Akkaüseling Ngeni Möngüngüün Mwelien Letipom Me Apwönüetä
“Mettoch meinisin ra limöch ngeni chokewe mi limöch manauer, nge esap wor och a limöch ngeni chokewe mi limengau manauer.”—TAITOS 1:15.
1. Ifa ussun än Paul angang a kküü ekkewe mwichefel lon Krit?
MWIRIN än ewe aposel Paul aülüngätin säi lon ewe angangen misineri, a ares, iwe, a titiilo Rom, ikewe a kalapus ie ruu ier. A fet mwirin an towu? Taitos a fiti Paul le säi ngeni ewe fönü Krit, iwe mwirin, Paul a mak ngeni Taitos: “Iei popun ai likitukelo lon Krit, pwe kopwe aunusochulo ekkena mettoch mi esaamo pwonueta rer, o seikata ekkena elter.” (Taitos 1:5) Än Taitos apwönüetä wisan na a kküü mwelien letipen aramas.
2. Met sokkun osukosuk Taitos a wisen ataweei lon ewe fönü Krit?
2 Paul a mak ngeni Taitos ussun met sokkun napanap epwe nom ren ekkewe mwän mi tufichin wiseni wisen elter, iwe mwirin, a makkei pwe a wor “chomong aramas mi lükümach, ar kapas a lomotongau, ra atupu aramas.” Chokkana ra “afitikokoi ekoch chon ekewe famili ren ar afalafala mine esap pwüng.” Wisen Taitos an epwe “fokun apwüngüür.” (Taitos 1:10-14; 1 Timoti 4:7) Paul a makkei pwe ekiekiir me mwelien letiper a “fen limengau,” nge a nöünöü eü kapas mi ussun chök ei kapas määnuch, weween, ussun chök echö üf mi määnuch. (Taitos 1:15) Eli ekkoch ekkena mwän, iir chon Jus, pun ra ‘amwöchü ewe afalafalen sirkumsais.’ Sap minne ekkan mwichefel lon ei fansoun ra küna osukosuk seni mwän mi eäni ena sokkun ekiek, nge sipwe tongeni käeö chommong mettoch ussun mwelien letipach seni än Paul fön ngeni Taitos.
Chokkewe mi fen Ngaüolo Mwelien Letiper
3. Met Paul a mak ngeni Taitos ussun mwelien letipen aramas?
3 Nengeni mwo ewe popun Paul a mak ussun mwelien letipen aramas. “Mettoch meinisin mi limelimoch ngeni aramas mi limelimoch; nge ren ekkewe aramas mi limengau o lukulukumang, esor och mettoch mi limelimoch, pun ekieker o pwal letiper mi chok limengau. Ra pwarata pwe ir mi sinei Kot, nge ra chok amam i ren ar kewe fofor.” A ffat pwe a lamot ngeni ekkoch ar repwe siwili ekiekiir ren ar repwe tongeni “pochokkul lon ar luku.” (Taitos 1:13, 15, 16) Rese tongeni weweiti minne a öch me minne a ngaü, iwe, a weneiti mwelien letiper.
4, 5. Ifa ussun ekkoch lon ekkewe mwichefel ra mwäällilo, me mei fet ekiekiir pokiten ar ra ina ussun?
4 Lap seni engol ier me mwan, ewe mwichen sou pwüngüpwüng lon ewe mwichefelin Kraist a apwüngalo pwe aramas resap chüen sirkumsais ika ra mochen wiliti chon Kraist mi enlet, iwe mwirin, ra esile ngeni ekkewe mwichefel. (Fofor 15:1, 2, 19-29) Iwe nge, ekkoch lon Krit ra chüen ‘amwöchü ewe afalafalen sirkumsais.’ Rese tipeeü ngeni ewe mwichen sou pwüngüpwüng, iwe, ra “afalafala mine esap pwüng.” (Taitos 1:10, 11) Pokiten a mwääl ar ekiek, eli ra apöchökküla ekkewe allük lon ewe Allükün Moses ussun möngö me föfförün elimelim lon pekin fel. Eli ra pwal mwo nge apacha och ngeni ewe Allükün Moses, pwe a ina ussun ekkewe ra akkom mwer lon fansoun Jises, iwe, ra pwal apöchökküla än chon Jus kewe tutulap me än aramas kewe allük.—Mark 7:2, 3, 5, 15; 1 Timoti 4:3.
5 Ena sokkun ekiek a angaüa ar tufichin apwüngalo pworaus me ar älefila lefilen minne mi pwüng me minne mi mwääl, weween, mwelien letiper. Iei makkeien Paul: “Ren ekkewe aramas mi limengau o lukulukumang, esor och mettoch mi limelimoch.” A kon ngaüolo mwelien letiper pwe iwe ese chüen tongeni emmweniöchü föfförür me ekiekiir. Pwal och, ra apwüngü chiener kewe chon Kraist ren ekkewe mettoch itä emön me emön epwe pwisin filatä, nge eli epwe sokkofesen filien emön me emön. Chon Krit ra ekieki pwe mi limengaü ekkoch föfför, nge ese fokkun wor ngaüer. (Rom 14:17; Kolose 2:16) Inaamwo ika ra apasa pwe ra silei Kot, nge ra amam Kot ren ar kewe föfför.—Taitos 1:16.
“Limelimoch ngeni Aramas mi Limelimoch”
6. Ikkefa ekkewe ruu sokkun aramas Paul a mak ussur?
6 Ifa ussun sipwe tongeni feiöch seni minne Paul a mak ngeni Taitos? Iwe, nengeni mwo ifa ussun aramas ra sokkofesen lon ei kapas: “Nge ren ekkewe aramas mi limengau o lukulukumang, esor och mettoch mi limelimoch, pun ekieker o pwal letiper mi chok limengau.” (Taitos 1:15) Paul ese apasa pwe mettoch meinisin a limöch are mumutä ngeni emön chon Kraist mi limöch letipan. Sia silei ena, pun Paul a affata lon pwal echö taropwe pwe aramas mi lisowu mwääl, fel ngeni ululun, fiti angangen roong, me met kewe “resap tongeni mwüni Mwün Kot.” (Kalesia 5:19-21) Ina minne, ese mwääl pwe Paul a makkei och kapas mi enlet ussun ruu sokkun aramas, weween, chokkewe mi limöch letiper me chokkewe ese limöch letiper.
7. Ipru 13:4 a pinei met, nge ifa eü kapas eis epwe tongeni piitä?
7 Esap chök ekkewe mettoch mi ngaü mi affatetiu lon Paipel Chon Kraist mi letip-wenechar repwe tümünüür seni. Awewe chök, ekieki mwo ei kapas mi ffatöch: “Aramas meinisin repwe aücheani pwüpwülü. Ekewe mi pwüpwülü resap kirikiringaufengen lefiler, pun Kot epwe apwüngü chokewe mi lisowu ngeni mi lipich, pwal chokewe mi lisowu ngeni mi pwüpwülü.” (Ipru 13:4) Pwal mwo nge chon lükün me chokkewe rese silei Paipel repwe eäni ewe ekiek mi pwüng pwe ena wokisin a pinei lisowu mwääl. A ffat seni ena wokisin me pwal fitu sokkun pworaus lon Paipel pwe me ren Kot, a ngaü än aramas lisowu ngeni emön lükün pwülüwer. Iwe nge, epwe ifa ussun ika rüüemön mi lipich repwe iei ussun, auen emön leir a föri och ngeni pisekin fän mesen pwal emön. Chommong säräfö ra apasa pwe ese ngaü ena föfför pun esap wesewesen lisowu. Iwe met, epwe pwüng ika chon Kraist repwe ekieki pwe ese ngaü ena föfför?
8. Ren pworausen ewe föfför lefilen auen emön ngeni pisekin fän mesen pwal emön, ifa ussun chon Kraist ra sokko seni chon lükün?
8 Ipru 13:4 me 1 Korint 6:9 a affata pwe me ren Kot, mi ngaü lisowu lefilen emön mi pwüpwülü ngeni emön esap pwülüwan me pwal sokkun lisowu mwääl meinisin (kapasen Krik, por·neiʹa). Met weween ena kapas por·neiʹa? A wewe ngeni äeään pisekin fän mesen aramas ren pükün äeään are ren äeämwäällin mi fiti ekiek mi limengaü. A wewe ngeni sokkun föfförün lisowu meinisin lükün ewe sokkun pwüpwülü mi pwüng me ren Paipel. Ina minne, a pwal kapachelong ena föfförün äeään auen emön ngeni pisekin fän mesen pwal emön, inaamwo ika chommong säräfö woon unusen fönüfan ra fen rong are lükü pwe ese ngaü ena föfför. Chon Kraist mi enlet rese mwut ngeni meefien ekkewe chon eäni “kapas a lomotongau” me chon “atupu aramas” an epwe emmweni ekiekiir me föfförür. (Taitos 1:10) Ra kamwöchünnük woon ekkewe allük mi tekia lon Paipel. Sap minne repwe ekiekin kütta och popun ar repwe tongeni mutatä ena föfför, nge ra weweiti pwe me ren Paipel, ina eü föfför mi wewe ngeni por·neiʹa, iwe, ra etipeeüfengenni mwelien letiper me minne Paipel a affata.a—Fofor 21:25; 1 Korint 6:18; Efisus 5:3.
Ika A Sokkolo Mwelien Letiper, A Sokkolo Filier
9. Ika pwe “mettoch meinisin ra limoch,” iwe, ifa wisen mwelien letipach?
9 Nge met weween alon Paul lupwen a apasa pwe “Mettoch meinisin mi limelimoch ngeni aramas mi limelimoch”? Paul a kapas ussun chon Kraist mi fen etipeeüfengenni ar ekiek me mwelien letiper me än Kot kewe allük mi mak lon Paipel. Ekkena chon Kraist ra mirititi pwe epwe tongeni sokkofesen meefien chon lükülük ussun chommong sokkopaten mettoch rese ngaü me ren Paipel. Rese ekieki pwe epwe wewefengen meefien chon Kraist meinisin ussun ekkewe mettoch lon manauach Paipel ese titchiki kapasen emmwen ussun. Sipwe ppii ifa ussun epwe tongeni fis ena.
10. Ifa ussun eü apwüpwülü (are felin mei mä) epwe tongeni efisatä osukosuk?
10 Lon chommong famili, emön chök me lein ewe pean pwüpwülü a wiliti chon Kraist. (1 Piter 3:1; 4:3) Ena mettoch epwe tongeni efisatä osukosuk, awewe chök ika epwe wor apwüpwülü are felin mei mä ren emön märäriir. Ekieki mwo pworausen emön fefin mi pwüpwülü, nge pwülüwan esap chon Kraist. Emön märärin ena mwän epwele pwüpwülü, iwe, ewe apwüpwülü epwe fis lon eü imwen felin Kristentom. (Are emön märärin a mälo, iwe, ewe felin mei mä epwe fis lon eü imwen fel.) A wor nöür taropween etiwetiw, iwe, ewe mwän a mochen pwe pwülüwan we epwe fiti. Met mwelien letipen ena fefin epwe apasa ussun an epwe fiti? Met neminna epwe föri? Ekieki mwo ekkan ruu mettoch epwe tongeni föri.
11. Aweweei mwo ika ifa ekiekin emön fefin mi pwüpwülü ussun an epwe fiti eü apwüpwülü lon eü imwen fel, iwe, met a filatä?
11 Emön fefin itan Lois a ekieki ei allükün Paipel mi fokkun lamot, a erä, ‘Towu seni Papilon mi Lapalap,’ ewe mwicheichen lamalam mi chofona woon unusen fönüfan. (Pwarata 18:2, 4) A fen piin fiti fel lon ena imwen fel ikewe epwe fis ie ewe apwüpwülü, iwe, a silei pwe meinisin mi fiti repwe eäni ekkoch föfförün ena lamalam, awewe chök ren iotek, köl, are ekkoch sokkun pwoomw. Lois ese fokkun mochen föri ena me ese mochen fiti pwe ete küna sossotun an tuppwöl. A süföliti pwülüwan we me a mochen tipeeü ngeni pwe i möküran me ren Paipel, nge ese mochen ipweri än Paipel emmwen. (Fofor 5:29) Ina minne, ren kapas pwotete, a aweweei ngeni pwülüwan we pwe i esap tongeni fiti, inaamwo ika ätewe epwe fiti. Neminewe epwe tongeni ereni pwe ika epwe fiti nge esap tongeni föri och pwomwen lamalam, eli ätewe epwe säü ren, ina popun, epwe fen öch Lois esap fiti. Mwelien letipan a kinamwe ren minne a filatä.
12. Epwe tongeni an epwe ifa ussun ekiekin me meefien emön ika epwe wor nöün taropween etiwetiw ngeni eü apwüpwülü epwe fis lon eü imwen fel?
12 Pwal emön fefin itan Ruth a küna pwal ena chök sokkun osukosuk. A süföliti pwülüwan, a mochen an epwe tuppwöl ngeni Kot, me a aüseling ngeni mwelien letipan mi miritilo ren Paipel. Mwirin an ekieki ussun ekkewe mettoch Lois a ekieki, fän älillisin iotek Ruth a älleäni “Kapas Eis Seni Chon Älleäni ei Chassi” lon Ewe Leenien Mas minen May 15, 2002. A chechchemeni pwe ekkewe ülümön chon Ipru ra älleäsochisi eü allük, allükün ar repwe nom lon eü leeni ikewe epwe fis föfförün fel ngeni ululun ie, nge ra tuppwöl pun rese fel ngeni ewe ululun. (Taniel 3:15-18) Ekiekin Ruth pwe epwe fiti pwülüwan we, nge esap föri och pwomwen lamalam, iwe, an föfför a tipeeü ngeni mwelien letipan. Ren kapas pwotete, a awewefichi ngeni pwülüwan we minne mwelien letipan epwe mwut ngeni an epwe föri me minne esap tongeni föri. Ruth a äneänei pwe pwülüwan we epwe küna sokkofesennin fel mi enlet me fel mi chofona.—Fofor 24:16.
13. Pwata esor popun ach sipwe osukosuk ika mi sokkofesen minne rüüemön chon Kraist repwe filatä?
13 Ika epwe sokkofesen minne rüüemön chon Kraist repwe filatä, epwe itä wewe ngeni pwe ese lifilifil minne emön epwe föri are mwelien letipen emön leir a apwangapwang? Aapw. Pokiten a fen piin fiti ekkewe köl me pwoomw lon ewe lamalam, Lois a meefi pwe epwe efeiengaü ngeni pwisin i an epwe fiti ewe apwüpwülü lon ewe imwenfel. Iwe, eli minne a fen fis lefiler me pwülüwan we me mwän lon pekin lamalam a kküü mwelien letipan. Ina popun, a lükü pwe minne a filatä a pwüng fän iten pwisin i.
14. Met Chon Kraist repwe chechchemeni ussun ekkan pworaus emön me emön epwe pwisin apwüngalo?
14 Nge a itä ngaü minne Ruth a filatä? Esap wisach ach sipwe pölüweni ena kapas eis. Sisap apwüngü are fönöü i pokiten an filatä pwe epwe fiti ewe apwüpwülü nge esap föri och pwomwen lamalam. Chechchemeni mwo än Paul ei fön ussun än aramas pwisin filatä ika repwe möngö are resap möngö ekkoch sokkun möngö: “Ewe emon mi mongo esap turunufasei atewe mi sap mongo, o atewe mi sap mongo esap apungu ewe emon mi mongo . . . Atewe epwe uta are turutiu fan mesen an we chok Samol. Iwe, epwe uta, pun ach Samol a tongeni auta i.” (Rom 14:3, 4) Pwüngün pwe chon Kraist mi enlet resap mochen pesei emön an epwe tunalo ewe emmwen seni mwelien letipan mi fen miritilo, pun an föri ena epwe ussun chök an offei och möngüngü mi tongeni uwawu pworaus mi amanaua i.
15. Pwata sipwe ekilapei mwelien letipen aramas me meefier?
15 Ren sopwosopwoloon ekkena pworaus asan, iir me rüüemön ekkena chon Kraist repwe ekieki pwal fitu mettoch, nge eü leir a weneiti ifa ussun föfförür epwe kküü aramas ünükkür. Iei än Paul fön ngenikich: “Ousap föri och met pwimi epwe chepetek ren ika turutiu lon tipis.” (Rom 14:13) Eli Lois a silei pwe me loom ena sokkun mettoch a fen aosukosuka chon ewe mwichefel are an famili, me minne epwe föri epwe tongeni watte an kküü nöün kewe. Nge eli Ruth a silei pwe me loom lupwen aramas ra föri minne a filatä, esor osukosuk lon ewe mwichefel are lein chon sopwun kewe. Ekkena rüüemön fefin me pwal oukich meinisin sipwe weweiti pwe ewe sokkun mwelien letip mi enletin miritilo a kan meefi ifa ussun och föfför epwe kküü aramas. Iei alon Jises: “Nge are emon epwe oturukapa emon me lein ekkewe mi kisikis mi lukuei, epwe fen murinno ngeni i are repwe rieta efou foummongen fau fan uan o a malumelo ikewe mi alollol ie le matau.” (Mattu 18:6) Ika emön epwe tunalo lamoten an esap föri minne aramas repwe turukap ren, iwe, mwelien letipan epwe tongeni ngaüolo, pwe a ina ussun ekkoch chon Kraist lon Krit.
16. Mwirin och fansoun, sipwe ekiekin küna met sokkun siwil lon manauen emön chon Kraist?
16 Ürürün pwe epwe wakkattelo lüküen chon Kraist, iwe, epwe pwal ina ussun ar rongorong me akkaüseling ngeni mwelien letiper. Sipwe erä pwe a wor emön itan Mark, iwe, a kerän papatais. Mwelien letipan a ereni pwe esap chüen föri ekkewe mettoch ese tipeeü ngeni Paipel a fen piin föfföri me loom, neman a kapachelong fel ngeni ululun are äeään chcha. (Fofor 21:25) Nge iei a ti seni ekkoch mettoch a ekieki pwe Kot a pinei. Iwe nge, ese weweiti ika met popun ekkoch rese mochen föri ekkoch mettoch i a tongeni föri, awewe chök, ren an katol ekkoch TV prokram.
17. Aweweei mwo met epwe fis ngeni mwelien letipen emön chon Kraist me filian kewe mwirin an käkkäeö Paipel me mämmääritä lon pekin ngün.
17 Iwe, lo, lo, lo, a lapolo sileien Mark me a pöchökkületä an riri ngeni Kot. (Kolose 1:9, 10) Iwe, mei fet ekiekin iei? A fokkun wattelo miritin mwelien letipan. Iei a lapolo än Mark tipemecheresin akkaüseling ngeni mwelien letipan me an ekilapei än Paipel kewe kapasen alongolongun allük. Iei a weweiti pwe ekkoch mettoch a piin ti seni me loom rese wesewesen ü ngeni ekiekin Kot. Pwal och, pokiten a lapolo an silefichi än Paipel kewe kapasen alongolongun allük me an tipemecheresin akkaüseling ngeni mwelien letipan mi fen miritilo, iei mwelien letipen Mark a kan amwökütü pwe esap chüen katol ekkewe TV prokram a meefi me mwan pwe rese ngaü. Weween pwe mwelien letipan a fen mürinnölo.—Kölfel 37:31.
18. Met popun sia tongeni meefi pwapwa?
18 Lon lape ngeni ach kewe mwichefel, a wor aramas lon en me tettelin mämmäärin Chon Kraist. Ekkoch leir ra kerän poputä le fiti ach lükü. Eli mwelien letiper ese lien fos woon ekkoch pworaus, nge woon pwal fitu sokkun pworaus, a kan leüwommongetä mwelien letiper. Eli a lamot ngeni chokkana fansoun me älillis fän iten ar repwe silefichi än Jiowa emmwen me akkaüseling ngeni mwelien letiper mi fen miritilo. (Efisus 4:14, 15) Sia pwapwa pwe lon chök ekkena mwichefel, neman a wor chommong mi watte sileier, a watte ar mirititi ifa ussun ekkewe kapasen alongolongun allük repwe emmweni aramas, me mwelien letiper a fokkun tipeeü ngeni ekiekin Kot. A ifa me watteen pwapwaach pokiten a wor rech “aramas mi limoch letiper,” iwe, ra küna pwe mi pwüng me “limoch” lon pekin ngün ekkewe mettoch Kot a pwapwaitiir! (Efisus 5:10) Amwo kich meinisin sipwe achocho ngeni ach sipwe ina ussun me kamwöchünnük woon ena sokkun mwelien letip mi tipeeü ngeni sile mi enlet seni Paipel me manau mi fich ngeni Kot.—Taitos 1:1.
[Footnote]
a The Watchtower, minen March 15, 1983, pekin taropwe 30-1, a awora kapasen emmwen fän iten ekkewe pwüpwülü.
Ifa Ussun Kopwe Pölüweni?
• Pwata a fen ngaüolo mwelien letipen ekkoch chon Kraist lon Krit?
• Met popun epwe tongeni sokkofesen minne rüüemön chon Kraist repwe filatä, inaamwo ika a miritilo mwelien letiper?
• Ürürün met epwe fis ngeni mwelien letipach mwirin och fansoun?
[Picture on page 28]
Epwe tongeni löllö met a fis ngeni rüüemön Chon Kraist, nge epwe sokkofesen minne repwe filatä