Μια Ματιά στον Μαρτίνο Λούθηρο

ΤΑ τελευταία πέντε ή και περισσότερα χρόνια, βρίσκονται εν προόδω συζητήσεις μεταξύ Λουθηρανών και Καθολικών θεολόγων. Ο απώτερος σκοπός είναι προφανώς να φέρουν τους Λουθηρανούς πίσω στην Καθολική εκκλησία. Μολονότι μερικοί Λουθηρανοί ως άτομα μπορεί να μη ενθουσιάζωνται μ’ αυτή την ιδέα, σ’ άλλους αρέσει.

Στην πραγματικότητα, ακόμη και ο Λούθηρος θα έβλεπε πιθανόν αυτές τις προσπάθειες με επιδοκιμασία, παρ’ όλη την πολεμική του εναντίον του πάπα. Ήταν ένας αφωσιωμένος μοναχός που δεν επιθυμούσε να διασπάση τους δεσμούς με την Καθολική εκκλησία. Αντιθέτως ήθελε να την ιδή να θεσπίζη μεταρρυθμίσεις που θα διώρθωναν συνήθειες που πίστευε ειλικρινά ότι ήσαν αντιχριστιανικές.

Σύμφωνα με τον Δρα Καρλ Μπράατεν της Λουθηρανικής Σχολής της Θεολογίας του Σικάγου, μια εκ νέου ένωσις με την Καθολική εκκλησία θα ήταν σύμφωνη με τις επιθυμίες του Λουθήρου. «Η Μεταρρύθμισις,» είπε, «είχε πάντοτε σκοπό να είναι μια προσωρινή κίνησις.»

Ο Ιδρυτής Των

Όταν άρχισε να αμφισβητή ωρισμένες συνήθειες της Καθολικής εκκλησίας, ο Μαρτίνος Λούθηρος δεν είχε πρόθεσι να ιδρύση τη Λουθηρανική εκκλησία. Εν τούτοις, αυτό ήταν μια φυσική εξέλιξις, όταν η ρήξις του με τη Ρώμη έγινε ασυμβίβαστη και όταν κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η εκκλησία θα έπρεπε να μεταρρυθμισθή οπουδήποτε ήταν δυνατό στη Γερμανία παρά τις αντιρρήσεις του πάπα και του αυτοκράτορος.

Το όνομα «Λουθηρανός» απεδόθη στην αρχή στους οπαδούς του Λουθήρου από τους εχθρούς του. Μολονότι εθεωρείτο ως μια προσβλητική έκφρασις, αυτοί το υιοθέτησαν.

Αυτό που ωδήγησε στη ρήξι του Λουθήρου με την Καθολική εκκλησία ήταν η συνήθεια της πωλήσεως συγχωροχαρτιών. Η εκκλησία ισχυριζόταν ότι αφέσεις που εξεδίδοντο από τον πάπα μπορούσαν να συντομεύσουν την παραμονή ενός ατόμου, ή ενός συγγενούς, στο καθαρτήριο. Μερικά μάλιστα χορηγούσαν ακόμη και άφεσι αμαρτιών. Η πώλησις αυτών των συγχωροχαρτιών ήταν ένας από τους τρόπους που χρησιμοποιούσε η εκκλησία στις μέρες του Λουθήρου για ν’ αποκτήση χρήματα.

Επειδή ο Πάπας Λέων Ι΄ είχε μεγάλη ανάγκη από χρήματα που χρειάζονταν ν’ αποτελειώση τη Βασιλική του Αγίου Πέτρου στη Ρώμη, συνήψε συμφωνία με τον αρχιεπίσκοπο Άλμπερτ του Βρανδεμβούργου της Γερμανίας, που θα τον βοηθούσε στα σχέδια του. Έλαβε από τον Άλμπερτ το ποσόν των 10.000 δουκάτων σε αντάλλαγμα για την αρχιεπισκοπή της Μάιντς. Για να μπορέση ο Άλμπερτ να επιστρέψη το ποσόν στον οικονομικό οίκο του Φούγκερ, απ’ όπου το είχε δανεισθή, ο πάπας του εχορήγησε το προνόμιο της απονομής αφέσεως στις περιοχές του για μια περίοδο οκτώ ετών. Τα μισά από τα εισπραττόμενα χρήματα θα πήγαιναν στον πάπα και τα άλλα μισά στον οίκο Φούγκερ για εξόφλησι του χρέους.

Ο Δομινικανός μοναχός Τέτζελ είχε επιφορτισθή με την πώλησι αυτών των συγχωροχαρτιών. Αυτός και οι συμπωληταί του έκαναν παράλογους ισχυρισμούς στην προπαγάνδα τους για τις πωλήσεις. Μεταξύ άλλων έλεγαν: «Μόλις το νόμισμα ηχήση στο κιβώτιο, η ψυχή ξεπετάγεται από το καθαρτήριο.»

Ο Λούθηρος εξωργίσθηκε μ’ αυτούς τους ισχυρισμούς. Υπεστήριξε ότι η άφεσις χωρίς μετάνοια ήταν αντίθετη με τη Χριστιανική διδασκαλία. Υποστήριξε τα εξής: «Οι αφέσεις είναι εξαιρετικά ολέθριες, διότι εισάγουν την αυτοϊκανοποίησι και ως εκ τούτου θέτουν σε κίνδυνο τη σωτηρία.» Σ’ ένα από τα κηρύγματά του το 1516 μ.Χ. είπε: «Το να βεβαιώνη κανείς ότι ο πάπας μπορεί να ελευθερώνη ψυχές από το καθαρτήριο είναι θρασύ. Αν μπορή να το κάμη αυτό, τότε είναι σκληρός που δεν τις ελευθερώνει όλες.»

Στις 31 Οκτωβρίου 1517 ο Λούθηρος ετοιχοκόλλησε ενενήντα πέντε θέσεις για τις αφέσεις στη θύρα του ναού στη Βίττεμπεργκ της Γερμανίας. Αυτή ήταν η συνήθεια στις μέρες του για τη δημοσίευσι μιας προκλήσεως για συζήτησι. Κανένας δεν δέχθηκε την πρόκλησί του και καμμιά συζήτησις δεν έλαβε χώραν ποτέ επ’ αυτού του θέματος με αξιωματούχους της εκκλησίας.

Η υπ’ αριθμόν πέντε θέσις έλεγε: «Ο πάπας δεν έχει ούτε τη θέλησι ούτε τη δύναμι να χαρίζη οποιεσδήποτε ποινές, εκτός εκείνων που επέβαλε με τη δική του εξουσία ή με την εξουσία των κανόνων του.» Η υπ’ αριθμόν είκοσι ένα θέσις εδήλωνε: «Έτσι αυτοί οι κήρυκες των συγχωροχαρτιών σφάλλουν όταν λέγουν ότι με τα συγχωροχάρτια του πάπα ένας άνθρωπος απαλλάσσεται και σώζεται από κάθε τιμωρία.»

Έτσι με το ν’ αμφισβητή το δικαίωμα της εκκλησίας να πωλή συγχωροχάρτια, ο Λούθηρος ασυναίσθητα μπήκε στο δρόμο της αποσχίσεως από την Καθολική εκκλησία και άναψε τον σπινθήρα που έβαλε φωτιά στη Μεταρρύθμισι. Οι θέσεις του μεταφράσθηκαν από τα Λατινικά στα Γερμανικά και τυπώθηκαν από μερικούς που τις εδιάβασαν. Έγιναν ένα συνηθισμένο θέμα συζητήσεως σ’ ολόκληρη τη Γερμανία.

Έμφασις στη Γραφή

Όσο πιο προσεκτικά μελετούσε ο Λούθηρος τις Γραφές τόσο περισσότερο ανεκάλυπτε σ’ αυτές πράγματα που συγκρούονταν με την Καθολική εκκλησία. Η Γραφική δήλωσις, επί παραδείγματι, ότι ο άνθρωπος δικαιώνεται δια πίστεως του έκαμε βαθειά εντύπωσι. (Ρωμ. 3:28) Δεν μπορούσε να το συμβιβάση με τη διδασκαλία της εκκλησίας ότι ένα άτομο μπορεί ν’ αποκτήση θρησκευτικά προσόντα με το να σέβεται ωρισμένα λείψανα.

Στην περίφημη συζήτησί του με τον Καθολικό θεολόγο Γιόχαν Εκ, ο Λούθηρος ετόνισε τον σεβασμό του για τη Γραφή ως κατευθυντηρίου αυθεντίας, λέγοντας: «Ένας απλός λαϊκός ωπλισμένος με τη Γραφή θα πρέπει να πιστεύεται περισσότερο από τον πάπα ή από ένα συμβούλιο χωρίς Γραφή.»

Όταν ανεκάλυψε ότι στις Γραφές δεν γίνεται καμμιά μνεία για καθαρτήριο, έπαυσε να διακρατή αυτή τη διδασκαλία. Εκράτησε όμως την αντιγραφική διδασκαλία για τον άδη ότι είναι ένας τόπος αιωνίου βασανισμού για τις αθάνατες ψυχές. Αντί να διδάσκη ότι η ανθρώπινη ψυχή είναι αθάνατη, η Γραφή δηλώνει σαφώς ότι πεθαίνει (Ιεζεκ. 18:4), και αντί να λέγη ότι ο μισθός της αμαρτίας είναι αιώνιος βασανισμός στον άδη, λέγει ότι «ο μισθός της αμαρτίας είναι θάνατος.»—Ρωμ. 6:23.

Η Εβραϊκή και η Ελληνική λέξις, σιεόλ και άδης, που έχουν μεταφρασθή κόλασις σε μερικές μεταφράσεις της Γραφής, σημαίνουν τον κοινό τάφο του ανθρωπίνου γένους. Επί παραδείγματι, ο πιστός Ιώβ λέγει, σύμφωνα με την Καθολική Μετάφρασι Ντουαί: «Τις θέλει μου δώσει τούτο, να με επροστάτευες εις την κόλασιν, να με έκρυπτες εωσού παρέλθη η οργή σου, να προσδιώριζες εις εμέ προθεσμίαν, και τότε να με ενθυμηθής!» (Ιώβ 14:13) Προφανώς, ο Ιώβ λέγει να κρυφθή, όχι σ’ ένα τόπο βασανισμού, αλλά στον τάφο ως την ανάστασι. Υπάρχουν μεταφράσεις της Γραφής που χρησιμοποιούν εδώ τη λέξι «τάφος» αντί «κόλασις.» Παρά τη Γραφική αυτή αλήθεια, οι Λουθηρανοί μέχρι σήμερα εμμένουν στην Καθολική διδασκαλία του αιωνίου βασανισμού στον άδη.

Όταν ο Λούθηρος παρουσιάσθηκε μπροστά στον αυτοκράτορα Κάρολο Ε΄ και στη Δίαιτα στη Βορμς, που ήταν μια συνέλευσις πριγκήπων και αντιπροσώπων από τις ελεύθερες πόλεις, δεν προεβλήθη κανένα επιχείρημα που ν’ αποδεικνύη τις απόψεις του αντιγραφικές. Ουσιαστικά δεν έγινε καμμιά συζήτησις, αλλά μόνον απαίτησις ν’ ανακαλέση. Στην απάντησί του επεκαλέσθη και πάλι τις Γραφές ως υψίστη αυθεντία λέγοντας: «Εφ’ όσον λοιπόν η Μεγαλειότης Σας και οι εξοχότητές σας επιθυμούν μια απλή απάντησι θα σας απαντήσω. Εφ’ όσον δεν πεισθώ δια της Γραφής ή δια λογικών επιχειρημάτων—δεν δέχομαι την αυθεντία του πάπα ούτε των συμβουλίων, διότι αντιφάσκουν μεταξύ των—η συνείδησίς μου είναι αιχμάλωτος του Λόγου του Θεού. Ούτε μπορώ, ούτε θέλω ν’ ανακαλέσω τίποτε, διότι δεν είναι ούτε ορθόν ούτε ασφαλές να πάω ενάντια με τη συνείδησί μου.»

Αφορισμός

Στις 16 Ιουνίου 1520, ο πάπας Λέων Ι΄ εξέδωσε βούλλαν που κατεδίκαζε τον Λούθηρο. Απαριθμούσε σαράντα μία προτάσεις από τα συγγράμματα του Λουθήρου που διεκήρυττε ότι ήσαν ψευδείς, επικίνδυνες και αιρετικές. Αν δεν ανακαλούσε, οι κοσμικές εξουσίες έπρεπε να τον συλλάβουν και να τον παραδώσουν στον πάπα. Τότε αναμφιβόλως θα τον μεταχειρίζονταν όπως και τον Βοημό Ιωάννη Χους, που τον έκαψαν ζωντανό δεμένο σ’ ένα πάσσαλο.

Αλλά οι κοσμικές εξουσίες εκεί που βρισκόταν ο Λούθηρος διέκειντο συμπαθώς σ’ αυτόν και απέφυγαν να ενεργήσουν. Το αίσθημα της δικαιοσύνης που είχαν εθίγη, διότι ο Λούθηρος καταδικάσθηκε χωρίς ν’ απολογηθή και να του δοθή η ευκαιρία να υπερασπισθή τον εαυτό του. Η βούλλα προκάλεσε πραγματικά το ξέσπασμα δημοσίας αγανακτήσεως εναντίον της αυθαιρέτου ενεργείας του πάπα.

Στη Ρώμη και σε μερικά άλλα μέρη τα βιβλία του Λουθήρου είχαν καή δημοσίως. Σε αντίποινα το σώμα των καθηγητών και σπουδαστών στη Βίττεμπεργκ συνεκεντρώθηκαν έξω από την πύλη του Έλστερ και έκαψαν τις παπικές αποφάσεις, το αγιολόγιον και τα συγγράμματα σχολαστικής θεολογίας. Ο Λούθηρος πρόσθεσε και την παπική βούλλα του αφορισμού στον καιόμενο σωρό.

Βάπτισμα

Ο Λούθηρος έδειξε μια προτίμησι στο βάπτισμα με κατάδυσι, διότι αυτό εννοείτο μ’ αυτή την Ελληνική λέξι. Είπε: «Θα επιθυμούσα ο βαπτιζόμενος να καταδύεται τελείως, σύμφωνα με το νόημα της λέξεως και τη σημασία του μυστηρίου.»

Εν τούτοις, ο Λούθηρος είπε επίσης για το βάπτισμα ότι δεν το θεωρούσε αναγκαίο. Έτσι έδειξε ότι οι σκέψεις του ήσαν επηρεασμένες από την Καθολική συνήθεια του ραντίσματος. Αυτός είναι αναμφιβόλως ο λόγος που το ράντισμα είναι μια παραδεκτή συνήθεια στις Λουθηρανικές εκκλησίες σήμερα.

Το βάπτισμα με κατάδυσι, και όχι το ράντισμα, είναι η Γραφική μέθοδος. Δεν υπάρχει ένδειξις στις Γραφές ότι κάποιος που βαπτίσθηκε στους αποστολικούς χρόνους ραντίσθηκε. Οι Γραφές δείχνουν μάλλον ότι αυτοί βυθίζονταν στο νερό.—Ματθ. 3:13-16· Πράξ. 8:36, 38.

Όχι Αρκετά Μακρυά

Ενώ μερικές από τις απόψεις του Λουθήρου που προκάλεσαν τη ρήξι του με την Καθολική εκκλησία τον έφεραν σε στενώτερη ευθυγράμμισι με τις Γραφές, εν τούτοις δεν πήγε αρκετά μακρυά. Πολλές συνήθειες και δοξασίες της εκκλησίας που είναι χωρίς υποστήριξι μετεφέρθησαν στη Λουθηρανική εκκλησία.

Η Καθολική διδασκαλία περί Τριάδος, επί παραδείγματι, διδάσκεται ακόμη στις Λουθηρανικές εκκλησίες. Η διδασκαλία έρχεται σε άμεση σύγκρουσι με τις Γραφές και βασίζεται σε διαστρέβλωσι των Γραφών. Ο ισχυρισμός ότι ο Θεός είναι μια τριάδα τριών προσώπων που είναι ίσα και συναιώνια, δεν διδάσκεται πουθενά στη Γραφή. Αντιθέτως αντί να είναι ο Ιησούς Χριστός ίσος με τον Πατέρα του τον βρίσκομε να λέγη ότι ο Πατέρας του είναι μεγαλύτερός του και ο Θεός του. (Ιωάν. 14:28· Ματθ. 27:46· Ιωάν. 20:17) Μετά την επιστροφή του στον ουρανό αναφέρεται ότι ο Ιησούς υποτάσσεται στον Πατέρα του και ότι ο Πατέρας του είναι η κεφαλή του. (1 Κορ. 11:3· 15:28) Η σαφής μαρτυρία των Γραφών είναι ότι ο Ιησούς Χριστός είναι ο Υιός του Θεού μάλλον παρά ότι είναι ο Θεός, όπως εσφαλμένα ισχυρίζεται η περί Τριάδος δοξασία.

Η περί Τριάδος δοξασία είναι ένα μόνο από τα πολλά πράγματα που μετεφέρθησαν από την Καθολική εκκλησία στη Λουθηρανική εκκλησία. Οι Λουθηρανοί κληρικοί εξακολούθησαν να φορούν τα παλαιά λειτουργικά ενδύματα και συνεχίζουν τις παλαιές τελετουργικές μορφές λατρείας. Ο βωμός με τα κεριά και τον εσταυρωμένο διατηρήθηκαν, μολονότι αυτά τα πράγματα δεν έχουν Γραφική υποστήριξι. Η χρήσις κεριών και του σταυρού στη λατρεία είναι ουσιαστικά ειδωλολατρικής προελεύσεως, όπως παραδέχεται ο καρδινάλιος Νιούμαν στο βιβλίο του Δοκίμιον επί της Αναπτύξεως του Χριστιανικού Δόγματος.

Ο Λούθηρος απέτυχε να διακρίνη από τις διδασκαλίες της Γραφής ότι οι Χριστιανοί πρέπει να είναι ουδέτεροι στις πολιτικές υποθέσεις του κόσμου και ότι δεν πρέπει να μετέχουν σε πολέμους. Ο Ιησούς είπε στους ακολούθους του ότι δεν ήσαν «εκ του κόσμου.» (Ιωάν. 15:19) Επίσης τους συμβούλευσε να μη χρησιμοποιούν μάχαιρες όταν είπε ότι «πάντες όσοι πιάσωσι μάχαιραν, δια μαχαίρας θέλουσιν απολεσθή.» (Ματθ. 26:52) Επί πλέον είναι γραμμένο στην 2 Κορινθίους 10:4 ότι «τα όπλα του πολέμου ημών δεν είναι σαρκικά.»

Παρ’ όλα αυτά καθώς και άλλα Γραφικά εδάφια σ’ αυτά τα σημεία, καθώς και τα ιστορικά έγγραφα, που δείχνουν ότι οι πρώτοι Χριστιανοί δεν ενησχολούντο σε στρατιωτικό πόλεμο, ο Λούθηρος δεν απεδοκίμασε τη χρήσι της μαχαίρας. Θεωρούσε το άτομο που απείχε από τη στρατιωτική υπηρεσία άξιο θανατικής καταδίκης. Όταν οι χωρικοί επανεστάτησαν, παρώτρυνε τις πολιτικές εξουσίες να «τους μαχαιρώσουν, να τους φονεύσουν και να τους στραγγαλίσουν.» Αυτό το έκανε ο Ιησούς Χριστός;

Εκδηλώνοντας το ίδιο μισαλλόδοξο και βίαιο πνεύμα της Καθολικής εκκλησίας, ο Λούθηρος και οι οπαδοί του επεδοκίμασαν τη χρήσι της μαχαίρας εναντίον των ειρηνικών Αναβαπτιστών, επειδή διακρατούσαν θρησκευτικές απόψεις διαφορετικές από τις δικές τους. Ο στενός σύντροφος του Λουθήρου, ο Μελάγχθων, ισχυριζόταν ότι ακόμη και η παθητική δράσις των Αναβαπτιστών με το ν’ απορρίπτουν τις κυβερνήσεις, τους όρκους, την ατομική ιδιοκτησία και τον γάμο έξω από την πίστι τους ήταν στασιαστική και επομένως τιμωρητέα με θάνατο. Ασφαλώς οι Χριστιανοί συγγραφείς της Γραφής ποτέ δεν συνηγόρησαν να φονεύουν οι Χριστιανοί οποιονδήποτε που απέρριπτε ένα άρθρο της πίστεως.

Από τις ημέρες του Λουθήρου η Λουθηρανική εκκλησία είναι στενά συνδεδεμένη με τις πολιτικές κυβερνήσεις του κόσμου. Όταν αυτές οι κυβερνήσεις ενεπλέκοντο σε πόλεμο, τα μέλη αυτής της εκκλησίας δεν εδίστασαν να λάβουν τη μάχαιρα για να φονεύσουν εκείνους που κατετάσσοντο ως πολιτικοί εχθροί τους απ’ αυτές τις δυνάμεις, ακόμη και αν αυτό εσήμαινε να φονεύσουν ομοπίστους Λουθηρανούς. Αυτό ήταν ιδιαίτερα φανερό στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου όταν οι Γερμανοί Λουθηρανοί που υπεστήριζαν τους Ναζιστάς πολεμούσαν εναντίον Λουθηρανών σε άλλες χώρες. Πόσο αντίθετο είναι αυτό στην αληθινή Χριστιανοσύνη και στη δήλωσι του Ιησού, «Εκ τούτου θέλουσι γνωρίσει πάντες ότι είσθε μαθηταί μου, εάν έχητε αγάπην προς αλλήλους!» (Ιωάν. 13:35) Η ιστορία δείχνει σαφώς ότι οι ακόλουθοι του Χριστού τον πρώτον αιώνα ήσαν οπαδοί της ειρήνης, και όχι χειρισταί της μαχαίρας.—1 Πέτρ. 3:11.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Λούθηρος προκάλεσε σοβαρό κλονισμό στην Καθολική εκκλησία. Αλλά η Λουθηρανική εκκλησία είναι στην πραγματικότητα ένας βλαστός της Καθολικής εκκλησίας, και της μοιάζει με πολλούς τρόπους. Μολονότι αυτός ο βλαστός επέφερε μερικές μεταρρυθμίσεις στις Καθολικές διδασκαλίες, δεν απεδείχθη ότι είναι μια αποκατάστασις της Χριστιανικής οργανώσεως που υφίστατο πριν από τη μεγάλη αποστασία που ακολούθησε τον θάνατο των αποστόλων. (Πράξεις 20:29, 30) Έτσι οι συζητήσεις για την επανένωσι της Λουθηρανικής εκκλησίας με την Καθολική εκκλησία δεν πρέπει να προκαλή έκπληξι. Υπάρχουν φυσικοί δεσμοί μεταξύ αυτών των δύο εκκλησιών, και ακόμη και ο Λούθηρος θα επεδοκίμαζε αναμφιβόλως την ένωσί τους.