Σχολική Κόπωσις—Τι Μπορεί να Γίνη γι’ Αυτήν;
Από τον ανταποκριτή του «Ξύπνα!» στη Σουηδία
«ΜΟΛΙΣ πιάσω το χερούλι της πόρτας, κουράζομαι. Μετά το πρώτο μάθημα, επιστρέφω στο σπίτι. Όλα είναι ανιαρά. Θέλω να εργασθώ και ν’ αποκτήσω χρήματα ή, τουλάχιστον, να κάνω κάτι που θα έχη νόημα.» Αυτά είπε ένα 14χρονο κορίτσι στη Σουηδία σ’ έναν παιδοψυχίατρο εξηγώντας γιατί είχε αρχίσει ν’ απουσιάζη από το σχολείο τόσο συχνά.
Προφανώς το κορίτσι υπέφερε από σχολική κόπωσι μια «ασθένεια» που εξαπλώνεται μεταξύ των μαθητών στη σύγχρονη κοινωνία. Οι ειδικοί σε ζητήματα που αφορούν το σχολείο, οι δάσκαλοι και οι γονείς συχνά αισθάνονται ότι δεν μπορούν να κάνουν τίποτε όταν αντιμετωπίζουν αυτό το πρόβλημα. Πράγματι, σε πολλά μέρη το πρόβλημα της σχολικής κοπώσεως είναι μεγάλο ώστε έγινε θέμα εκτεταμένης ερεύνης.
Μια Βασική Αιτία
Συχνά οι μαθητές που υποφέρουν από κόπωσι βρίσκουν τα μαθήματα στο σχολείο ανιαρά και χωρίς σημασία. Υπάρχει επίσης και η απογοήτευσις που προέρχεται από το ότι έχουν να μελετήσουν πληθώρα μαθημάτων. Λόγω της αταξίας που επικρατεί μέσα στην τάξι, μερικοί μαθητές δεν αισθάνονται ασφαλείς και είναι νευρικοί. Άλλοι, πάλι, έχουν προβλήματα με τους συμμαθητάς των. Παιδιά από οικογένειες με διαφορετικές θρησκευτικές πίστεις μπορεί συχνά να βρίσκωνται σε σύγχυσι. Οι παράγοντες αυτοί συμβάλλουν στη σχολική κόπωσι. Ωστόσο, πολλές έρευνες δείχνουν μια βασική βαθύτερη αιτία—οι μαθητές που υποφέρουν από σχολική κόπωσι δεν έχουν το κατάλληλο ελατήριο για να μελετήσουν. Απλώς το βρίσκουν άσκοπο. Επί πολλά χρόνια παρακολουθούν το σχολείο χωρίς να λαμβάνουν πρακτικά οφέλη από τον όγκο της ύλης που εξετάζεται στην τάξι.
Γιατί η σχολική κόπωσις είναι πιο συνήθης μεταξύ των εφήβων απ’ ό,τι μεταξύ των μικροτέρων μαθητών; Οι ερευνητές λέγουν ότι τα μικρότερα παιδιά θέλουν να μάθουν λόγω της φυσικής περιεργείας των. Υποκινούνται από μια επιθυμία να μιμηθούν αυτό που κάνουν οι ενήλικοι. Συνήθως βρίσκουν τα πάντα στο σχολείο συναρπαστικά και είναι πρόθυμα να προσαρμοσθούν. Μετά την εφηβεία, όμως, χρειάζονται άλλα ελατήρια. Ο Άλβαρ Έλλεγκαρντ, καθηγητής και ερευνητής πάνω στην τεχνική της μαθήσεως στο Πανεπιστήμιο του Γκόνθεμπεργκ της Σουηδίας, λέγει σχετικά μ’ αυτό τα εξής: «Μετά την εφηβεία, δεν είναι δυνατόν να προσποιηθή κανείς ότι μαθαίνει ή ότι προσαρμόζεται. Πρέπει, λοιπόν, αντιθέτως, να δώσωμε ένα στόχο κι ένα σκοπό στη σχολική εργασία για να κάνωμε τους μαθητάς να επιτελέσουν κάτι.» Η έρευνα επίσης απεκάλυψε ότι η μάθησις είναι πιο αυτόματη πριν από την εφηβεία λόγω της έμφυτης ανάγκης που αισθάνεται το άτομο να μάθη για τη ζωή. Μετά την εφηβεία, όμως, αποκτά γνώσι μ’ ένα πιο εποικοδομητικό και συστηματικό τρόπο και, συνεπώς, απαιτείται ένα πιο συγκεκριμένο ελατήριο.
Τι Μπορεί να Γίνη;
Πολλοί μαθητές που έχουν υποστή κόπωσι, μπορούν να βοηθηθούν αν τους δοθή κάποιο κίνητρο. Ποιος μπορεί να τους βοηθήση σ’ αυτό; Η περίληψις μιας ερεύνης που έκανε το Εθνικό Συμβούλιο Εκπαιδεύσεως στη Σουηδία λέγει τα εξής γι’ αυτούς τους μαθητές: «Εκείνοι που διέκοψαν τις σπουδές τους κι εγκατέλειψαν το δημοτικό σχολείο, εκείνοι οι οποίοι επιμόνως επιθυμούν να εγκαταλείψουν το δημοτικό σχολείο νωρίς και εκείνοι οι οποίοι τελικά διέκοψαν τις σπουδές των στο γυμνάσιο, προέρχονται από σπίτια χαμηλής κοινωνικοοικονομικής καταστάσεως και από σπίτια όπου οι γονείς δεν παρέσχον την απαιτούμενη υποστήριξι όσον αφορά τη σχολική εργασία.» (Τα πλάγια γράμματα δικά μας.)
Δύο Αμερικανοί ερευνητές, ο Γ. Ρ. Μόρροου, και ο Ρ. Σ. Ουίλσον, οι οποίοι μελέτησαν τις οικογενειακές σχέσεις 96 αγοριών που πηγαίνουν στο γυμνάσιο, «τόσο τις ζωηρές υψηλές επιδόσεις όσο και τις αποτυχίες,» διεπίστωσαν ότι η καλή οικογενειακή ζωή έπαιζε μεγάλο ρόλο. Καλύτερα αποτελέσματα επετύγχαναν τα παιδιά που διήγαν μια αρμονική και συναισθηματικώς υποβοηθητική οικογενειακή ζωή. Αυτοί οι ερευνητές, λοιπόν, ισχυρίζονται ότι η ατμόσφαιρα στο σπίτι επηρεάζει τη σχολική εργασία και τις δραστηριότητες που συνδέονται μ’ αυτήν. Διεπίστωσαν επίσης ότι τα παιδιά που είχαν λάβει από τους γονείς τους μια αρνητική στάσι ως προς το σχολείο, κρατούσαν κι εκείνα μια αρνητική στάσι στον τρόπο προσαρμογής τους στο σχολείο.
Τι Μπορούν να Κάνουν οι Γονείς
Έτσι, οι γονείς μπορούν να κάνουν πολλά για να διεγείρουν το ενδιαφέρον των παιδιών τους για τη σχολική εργασία. Πώς; Πρέπει να δείχνουν οι ίδιοι προσωπικό ενδιαφέρον στην υπόθεσί τους. Αυτό δεν σημαίνει απλώς το να ρωτούν κατά καιρούς: «Τι συνέβη στο σχολείο σήμερα;» Αντιθέτως, οι γονείς πρέπει να δείχνουν ενδιαφέρον για πιο συγκεκριμένα πράγματα—για λεπτομέρειες σχετικά με τη σχολική εργασία. Κατόπιν, πρέπει να συζητούν τα ζητήματα με ένα τρόπο που αποδεικνύει ότι καταλαβαίνουν αυτά που μελετούν τα παιδιά τους.
Είναι επίσης σπουδαίο να δείχνουν οι γονείς ότι περιμένουν κάτι από τους γιους και τις θυγατέρες τους στο σχολείο. Είναι καλό να γνωρίζουν τα παιδιά ότι οι γονείς έχουν λογικές απαιτήσεις απ’ αυτά. Αυτό το εκτιμούν πραγματικά από την καρδιά τους. Αλλιώς, μπορεί να σκέπτωνται: «Γιατί να υποβληθώ σε κόπους όταν κανείς δεν ενδιαφέρεται για το αποτέλεσμα;» Σχετικά μ’ αυτό, ο Καθηγητής Άλβαρ Έλλεγκαρντ παρετήρησε: «Είναι αφύσικο να μην έχη κανείς απαιτήσεις από ανθρώπους που έχουν υπερβή την παιδική ηλικία. Η έλλειψις απαιτήσεων δεν κάνει τη ζωή ευτυχέστερη.»
Επομένως, οι γονείς οφείλουν να πουν στα παιδιά τους τι αναμένουν απ’ αυτά και κατόπιν να τα παρακολουθούν αναλόγως. Μπορούν να επαινούν και ν’ αμείβουν την επιτυχία και να παρηγορούν και να βοηθούν σε περίπτωσι αποτυχίας. Αυτό δίνει στα παιδιά ένα υγιές αίσθημα σπουδαιότητος και τα διαβεβαιώνει ότι κάποιος πραγματικά ενδιαφέρεται γι’ αυτά.
Οι γονείς θα μπορούσαν, επίσης, να τονίσουν τη χρησιμότητα της εκπαιδεύσεως. Θα μπορούσαν να εξηγηθούν πώς οι ίδιοι έχουν ωφεληθή απ’ αυτά που έμαθαν σ’ ένα ωρισμένο μάθημα στο σχολείο. Επίσης, θα μπορούσαν να τονίσουν στα παιδιά τους ποια προβλήματα και καταστάσεις στη μετέπειτα ζωή τους ως ενηλίκων απαιτούν ιδιαίτερη επιδεξιότητα και γνώσι.
Πρακτική Εφαρμογή των Σχολικών Γνώσεων
Ένας άλλος τρόπος για να υποκινήσωμε τα παιδιά να μελετούν είναι να διευθετούμε καταστάσεις στις οποίες μπορούν να θέσουν τη νεοαποκτηθείσα γνώσι τους σε πρακτική εφαρμογή στην καθημερινή ζωή. Πολλοί εκπαιδευτικοί ανεκάλυψαν τη σπουδαιότητα της πρακτικής εφαρμογής της σχολικής εργασίας. Έχουν γίνει προσπάθειες να συνδυασθή η θεωρία με πραγματική εργασία. Στέλνουν κατά περιόδους τους μαθητάς σε μέρη εργασίας για να χρησιμοποιήσουν τη γνώσι που έχουν αποκτήσει. Ομοίως, οι γονείς μπορούν ν’ αναθέσουν στους γιους και στις θυγατέρες τους διάφορες εργασίες και ευθύνες.
Όταν πρόκειται για κάποια ξένη γλώσσα, γιατί να μη διευθετήσετε να τη χρησιμοποιούν τα παιδιά όσο το δυνατόν περισσότερο; Ίσως θα μπορούσατε να τα πάτε σε μέρη όπου ομιλείται αυτή η γλώσσα, να τους ζητήσετε να μεταφράσουν αποκόμματα ή αποσπάσματα σ’ εκείνη τη γλώσσα ή να προσκαλέσετε στο σπίτι σας φίλους που μιλούν τη γλώσσα αυτή.
Για να κάνουν πρακτική εφαρμογή των μαθηματικών, τα παιδιά θα μπορούσαν να ενθαρρυνθούν να κρατούν ένα προσωπικό βιβλίο λογαριασμών, να συνοψίζουν τα έσοδα του σπιτιού, να υπολογίζουν τις δαπάνες ωρισμένων επιδιορθώσεων στο σπίτι και ούτω καθεξής.
Για εξάσκησι στην ανάγνωσι, οι γονείς μπορούν να βάλουν τα παιδιά να τους διαβάζουν δυνατά. Μερικοί νεαροί απολαμβάνουν μεγάλη ευτυχία και πρακτική εμπειρία καθώς διαβάζουν σε τυφλά άτομα και άλλους οι οποίοι δεν μπορούν να διαβάσουν μόνοι τους. Ένας πατέρας βάζει τη θυγατέρα του να του διαβάζη τακτικά ύλη μελέτης στο μαγνητόφωνο. Κατόπιν, όταν πηγαίνη ή έρχεται από την εργασία του, ακούει από το μαγνητόφωνο του αυτοκινήτου του την ύλη αυτή.
Πολλοί γονείς διεπίστωσαν ότι είναι καλό ν’ αφήνουν τα παιδιά τους να κάνουν χειρωνακτική εργασία κι έτσι να μαθαίνουν να χρησιμοποιούν τα διάφορα εργαλεία. Αυτού του είδους πρακτική εφαρμογή της γνώσεως συμβάλλει στην εκτίμησι της διανοίας.
Εκτίμησις της Αληθινής Αξίας της Εκπαιδεύσεως
Ακόμη κι αν ωρισμένα μαθήματα που διδάσκονται στο σχολείο δεν φαίνωνται αναγκαία για το μέλλον, τα παιδιά μπορούν να βοηθηθούν να καταλάβουν την αξία τους. Η γνώσις σε διαφόρους τομείς διευρύνει τη διάνοια, παρέχει μια πιο ισορροπημένη εκπαίδευσι και εξασκεί το άτομο στη μάθησι. Ο εγκέφαλος μοιάζει πολύ μ’ έναν μυν, κατά το ότι η ικανότης του μπορεί ν’ αυξηθή με την εκπαίδευσι. Η μελέτη, επίσης, κάνει το άτομο να εκπαιδευθή στην αυτοπειθαρχία και βελτιώνει την ικανότητα σκέψεως και αυτοσυγκεντρώσεως.
Αν ωρισμένα θέματα διδασκαλίας στο σχολείο είναι αντίθετα με τις θρησκευτικές πεποιθήσεις της οικογενείας, όπως συμβαίνει πολλές φορές με τους Μάρτυρες του Ιεχωβά, είναι σπουδαίο να μη το χρησιμοποιούν αυτό οι γονείς για να ενσταλάξουν περιφρόνησι για το σχολείο στις διάνοιες των παιδιών τους. Η διδασκαλία που περιέχει πληροφορίες που μπορεί να μην εναρμονίζωνται με την Αγία Γραφή, αλλά που δεν απαιτούν από ένα σπουδαστή ν’ αποκηρύξη την πίστι του ή να λάβη μέρος σε μια πράξι ψευδούς λατρείας, μπορεί να είναι χρήσιμη. Μπορούν να βοηθήσουν το νεαρό παιδί ν’ αντιληφθή πώς σκέπτονται ωρισμένοι άνθρωποι και πώς θα μπορούσαν να βοηθηθούν ν’ αντιληφθούν την αξία του Λόγου του Θεού. Μια ισορροπημένη, αλλά ωστόσο αδιάλλακτη στάσις, θα μπορούσε να βοηθήση τα παιδιά ν’ αποφεύγουν πολλές δυσάρεστες συγκρούσεις και διαμάχες στο σχολείο. Αντί να προβάλλουν αντιρρήσεις όταν συζητούνται τέτοια θέματα στην τάξι, τα παιδιά πρέπει να διδαχθούν ότι πολλά περισσότερα μπορούν να επιτελεσθούν με το να είναι διακριτικά, ευγενικά και να έχουν χαρούμενη διάθεσι.
Σε πολλές χώρες η σχολική εκπαίδευσις τώρα είναι δωρεάν. Αυτό μπορεί να κάνη τα νεαρά άτομα—ακόμη και τους γονείς τους—να θεωρούν μικρή την αξία της. Αλλά η γνώσις του πόσο δαπανηρή μπορεί να είναι η εκπαίδευσις, μπορεί να βοηθήση όλους ν’ αντιληφθούν πιο πλήρως την αξία της. Στη Σουηδία, παραδείγματος χάριν, στη διάρκεια του σχολικού έτους 1976/77 κάθε μαθητής σε κάθε δημοτικό σχολείο στοιχίζει στον φορολογούμενο 12.300 Σουηδικές κορώνες (περίπου 3.000 δολλάρια). Μπορεί κανείς εύκολα να φαντασθή πώς θα αισθανόταν ένας μέσος οικογενειάρχης με τρία παιδιά στο σχολείο, αν έπρεπε να πληρώση για την εκπαίδευσί τους. Έτσι, η δωρεάν εκπαίδευσις, αν δεν την λάβωμε όταν είμαστε νέοι, μπορεί να μας στοιχίση πολύ αν την λάβωμε στη μετέπειτα ζωή μας.
Καλή Επαφή με τους Διδασκάλους
Οι γονείς μπορούν να δείξουν ενδιαφέρον για την εκπαίδευσι των παιδιών τους με το να έχουν τακτική επαφή με τους διδασκάλους. Πολλοί δάσκαλοι θα ήθελαν να έχουν περισσότερη επαφή με τους γονείς. Αυτό δημιουργεί καλύτερη κατανόησι μεταξύ όλων των μερών που περιλαμβάνονται—του δασκάλου, του μαθητού και των γονέων. Ο δάσκαλος, όταν γνωρίζη ότι οι γονείς ενδιαφέρονται για το παιδί τους, μπορεί να υποκινηθή να ενδιαφερθή περισσότερο ο ίδιος προσωπικά για το παιδί ως μαθητή. Ο μαθητής μπορεί επίσης να υποκινηθή να συμπεριφέρεται καλά και να δείχνη κατάλληλο σεβασμό για τον δάσκαλο.
Η ζωή στο σχολείο στις μέρες μας μπορεί να είναι πράγματι δύσκολη για πολλούς μαθητάς. Γι’ αυτό, χρειάζεται να έχουν αγάπη και να αισθάνωνται ασφάλεια. Μια σχολική νοσοκόμος με πείρα 30 χρόνων λέγει: «Η έλλειψις ασφαλείας σε μερικά παιδιά είναι τρομακτική. Λείπει κάτι βασικό. Γνωρίζω τι είναι αυτό που λείπει: η αγάπη και το ενδιαφέρον. Μπορείτε να δείξετε πολλή αγάπη σ’ ένα παιδί. Θα την απορροφήση σαν ένας σπόγγος.»
Έτσι, πολύ συχνά η έλλειψις ασφαλείας και ένα αίσθημα ελλείψεως σκοπού είναι τα αίτια της σχολικής κοπώσεως. Έτσι, οι γονείς μπορούν να κάνουν πολλά για ν’ αντιμετωπίσουν αυτό το πρόβλημα με το να προσπαθούν να δίνουν στα παιδιά τους ένα κίνητρο για τη μελέτη. Αυτό μπορούν να το κάνουν με το να ενδιαφέρωνται ζωηρά για τη σχολική εργασία των παιδιών τους και να τους παρέχουν ένα αίσθημα ασφαλείας, κάνοντάς τα να αισθάνωνται ότι τα αγαπούν και τα εκτιμούν.
[Εικόνα στη σελίδα 15]
Οι γονείς πρέπει να ενδιαφέρωνται ειλικρινά για τη σχολική εργασία των παιδιών τους