LUYOLUYO
Ang Hebreohanong participle nga gihubad nga “luyoluyo” (nits·tsavʹ) adunay pangunang kahulogan nga ‘gipadumala,’ ‘gipatindog,’ “gibutang,” sa pagtuman sa usa ka buluhaton. (1Sa 22:9; Ex 7:15; Ru 2:5) Sa panahon sa paghari ni Solomon (1037-998 W.K.P.), 12 ka luyoluyo ang gitudlo alang sa hataas nga mga katungdanan sa pagdumala. Ang matag usa maoy responsable sa pagtaganag pagkaon ug ubang mga suplay alang sa panimalay sa hari kada bulan sulod sa usa ka tuig, sa paagi nga relibohay.—1Ha 4:7.
Imbes maghatag ug buhis sa pagsuportar sa kagamhanan, ang mga pagkaon gikuha gikan sa mga abot sa yuta. Busa ang mga luyoluyo maoy mga magtatan-aw labot sa pagpananom, pagpangani, pagtipig, ug paghatod sa binulan nga kinahanglanon nga mokabat ug daghang tonelada. (1Ha 4:22, 23) Kini nga mga luyoluyo nag-alagad usab ingong sibil nga mga administrador diha sa ilang tinudlong mga teritoryo, dugang pa sa ilang buluhaton sa pagdumala sa mga suplay sa pagkaon.
Patas kini nga sistema, sanglit sa dihang gimugna ang mga distrito mopatim-awng gihatagag pagtagad ang populasyon ug pagkamabungahon sa yuta, imbes nga ipasukad kini sa pihong mga utlanan sa tribo. Siyam ka administratibong mga distrito ang nahimutang sa K sa Jordan; ang laing tulo nahimutang sa S. Sanglit ang pagtala sa mga distrito wala isunodsunod sumala sa lokasyon, kini lagmit gitala sumala sa binulan nga kahikayan diin itagana sa matag luyoluyo ang iyang mga suplay.
Ang personal nga mga ngalan sa pito ka luyoluyo lamang ang gitala diha sa Masoretikong teksto; ang laing lima gitala lamang ingong “anak nga lalaki ni” pulano. (1Ha 4:8-19) Ang pipila ka hubad (AS; AT; 3Ha, Dy; Ro; RS) may prefix lamang nga “Ben” (nagkahulogang “anak nga lalaki ni”) nga gidugtong sa ngalan sa amahan, sama sa “Ben-hur,” “Ben-deker,” “Ben-hesed,” “Ben-abinadab,” “Ben-geber.” Busa aron ang tanan mahimong hapsay, nga walay kulang, ang 12 ka luyoluyo gidumala ilalom sa usa sa pangunang mga prinsipe ni Solomon, “si Azarias nga anak nga lalaki ni Natan.”—1Ha 4:5.
Ang “prinsipenhong mga luyoluyo” nag-alagad usab ingong mga kapatas ug mga magtatan-aw sa mga nagtrabaho sa konstruksiyon sa panahon sa paghari ni Solomon. Mopatim-aw nga ang duha ka asoy labot niini nga mga luyoluyo sa Unang Hari ug Ikaduhang Cronicas nagkalahi lamang sa paagi sa pagklasipikar, ang unang talaan nagtalag 3,300 ug dugang 550 alang sa bug-os nga gidaghanon nga 3,850 (1Ha 5:16; 9:23), ug ang ikaduhang talaan nagtalag 3,600 ug dugang 250, nga may bug-os nga gidaghanon usab nga 3,850. (2Cr 2:18; 8:10) Ang mga eskolar (si Ewald, Keil, Michaelis) nag-ingon nga ang ihap sa Mga Cronicas nagpalahi sa 3,600 ka dili-Israelinhon ug sa 250 ka Israelinhong mga luyoluyo, samtang diha sa Mga Hari ang gihisgotang kalainan sa gidaghanon sa mga luyoluyo maoy tali sa 3,300 ka kaabag nga mga kapatas ug sa 550 ka pangulong mga superbisor, kining ikaduhang ihap naglakip sa 300 ka dili-Israelinhon.
Sa panahon sa pagmando ni Jehosapat nga hari sa Juda (936-mga 911 W.K.P.), ang “usa ka luyoluyo maoy hari” sa Edom, nga sa maong panahon, nailalom sa pagmando sa Juda. (1Ha 22:47) Kini nagpakita nga ang usa ka luyoluyo sa hari gitudlo o giaprobahan sa pag-alagad ingong kapuli sa hari.
Ang “luyoluyong mga magmamando” (Heb., segha·nimʹ, kanunayng gigamit nga plural) makita sa 17 ka beses diha sa Bibliya, sama pananglitan sa Esdras 9:2; Nehemias 2:16; Isaias 41:25; Jeremias 51:23; ug Ezequiel 23:6. Kini nagkahulogang kaabag nga mga magmamando o segundaryong mga opisyal, nga lahi gikan sa mga hamili, prinsipe, ug mga gobernador. Ang pipila ka maghuhubad naghubad niini nga “mga luyoluyo.”—Mo, Ro.