HUBAD, INTERPRETASYON

Sa Bibliya ang maghuhubad maoy duha ka matang. Siya mahimong usa ka tawo nga naghatag sa kahulogan sa mga pulong nga gisulti o gisulat diha sa usa ka pinulongan ngadto sa mga tawo nga nagbasa o nagsulti sa laing pinulongan, ug siya maghimo niini sa paagi nga binaba o sinulat. Sa laing bahin, mahimo usab nga siya usa ka tawo nga nagpatin-aw sa tagna sa Bibliya pinaagi sa paghatag ngadto sa uban sa kahulogan, importansiya, ug pagsabot sa matagnaong mga damgo, mga panan-awon, ug mga mensahe nga naggikan sa Diyos.

Paghubad. Ang paglahugay sa pinulongan sa tawo sa dihang gitukod ang Torre sa Babel kalit nga naghimo sa tawhanong banay ingong usa ka daghag-sinultihan nga rasa. Kini, sa baylo, nagpatunghag usa ka bag-ong propesyon, ang pagkahimong maghuhubad. (Gen 11:1-9) Mga lima ka siglo sa ulahi, aron itago ang iyang tinuod nga pagkatawo ingong ilang igsoon, si Jose migamit ug usa ka maghuhubad sa paghubad alang kaniya sa dihang nakigsulti sa iyang Hebreohanong mga igsoon pinaagi sa pinulongang Ehiptohanon. (Gen 42:23) Ang usa ka porma sa Hebreohanong pulong nga lits (bugalbugal; yubit) gihubad nga “tighubad” niini nga teksto. Ang samang pulong usahay gihubad nga “tigpamaba” kon maghisgot sa usa ka sinugo nga sinati sa langyawng pinulongan, sama sa “mga tigpamaba sa mga prinsipe sa Babilonya” nga gipadala aron makigsulti kang Haring Ezequias sa Juda.​—2Cr 32:31.

Ang gasa sa pagsultig langyawng mga pinulongan maoy usa sa mga kapadayagan sa pagbubo sa balaang espiritu sa Diyos nganha sa matinumanong mga tinun-an ni Kristo niadtong Pentekostes 33 K.P. Hinunoa, kini dili sama sa nahitabo didto sa Kapatagan sa Sinar 22 ka siglo kanhi. Kay imbes ilisan ang ilang orihinal nga pinulongan sa usa ka bag-o nga pinulongan, nagpabilin diha niini nga mga tinun-an ang ilang lumad nga sinultihan ug sa samang panahon makasulti pinaagig langyawng mga pinulongan bahin sa halangdong mga butang sa Diyos. (Buh 2:1-11) Duyog niini nga katakos sa pagsulti sa lainlaing mga pinulongan, ang ubang milagrosong mga gasa sa espiritu gituga diha sa mga membro sa unang Kristohanong kongregasyon, lakip ang gasa sa paghubad gikan sa usa ka pinulongan ngadto sa lain. Ang mga Kristohanon gihatagan usab ug instruksiyon sa hustong paggamit niini nga gasa.​—1Co 12:4-10, 27-30; 14:​5, 13-28.

Ang labing talagsaong pananglitan sa paghubad gikan sa usa ka pinulongan ngadto sa lain mao ang paghubad sa Bibliya ngadto sa daghan kaayong pinulongan, usa ka dakong trabaho nga migugol ug daghang siglo. Karong adlawa kini nga Basahon, ang tibuok o ang bahin niini, makaplagan sa kapin sa 3,000 ka pinulongan. Apan, walay usa sa maong mga hubad o sa mga maghuhubad niini ang inspirado. Sa kasaysayan, ang maong hubad nagsukad sa ikatulong siglo W.K.P. sa dihang gisugdan ang Gregong Septuagint diin ang inspirado nga Balaang Kasulatan sa Hebreohanon ug Aramaiko, ang 39 ka basahon ingon sa pagtawag karon, gihubad ngadto sa komon nga Grego, o Koine, ang internasyonal nga pinulongan sa maong panahon.

Ang mga magsusulat sa Bibliya sa 27 ka basahon nga naglangkob sa Kristohanon Gregong Kasulatan, mga basahon nga nagkompleto sa kanon sa Bibliya, sagad nagkutlo sa Hebreohanong Kasulatan. Dayag nga sila usahay migamit sa Gregong Septuagint inay nga personal nga maghubad gikan sa Hebreohanong teksto sa Kasulatan. (Itandi ang Sal 40:6 [39:​7, LXX] sa Heb 10:5.) Apan, mihimo usab sila ug kaugalingong dili-literal nga mga hubad ingon sa makita sa pagtandi sa Oseas 2:23 ug Roma 9:25. Ang usa ka pananglitan diin sila mihimog pagbatbat pinaagig laing mga pulong inay nga mohimog literal nga hubad, makita pinaagi sa pagtandi sa Deuteronomio 30:11-14 sa Roma 10:6-8.

Kini nga mga magsusulat sa Bibliya sagad naghubad sa mga ngalan sa mga tawo, mga titulo, mga dapit, ug mga ekspresyon alang sa kaayohan sa ilang mga magbabasa. Sila naghatag ug kahulogan sa mga ngalan sama sa Cefas, Bernabe, Tabitha, Bar-Jesus, ug Melquisedek (Ju 1:42; Buh 4:36; 9:36; 13:​6, 8; Heb 7:​1, 2); usab sa kahulogan sa mga titulo sama sa Emmanuel, Rabbi, ug Mesiyas (Mat 1:23; Ju 1:​38, 41); sa kahulogan sa mga dapit sama sa Golgotha, Siloam, ug Salem (Mar 15:22; Ju 9:7; Heb 7:2); ug sa mga hubad sa mga terminong “Talʹi·tha cuʹmi” ug “Eʹli, Eʹli, laʹma sa·bach·thaʹni?”​—Mar 5:41; 15:34.

Unang gisulat ni Mateo ang iyang asoy sa Ebanghelyo diha sa Hebreohanon, sumala sa karaang testimonya ni Jerome, Eusebius Pamphili, Origen, Irenaeus, ug Papias. Kon kinsay naghubad niini nga Ebanghelyo ngadto sa Grego wala mahibaloi. Kon si Mateo mismo ang naghubad niini, ingon sa gihunahuna sa pipila, nan kini mao lamang ang bugtong inspiradong hubad sa Kasulatan.

Sa klasikal nga Grego ang pulong nga her·me·neuʹo sagad nagkahulogang “ipatin-aw, iinterpretar.” Sa Kristohanon Gregong Kasulatan kini nagkahulogang “hubaron.” (Ju 1:42; 9:7; Heb 7:2) Susama kini sa ngalan sa Gregong diyos nga si Hermes (Mercury), nga giisip sa karaang mga mitologo nga dili lamang ingong ang mensahero, sinugo, ug maghuhubad alang sa mga diyos kondili ang patron usab sa mga magsusulat, mga mamumulong, ug mga maghuhubad. Ang mga pagano sa Listra nagtawag kang Pablo nga “Hermes, sanglit siya man ang nanguna sa pagsulti.” (Buh 14:12) Ang prefix nga me·taʹ nagpasabot ug “kausaban,” ug busa, kon idugang sa her·me·neuʹo, mahimong me·ther·me·neuʹo·mai, usa ka pulong nga makita usab diha sa daghang teksto sa Bibliya. Kini nagkahulogang “usbon o hubaron gikan sa usa ka pinulongan ngadto sa lain,” ug kini anaa kanunay sa passive voice, sama sa “kon hubaron.”​—Mat 1:23.

Interpretasyon sa Tagna. Ang pulong nga di·er·me·neuʹo maoy usa ka puwersado ug mas pinasiugdang pulong alang sa her·me·neuʹo. Kini sagad nga gigamit maylabot sa paghubad sa mga pinulongan (Buh 9:36; 1Co 12:30), apan kini nagpasabot usab nga “ipatin-aw pag-ayo; iinterpretar pag-ayo.” Busa ang pulong nga di·er·me·neuʹo mao ang pulong nga gigamit ni Lucas sa paghisgot kon sa unsang paagi si Jesus, samtang diha sa dalan paingon sa Emmaus uban sa duha sa iyang mga tinun-an, nag-asoy kanila sa mga sinulat ni Moises ug sa mga manalagna ug sa unsang paagi “gibadbad niya kanila ang mga butang maylabot sa iyang kaugalingon diha sa tibuok nga Kasulatan.” Ang duha ka tinun-an sa ulahi nag-asoy sa uban labot sa maong kasinatian, kon sa unsang paagi “gibuksan [ni Jesus] sa bug-os ang mga Kasulatan” ngadto kanila.​—Luc 24:13-15, 25-32.

Ang pulong nga dy·ser·meʹneu·tos adunay kaatbang nga kahulogan. Gigamit kini ni Pablo ug makaplagan lamang diha sa Hebreohanon 5:​11, nga nagkahulogang “lisod iinterpretar,” nga mao, “lisod ipatin-aw.”​—Tan-awa ang Int.

Ang laing Gregong pulong nga gihubad nga “interpretasyon” mao ang e·piʹly·sis, gikan sa berbo nga sa literal nagkahulogang “pagbadbad o ipahigawas” (busa, ipatin-aw o sulbaron). Ang tinuod nga tagna wala maggikan sa gipahayag nga mga opinyon o mga interpretasyon sa mga tawo apan, hinunoa, kini naggikan sa Diyos. Busa si Pedro misulat: “Walay panagna sa Kasulatan nga nagagikan sa kaugalingong interpretasyon [e·pi·lyʹse·os] . . . hinunoa ang mga tawo nagsulti gikan sa Diyos samtang sila giagak sa balaang espiritu.” (2Pe 1:​20, 21) Busa, ang mga tagna sa Bibliya dili gayod produkto sa maalamong mga panghinapos ug mga panagna sa mga tawo nga gipasukad sa ilang kaugalingong pag-analisar sa tawhanong mga hitabo o dagan sa mga panghitabo.

Ang kahulogan sa pipila ka tagna maoy dayag, busa wala na magkinahanglan ug interpretasyon, sama sa dihang ang manalagna mitagna nga ang mga taga-Juda ‘modangat sa pagkabinihag ngadto sa hari sa Babilonya sulod sa kapitoan ka tuig’ o nga ang Babilonya mahimong ‘usa ka awaaw.’ Siyempre, ang panahon sa katumanan dili kanunayng mahibaloan, bisan tuod sa pipila ka kahimtang kini usab dayag nga gibutyag. Apan, daghang tagna o partikular nga mga bahin sa mga tagna ang wala kaayo masabti sa panahon nga kini gihatag, ang bug-os nga pagsabot o interpretasyon niini moabot sa gitakdang panahon sa Diyos sa pagpatin-aw niini. Nahitabo kini sa pipila ka tagna ni Daniel ug sa mga tagna bahin sa Mesiyas ug sa sagradong tinago nga naglangkit kaniya.​—Dan 12:​4, 8-10; 1Pe 1:10-12.

Ang tanang salamangkerong mga saserdote ug maalamong mga tawo sa Ehipto walay nahimo kon bahin sa paghubad sa gipahinabo sa Diyos nga mga damgo ni Paraon. “Walay tighubad niini alang kang Paraon.” (Gen 41:1-8) Dayon gipahibalo kang Paraon nga si Jose nakahimo sa paghubad sa mga damgo sa pangulong magtitiing ug sa pangulong panadero ni Paraon. (Gen 40:5-22; 41:9-13) Bisan pa niana, maylabot niini si Jose wala magpasidungog sa iyang kaugalingon apan gisultihan sila nga si Jehova mao ang Maghuhubad sa mga damgo, nga nag-ingon, “Dili ba ang mga paghubad iya man sa Diyos?” (Gen 40:8) Busa sa dihang gipatawag sa atubangan ni Paraon aron badbaron ang damgo sa hari, si Jose miingon: “Dili ako ang kinahanglang ilhon! Ang Diyos magpahibalo ug kaayohan kang Paraon.” (Gen 41:14-16) Human makadungog sa hubad, bisan si Paraon miadmitir nga si Jose mao ang “usa nga kaniya anaa ang espiritu sa Diyos,” kay “ang Diyos nagpahibalo kanimo [Jose] niining tanan.”​—Gen 41:​38, 39.

Sa ingon usab, si Daniel gigamit sa Diyos sa paghubad sa mga damgo ni Nabucodonosor. Human mag-ampo una sa Diyos alang sa pagsabot sa tinago ug nakabaton sa tubag diha sa usa ka panan-awon sa kagabhion, si Daniel gidala sa atubangan sa hari aron ipahinumdom ang nakalimtan nga damgo ug dayon ipadayag ang hubad niini. (Dan 2:14-26) Ingong pasiuna, si Daniel nagpahinumdom sa hari nga ang tanan niyang maalamong mga tawo, ang mga diwatahan, ang mga salamangkerong saserdote, ug ang mga astrologo wala makahubad sa damgo. “Apan,” si Daniel nagpadayon, “adunay usa ka Diyos sa kalangitan nga Tigpadayag sa mga tinago, . . . kon bahin kanako, dili tungod kay nagbaton ako ug kaalam nga labaw kay sa uban nga buhi nga kining maong tinago gipadayag kanako, kondili sa tuyo nga ang hubad ikapahibalo ngadto sa hari.”​—Dan 2:27-30.

Sa ikaduhang higayon, sa dihang ang tanang salamangkerong mga saserdote, ang mga diwatahan, ang mga Caldeanhon, ug ang mga astrologo wala makahubad sa damgo sa hari labot sa dakong kahoy nga giputol, si Daniel gipatawag pag-usab, ug gipasiugda pag-usab nga ang tagna naggikan sa Diyos. Sa pagdawat niini nga kamatuoran, ang hari miingon kang Daniel: “Ako nahibalo pag-ayo nga ang espiritu sa balaang mga diyos anaa kanimo,” ug “ikaw may katakos, tungod kay ang espiritu sa balaang mga diyos anaa kanimo.”​—Dan 4:4-18, 24.

Katuigan sa ulahi, sa mismong gabii nga ang Babilonya napukan ngadto sa mga Medianhon ug mga Persianhon, kining tigulang na nga alagad ni Jehova, si Daniel, gipatawag sa makausa pa aron hubaron ang mensahe sa Diyos alang sa hari. Niining higayona ang misteryosong kamot misulat ug MENE, MENE, TEKEL, PARSIN diha sa bungbong sa palasyo panahon sa kombira ni Belsazar. Ang tanang maalamong mga tawo sa Babilonya wala makahimo sa paghubad sa matanghagaon nga sinulat. Dayon ang inahan nga rayna nahinumdom kang Daniel nga buhi pa niadtong higayona, ang usa nga “may espiritu sa balaan nga mga diyos,” ingon man ‘sa kahayag ug sa hait nga salabotan ug sa kaalam nga sama sa kaalam sa mga diyos.’ Sa paghubad sa sinulat, nga sa pagkatinuod maoy usa ka tagna, si Daniel sa makausa pa nagpadako kang Jehova ingong Diyos sa tinuod nga tagna.​—Dan 5:​1, 5-28.