Ερευνώντας στη Ζούγκλα του Αμαζονίου

Από τον Ανταποκριτή του «Ξύπνα!» στο Περού

ΤΟ μικρό αεριωθούμενο πετά ανατολικά πάνω από τις Περουβιανές Άνδεις που συνορεύουν με την απέναντι ζούγκλα του Αμαζονίου. Αφήνοντας πίσω τις χιονισμένες κορυφές, κοιτάζομε προσεκτικά έξω από το παράθυρο. Κάτω από μας απλώνεται ένα τεράστιο χαλί από μουντό πράσινο. Αν παρατηρηθή από πιο κοντά, το τοπίο μοιάζει με μια μάζα από πυκνά συσσωρευμένα άνθη από μπρόκολο. Όπως ακριβώς σ’ ένα κέντημα, οι «μαίανδροι» των ελισσομένων ποταμών και τα ανοίγματα από ανοικτότερο πράσινο που σχηματίζονται από τις εκτεταμένες περιοχές με φοινικόδενδρα, προσθέτουν μια ευχάριστη ποικιλία στην εικόνα. Σύντομα το αεροπλάνο αρχίζει να κατεβαίνη. Το πράσινο χαλί μεταμορφώνεται μπρος στα μάτια μας σε μια εκπληκτική ποικιλία δένδρων διαφόρου μεγέθους και περιγραφής.

Η ζούγκλα του Αμαζονίου είναι γνωστή ως η πλουσιώτερη σε βλάστησι περιοχή της γης. Δεκάδες χιλιάδες ποικιλιών έχουν ανακαλυφθή. Σ’ ένα μόλις τετραγωνικό μίλι (2,6 τετραγωνικά χιλιόμετρα), ευδοκιμούν πάνω από εκατό διαφορετικά είδη δένδρων. Ανάλογα με τις γεωγραφικές διαφορές υψομέτρου, μπορεί να υπάρχουν πυκνές συστάδες από ριζοφόρους (ριζοφόρος η μάγκλη), έβενους, θαυμάσια δένδρα μαονιού, κέδρους και αρωματικές παλισάνδρες, καστανιές, ψηλές Βραζιλιάνικες καρυδιές, διάφορα είδη ιτιών και τα όμορφα καουτσουκόδενδρα. Σκορπισμένα ανάμεσα σ’ όλα αυτά, υπάρχουν φοινικόδενδρα και τροπικά οπωροφόρα δένδρα σε πολυάριθμες ποικιλίες. Τα κλαδιά τους γέρνουν φορτωμένα από αναρριχητικά φυτά και περικοκλάδες. Τόσο πυκνό είναι το πράσινο ώστε οι κορυφές των δένδρων με δυσκολία προσπαθούν να βρουν ανοικτό ουρανό προς τα επάνω.

Στην επιφάνεια του εδάφους, η φυτική ζωή είναι θαυμάσια. Φύλλα ασυνήθιστης μορφής είναι αναμιγμένα με χόρτα κάθε είδους και κατηγορίας. Μια ατέλειωτη ποικιλία φυτών με φύλλωμα σε συνδυασμούς πράσινου, κόκκινου, ροζ, πορφυρού, κίτρινου και άσπρου καλύπτει το έδαφος. Άλλα μικρά φυτά παρεμβάλλονται σαν σύνορα στις σειρές των σταχυοειδών κάκτων, των κοντών φοινίκων, των θάμνων και των φυτών με τα μεγάλα φύλλα, όπως τα γιγαντιαία ‘αυτιά ελεφάντων.’ Οι φτέρες προσθέτουν μια απόχρωσι ανοικτότερου πράσινου. Αναρριχητικά φυτά γαντζώνονται άπληστα σε κάθε ελεύθερο χώρο.

Σε πολλές περιοχές ζωηρόχρωμα λουλούδια δίνουν ζωηρότητα στο τοπίο. Υπάρχουν εκτάσεις με κόκκινα και ροζ λουλούδια. Μικρά κίτρινα λουλούδια ξεπετάγονται ανάμεσα στις ροζιασμένες ρίζες. Μπουκέτα από άνθη σε ζωηρό πορτοκαλλί, βυσσινί ή άσπρο χρώμα κρέμονται από τα κλαδιά. Υπάρχουν κατόπιν υπέροχα ανθισμένα κλωνάρια από λεπτές ορχιδέες, που έχουν χωθή στους κορμούς των δένδρων ή πέφτουν σαν καταρράκτες από τα κλαδιά τους. Ούτε ένα φύλλο δεν κουνιέται στην υγρή ατμόσφαιρα.

Ίχνη της Ζωικής Κτίσεως

Τι θα λεχθή για τα ζώα; Μυρμήγκια Τανγκαράνα με χοντρές κοιλιές ανεβαίνουν κατά σμήνη πάνω στο δένδρο Πάλο ντε Σάντο. Σε αντάλλαγμα για τη μόνιμη κατοικία, αυτά τα μυρμήγκια προστατεύουν το δένδρο από το παραμικρό άγγιγμα οποιουδήποτε επιδρομέως. Κάτω στο δάπεδο της ζούγκλας, μυρμήγκια που κόβουν φύλλα, προχωρούν στη σειρά και καθένα μεταφέρει ένα μεγάλο κομμάτι φύλλου. Αναρίθμητα σκαθάρια περιφέρονται εδώ κι εκεί ή πετούν γρήγορα. Ιδιαίτερα αισθητό είναι το μεγαλύτερο απ’ όλα τα σκαθάρια, ο γιγαντιαίος τιτάνας, που έχει μήκος περίπου 6 ιντσών (15 εκατοστών). Κατά καιρούς μπορεί να δη κανείς τη λάμψι μιας πυγολαμπίδας, που είναι ορατή στο μόνιμο σκοτάδι των πυκνών χαμόκλαδων. Ζωηρόχρωμες πεταλούδες και τεράστια παράξενα λεπιδόπτερα πετούν. Κοντά τους κοάζουν βάτραχοι. Κάτω από τα πόδια μας πετάγονται περίεργες πράσινες και γκρίζες σαύρες ενώ μικρές σαλαμάνδρες σκαρφαλώνουν πάνω στα δένδρα.

Κάπου πιο έξω υπάρχουν γιγαντιαίες ανακόντες (είδος φιδιών)—με μήκος μέχρι 40 πόδια (12 μέτρα) και διάμετρο διόμισυ ποδών (0,8 μέτρα) που όπως πιστεύεται, ότι είναι μερικά από τα μεγαλύτερα αυτού του είδους. Από τα 250 είδη ερπετών που λέγεται ότι κατοικούν στην ζούγκλα του Αμαζονίου, λίγα είναι στην πραγματικότητα δηλητηριώδη. Εκτός αν ξαφνιαστούν ή ενοχληθούν, οι αρπακτικές ποικιλίες σκοτώνουν μόνο για να φάνε και ο άνθρωπος δεν αποτελεί μέρος του διαιτολογίου τους.

Σ’ αντίθεσι με την κοινή γνώμη, η ζούγκλα δεν κατοικείται αποκλειστικά από μεγάλα και επικίνδυνα ζώα. Στην ζούγκλα της Νοτίου Αμερικής το μεγαλύτερο ζώο είναι ο τάπιρος που έχει μέγεθος χοίρου και ακολουθούν τα πούμα και οι ιαγουάροι. Τίγρεις που μοιάζουν με γάτες, μακρόρυγχοι μυρμηγκοφάγοι, δασύποδες και παρδάλεις μοιράζονται τα χαμόκλαδα. Αλεπούδες, προκύονες, μικρά ζαρκάδια και πολλά είδη τρωκτικών τρυπώνουν στο δάπεδο της ζούγκλας. Κάτω από συνηθισμένες συνθήκες κανένα από αυτά δεν είναι γνωστό ότι αποτελεί απειλή για τον άνθρωπο. Από τις 14.712 ποικιλίες ζώων που αναφέρεται ότι κατοικούν στην περιοχή του Αμαζονίου, λέγεται ότι πάνω από 8.000 είναι μοναδικά.

Ζώα στα Δένδρα

Μέχρι τώρα η μεγαλύτερη συγκέντρωσις πανίδας ζη στα δένδρα. Φωνές και βραχνά σκουξίματα διακρίνουν τον κόσμο των παπαγάλων, των τουκάνς (ραμφαστών) και πολλών άλλων γνωστών ή λιγότερο γνωστών ειδών πτηνών. Προσθέστε σ’ αυτά τη φλυαρία που κάνουν τα μικρά παπαγαλάκια τα «κουκουρίσματα» και τιτιβίσματα των περιστεριών, των αντροστόμων και άλλων καθώς επίσης και τον χαρακτηριστικό θόρυβο των δρυοκολαπτών και θ’ αρχίσετε τότε να αισθάνεσθε τον πολυάσχολο κόσμο που σας περιβάλλει. Αρκετά είδη πιθήκων με παράξενο πρόσωπο και ευκίνητα μέλη αιωρούνται με ευκινησία από κλαδί σε κλαδί φωνάζοντας συνεχώς και κάνοντας θόρυβο. Ψηλά πάνω από τις κορυφές των δένδρων, οι περιφερόμενοι γύπες περιμένουν κάποιο γεύμα. Η άπληστη όρεξί τους διατηρεί την περιοχή καθαρή από σάρκες που έχουν αποσυντεθή.

Εδώ κι εκεί υπάρχουν λιμνούλες με τεράστια νούφαρα κάτω από τα οποία κρύβονται ζωηρόχρωμα τροπικά ψάρια. Παντού υπάρχουν μικρά ρεύματα από νερό που έχει πάρει κάποια σκούρα απόχρωσι από τα φύλλα. Τελικά όλα κυλούν προς τον Αμαζόνιο, την κεντρική οδό της ζούγκλας.

Ζωή στο Νερό

Στα νερά της ζούγκλας του Αμαζονίου υπάρχουν τρυγόνες, ηλεκτρικά χέλια, κάιμαν (είδος κροκοδείλου), χελώνες και οι πιράνες με τα κοφτερά δόντια που μπορούν να γδάρουν ένα ζώο μέσα σε λίγα μόλις λεπτά. Πρέπει να ρωτήση κανείς τους ντόπιους πριν κολυμπήση σ’ αυτά τα νερά. Τα νερά της ζούγκλας δεν είναι κατ’ ανάγκην καλές πισίνες για κολύμβησι! Εν τούτοις, θα δήτε παρέες από ντόπια παιδιά να πλατσουρίζουν σε μερικά από τα αργοκίνητα ποτάμια της ζούγκλας. Αυτό μας φέρνει στους ανθρώπους της περιοχής του «Μεγάλου Ποταμού,» μια ενδιαφέρουσα συμβολή στο χαρακτήρα της ζούγκλας.

Οι Κάτοικοί της

Πριν από τρεις ή τέσσερις αιώνες πρέπει να υπήρχαν τουλάχιστον 230 διαφορετικές φυλές Ινδιάνων που κατοικούσαν στην περιοχή. Ζούσαν σε μερικές απομονωμένες κοινότητες, και περιωρίζοντο γενικά σε ωρισμένες γεωγραφικές περιοχές. Μεταξύ των ιδιοκτησιών των φυλών που αναγνωρίζονται ακόμη μέχρι σήμερα, είναι εκείνες που ανήκουν στους Τζιβάρος, Ώκας, Κάμπας, Τσάμας, Μασιγκουέγκας και Σιπίμπος. Περίπου είκοσι μόνον φυλές που έχουν εντοπισθή εξακολουθούν να παραμένουν. Οι ανάγκες τους είναι λίγες—ίσως μια ξύλινη καλύβα, μία ή δύο κούνιες, ένα είδος αεροβόλου κι ένα ακόντιο. Το διαιτολόγιό τους συνίσταται κυρίως από γιούκα (είδος φυτού της Αμερικής με λεπτά μακρυά φύλλα και ένα μπουκέτο άσπρων λουλουδιών στο άκρο ενός ξυλώδους μίσχου), μπανάνες, χελώνες και ψάρια.

Η ζούγκλα του Αμαζονίου είναι πράγματι μια εντυπωσιακή περιοχή—ένα ήσυχο μέρος. Η ατάραχη νοτισμένη ατμόσφαιρα τακτικά διαταράσσεται από τροπικές καταιγίδες. Αυτές οι καταιγίδες όμως καθώς και άλλοι εξωτικοί θόρυβοι από τη μεγάλη ποικιλία ζώων δεν ταράσσουν στην πραγματικότητα την απέραντη, ήσυχη ζούγκλα. Αν και η ζούγκλα έχει γίνει το σπίτι πολλών ειδών πλασμάτων, δεν είναι ένα περιβάλλον γεμάτο τρομερούς κινδύνους για εκείνους που σέβονται το σήμα: «Μην ενοχλείτε.»