DUGOS, UDLAN

Ang dugos sa putyokan maoy tam-is, hagkot nga pluwido. Ang dugos gitawag sa Hebreohanong Kasulatan sa mga pulong nga noʹpheth (nagaagay nga dugos, o dugos sa udlan) ug devashʹ. Kining ulahing pulong nagtumong dili lamang sa dugos sa putyokan kondili sa anibal usab sa mga prutas. (Lev 2:​11, ftn sa Rbi8) Sa Gregong Kasulatan ang terminong meʹli ang gigamit, lakip sa adhetibo nga aʹgri·os, “ihalas,” sa pagtumong sa dugos sa ihalas nga mga putyokan.

Ang Udlan. Ang udlan maoy usa ka kahibulongang mugna sa inhenyeriya; makita niini ang dili-matupngan nga kaalam ug katakos sa Maglalalang sa pagbutang sa maong “inhenyeriya” ug kinaiyanhong katakos sa pagpanukod diha sa putyokan. Ang mga kuwartokuwarto sa udlan nga unom ug kilid kasudlan gayod ug daghan kaayong dugos nga gigamitan lang ug diyutayng talo, ang materyales nga gigamit sa paggama sa mga bungbong sa kuwartokuwarto sa udlan. Sa dihang himoon ang usa ka udlan, ang talo gam-on pinaagi sa espesyal nga mga glandula diha sa lawas sa putyokan. Kini mogula agi sa gagmitoyng mga buhobuho sa lawas, nga pormag gagmayng puti nga mga tipaktipak. Ginamit ang mga tiil niini, ihungit sa putyokan ang mga tipaktipak ngadto sa baba niini. Dayon usapon niini ang talo ug ibutang kini diha sa bahin sa udlan nga gigama. Ang kabaga sa mga bungbong sa udlan maoy un-tersiya lamang sa usa ka milimetro (¹⁄80 pul.) apan makadaog ug 30 ka pilo kay sa ilang gibug-aton.

Ang mga putyokan magtukod sa ilang mga balay diha sa lainlaing mga dapit, lakip sa mga kahoy, mga bato, ug sa usa ka kahimtang, bisan diha sa patayng lawas sa usa ka hayop, nga dayag dili na bakag nga patayng lawas kondili nauga na sa adlaw. Mao kini ang patayng lawas sa hayop nga gikan niini si Samson mikaon ug dugos.​—Huk 14:​8, 9.

Dugos. Ang dugos sa putyokan gihimo gikan sa tam-is nga duga sa mga bulak ug mga prutas. Sa dihang tigomon ang dugos ug ibutang kini sa udlan, may pipila ka kemikal gikan sa lawas sa putyokan ang madugang. Ang ubang tubig moalisngaw gikan sa tam-is nga duga, ug pinaagi sa mga kemikal ang tam-is nga duga mahimong dugos. Lainlain ang kolor ug ang lami sa dugos depende kon diin maggikan ang tam-is nga duga. Ang dugos dali rang hilison sa lawas ug mahimo dayong enerhiya.

Kadaghanan sa mga paghisgot sa Bibliya bahin sa dugos sa putyokan nagtumong sa dugos nga ihalas, sama sa gikaon ni Juan nga Tigbawtismo didto sa kamingawan. (Mat 3:​1, 4) Ang pagkamakapalagsik sa dugos gipakita sa kahimtang sa anak nga lalaki ni Haring Saul nga si Jonatan kinsa, tungod kay gikapoy sa gubat, mitilaw ug dugos. Dihadiha ang iyang mga mata “midan-ag.” (1Sa 14:25-30) Kining makapalagsik nga pagkaon gitala nga lakip sa mga tagana nga gihatag sa Diyos alang sa iyang katawhan didto sa kamingawan. Didto, diin diyutay lamang ang kakahoyan, ang katawhan nakakuhag dugos nga kan-on “gikan sa dakong bato,” nga mao, gikan sa mga udlan nga gibalay sa mga putyokan diha sa batoon nga mga dapit.​—Deu 32:13.

Masambingayong Paggamit. Ang makapaayong mga epekto sa dugos gitandi sa makapahimuot nga mga pulong ug sa kaalam, dili lamang tungod sa katam-is ug kalami niini kondili tungod usab kay kini makaayo sa panglawas. Ang kahimut-anang mga pulong makapahimsog sa espirituwal, maingon nga ang dugos maayo alang sa pisikal nga lawas. Ang magsusulat sa Mga Proverbio nag-ingon: “Ang kahimut-anan nga mga pulong maoy usa ka udlan, matam-is sa kalag ug makapaayo sa kabukogan.”​—Pr 16:24; 24:​13, 14.

Ang katam-is ug kalalim sa pagkaon ug dugos gigamit sa masambingayong paagi sa tibuok Kasulatan. Ang mga pananglitan makaplagan diha sa Ezequiel 3:​2, 3 ug Pinadayag 10:9. Ang dugos sa udlan sagad gihisgotan, kay kini giisip nga mas lami, mas tam-is, ug mas sustansiyado kay sa dugos nga taudtaod nang nahanginan. Sa pagpasiugda sa kamaayo ug kaanindot sa mga pulong nga gisulti sa babayeng Sulamita, ang iyang hinigugmang magbalantay naghisgot niini ingong “dugos sa udlan” nga padayong nagatulo gikan sa mga ngabil sa Sulamita. (Aw 4:11) Ang hudisyal nga mga hukom ni Jehova maayo kaayo, makapahimsog, ug mapuslanon nga tungod niana kini gani “matam-is pa kay sa dugos ug sa nagatulo nga dugos sa udlan.” (Sal 19:​9, 10) Ang iyang mga pulong ‘mas lalim diha sa alingagngag kay sa dugos nga anaa sa baba.’​—Sal 119:103.

Bisan tuod ang dugos makaayo, ang sobrang pagkaon niini makapasuka (Pr 25:16), ug kining pagkaon ug sobrang dugos gipakasama sa katawhan nga nangita sa ilang kaugalingong himaya.​—Pr 25:27.

Ang Proverbio kapitulo 5 migamit sa katam-is sa dugos sa udlan aron iilustrar ang tentasyon sa pagbuhat ug seksuwal nga imoralidad nga mahimong ikapahinabo sa “usa ka estranyong babaye” pinaagi sa iyang pagpangahir sa usa ka lalaki ginamit ang iyang pagkamabihagon ug ang iyang maulog-ulogon nga mga pulong. Kini maoy usa ka maayong pasidaan alang sa mga Kristohanon karong adlawa. “Ang mga ngabil sa usa ka estranyong babaye nagatulo ingon sa udlan, ug ang iyang alingagngag mas tanglas pa kay sa lana. Apan ang sangpotanan gumikan kaniya ingon ka pait sa ajenjo; ingon ka hait sa espada nga duhay-sulab. Ang iyang mga tiil nagakanaog ngadto sa kamatayon,” matod pa sa maalamong tawo. Ang iyang maulog-ulogon, samag-dugos nga mga pulong ug mga lihok nagatultol sa lalaki sa paghimo mismo sa imoral nga buhat mao nga “sa takulahaw lamang siya misunod kaniya, sama sa usa ka torong baka nga nagapadulong sa pagkaihaw.”​—Pr 5:3-5; 7:​21, 22.

Dugos sa mga Prutas. Ang Hebreohanong pulong nga devashʹ mahimong magtumong usab sa duga, o anibal, sa mga prutas​—mga igos, datiles, ug uban pa. Sagad ang konteksto maoy motabang sa mga magbabasa sa pagtino kon ang gipasabot mao ba ang dugos sa putyokan o dili. Dayag nga ang anibal sa mga prutas mao ang gidili nga ihalad sa ibabaw sa halaran diha sa Levitico 2:​11, tungod kay kini dali nga moaslom. Ang pamatuod nga dili dugos sa putyokan ang gipasabot dinhi makita diha sa sunod nga bersikulo, nga naglakip sa gidiling “dugos” ingong unang mga bunga nga igatanyag kang Jehova. Sanglit ang kadaghanan sa dugos nga gigamit sa mga Israelinhon maoy dugos nga ihalas, dili-kultibado nga produkto, ang “dugos” nga gitanyag ingong mga unang bunga sa dihang giawhag ni Ezequias ang katawhan sa pagsuportar sa mga saserdote dayag nga maoy duga o anibal sa mga prutas.​—2Cr 31:5.

Usa ka Yuta sa Gatas ug Dugos. Ang paglarawan sa Palestina ingong “usa ka yuta nga nagaagay sa gatas ug dugos,” nga sagad gisubli sa Kasulatan, maoy haom, kay dili lamang ang yuta dagaya kaayo sa produkto sa mga putyokan kondili sa anibal usab sa mga prutas. (Ex 3:8; Lev 20:24; Deu 11:9; Jos 5:6) Ang anibal sa mga prutas dayag nga mao ang gihisgotan ingong paninda nga gibaylo sa mga baligya sa Tiro.​—Eze 27:​2, 17; tan-awa ang PUTYOKAN.