Nou Lekor i merveye

“Mon’n ganny fer dan en fason merveye, e sa i fer mwan annan lakrent pour ou.”—PSONM 139:14.

 1. Akoz bokou dimoun entelizan i krwar Bondye ki’n kree bann keksoz merveye lo later?

LANATIR i ranpli avek bann zoli kreasyon. Me kote tousala i sorti? Serten i krwar nou kapab trouv larepons sa kestyon san bezwen al ver en Kreater entelizan. Me de lot kote, i annan serten dimoun ki dir ou si nou zis inyor lefet ki i annan en Kreater, sa i kapab diminyen lakantite ki nou ti pou kapab konpran lo lanatir. Pour zot, i enposib ki sa bann keksoz lo later in vin par azar koumsanmenm, akoz zot sitan konplike, i annan en kantite varyete e deplis zot vreman merveye. Pour bokou dimoun, enkli serten syantis, i annan laprev ki sa liniver in ganny kree par en bon Kreater, ki annan lasazes ek pwisans.a

 2. Kwa ki ti pous David pour loue Zeova?

² Lerwa David dan ansyen Izrael ti enn ki ti konvenki ki en Kreater i merite ganny loue pour Son zoli travay. Menm si dan son lepok ti napa devlopman syantifik parey konmela, i ti konsyan ki i ti antoure avek kreasyon merveye ki Bondye ti’n fer. San bezwen al pli lwen, David ti annan zis pour get lafason ki i ti’n ganny kree, e sa ti ase pour devlop en profon ladmirasyon dan li pour sa abilite ki Bondye i annan. I ti ekrir: “Mon pou loue ou parski mon’n ganny fer dan en fason merveye, e sa i fer mwan annan lakrent pour ou. Sa ki ou’n fer i merveye, e mon konn sa byen.”—Psonm 139:14.

3, 4. Akoz i enportan ki sakenn antre nou i reflesir oprofon lo travay Zeova?

³ Akoz i ti en dimoun ki ti reflesir oprofon, David ti arive devlop en lafwa solid dan Bondye. Ozordi, ledikasyon ki lekol i ofer ek lenformasyon ki medya i donn piblik, i ranpli avek bann teori lo lorizin imen e sa i zis fer dimoun pa krwar dan en Kreater. Pour nou kapab devlop sa menm lafwa ki David ti annan, nou pou bezwen reflesir oprofon. An rapor avek sa size tre enportan konsernan legzistans ek rol en Kreater, nou pa kapab zis krwar sa ki lezot i dir, nou menm nou bezwen fer marse nou lespri.

⁴ Deplis, kan nou reflesir lo bann keksoz ki Zeova in fer, sa i fer nou pli apresye li e fer nou annan konfyans dan tou sa ki i’n promet alavenir. An retour, nou kapab anvi konn Zeova pli byen e pour osi servi li. Nou’n “ganny fer dan en fason merveye,” sa i parol ki David ti dir an konklizyon. Ansanm annou egzaminen ki mannyer lasyans ozordi i konfirm sa parol ki David ti dir.

Nou Devlopman fizik i vreman remarkab

5, 6. (a) Kan ki nou ti vin an legzistans? (b) Ki travay ronnyon i fer dan nou lekor?

⁵ “Ou menm ki’n fer mon ronnyon; ou ti kasyet mwan ler mon ti dan vant mon manman.” (Psonm 139:13) Nou tou nou ti vin an legzistans kan en selil, pli pti ki en pwen alafen en fraz, ti ganny formen dan matris nou manman. Sa selil ki kapab selman ganny obzerve par en mikroskop, i ekstrememan konplike, nou kapab apel li en pti laboratwar. I ti devlop vreman vit. Apre de mwan, ou bann lorgann prensipal ti’n fini ganny formen. Enn parmi i ou ronnyon. Kan ou ti ne, ou ronnyon ti’n deza pare pour netway ou disan, i retir bann keksoz toksik dan lekor ek delo ki an tro, me i prezerv bann sibstans ki itil pour ou lekor. Si ou de ronnyon i fonksyonn byen, i netway delo dan ou disan e tou le 45 minit i netway apepre 5 lit delo dan en adilt.

⁶ Ou ronnyon i osi ede pour kontrol mineral ek lakantite lasid ki annan dan ou disan, e osi tansyon. I osi fer lezot travay ki esansyel, par egzanp i transform vitanmin D pour vin en lot eleman ki enportan pour fer lezo devlop byen e pour prodwir en ormonn ki apel erythropoietin ki fer globil rouz dan ou lezo. I pa drol alors ki dimoun in reste enpresyonnen par sa ki ronnyon i kapab fer!b

7, 8. (a) Dekrir bann premye staz ki en pti baba ki pa ankor ne i pas ladan. (b) Dan ki sans en pti baba ki pa ankor ne in ganny “fabrike dan sa landrwa pli ba dan later”?

⁷ “Kan mon ti ganny fer an sekre, kan mon ti ganny fabrike dan sa landrwa pli ba dan later, mon lezo pa ti ganny kasyet devan ou.” (Psonm 139:15) Sa premye selil ti konmans divize e sa bann nouvo selil zot osi ti kontinyen divize. Apre, zot ti konmans vin diferan, oubyen zot ti spesifikman vin bann lezot selil, parey selil pour nerf, misk, lapo, eksetera. Bann selil ki ti parey, ti zwenn ansanm pour form bann tisi, epi bann lorgann. Pandan sa trwazyenm semenn apre ki fertilizasyon ti’n fini ganny fer, ou bann lezo ti konmans devlope. E ler ou ti’n ganny set semenn, ou ti mezir apepre 2.5 santimet, tou sa 206 lezo ki ou ti pou annan konman en adilt ti’n fini ganny formen menm si zot pa ti ankor vin matir oubyen for.

⁸ Tou sa devlopman ekstraordiner ti pe arive dan matris ou manman, kot nou pa ti kapab vwar avek nou de lizye parey en keksoz ki’n ganny kasyet anba later. Anfet, i ankor annan en kantite keksoz ki imen pa ankor konnen lo lafason ki nou devlope. Par egzanp, kwa ki koz bann genes spesifik dan ou selil pour fer zot miltipliye ziska zot vin bann diferan parti lekor? Petet en zour bann syantis pou konn larepons, me parey David ti rekonnet, nou Kreater Zeova in toultan konn tou.

9, 10. Dan ki sans lafason ki en anbriyon i devlope in “ganny ekrir” dan “liv” Bondye?

⁹ “Ou ti vwar mwan kan mon ti ankor en anbriyon, e dan ou liv tou son bann parti ti’n ganny ekrir, an sa ki konsern bann zour kan zot ti ganny formen, oubyen kan ni menm enn pa ti ankor egziste.” (Psonm 139:16) Ou premye selil ti kontyen tou lenformasyon oubyen fason ki ou lekor ti pou ganny fer. Anmezir ki ou ti pe devlope dan matris ou manman pandan sa nef mwan avan ou nesans, e ziska ki ou vin en adilt ver 20 tan anmontan, tou sa bann lenformasyon dan ou premye selil i gid lafason ki ou grandi. Pandan tou sa letan ou lekor i pas atraver bokou staz, ki ganny dirize par sa lenformasyon ki’n ganny rikorde dan sa premye selil.

¹⁰ David pa ti konn nanryen lo sa bann zafer selil ek genes, i pa ti ni menm annan en mikroskop. Me i ti’n byen konpran ki lafason ki i ti devlope ti en levidans ki tousala ti’n byen planifye depi lontan. Petet David ti konn en pti pe lo ki mannyer en anbriyon i devlope, alors i ti’n kapab rezonn dan li menm ki sak letap ti mars dapre en plan ki ti’n fini progranmen. Dan en fason poetik i ti dir ki zot ti’n “ganny ekrir” dan “liv” Bondye.

11. Ki mannyer in posib pour nou annan bann karakteristik fizik?

¹¹ Ozordi, imen in dekouver ki bann karakteristik ki nou tou nou annan, nou’n ganny li avek nou paran oubyen nou zanset e se nou genes ki deside ki kalite karakteristik nou pou annan. Par egzanp ki grander nou pou ete, ki kalite figir nou pou annan, nou kouler lizye ek seve, ek plizyer milye lezot tre. Sak nou bann selil i kontyen plizyer dizenn milye genes, e sak gene i parey bann pti bout feray dan en gran lasenn ki’n ganny fer avek DNA (savedir deoxyribonucleic acid). Lafason ki ou lekor pou vini, tousala i ganny “ekrir” dan sa striktir kemikal ou DNA. Omoman ki ou selil i divize, ki swa pour prodwir nouvo selil oubyen ranplas sa ki vye, ou DNA i pas sa lenformasyon ki ti annan dan sa bann selil avan avek sa bann nouvo selil. E sa i permet ou reste vivan e i fer ki ou laparans an zeneral i reste parey. Pa sa i en legzanp ekselan, pour demontre pwisans ek lasazes nou Kreater dan lesyel!

Nou Lespri i inik

12. Kwa ki vreman fer imen diferan avek zannimo?

¹² “Alor, ou bann panse i vreman presye pour mwan! O Bondye zot tou ansanm pa zot vreman en kantite! Mon ti anvi kont zot, zot pli bokou ki gren disab.” (Psonm 139:17, 18a) Bann zannimo osi in ganny fer dan en fason merveye. Serten, zot bann sans ek abilite i pli siperyer ki pour imen. Me Bondye in kree imen avek en abilite pour reflesir ki bokou pli siperyer ki pour bann zannimo. En liv lo lasyans ti fer sa komanter: “Menm si nou imen nou annan plizyer similarite avek lezot lespes, me parmi tou keksoz ki vivan lo later, nou inik akoz nou kapab koze e reflesir. Nou osi inik akoz nou vreman anvi konn bann keksoz lo nou menm. Par egzanp; Ki mannyer nou lekor in ganny fer? Ki mannyer nou ti ganny kree?” Sa i bann kestyon ki David ti’n osi reflesir lo la.

13. (a) Konman David ti kapab reflesir lo parol Bondye? (b) Ki mannyer nou kapab swiv son legzanp?

¹³ Pli enportan, nou inik akoz nou kapab reflesir lo bann panse Bondye, e sa i en keksoz ki zannimo pa kapab fer.c Sa don spesyal i en fason pour montre ki nou’n ganny fer “dan resanblans Bondye.” (Zenez 1:27) David ti byen itiliz sa don. I ti reflesir lo bann keksoz ki prouve ki Bondye i egziste, lo son bann bon kalite ki i ti kapab obzerve dan kreasyon toultour li. David ti osi annan bann premye liv Labib ki ti enkli lenformasyon ki Bondye ti’n devwale lo li menm ek son travay. Sa bann lekritir enspire ti ed li pour konpran panse Bondye, son personnalite ek son plan. Son refleksyon lo Lekritir, kreasyon ek fason ki Bondye ti azir avek li, ti pous li pour loue son Kreater.

Ki i enplike dan Lafwa

14. Akoz nou pa bezwen konn tou keksoz lo Bondye pour nou annan lafwa?

¹⁴ Pli David ti reflesir lo kreasyon ek Lekritir, pli i ti realize ki i ti napa otan kapasite pour konpran tou konnesans ek abilite ki Bondye i annan. (Psonm 139:6) E sa i osi leka pour nou. Zanmen nou pou kapab fini konpran tou keksoz lo kreasyon Bondye. (Eklezyast 3:11; 8:17) Me Bondye “in revel” sifizaman konnesans dan Labib e dan lanatir pour permet nenport dimoun ki pe rod laverite, nenport ki lepok zot pe viv, pour devlop lafwa ki baze lo levidans.—Romen 1:19, 20; Ebre 11:1, 3.

15. Fer resorti ki mannyer lafwa i relye avek nou relasyon avek Bondye.

¹⁵ Ler nou dir nou annan lafwa, i enplik plis ki zis krwar ki i bezwen annan en personnaz entelizan ki’n donn lavi e ki’n kree liniver. I osi enplik annan konfyans dan Bondye konman en personnaz, en personnaz ki anvi nou konn li e gard en bon relasyon avek li. (Zak 4:8) Pour pran en legzanp, nou kapab mazin lafwa ek konfyans ki en zanfan i annan dan son bon papa. Si en dimoun ki annan dout i dir ki i pa asire si ou papa pou ed ou dan letan difisil, petet ou pa pou kapab konvenk li ki nou kapab met konfyans dan ou papa. Me si par leksperyans ou’n vwar pour ou menm ki ou papa i en bon dimoun, alor la ou pou asire ki i pa pou bliy ou. I menm zafer kan nou konn Zeova par etidye son Parol, reflesir lo son kreasyon e vwar li reponn nou lapriyer, an retour sa i pous nou pour met nou konfyans dan li. Sa i motiv nou pour anvi konn plis lo li e pour loue li pour touzour avek tou nou leker ek devosyon. Napa keksoz ki annan plis valer ki sa ki en dimoun i kapab fer.—Efezyen 5:1, 2.

Rod Gidans nou Kreater

16. Vi ki David ti pros avek Zeova ki nou aprann avek sa?

¹⁶ “Egzamin mwan, O Bondye, e konn mon leker. Egzamin mwan, e konn bann panse ki pe trouble mwan. E gete si ou vwar okenn semen ki anmenn douler dan mwan, e kondwir mwan dan sa semen letan endefini.” (Psonm 139:23, 24) David ti konn tre byen ki Zeova ti konn li latet ziska lipye. Zeova ti kapab konn tou sa ki i ti panse, tou sa ki i ti dir e tou sa ki i ti fer. (Psonm 139:1-12; Ebre 4:13) Lefe ki David ti konsyan ki Zeova ti konn tousala lo li, i ti santi li an sekirite zis parey en pti zanfan i santi li an sekirite dan lebra son paran ki kontan li. David ti kontan ki i ti pros avek Zeova e i ti fer tou sa ki i kapab pour protez sa relasyon. I ti fer sa par reflesir oprofon lo Son kreasyon e par lapriyer. Anfet, bokou psonm ki David ti konpoze, enkli Psonm 139, i bann lapriyer ki akonpannyen par lanmizik. Refleksyon ek lapriyer i kapab ed nou vin pros avek Zeova.

17. (a) Akoz David ti anvi Zeova i egzamin son leker? (b) Ki mannyer lafason ki nou servi nou liberte pou annan en lefe lo nou lavi?

¹⁷ Vi ki nou’n ganny fer dan resanblans Bondye, nou’n ganny kree lib. Nou kapab swazir pour fer sa ki byen oubyen sa ki mal. Sa liberte i vin avek son responsabilite. David pa ti anvi ganny rekonnet konman en move dimoun. (Psonm 139:19-22) I pa ti anvi fer keksoz mal ki apre ti pou donn li latet fermal. Apre ki i ti’n reflesir lo sa konnesans konplet e san limit ki Zeova i annan, avek limilite David ti demann Bondye pour egzamin oprofon dan li e pour gid li dan sa semen ki anmenn ver lavi eternel. Bann standar moral Bondye ki drwat i aplik pour nenport ki, alors nou osi nou bezwen fer bon swa dan lavi. Zeova i ankouraz nou tou pour obei li. Kan nou fer sa nou pou ganny laprouvasyon Bondye ek en kantite byenfe. (Zan 12:50; 1 Timote 4:8) Kan nou swiv Zeova toulezour, sa pou ed nou ganny lape lespri menm ler nou pe pas dan bann sitiasyon vreman difisil.—Filipyen 4:6, 7.

Annou swiv nou Kreater ki merveye

18. Ki konklizyon David ti tire apre ki i ti’n reflesir lo kreasyon?

¹⁸ Kan i ti ankor zenn, souvan David ti deor pe vey troupo. Bann mouton ti bes zot latet pour manze, me li i ti lev son lizye ver lesyel. Dan fernwanr, David ti reflesir lo sa liniver manifik ek tou sa ki i ti kapab vedir. I ti ekrir: “Lesyel pe anons laglwar Bondye; e latmosfer pe koz lo travay son lanmen. Zour apre zour i fer sorti parol, e lannwit apre lannwit i revel konnesans.” (Psonm 19:1, 2) David ti konpran ki i ti bezwen rod e swiv sa Enn ki’n fer tou keksoz merveye. Nou bezwen imit li.

19. Lefe ki nou tou nou’n “ganny fer dan en fason merveye” ki leson nou kapab tire ladan?

¹⁹ “Mazin ou Gran Kreater letan ou ankor zenn.  . . Annan lakrent pour sa vre Bondye e gard son bann komannman. Akoz sa i tou lobligasyon zonm.” (Eklezyast 12:1, 13) Avan ki son garson Salomon ti donn bann zenn sa konsey, David ti’n deza donn en legzanp dan sa domenn. Konman en zenn, David ti konpran ki i ti’n “ganny fer dan en fason merveye.” Kan i ti gard sa antet, sa ti fer li diferan e i ti eksperyans bokou benediksyon dan son lavi. Si nou osi, zenn konman vye nou loue e servi nou Gran Kreater, nou pou ere depi konmela menm e alavenir. Remarke ki Labib i promet pour sa bann ki reste pros avek Zeova e ki swiv son fason fer ki drwat: “Zot pou ankor kontinyen prospere kan zot seve in vin blan, zot pou kontinyen reste gra e fre, pour fer konnen ki Zeova i drwat.” (Psonm 92:14, 15) E nou pou annan sa lespwar pour rezwir travay merveye ki nou Kreater in fer pour leternite.

[Not anba lo paz]

Eski zot kapab eksplike?

• Ki mannyer lafason ki en anbriyon i devlope, i montre ki nou’n “ganny fer dan en fason merveye”?

• Akoz nou devret reflesir lo panse Zeova?

• Ki mannyer lafwa i relye avek nou relasyon avek Bondye?

[Credit lo paz 17]

En fetis ki pa ankor ne: Lennart Nilsson

[Portre lo paz 17]

DNA ▼

En pti baba i devlope dapre lafason ki i’n ganny progranmen