maoy usa ka ngalan sa banay; ang Cesar maoy usa ka ngalan sa banay nga nahimong usa ka titulo. Kon maghisgot bahin sa usa sa mga Herodes, ang mamumulong (aron malikayan ang kalibog) mahimong magngalan sa usa nga gitumong pinaagi sa paggamit lamang sa iyang personal nga ngalan, sama sa Agripa, o pinaagi sa pagkombinar sa personal nga ngalan o sa lain pang titulo uban sa Herodes, sama sa, Herodes Antipas, Herodes Agripa​—ug ingon man usab sa mga Cesar, sama sa Cesar Agusto, Tiberio Cesar.​—Luc 2:1; 3:1; Buh 25:13.

Ngalan sa mga Babaye. Usahay ang mga babaye gilakip diha sa mga talaan sa kagikan kon adunay makasaysayanhong katarongan sa pagbuhat sa ingon. Diha sa Genesis 11:​29, 30, si Sarai (Sara) gihisgotan, kini tungod kay ang sinaad nga Binhi mogula pinaagi kaniya, dili pinaagi sa laing asawa ni Abraham. Si Milca lagmit nga ginganlan diha sa samang asoy tungod kay siya mao ang apohang babaye ni Rebeca, ang asawa ni Isaac, sa ingon nagpamatuod nga si Rebeca maoy kaliwat sa mga paryente ni Abraham, sanglit si Isaac dili gayod magkuha ug asawa gikan sa ubang kanasoran. (Gen 22:20-23; 24:2-4) Sa Genesis 25:​1, gitala ang ngalan sa ulahing asawa ni Abraham nga si Ketura. Gipakita niini nga si Abraham naminyo pag-usab human mamatay si Sara ug nga ang iyang mga gahom sa pagsanay buhi pa gihapon kapin sa 40 ka tuig human nga kini milagrosong gibuhi ni Jehova. (Rom 4:19; Gen 24:67; 25:20) Dugang pa, gibutyag niini ang relasyon sa Israel uban sa Midian ug sa ubang Arabianhong mga tribo.

Si Lea, Raquel, ug ang mga puyopuyo ni Jacob, lakip ang ilang mga anak nga lalaki, ginganlan diha sa talaan. (Gen 35:21-26) Kini motabang kanato sa pagsabot sa mga pakiglabot sa Diyos niini nga mga anak sa ulahi. Sa samang mga katarongan makita usab nato ang mga ngalan sa ubang mga babaye diha sa mga talaan sa kagikan. Sa dihang gipasa ang usa ka panulondon pinaagi kanila, ang ilang mga ngalan lagmit gilakip. (Num 26:33) Siyempre, si Tamar, Rahab, ug Ruth maoy talagsaon. Sa matag kahimtang, adunay talagsaong katarongan sa pagtala niini nga mga babaye diha sa linya sa kagikan sa Mesiyas, si Jesu-Kristo. (Gen 38; Ru 1:3-5; 4:13-15; Mat 1:1-5) Ang ubang mga pananglitan bahin sa mga babaye nga natala diha sa mga talaan sa kagikan makaplagan sa 1 Cronicas 2:​35, 48, 49; 3:1-3, 5.

Talaan sa Kagikan ug mga Kaliwatan. Sa pipila ka talaan sa kagikan atong makita ang ngalan sa tawo ug sa iyang mga kaliwat nga gitala hangtod sa mga apo sa lapalapa. Sa usa ka panglantaw, mahimong isipon kini ingong upat o lima ka kaliwatan. Hinunoa, ang unang tawo nga ginganlan mahimong buhi pa nga nakakita niining tanang kaliwatan. Busa sa iyang panglantaw ang usa ka “kaliwatan” mahimong magkahulogan sa panahon sukad sa iyang pagkatawo hangtod sa iyang kamatayon, o hangtod sa kataposang kaliwat nga iyang nakita samtang buhi pa. Kon kini nga “kaliwatan” ang gitumong, siyempre, kini nagpasabot sa mas taas nga yugto sa panahon kay sa kahimtang sa unang panglantaw nga gihisgotan.

Sa pag-ilustrar: Si Adan nabuhi sa 930 ka tuig, nga nakabaton ug mga anak nga lalaki ug babaye. Sulod nianang panahona labing menos iyang nakita ang walo ka henerasyon sa iyang mga kaliwat. Apan ang gitas-on sa iyang kinabuhi milapas o nakaabot pa sa pagkatawo ni Lamek, ang amahan ni Noe. Busa, pinasukad niini nga panglantaw, ang Lunop nahitabo sa ikatulong kaliwatan sa tawhanong kasaysayan.​—Gen 5:3-32.

Diha sa Bibliya atong makaplagan ang pipila ka pananglitan bahin niining ulahing paagi sa pagtino sa kaliwatan. Si Jehova nagsaad kang Abraham nga ang iyang binhi mahimong langyawng pumoluyo sa yuta nga dili ilaha ug sila mobalik sa Canaan “sa ikaupat nga kaliwatan.” (Gen 15:​13, 16) Ang pagsenso nga natala sa Numeros, mga kapitulo 1-3, nagpakita nga aduna gayoy daghang kaliwatan gikan sa amahan hangtod sa anak sulod sa 215 ka tuig nga pagpuyo didto sa Ehipto, diin wala madugay human sa Pagpanggula ang bug-os nga gidaghanon sa mga lalaki nga 20 anyos ug pataas maoy 603,550 (gawas sa mga lalaki sa tribo ni Levi). Apan ang ‘upat ka kaliwatan’ sa Genesis 15:​16, sukad sa panahon sa pagsulod ngadto sa Ehipto hangtod sa Pagpanggula, mahimong kuwentahon sumala sa mosunod: (1) Levi, (2) Kohat, (3) Amram, (4) Moises. (Ex 6:​16, 18, 20) Ang matag usa kanila adunay aberids nga gitas-on sa kinabuhi nga kapin sa usa ka gatos ka tuig. Busa nakita sa matag usa niining upat ka “kaliwatan” ang daghang kaliwat, lagmit hangtod sa mga apo sa lapalapa o mas layo pa, nga motugot ug 20 o usahay 30 ka tuig nga yugto tali sa amahan ug sa pagkatawo sa iyang unang anak. Kini magpatin-aw kon nganong ang ‘upat ka kaliwatan’ nakasaksi sa pagtungha sa dako kaayong populasyon panahon sa Pagpanggula.​—Tan-awa ang PAGPANGGULA.

Ang laing suliran nga nakahasol sa mga eskolar sa Bibliya maoy bahin sa maong pagsenso. Sa Numeros 3:​27, 28, gihisgotan nga upat ka banay ang naggikan kang Kohat, nga panahon sa Pagpanggula mikabat sa dakong gidaghanon nga 8,600 ka lalaki (8,300, sa pipila ka MSS sa LXX) gikan sa usa ka bulan ang edad pataas. Busa mopatim-awng si Moises niining panahona may linibo ka igsoong lalaki, mga ig-agawng lalaki, ug mga pag-umangkong lalaki. Tungod niini ang pipila mihinapos nga si Moises dili anak ni Amram nga anak ni Kohat kondili anak sa laing Amram, nga may ubay-ubayng mga kaliwatan tali kanila, aron adunay igong panahon sa pagtungha niining dako nga populasyon sa mga lalaki pinaagi sa upat lamang ka banay sa mga Kohatnon panahon sa Pagpanggula sa mga Israelinhon gikan sa Ehipto.

Apan kini nga suliran mahimong masulbad sa duha ka paagi. Una, dili tanang anak sa usa ka tawo ang kanunayng ginganlan, sumala sa nahisgotan na. Busa, lagmit nga ang upat ka ginganlang mga anak ni Kohat mas daghan ug anak kay niadtong espesipikong gitala. Ikaduha, bisan tuod si Levi, Kohat, Amram, ug Moises mao ang naghawas sa upat ka kaliwatan pinasukad sa ilang upat ka yugto sa kinabuhi, ang matag usa mahimong nakakita ug ubay-ubayng mga kaliwatan sulod sa yugto sa ilang kinabuhi. Busa, bisan pag atong tugotan nga adunay 60 ka tuig tali sa pagkatawo ni Levi ug Kohat, ni Kohat ug Amram, ug ni Amram ug Moises, daghang kaliwatan ang mahimong natawo sulod sa matag 60 ka tuig nga yugto. Mahimong nakita ni Moises ang iyang mga pag-umangkong lalaki sa lapalapa, ug lagmit bisan ang ilang mga anak panahon sa Pagpanggula. Busa ang gidaghanon nga 8,600 (o, malagmit, 8,300) wala na magkinahanglan ug laing Amram tali kang Amram (nga anak ni Kohat) ug Moises.

Mibangon ang usa ka pangutana may kalabotan sa linya sa sinaad nga Binhi, ang Mesiyas, diha sa talaan sa kagikan gikan kang Nason, kinsa mao ang pangulo sa tribo ni Juda human sa Pagpanggula. Diha sa Ruth 4:20-22, si Jese mao ang ikalimang dugtong gikan kang Nason hangtod kang David. Ang gitas-on sa panahon sukad sa Pagpanggula hangtod kang David maoy mga 400 ka tuig. Kini magkahulogan nga ang aberids nga edad sa matag usa niini nga mga katigulangan ni David lagmit 100 ka tuig (sama kang Abraham) panahon sa pagkatawo sa iyang anak. Kini dili imposible ug lagmit mao kini ang kahimtang. Kini nga mga anak nga gitala diha sa basahon ni Ruth dili kinahanglang mao ang panganayng mga anak, maingon nga si David dili mao ang panganay kondili ang kinamanghoran sa ubay-ubayng mga anak ni Jese. Dugang pa, mahimong gipatungha ni Jehova ang linya sa Binhi subay niining halos milagrosong paagi aron nga sa ingon niana makita nga Siya mao ang nagdumala sa mga panghitabo labot sa sinaad nga Binhi, sama gayod sa Iyang gibuhat may kalabotan kang Isaac ug Jacob.

Lain pa, tingali gituyo nga adunay mga ngalan nga wala ilakip niining 400 ka tuig nga bahin sa talaan sa kagikan sa Mesiyas, nga natala usab sa 1 Cronicas 2:11-15; Mateo 1:4-6; ug Lucas 3:​31, 32. Apan tungod kay ang tanang talaan nagkauyon man niining bahina, kini mahimong magpasabot nga walay ngalan nga gikuha. Bisan pa niana, bisan tuod nga wala ilakip sa mga tigtala sa kasaysayan nga naghipos niini nga mga talaan ang pipila ka ngalan nga giisip nilang dili hinungdanon o kinahanglanon, kini dili suliran, sanglit ang pangagpas nga adunay ubay-ubayng dugang mga kaliwatan nga nasal-ot diha niini dili man makadaot sa ubang mga pahayag o sa kronolohiya sa Bibliya.

Kasaligan ang Talaan sa Kagikan sa Bibliya. Ang mga maampingon, sinserong nagtuon sa Biblikanhong talaan sa kagikan dili makaakusar sa mga tigtala sa kasaysayan sa Bibliya sa pagkadili-maampingon, pagkadili-tukma, o paghinobra aron mapasidunggan ang ilang nasod, ang usa ka tribo, o ang usa ka tawo. Angayng hinumdoman nga kadtong naglakip sa mga talaan sa kagikan diha sa ilang mga sinulat (si Esdras ug Nehemias, pananglitan) naggamit sa tipiganan sa mga dokumento sa nasod ingong reperensiya ug nagkuha sa ilang mga impormasyon gikan sa opisyal nga mga tinubdan nga mabatonan niadtong panahona. (Tan-awa ang CRONICAS, MGA BASAHON SA MGA.) Ilang nakaplagan didto ang mga impormasyon nga ilang gikinahanglan. Ilang gigamit kini nga mga talaan aron sa paghatag ug igong pamatuod sa tanang angayng pamatud-an niadtong panahona. Dayag nga ang ilang mga talaan sa kagikan bug-os gidawat sa mga tawo niadtong panahona, mga tawo nga makahimo sa pagsusi sa mga impormasyon ug mga rekord. Busa, angayng ilhon nato ang kahimtang nga ilang gitagad. Kining mga butanga gitagad ni Esdras ug Nehemias panahon sa pag-organisar pag-usab, ug ang mga talaan sa kagikan nga ilang gitala gikinahanglan aron mahimo ang mga kahikayan nga makapatunhay sa nasod.

Ang maong mga talaan sa kagikan mahimong magkalahi sa matag yugto; ang bag-ong mga ngalan mahimong idugang ug ang uban mahimong tangtangon; sagad ang mas iladong mga pangulo lamang sa banay ang ginganlan diha sa mga talaan nga nag-asoy sa halayo nang kagikan. Sa pipila ka kahimtang ang dili kaayo iladong mga ngalan tingali makita sa pipila ka talaan tungod kay kini hinungdanon sa kasamtangang panahon. Ang mga tinubdan nga gigamit sa ubang kahimtang lagmit naghatag lamang ug dili kompletong mga talaan. Ang pipila ka bahin tingali kulang, o mahimong gisayloan sa tigtala sa kasaysayan ang mga seksiyon nga wala kinahanglana sa iyang katuyoan. Ug kini dili na usab mapuslanon kanato karong adlawa.

Sa pipila ka pananglitan, ang mga sayop sa mga magkokopya mahimong nakayuhot ngadto sa mga sinulat, ilabina sa mga espeling sa mga ngalan. Apan kini dili mopatunghag mga suliran nga makaapektar sa mga linya sa kagikan nga hinungdanon sa atong pagsabot sa Bibliya; ni kini makaapektar sa pundasyon sa Kristiyanidad.

Tungod sa maampingong pagsusi sa Bibliya, mahanaw ang sayop nga ideya nga usahay giduso nga kuno ang karaang mga talaan sa kagikan sa Genesis, mga kapitulo 5 ug 11, ug sa ubang mga basahon sa Bibliya naundan sa hinanduraw o tinumotumo nga mga ngalan aron ipahiuyon sa ideya sa tigtala sa kasaysayan. Kini nga mga tigtala sa kasaysayan maoy dedikadong mga alagad ni Jehova, dili mga nasyonalista; mahinungdanon alang kanila ang ngalan ug mga pakiglabot ni Jehova sa iyang katawhan. Dugang pa, dili lamang ang ubang mga magsusulat sa Bibliya ang naghisgot niini nga mga indibiduwal ingong tinuod nga mga tawo kondili si Jesu-Kristo usab naghisgot kanila. (Isa 54:9; Eze 14:​14, 20; Mat 24:38; Ju 8:56; Rom 5:14; 1Co 15:​22, 45; 1Ti 2:​13, 14; Heb 11:​4, 5, 7, 31; San 2:25; Jud 14) Ang pagsupak niining tanan nga pamatuod maoy pag-akusar nga ang Diyos sa kamatuoran namakak, o nga siya migamit ug mga panglansis o pamaagi aron mahimong katuohan ang iyang Pulong. Kini usab magapanghimakak sa pagkainspirado sa Bibliya.

Sumala sa gipahayag sa usa ka apostol, “Ang tibuok Kasulatan inspirado sa Diyos ug mapuslanon sa pagpanudlo, sa pagpamadlong, sa pagpanul-id sa mga butang, sa pagdisiplina diha sa pagkamatarong, aron ang tawo sa Diyos mahimong takos gayod, bug-os nga masinangkapan alang sa tanang maayong buhat.” (2Ti 3:​16, 17) Busa, bug-os natong kasaligan ang mga talaan sa kagikan nga narekord sa Bibliya. Kini nagtaganag hinungdanong mga impormasyon dili lamang sa panahon sa pagsulat niini kondili alang usab kanato karong adlawa. Pinaagi niini nga mga talaan sa kagikan kita bug-os makasalig nga si Jesu-Kristo mao ang gisaad ug dugay nang gipaabot nga Binhi ni Abraham. Kita natabangan pag-ayo nga matino ang kronolohiya balik kang Adan, butang nga dili makaplagan sa bisan unsang tinubdan. Atong nasayran nga ‘gihimo sa Diyos gikan sa usa ka tawo ang tanang nasod sa katawhan, aron magpuyo ibabaw sa tibuok nawong sa yuta.’ (Buh 17:26) Atong nakita nga tinuod gayod nga “sa dihang gihatagan sa Labing Hataas ang kanasoran ug panulondon, sa dihang gibulag niya ang mga anak ni Adan gikan sa usag usa, gipiho niya ang utlanan sa mga katawhan sumala sa gidaghanon sa mga anak sa Israel” (Deu 32:8), ug atong nahibaloan kon sa unsang paagi may kalangkitan sa usag usa ang mga nasod.

Pinaagi sa pagkasayod sa gigikanan sa katawhan, nga si Adan mao ang unang “anak sa Diyos” ug nga kitang tanan naggikan kang Adan (Luc 3:38), atong masabtan pag-ayo ang pahayag: “Ingon nga ang sala misulod sa kalibotan pinaagi sa usa ka tawo ug ang kamatayon pinaagi sa sala, ug sa ingon ang kamatayon mikaylap sa tanang tawo tungod kay silang tanan nakasala man.” (Rom 5:12) Dugang pa, ang maong kahibalo magpatin-aw kon sa unsang paagi si Jesu-Kristo mao ang “kataposang Adan” ug ang “Amahang Walay Kataposan” ug kon sa unsang paagi nga “ingon nga diha kang Adan ang tanan nangamatay, sa ingon usab diha kang Kristo ang tanan pagabuhion.” (Isa 9:6; 1Co 15:​22, 45) Mas masabtan nato ang katuyoan sa Diyos nga ipasig-uli ang masinugtanong mga tawo sa relasyon ingong “mga anak sa Diyos.” (Rom 8:​20, 21) Nakita nato nga gipahayag ni Jehova ang iyang mahigugmaong-kalulot ngadto kanilang nahigugma kaniya ug nagatuman sa iyang mga sugo “ngadto sa usa ka libo ka kaliwatan.” (Deu 7:9) Nakita nato ang iyang pagkamatinud-anon ingong Diyos nga nagatuman sa pakigsaad ug ang iyang maampingong pagtipig sa usa ka makasaysayanhong rekord nga motabang kanato sa pagpalig-on sa atong pagtuo. Ang talaan sa kagikan, maingon man ang ubang hinungdanong mga impormasyon sa Bibliya, nagpamatuod nga ang Diyos mao ang dakong Tigtala ug Tigtipig sa kasaysayan.​—Tan-awa ang TALAAN SA KAGIKAN NI JESU-KRISTO.

Tambag ni Pablo Bahin sa mga Talaan sa Kagikan. Si apostol Pablo, nga nagsulat niadtong mga 61-64 K.P., nagsulti kang Timoteo nga dili maghatag ug pagtagad “sa bakak nga mga sugilanon ug sa mga talaan sa kagikan, nga walay sangkoan, hinunoa nagpatunghag mga pangutana nga tukionon inay kay sa pagpang-apod-apod sa bisan unsang butang sa Diyos maylabot sa pagtuo.” (1Ti 1:4) Mas mapabilhan nato ang gibug-aton niini nga pasidaan kon masayran nato ang paghinobra sa mga Hudiyo sa ulahi sa pagpanukiduki sa mga talaan sa kagikan ug ang pagkakutihan nila sa pag-usisa sa bisan unsang posibleng panagsumpaki. Ang Babilonyanhong Talmud (Pesahim 62b) nag-ingon nga “tali sa ‘Azel’ ug ‘Azel’ [1 Cronicas 8:38–​9:​44, usa ka bahin sa talaan sa kagikan sa Bibliya] adunay upat ka gatos ka kamelyo sa makuting mga interpretasyon!”​—Hebrew-English Edition of the Babylonian Talmud, gihubad ni H. Freedman, London, 1967.

Ang pagtuon ug ang pagpakiglantugi bahin nianang mga butanga walay kapuslanan, ug ilabina gayod sa panahon sa pagsulat ni Pablo kang Timoteo. Dili na hinungdanon ang pagsusi sa mga talaan sa kagikan aron kapamatud-an ang kagikan sa usa, sanglit ang Diyos wala na mohimog kalainan tali sa Hudiyo ug Hentil sulod sa Kristohanong kongregasyon. (Gal 3:28) Ug napamatud-an na sa mga talaan sa kagikan nga si Kristo naggikan sa linya ni David. Dugang pa, wala madugay human isulat ni Pablo kining tambaga ang Jerusalem gilaglag, ug lakip niini ang Hudiyohanong mga rekord. Ang Diyos wala magtipig niini. Busa, si Pablo nabalaka basin unya si Timoteo ug ang mga kongregasyon malinga pinaagi sa paggugol ug panahon sa pagpanukiduki ug sa mga kontrobersiya bahin sa kaugalingong kagikan, nga dili mapuslanon sa Kristohanong pagtuo. Ang talaan sa kagikan nga gihatag sa Bibliya igo nang magpamatuod sa pagka-Mesiyas ni Kristo, ang talaan nga labing hinungdanon alang sa mga Kristohanon. Ang ubang Biblikanhong mga talaan sa kagikan nagsilbing pamatuod sa pagkatinuod sa Kasulatanhong rekord, nga tin-awng nagpakita nga kini maoy usa ka tinuod nga asoy sa kasaysayan.