Ποιο το Μέλλον της Διώρυγος του Σουέζ;
ΚΑΠΟΤΕ στο παρελθόν, μια έκδοσις απεκάλεσε τη Διώρυγα του Σουέζ «το θαύμα του αιώνος.» Έχει μήκος άνω των 100 μιλίων, σχίζει τον Ισθμό του Σουέζ και ενώνει τη Μεσόγειο με την Ερυθρά Θάλασσα.
Όταν, το 1869, άνοιξε η Διώρυγα του Σουέζ, προσέφερε ένα νέο δρόμο για τα ταξίδια Ανατολής-Δύσεως. Περιέκοψε περίπου κατά 4.000 μίλια τα περισσότερα ταξίδια από την Ευρώπη προς τις Ινδίες. Γιατί; Διότι τα πλοία που χρησιμοποιούσαν αυτή τη θαλάσσια οδό δεν χρειάζονταν πλέον να περιπλεύσουν το Ακρωτήρι της Καλής Ελπίδος, στο νοτιώτατο άκρον της Αφρικής. Η διώρυγα, λοιπόν, συνέβαλε πολύ στην εθνική οικονομία και στην επέκτασι του παγκοσμίου εμπορίου.
Αλλά η κυκλοφορία της Διώρυγος του Σουέζ σταμάτησε στη διάρκεια του Εξαημέρου Αραβο-Ισραηλινού Πολέμου του Ιουνίου του 1967. Βυθίστηκαν εκεί μερικά πλοία κι εμπόδισαν τη διέλευσι. Επίσης, βρίσκονται κάτω από τη επιφάνεια εκρηκτικές νάρκες, βόμβες και άλλα πολεμικά συντρίμμια. Πολλές απ’ αυτές τις συσσωρεύσεις προέκυψαν από τον «Πόλεμο Φθοράς» των ετών 1968 -1970 και του Αραβο-Ισραηλινού Πολέμου του Οκτωβρίου 1973.
Κατά καιρούς έγιναν πολλές συζητήσεις περί της δυνατότητος να ξανανοίξη η Διώρυγα του Σουέζ. Προφανώς, αν επρόκειτο να λειτουργήση πάλι, θα έπρεπε να καθαρισθή από πολλά άχρηστα αντικείμενα. Στις αρχές του 1974 Αιγυπτιακές δυνάμεις, μια ομάδα βατραχανθρώπων του Βρεταννικού Βασιλικού Ναυτικού και 500 περίπου άτομα του Στρατού και του Ναυτικού των Η.Π.Α. εργάζονταν σε μια προσπάθεια συνεργασίας για να καθαρίσουν τη διώρυγα. Φαινόταν ότι θα περνούσε ένας χρόνος πριν να ξανανοίξη η θαλάσσια αυτή οδός. Συνεπώς, η Αίγυπτος σκόπευε να συνεχίση με επιμελημένα σχέδια την εργασία καθαρισμού ολόκληρης της ζώνης της διώρυγος.
Εφόσον η Διώρυγα μπορεί να παίξη ένα μέλλοντα ρόλο στις παγκόσμιες υποθέσεις, μπορούμε να ρωτήσωμε: Τι αποκαλύπτουν οι σελίδες της ιστορίας γι’ αυτή την ανθρωποποίητη θαλάσσια οδό; Τι σχέδια έχουν οι Αιγύπτιοι γι’ αυτήν; Και πώς πρόκειται η μέλλουσα να επαναλειτουργήση Διώρυγα του Σουέζ να επηρεάση το διεθνές εμπόριο και την οικονομική κατάστασι;
Θαλάσσια Οδός με Αρχαία Ιστορία
Η πρώτη ανθρωποποίητη διώρυγα στον Ισθμό του Σουέζ έγινε τον δέκατο τέταρτο π.Χ. αιώνα! Άρχιζε στη Μπούμπαστις (κοντά στη σημερινή Ζαγαζίκ) κι’ ακολουθούσε το Φαράγγι Τουμιλάτ από τον Νείλο Ποταμό ως την Ηρωούπολι, επάνω στις σημερινές Πικρές Λίμνες.
Τελικά, προσχώσεις λάσπης εκάλυψαν ένα μέρος του παλαιού Κόλπου της Ηρωουπόλεως, Έτσι, κατά τον έβδομο αΙώνα π.Χ., ο Φαραώ Νεχαώ, που αναφέρεται στην Αγία Γραφή, άρχισε το σκάψιμο της διώρυγας νοτίως των Πικρών Λιμνών. (2 Χρον. 35:20-36:4· Ιερ. 46:2) Ο Νεχαώ ποτέ δεν τελείωσε εκείνο το κανάλι. Οι εργάτες του πέθαιναν σε μεγάλους αριθμούς. Κατά τον ιστορικό Ηρόδοτο: «Τελικώς παρητήθη από την επιχείρησί του, συνεπεία κάποιου χρησμού που τον προειδοποιούσε ότι ‘δούλευε για τον βάρβαρο’», δηλαδή η διώρυγα θα βοηθούσε τους εχθρούς του. Πράγματι, οι Πέρσες κατέκτησαν τη χώρα του Νείλου κι ο Δαρείος ο Μέγας τελείωσε τη Διώρυγα.
Οι Ρωμαίοι και οι πρώτοι Άραβες χαλίφες έκαναν πρόσθετα έργα στο αρχαίο κανάλι. Όμως, ο χαλίφης Αμπού Τζαφάρ αλ Μανσούρ το έκλεισε κατά τα τέλη του ογδόου αιώνος μ .Χ. για να εμποδίση τη ροή εφοδίων προς τους εχθρούς του. Εν τούτοις, μόνον νεώτεροι κυβερνήτες συνέλαβαν την ιδέα μιας διώρυγος που να περνά μέσω του Ισθμού του Σουέζ. Μεταξύ αυτών ήταν ο Ναπολέων Βοναπάρτης, που ανέθεσε στον Λεπέρ να εργασθή επ’ αυτού του σχεδίου, το οποίον εγκατελείφθη, όταν αυτός ο μηχανικός κατέληξε εσφαλμένα ότι η Ερυθρά Θάλασσα ήταν 9 μέτρα ψηλότερη από τη Μεσόγειο.
«Η Τάφρος της Ερήμου» του Ντε Λεσσέψ
Απέμεινε στον Φερντινάν ντε Λεσσέψ, συνταξιούχο Γάλλο διπλωμάτη, να κάμη πραγματικότητα τη σημερινή Διώρυγα του Σουέζ. Ίδρυσε τη Διεθνή Εταιρία της Θαλάσσιας Διώρυγος του Σουέζ, που θα ήλεγχε τη μέλλουσα θαλάσσια οδό επί 99 χρόνια μετά τη συμπλήρωσί της. Έπειτα η διώρυγα θα επανήρχετο στην Αιγυπτιακή κυβέρνησι. Τα έργα άρχισαν το 1859, με 25.000 Αιγυπτίους εργάτες ή φελλάχους. Αργότερα ήλθαν εργάτες από τη Γαλλία, την Ιταλία και τα Βαλκάνια.
Τα εγκαίνια της Διώρυγος του Σουέζ, στις 17 Νοεμβρίου 1869, έγιναν με μεγάλη επισημότητα. Δαυλοί φώτιζαν τις πυραμίδες. Στο θαλάσσιο πέρασμα ήταν ένας στολίσκος από 68 σκάφη διαφόρων εθνικοτήτων που ωδηγούντο από τη θαλαμηγό της Γαλλίδος Αυτοκράτειρας Ευγενίας. Στην Ισμαηλία, που βρισκόταν στο μέσον της διαδρομής, ο Χεδίβης (ή Αντιβασιλεύς) Ισμαήλ έδωσε ένα χορό για 6.000 περίπου άτομα. Υπήρξαν, όμως, και μερικά ατυχήματα, όπως, όταν ξέσπασαν απροσδόκητα πυροβολισμοί στο Πορτ Σάιντ. Επίσης, παρέστη ανάγκη να σταλούν χίλιοι άνδρες για να ελευθερώσουν μια Αιγυπτιακή φρεγάτα που είχε κολλήσει στο κανάλι. Βεβαίως, το σπουδαίο ήταν ότι η «τάφρος της ερήμου» ολοκληρώθηκε μ’ επιτυχία. Ήταν ένα κανάλι που δεν απαιτούσε υδατοφράκτες για να ανεβάζουν και να κατεβάζουν τα πλοία, όπως γίνεται στη Διώρυγα του Παναμά.
Μεταγενέστερες Εξελίξεις
Το 1875 η Μεγάλη Βρεταννία αγόρασε από τον αντιβασιλέα της Αιγύπτου 176.602 μετοχές της Εταιρίας της Διώρυγος του Σουέζ. Ως εκ τούτου, το πέρασμα διοικείτο από μια επιτροπή που αποτελείτο κυρίως από Βρεταννούς και Γάλλους. Σύμφωνα με τη Σύμβασι της Διώρυγος του Σουέζ του 1888, το κανάλι έπρεπε να είναι ανοικτό για όλες τις χώρες σε καιρό ειρήνης και πολέμου, ένας όρος τον οποίον αγνόησαν συχνά τα εμπόλεμα έθνη.
Τα Βρεταννικά στρατεύματα που ήσαν εγκατεστημένα στη ζώνη της διώρυγος απεχώρησαν τον Ιούνιο του 1956, και στη διάρκεια του επομένου μηνός, η Βρεταννία και οι Ηνωμένες Πολιτείες απέσυραν τις προσφορές οικονομικής βοηθείας για το Μεγάλο Φράγμα του Ασσουάν. Αυτό ήταν μεταξύ των παραγόντων που ωδήγησαν στην κατάληψι της Διώρυγος του Σουέζ στις 26 Ιουλίου 1956 από τον Αιγύπτιο Πρόεδρο Γκαμάλ Αμπντέλ Νάσσερ, που προτίθετο να χρησιμοποιήση τα διόδια της διώρυγος για να χρηματοδοτήση την κατασκευή του φράγματος. Στις 29 Οκτωβρίου 1956, οι Ισραηλινοί εισέβαλαν στην Αίγυπτο. Δυο μέρες αργότερα επετέθησαν οι Άγγλοι και οι Γάλλοι με πρόθεσι να αποκαταστήσουν τον διεθνή έλεγχο στη διώρυγα. Οι εχθροπραξίες σταμάτησαν στις 6 Νοεμβρίου 1956, κατόπιν ενεργείας των Ηνωμένων Εθνών, και στη διάρκεια του Μαρτίου του 1957 η θαλάσσια οδός άνοιξε πάλι υπό Αιγυπτιακό έλεγχο. Δέκα χρόνια αργότερα έκλεισε λόγω του Άραβο-Ισραηλινού πολέμου του Ιουνίου του 1967.
Μεγάλα Σχέδια για τη «Μεγάλη Τάφρο»
Όπως κατασκευάσθηκε αρχικά, η Διώρυγα του Σουέζ είχε επιφάνεια πλάτους σχεδόν 70 μέτρων. Στο βυθό είχε πλάτος 22 μέτρων και βάθος 8 μέτρων. Αρκετές φορές, όμως, επλάτυναν κι εβάθυναν το πέρασμα για να εξυπηρετή μεγαλύτερα σκάφη. Έτσι, έχει τώρα βάθος 14 μέτρων και πλάτος επιφανείας 120 μέτρων. Όταν χρησιμοποιήται η διώρυγα, τα πλοία κινούνται και στις δυο κατευθύνσεις, αν και το μεγαλύτερα μέρος του περάσματος έχη μόνο μια λωρίδα κυκλοφορίας. Τα πλοία σχηματίζουν σειρές και περνούν τις πλατύτερες περιοχές των λιμνών ή το Πέρασμα Μπαλάχ μήκους επτά μιλίων.
Αν, όμως, η Αίγυπτος εφαρμόση τα παρόντα σχέδια, η «Μεγάλη Τάφρος» θα γίνη πολύ μεγαλύτερη. Θα εκταθή σε πλάτος ναυσιπλοΐας 158 μέτρων και βάθους 19 μέτρων ως το 1978, και σε πλάτος ναυσιπλοΐας 192 μέτρων και βάθους 23 μέτρων μέχρι τη δεκαετία του 1980. Το Σουέζ και το Πόρτ Σάιντ θα γίνουν ελεύθερα λιμάνια. Σχεδιάζονται διεθνή αεροδρόμια γι’ αυτές τις περιοχές. Προτείνεται, ακόμη, ένα γιγαντιαίο σχέδιο αρδεύσεως, που θα κάμη να βλαστήσουν τέσσερα εκατομμύρια στρέμματα αμμώδους ερήμου. Αγροτικές και βιομηχανικές περιοχές σχεδιάζονται και στις δυο πλευρές της διώρυγος, με τρεις κύριες πόλεις και πέντε λιμάνια.
Τι Προοπτικές Υπάρχουν για την Επαναλειτουργία της Διώρυγος;
Το εξαετές πρόγραμμα της Αιγύπτου για το Σουέζ θα προμηθεύση χιλιάδες εργασίες κι έτσι θα επιφέρη βελτιώσεις στον τομέα της εργατικής απασχολήσεως στη χώρα. Ξένα κεφάλαια είναι πιθανόν να χρησιμοποιηθούν επίσης. Πράγματι, επιχειρηματίαι απ’ όλο τον κόσμο αποβλέπουν ήδη στη Διώρυγα του Σουέζ. Επί παραδείγματι, μερικοί Ιάπωνες βιομήχανοι σκέπτονται την εγκατάστασι εργοστασίων στις ζώνες που είναι ελεύθερες δασμών.
Προ δύο ετών περίπου, μια μελέτη του ΟΗΕ απεκάλυψε ότι το κλείσιμο της Διώρυγος του Σουέζ κόστισε στον κόσμο 1,7 δισεκατομμύρια δολλάρια ετησίως λόγω μεγαλυτέρων εξόδων στα ναύλα και εμπορικών απωλειών. Έτσι, η επαναλειτουργία της θαλάσσιας αυτής οδού θα έχη, χωρίς αμφιβολία, σπουδαία αποτελέσματα στο παγκόσμιο εμπόριο και την οικονομία. Είναι πιθανόν ότι θα βοηθήση χώρες, όπως τη Σομαλία και το Σουδάν, που κάποτε χρησιμοποιούσαν τη διώρυγα για την αποστολή του 60 τοις εκατό των εξαγωγών τους στις ξένες αγορές, και, όταν αυτή έκλεισε, αναγκάσθηκαν να σταματήσουν τις πωλήσεις φρούτων στην Ευρώπη. Το άνοιγμα της διώρυγος θα ωφελήση επίσης τα λιμάνια της Μεσογείου, όπως είναι η Βαρκελώνη και η Μασσαλία.
Μεγάλες ποσότητες πετρελαίου είναι πιθανόν να μεταφέρωνται από τη διώρυγα του Σουέζ. Φυσικά, ακόμη και το σχέδιο διαπλατύνσεως του περάσματος δεν θα μπορέση να διευκολύνη μερικά υπερπετρελαιοφόρα. Εν τούτοις, το ένα τρίτο περίπου των τάνκερς του κόσμου έχουν μέγεθος που θα τους επέτρεπε να περνούν από τη «Μεγάλη Τάφρο.» Τέτοια σκάφη μπορούν να κάνουν τα ταξίδια από διάφορα λιμάνια του Περσικού Κόλπου μέχρι τα μέρη της Δυτικής Ευρώπης, σε δέκα έξη περίπου μέρες, όταν χρησιμοποιούν τη διώρυγα του Σουέζ, ενώ θα εχρειάζοντο τριάντα μέρες αν περιπλεύσουν το Ακρωτήρι της Καλής Ελπίδος.
Τα γρήγορα πλοία, όμως, που ταξιδεύουν από την Ευρώπη προς την Άπω Ανατολή γύρω από το Ακρωτήριο, έχουν αναπτύξει σημαντικούς δεσμούς με λιμάνια που συναντούν στη διαδρομή. Η διώρυγα δεν είναι ζωτική για τη δραστηριότητά των. Έτσι, το πραγματικό αποτέλεσμα της επαναλειτουργίας της διώρυγος επί του παγκοσμίου εμπορίου και της οικονομίας είναι ακόμη υπό εξέτασιν. Το αν η Διώρυγα του Σουέζ θα γίνη η εστία για μέλλουσες διαμάχες, αυτό είναι ακόμη αβέβαιο. Ομολογουμένως, απρόβλεπτες καταστάσεις από τους σύγχρονους αισιόδοξους παγκόσμιους σχεδιαστάς μπορεί να επιφέρουν σημαντικά αποτελέσματα στο μέλλον της «Μεγάλης Τάφρου.»
[Χάρτης στη σελίδα 16]
(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)
Μεσόγειος Θάλασσα
Πόρτ Σάιντ
Λίμνη Μανζάλα
ΔΙΩΡΥΞ ΣΟΥΕΖ
Καντάρα
Ισμαϊλία
ΧΕΡΣΟΝΗΣΟΣ ΣΙΝΑ
Λίμνη Τίμσα
Μεγάλη Πικρά Λίμνη
Μικρή Πικρά Λίμνη
ΑΙΓΥΠΤΟΣ
Σουέζ
Πόρτ Τεβφήκ
Κόλπος Σουέζ