BESTI

Gawas sa paghisgot uban ang lakbit nga paghubit sa nagkalainlaing mga besti diha sa Bibliya, adunay diyutay ra kaayong makasaysayanhong impormasyon bahin sa besti nga gisul-ob sa mga Hebreohanon​—mas diyutay kon itandi sa mga impormasyon bahin sa mga besti sa mga Ehiptohanon ug mga Asiryanhon. Kini tungod kay ang nasod sa Israel wala magpatindog ug mga monyumento o maghimog mga inskripsiyon nga nagbayaw sa ilang mga mananaog sa gubat, nga nagpakita sa ilang mga hulagway nga ato untang kakuhaag ideya bahin sa ilang estilo sa besti. Daghang Ehiptohanon ug Asiryanhon nga pinaugdong mga kinulit, ug nianang sa ubang kanasoran, naghulagway sa besti sa ilang katawhan, ug ubay-ubay niini ang nagpakita sa ilang mga binihag gikan sa lainlaing mga nasyonalidad. Ang pipila niadtong gihulagway gituohan nga maoy mga Hebreohanon, apan kini dili mapamatud-an. Apan, daw makataronganon nga ang pipila sa mga besti nga gisul-ob karon sa katawhan sa mga kayutaan sa Bibliya lagmit nga susama sa kon unsay gisul-ob mga kasiglohan kanhi, sanglit pareho lang ang mga katuyoan niini ug ang pipila sa mga kostumbre wala man mausab sulod sa kasiglohan. Sa laing bahin, ang arkeolohikanhong ebidensiya daw nagpakita nga ang mga besti sa mga Hebreohanon mas mabulokon kay sa modernong mga Arabong Bedouin. Dugang pa, ang besti nga gisul-ob sa modernong-adlaw nga mga Hudiyo ug sa ubang katawhan niadtong mga yutaa sagad naimpluwensiyahan pag-ayo sa relihiyon ug sa mga kostumbreng Gresyanhon, Romanhon, ug Kasadpanhon, mao nga kita makakuha lamang ug katibuk-ang ideya pinaagig pagtandi.

Materyales. Ang kinaunahang materyales nga gihimong besti mao ang dahon sa igos, nga gitahi ni Adan ug Eva aron himoong mga tapis sa balat-ang. (Gen 3:7) Sa ulahi, si Jehova naghimo alang kanila ug hatag-as nga mga besti nga panit. (Gen 3:21) Usa ka “besti nga balhibo” ang gigamit ni Elias ug ni Eliseo ingong “opisyal nga besti” sa ilang buluhaton sa pagpanagna. Si Elias nagsul-ob usab ug panit nga bakos. Susama usab niana ang besti ni Juan nga Tigbawtismo. (2Ha 1:8; 2:13; Heb 11:37; Mat 3:4) Ang sakong panapton, nga sagad ginama sa balhibo (Pin 6:12), maoy isul-ob sa mga nagbangotan. (Est 4:1; Sal 69:​10, 11; Pin 11:3) Ang lino ug balhibo sa karnero mao ang pangunang mga panapton. (Lev 13:47-59; Pr 31:13) Ang gaspangon nga mga panapton sa mga kabos maoy gama gikan sa balhibo sa kanding ug sa kamelyo, apan sila migamit usab ug balhibo sa karnero. Ang lino mas mahalon nga panapton. Ang panaptong dehilo lagmit nga gigamit usab. Usa lamang ka teksto sa Bibliya ang tinong naghisgot sa seda, nga nagtala niini ingong baligya ngadto sa Dakong Babilonya. (Pin 18:12) Ang mga besti lainlaig kolor, lainlaig disenyo, ug may budlisbudlis, ug ang uban binordahan. (Huk 5:30) Adunay nagkadaiyang paghablon. Ang puting tag-as nga besti nga lino sa hataas nga saserdote gihablon nga “kuwadrado-kuwadrado.” (Ex 28:39) Ang mga Israelinhon nga dili mga saserdote mahimong magsul-ob ug besti nga lino ug usab delana apan ang balaod sa Diyos nagdili sa pagsul-ob ug besti nga may duha ka matang sa hilo nga gisagol.​—Lev 19:19; Deu 22:11; tan-awa ang PANAPTON, TABIL; TINA, PAGTINA.

Sapot.  Ang kasagarang termino alang sa sapot o besti nga sagad kaayong gigamit sa Hebreohanong Kasulatan mao ang beʹghedh. Ang ubang mga termino gigamit, usahay sa katibuk-an, apan kini makita usab diha sa mga teksto nga nagtumong sa espesipikong mga matang sa besti.

Pang-ilalom nga mga besti. Mopatim-aw nga dihay kinailadman nga besti alang sa balat-ang, o tingali mga purol nga unang isul-ob, kay makauulaw ang pagkadayag sa bug-os nga pagkahubo. Ang mga saserdote kinahanglang magsul-ob ug lino nga mga purol (Heb., mikh·na·saʹyim) aron malikayan nga madayag ang kaulawan kon sila mag-alagad diha sa halaran. Usahay ang paganong mga saserdote nag-alagad nga hubo, usa ka butang nga dulumtanan kang Jehova.​—Ex 28:​42, 43.

Ang sa·dhinʹ (Heb.) maoy usa ka pang-ilalom nga besti nga parehong gisul-ob sa mga lalaki ug mga babaye. (Isa 3:23) Ang uban nagtuo nga ang usa ka matang niining pang-ilalom nga besti maoy samag tapis. Kini isul-ob nga dili sapawan ug panggawas nga besti sa mga magbabaol o sa mga mangingisda, panday, tigsapsap ug kahoy, tigkalos ug tubig, ug uban pa. Kon isul-ob nga sapawan ug panggawas nga besti, ang estilo niini maoy samag-kamisa, nga moabot hangtod o ubos sa tuhod, nga may mga bukton ug isul-ob nga adunay paha o wala. Kini gama gikan sa balhibo sa karnero o sa lino.

Ang Hebreohanong kut·toʹneth, nga usa ka matang sa taas nga besti, daw katumbas sa Gregong khi·tonʹ. Kining duha ka termino kaylap kaayong gigamit sa pagtumong sa usa ka tunika o sa samag-kamisa nga besti, taas o mubog bukton, nga moabot sa tuhod o sa buolbuol. Mao kini ang besti nga isul-ob sa sulod sa balay ug sa mga dapit sa gawas nga kanunayng adtoan. Sa ubang mga estilo sa kut·toʹneth, o khi·tonʹ, tingali ang panapton gisablay ingong tabon diha sa usa ka abaga, samtang ang laing abaga walay tabon, ug kini puti o lainlaig mga kolor. Ang estilo sa besti nga mas taas mahimong bingalan sa isigkakilid gikan sa sidsid pataas hangtod sa mga 30 sm (1 p) aron dili lisod ang paglakaw. Ang pipila niini maoy lino apan kadaghanan niini lagmit mga delana, ilabina taliwala sa mga kabos. Kini nga besti parehong gisul-ob usab sa mga lalaki ug mga babaye, apan lagmit nga mas taas ang besti sa babaye.

Ang kut·toʹneth mao ang pulong nga gigamit alang sa taas nga besti sa hataas nga saserdote ug sa luyoluyong mga saserdote. (Ex 28:​39, 40) Kini gigamit usab alang sa taas, may mga budlis nga samag-kamisa nga besti ni Jose (Gen 37:3) ug sa taas, may mga budlis nga besti ni Tamar, nga iyang gigisi tungod sa kaguol ug kaulawan. (2Sa 13:18) Tibuok ang pagkahablon ug walay tinahian ang pang-ilalom nga besti (khi·tonʹ) ni Jesus nga giripahan sa mga sundalo. (Ju 19:​23, 24) Ang kut·toʹneth, o khi·tonʹ, mahimong isul-ob nga may paha, sama sa gihimo sa mga saserdote, o kaha isul-ob nga walay paha; lagmit nga sa kadaghanang higayon kini gigamitan ug paha. Mahimong lainlain nga mga estilo niini ang gisul-ob, depende sa buluhaton sa nagsul-ob. Ang usa ka tawo nga nagtrabaho o may pisikal nga buluhaton magsul-ob gayod ug mubomubo nga besti, aron dili malisdan sa paglihoklihok. Ang ilustrasyon ni Judas, sa bersikulo 23, tukma gayod kay ang khi·tonʹ modapat man sa lawas.

Panggawas nga mga besti. Ang meʽilʹ, usa ka kupo nga walay bukton nga sagad bukas sa atubangan, isapaw sa kut·toʹneth o puti nga linong taas nga besti sa hataas nga saserdote. (Lev 8:7) Hinunoa, ang meʽilʹ dili lamang alang sa mga saserdote, apan maoy usa ka komon nga besti. Si Samuel, Saul, David, ingon man si Job ug ang iyang tulo ka higala maoy lakip niadtong gihisgotan nga nagsul-ob ug mga kupo nga walay bukton. (1Sa 2:19; 15:27; 18:4; 24:4; 1Cr 15:27; Job 1:20; 2:12) Sa matag kahimtang tataw kaayo nga kini nagtumong sa pang-itaas o sa laing besti nga isapaw. Ang Septuagint usahay naghubad sa meʽilʹ diha sa Gregong pinulongan ingong sto·leʹ ug hi·maʹti·on, mga termino nga nagtumong sa pang-itaas nga besti. Kini nga matang sa besti mas taas kay sa kut·toʹneth. Ang sal·mahʹ (Heb.) lagmit usa usab ka matang sa panggawas nga besti.

Ang sto·leʹ, ingon sa paghisgot niini sa Kristohanon Gregong Kasulatan, maoy usa ka halangdong taas nga besti nga moabot hangtod sa tiil. Gisaway ni Jesus ang mga eskriba tungod kay gusto silang magsul-ob niini nga matang sa besti diha sa publikong mga dapit aron hatagag pagtagad ug dayegon sa katawhan ang ilang kadungganon. (Luc 20:46) Ang manulonda nga didto sa lubnganan ni Jesus nagsul-ob niining matanga sa besti. (Mar 16:5) Kini nga besti, “ang labing maayo,” mao ang gipasul-ob ngadto sa anak nga mausikon sa iyang pagbalik. (Luc 15:22) Ug ang gipatay ingong martir nga mga alagad sa Diyos sa panan-awon ni Juan nagsul-ob ug sto·leʹ (Pin 6:11), ingon man usab ang mga membro sa “dakong panon.”​—Pin 7:​9, 13, 14.

Ang e·sthesʹ (Gr.) sagad nga nagtumong sa usa ka besti nga dinayandayanan, ug maanindot. Sa dihang ang mga manulonda nagpakita, sila nagsul-ob niining matanga sa besti. (Luc 24:4; tan-awa usab ang San 2:​2, 3.) Si Jesus gisul-oban ni Herodes niining matanga sa besti ingong pagyagayaga. (Luc 23:11) Human kastigoha si Jesus ubos sa sugo ni Pilato, ang mga sundalo nagsul-ob kaniya ug sanag-pula nga kupo (khla·mysʹ) (Mat 27:​28, 31), o hi·maʹti·on. (Ju 19:​2, 5) Lagmit nga kini maoy usa ka kupo o usa ka taas nga besti nga gisul-ob sa mga hari, mahistrado, opisyal sa kasundalohan, ug uban pa.

Ang sim·lahʹ (Heb.), “kupo,” mao ang kinaibabwan nga besti nga gisul-ob sa kadaghanan. Kini usab ang kinadak-an ug kinabug-atan, nga hinimo gikan sa balhibo sa karnero, lino, o sa balhibo sa kanding, ug tingali sa pipila ka kahimtang, gama gikan sa panit sa karnero o sa panit sa kanding. Ang kupo sagad mao ang besti nga gision aron ipakita ang kasubo. (Gen 37:34; 44:13; Jos 7:6) Lagmit nga kini maoy usa ka dakong rektanggulo nga panapton, nga sagad isab-ay diha sa wala nga abaga, ipasaka agi sa ilalom sa tuo nga bukton gikan sa luyo, ilimin sa dughan ug isab-ay pag-usab ibabaw sa wala nga abaga, nga tungod niana walay sagabal ang tuong kamot. Sa dili-maayong panahon kini ilimin pag-ayo sa lawas, diha sa duha ka kamot, ug itabon pa gani sa ulo. Usahay kini maoy dakong kuwadrado nga panapton nga may mga bingal alang sa mga bukton. Ang kupo, nga susama sa atong panyolon, mahimong gamiton ingong pangtabon (Gen 9:23), ingong hapin sa higdaanan (Ex 22:27; Deu 22:17), ug sa pagputos sa mga butang.​—Ex 12:34; Huk 8:25; 1Sa 21:9.

Ang sim·lahʹ parehong gisul-ob sa mga lalaki ug sa mga babaye, apan ang besti sa babaye daling mailhan gikan nianang sa lalaki, tingali tungod sa gidak-on, kolor, ug sa dekorasyon sama sa mga borda niini. Ang Diyos nagsugo nga ang babaye dili magsul-ob sa kupo sa lalaki, ni ang lalaki magsul-ob sa kupo sa babaye; walay duhaduha nga gihatag kini nga sugo aron malikayan ang mga pag-abuso sa sekso.​—Deu 22:5.

Ang tawong kabos lagmit nga usa ray kupo, apan ang adunahan daghag ilisan. (Ex 22:27; Deu 10:18; Gen 45:22) Tungod kay kini mao ang habol sa kabos panahon sa tugnaw nga mga kagabhion, gidili ang pagkuha sa besti sa babayeng balo ingong garantiya o sa paghupot sa besti sa kabos nga tawo sa tibuok gabii, ug ang pangunang gitumong dinhi mao ang kupo.​—Deu 24:​13, 17.

Ang Gregong hi·maʹti·on, “panggawas nga besti,” lagmit katumbas gayod sa kupo (sim·lahʹ) diha sa Hebreohanong Kasulatan. Sa pipila ka kahimtang mopatim-awng kini maoy usa ka luag nga taas nga besti, apan sagad rektanggulo kini nga panapton. Dali kining isul-ob ug hukason. Sagad nga hukason kini kon ang tag-iya niini nagtrabaho lang sa duol. (Mat 24:18; Mar 10:50; Ju 13:4; Buh 7:58) Gihisgotan ni Jesus kini nga besti sa dihang siya miingon: “Kaniya nga magakuha sa imong panggawas nga besti [hi·maʹti·on], ayaw ihikaw bisan ang pang-ilalom nga besti [khi·toʹna].” (Luc 6:29) Mahimong siya nagtumong sa pinugos o ilegal nga pagkuha sa mga besti, diin natural lamang nga ang panggawas nga besti ang unang kuhaon. Sa Mateo 5:​40, iyang gibali ang han-ay. Dinhi siya naghisgot sa usa ka legal nga aksiyon, diin lagmit unang iganti sa mga maghuhukom ngadto sa nagsumbong ang khi·tonʹ, ang pang-ilalom nga besti, nga mas ubos ug bili.

Ang pamatuod nga ang hi·maʹti·on ug ang khi·tonʹ usahay baylobaylo tingaling gigamit sa pagtumong sa “besti” makita diha sa mga asoy ni Mateo ug Marcos bahin sa paghusay kang Jesus. Gigisi sa hataas nga saserdote ang iyang besti aron ipakita gayod ang iyang pagpakabalaan pinaagi sa iyang kunohayng kalisang ug kasuko. Gigamit dinhi ni Mateo ang pulong nga hi·maʹti·on, samtang gigamit ni Marcos ang khi·tonʹ. (Mat 26:65; Mar 14:63) O posible usab nga tungod sa iyang kasuko gigisi niya ang usa ka besti, ug dayon ang lain.

Ang phe·loʹnes (Gr.), nga gitugon ni Pablo nga dad-on ni Timoteo ngadto kaniya sa bilanggoan, lagmit maoy usa ka pangpanaw nga kupo nga gigamit ingong proteksiyon sa katugnaw o sa dili-maayong panahon. Dili kadto relihiyoso o eklesiastikanhon nga besti.​—2Ti 4:13.

Ang ʼad·deʹreth (Heb.) mao ang opisyal nga besti sa usa ka manalagna o sa usa ka hari. (2Ha 2:8; Jon 3:6) Ang opisyal nga besti sa manalagna lagmit nga gama gikan sa balhibo sa kamelyo o sa kanding. (2Ha 1:8; Mat 3:4; Mar 1:6; itandi ang Gen 25:25.) Gitudlo ni Elias si Eliseo ingong iyang manununod pinaagi sa pagsul-ob sa iyang opisyal nga besti ngadto kaniya, ug kini nga besti gikuha ni Eliseo human si Elias mosaka sa langit pinaagi sa alimpulos. (1Ha 19:19; 2Ha 2:13) Usa ka opisyal nga besti gikan sa Sinar ang gikuha ni Acan gikan sa “gikatugyan” nga siyudad sa Jerico, nga maoy paglapas sa sugo ni Jehova.​—Jos 7:​1, 21.

Ang Gregong pulong nga enʹdy·ma gigamit sa pagtumong sa besti sa kasal (Mat 22:​11, 12), sa besti sa manulonda nga didto sa lubnganan ni Jesus (Mat 28:3), sa besti ni Juan nga Tigbawtismo nga ginama sa balhibo sa kamelyo, ug sa mga besti sa katibuk-an.​—Mat 3:4; 6:​25, 28; Luc 12:23.

Pandong. Ang “purong” o “pandong” sa babaye nga gihisgotan ni apostol Pablo ingong simbolo sa pagpasakop sa babaye sa pagkaulo maoy pe·ri·boʹlai·on (Gr.), usa ka butang nga ipurong o ilimin. (1Co 11:15) Lahi kini sa taptap sa nawong, o tabon, nga gibutang ni Moises sa dihang misilaw ang iyang nawong aron dili makasud-ong niini ang mga Israelinhon. (Ex 34:33-35; 2Co 3:13) Si Rebeca nagbutang ug pandong sa dihang misugat kang Isaac nga iyang pamanhonon aron ipaila ang iyang pagpasakop. (Gen 24:65) Ang Hebreohanong pulong nga tsa·ʽiphʹ, nga gigamit dinhi, gihubad nga “panyolon” (NW) ug “pandong” (AT, RS) sa Genesis 38:​14, 19.

Paha, bakos. Ang paha sagad nga gisul-ob ibabaw sa pang-ilalom o sa panggawas nga mga besti. Sa dihang ang usa ka tawo mobuhat sa usa ka matang sa pisikal nga buluhaton o trabaho, siya ‘magbakos sa iyang hawak’ pinaagi sa usa ka paha, nga sagad magbitad sa sidsid sa besti agi sa iyang bilahan ug palugpitan kini nga sidsid ilalom sa paha aron siya dili malisdan sa paglihoklihok. (1Ha 18:46; 2Ha 4:29; 9:1) Ang hataas nga saserdote magsul-ob ug hinablon nga paha ibabaw sa iyang lino nga taas nga besti, ug kon magsul-ob sa epod, ang bakos nga ginama sa samang materyales isul-ob aron ang likod ug ang atubangan nga mga bahin sa samag-ipron nga epod malugpitan diha sa hawak. (Ex 28:​4, 8, 39; 39:29) Ang bakos komon nga gisul-ob tungod sa dugang kapuslanan niini sa paghawid sa mga baraw o mga espada nga gibutang sa sakoban, sa salapi, tintiro sa sekretaryo, ug uban pa.​—Huk 3:16; 2Sa 20:8; Eze 9:3.

Sanglit kadtong nagbuhat sa usa ka matang sa buluhaton, ug ang mga sulugoon o mga ulipon, nagsul-ob ug paha o bakos, kini nahimong simbolo sa pag-alagad o sa usa nga nag-alagad sa uban. Ang mga pulong ni Jesus nga “baksi ang inyong hawak” mahulagwayong naghubit sa pagkaandam sa mga alagad sa Diyos alang sa espirituwal nga buluhaton. (Luc 12:35) Si Jesus naghiklin sa iyang panggawas nga mga besti ug nagbakos ug toalya. Dayon siya mialagad sa iyang mga apostoles pinaagi sa paghugas sa ilang mga tiil, sa ingon nagtudlo kanila, pinaagig panig-ingnan, sa pag-alagad sa ilang mga igsoon. Ang mga manulonda nga nakita ni Juan sa panan-awon may bulawan nga mga bakos, nga naglarawan sa labing bililhong pag-alagad.​—Ju 13:1-16; Pin 15:6.

Si Elias nagsul-ob ug bakos (Heb., ʼe·zohrʹ) nga panit “nga gibakos sa iyang hawak,” sama kang Juan nga Tigbawtismo (ang zoʹne mao ang Gr. nga pulong sa bakos ni Juan).​—2Ha 1:8; Mat 3:4.

Mga sidsid ug mga borlas. Ang Diyos nagsugo sa mga Israelinhon sa paghimog binorlasan nga sidsid sa ilang mga besti, nga magbutang ug asul nga kordon sa ibabaw sa borlas sa sidsid. Mopatim-aw nga kini makita lamang diha sa besti sa mga Israelinhon ug nagsilbing makitang pahinumdom nga sila gilain ingong usa ka katawhan nga balaan ngadto kang Jehova. Kini kanunayng magpahinumdom kanila nga sila angayng magmasinugtanon sa mga sugo ni Jehova. (Num 15:38-41) Ang borlas kinahanglang ibutang usab diha sa upat ka tumoy sa ilang besti; lagmit nga kini nagtumong sa upat ka kilid sa besti. (Deu 22:12) Ang sidsid sa asul nga walay-bukton nga kupo sa hataas nga saserdote giborlasan ug nagsal-angsal-ang nga bulawang mga kampanilya ug mga granada nga ginama sa panapton.​—Ex 28:​33, 34.

Mga pangtusok. Kon ang taas nga besti o paha kinahanglang ipatapot, ang mga Hebreohanon lagmit nga mogamit ug pangtusok. Ang mga pangtusok nga nakaplagan sa Tungang Sidlakan talinis ang usa ka tumoy ug dunay lungag sama sa mata sa dagom diha sa tunga, nga nganha niana ihikot ang hilo. Ang besti tapoton pinaagi sa pagtusok niini nganha sa besti ug dayon ibubod ang hilo sa nagsiwil nga tumoy sa pangtusok. Mopatim-aw nga sa mga ikanapulo nga siglo W.K.P. ang usa ka matang sa ganso nga sama sa atong modernong ganso gisugdan paggamit sa karaang Israel.

Husto ug Sayop nga Panglantaw sa Besti. Ang katawhan ni Jehova giingnan nga dili sobrang magmabalak-on bahin sa pagbaton ug igong besti. (Mat 6:25-32) Ang Kristohanong babaye gipasidan-an nga dili tugotan nga ang mahalon, mapagawalong besti o estilo mao ang iyang tinguhaon, hinunoa, siya magsul-ob ug besti nga makasaranganon, apan mahapsay, ug magpasundayag sa maayong panghunahuna. Busa, angay niyang hatagag pagtagad ang iyang pamesti, apan angay nga pangunang hatagag pagtagad ang mahulagwayong sapot sa malinawon ug malumong espiritu. (1Ti 2:9; 1Pe 3:3-5) Apan, gihubit sa maalamong magsusulat sa Mga Proverbio nga ang usa ka maayong asawa magtino nga ang iyang pamilya makabaton ug maayong mga besti, nga kuging maghimo sa maong mga besti.​—Pr 31:​13, 21, 24.

Sa laing bahin, daghang babaye sa kapanahonan sa Bibliya ang migamit sa ilang besti ingong paagi sa pagkab-ot sa ilang hakog nga mga tinguha. Nabatasan sa mga babaye sa paganong mga siyudad, nga sa dihang hapit na silang mabihag sa kaaway, sila magsul-ob sa ilang labing maanindot nga sapot aron madani ang mga sundalo kinsa tingali magkuha kanila ingong mga asawa. Apan, kon ang usa ka binihag nga babaye gikuha sa usa ka Israelinhong sundalo, kinahanglang ihiklin sa babaye ang iyang mga besti, nga ang pipila niini lagmit nga konektado sa paganong relihiyon, una pa ang sundalo makaminyo kaniya.​—Deu 21:10-13.

Human ang Israel mahulog ngadto sa daghang idolatroso ug imoral nga mga buhat, gikondenar ni Jehova ang mga babaye sa nasod nga mapahitas-ong nagbesti ug nagdayandayan sa ilang kaugalingon aron makadani ug mga lalaki, bisan ang mga lalaki sa ubang kanasoran, ug kinsa nagdayandayan sa ilang kaugalingon ug mga pahiyas sa bakak nga relihiyon.​—Isa 3:16-23; itandi ang Pr 7:10.

Mahulagwayong Paggamit. Gilarawan ni Jehova ang Jerusalem ingong mahulagwayon niyang gibestihan kanhi ug matahom nga mga besti. Apan siya misalig sa iyang kaanyag ug nakig-uban sa paganong mga nasod, nga nagdayandayan sa iyang kaugalingon aron mahimong madanihon, ingong usa ka pampam.​—Eze 16:10-14; tan-awa usab ang Eze 23:​26, 27; Jer 4:​30, 31.

Ang besti gigamit sa simbolikong paagi diha sa daghang teksto sa Bibliya. Si Jehova naghulagway sa iyang kaugalingon ingong nasul-oban sa dignidad, kahalangdon, kabantog, kahayag, pagkamatarong, kasibot, ug panimalos. (Sal 93:1; 104:​1, 2; Isa 59:17) Giingon nga siya magbesti sa iyang katawhan sa mga besti sa pagkamatarong ug kaluwasan. (Sal 132:9; Isa 61:10) Ang iyang mga kaaway pagasul-oban ug kaulawan ug pagkapinaubos. (Sal 35:26) Gisugo ni Pablo ang mga Kristohanon nga hukason ang daang pagkatawo ug isul-ob ang bag-ong pagkatawo, nga lakip niini ang malumong mga pagmahal sa pagkamabination, kalulot, pagpaubos sa hunahuna, hataas nga pailob, ug ilabina, ang gugma.​—Col 3:9-14.

Daghang uban pang simbolikong mga paghisgot sa besti. Maingon nga ang uniporme o linaing besti magpaila sa usa ingong membro sa usa ka organisasyon o magpaluyo sa usa ka kalihokan, mao man usab ang besti, sumala sa simbolikong paggamit niini sa Bibliya, pinaagi niini mailhan ang usa ka tawo kon unsa ang kawsa nga iyang gibarogan ug ang iyang mga buluhaton nga uyon niini, sama sa kahimtang sa sambingay ni Jesus mahitungod sa besti sa kasal. (Mat 22:​11, 12; tan-awa ang PURONG, PANDONG; SANDALYAS.) Sa Pinadayag 16:​14, 15, ang Ginoong Jesu-Kristo nagpasidaan batok sa pagkatulog sa espirituwal nga paagi ug sa ingon mahukasan sa ilhanan ingong matinumanong saksi sa matuod nga Diyos. Kini maoy makatalagmanon sa panahon nga taliabot ang “gubat sa dakong adlaw sa Diyos nga Labing Gamhanan.”