Το Πλέξιμο σαν ένα Ισόβιο ‘Χόμπυ’

ΗΜΟΥΝ επτά χρονών όταν έπλεξα το πρώτο μου πλεκτό—ένα ζευγάρι παιδικά καλτσάκια. Τελικά, αυτή η πανάρχαιη τέχνη έγινε ένα πρακτικό «χόμπυ» για μένα, διότι έφτιαχνα πολλά χειμωνιάτικα μάλλινα.

Όταν μετακόμισα από την Αγγλία στην τροπική Βραζιλία, οι βελόνες μου και τα σχέδια παραμελήθηκαν. Δεν υπήρχε λόγος να πλέκω στην τροπική αυτή χώρα. Αλλά λίγα χρόνια αργότερα, οι Βραζιλιανοί παραγωγοί βάμβακος, μαλλιού και τεχνητών νημάτων, ανέλαβαν μια εκστρατεία για να διεγείρουν το ενδιαφέρον για πλέξιμο. Δωρεάν μαθήματα προσφέρονται ακόμη, και το πρώτο μάθημα έχει σκοπό να πείση τα κορίτσια και τις γυναίκες για το πόσο ευχάριστο και οικονομικό μπορεί να είναι αυτό το «χόμπυ.»

Μια Αρχαία Τέχνη

Το πλέξιμο είναι αληθινά μια πρακτική τέχνη. Ενώ το υφαντό ύφασμα πρέπει να κοπή, να σχεδιασθή και να διαμορφωθή, όλα αυτά στο πλέξιμο μπορούν να γίνουν με το νήμα. Πράγματι, η ανάγκη να μετατραπή το νήμα σε ύφασμα και ενδύματα, ωδήγησε στην εφεύρεσι του πλεξίματος.

Πριν από πόσον καιρό συνέβη αυτό; Ένα ζευγάρι πλεκτές μάλλινες κάλτσες που βρέθηκαν σ’ έναν Αιγυπτιακό τάφο πιθανόν χρονολογούνται από τον τέταρτο αιώνα π.Χ. Πριν από 3.000 χρόνια στην Αραβία, χρησιμοποιούντο νήματα διαφόρων χρωμάτων για να σχηματίσουν σχέδια. Στην πραγματικότητα, οι νομάδες φύλαρχοι της Αραβικής ερήμου θεωρούνται οι πρώτοι που άρχισαν να πλέκουν. Ενώ φρόντιζαν τα πρόβατα τους έπλεκαν με νήμα το οποίο είχαν γνέσει οι γυναίκες τους. Με τον καιρό η γνώσις τους διαδόθηκε σ’ όλη την Ευρώπη και βέβαια στις Βρεταννικές Νήσους.

Οι άνδρες, όχι οι γυναίκες, καθιέρωσαν την τέχνη σαν ένα επάγγελμα που χρειάζεται επιδεξιότητα. Η εκπαίδευσίς τους περιελάμβανε τρία χρόνια μελέτης και τρία χρόνια ταξιδιού. Κατόπιν ακολουθούσαν 13 εβδομάδες εξετάσεων σε πρακτική εργασία. Αφού περνούσε τις εξετάσεις, ένας άνδρας εγίνετο αποδεκτός ως μέλος της συντεχνίας των πλεκτών.

Πριν από 400 χρόνια περίπου, οι γυναίκες άρχισαν να πλέκουν για διασκέδασι. Στην αρχή, έμαθαν την τέχνη από τους συζύγους των. Αλλά από τότε, μεταβιβάζεται παραδοσιακά από μητέρα σε κόρη. Σε πολλές χώρες τα περιοδικά για γυναίκες δημοσιεύουν νέα σχέδια πλεξίματος. Μολονότι περιλαμβάνουν τα τελευταία μοντέλα, στην πραγματικότητα αυτά τα σχέδια βασίζονται σ’ εκείνα που ανεπτύχθησαν από τους άνδρες στο μακρυνό παρελθόν.

Τα Παραδοσιακά Σχέδια Παραμένουν Δημοφιλή

Οι πρόγονοι των ψαράδων των Νήσων Άρανa μας έδωσαν ένα φαινομενικά ανεξάντλητο θησαυρό σχεδίων τρόπων πλεξίματος. Κάθε σχέδιο έχει και μια σημασία. Το γραφικό Ιρλανδικό τοπίο απεικονίζεται από μια ποικιλία τέτοιων σχεδίων. Μικροί αγροί, που περιβάλλονται από πέτρινους τοίχους απεικονίζονται από το δικτυωτό πλέξιμο, Τα σχέδια ζιγκ-ζαγκ παριστάνουν απόκρημνα μονοπάτια που ξετυλίγονται κατά μήκος της ακτής. Το έργο της φιλόπονης μέλισσας έδωσε την έμπνευσι για το κυψελοειδές πλέξιμο.

Η οικογενειακή ζωή επίσης έδωσε άφθονες ιδέες. Το πλεγμένο καλώδιο χρησιμεύει ως κάτι που υπενθυμίζει τη συνύφανσι της οικογενειακής ζωής, ενώ η επιθυμία να τρέφεται η οικογένεια καλά και να είναι υγιής, παριστάνεται από το κουτάλι. Τα διάφορα καλώδια παριστάνουν τα σχοινιά των ψαράδων. Και αναμφίβολα, στο σχέδιο με το δένδρο της ζωής μπορεί κανείς να δη τη θρησκευτική επιρροή όπως επίσης στη σκάλα της ζωής, που παριστάνει το ανέβασμα του ανθρώπου στην αιώνια ευτυχία.

Στο πέρασμα των αιώνων, οι κάτοικοι των Νήσων Σέτλαντ έχουν αναπτύξει τεχνική πολύχρωμου πλεξίματος που το λέγουν «Φαίρ Άιλ» (το όνομα ενός από τα νησιά Σέτλαντ). Επίπεδο πλέξιμο, γνωστό ως ‘κάλτσα’ χρησιμοποιείται για όλα τα ενδύματα και ως μέρος του πλεκτού πλέκονται χρωματιστά σχέδια. Τα σχέδια με τα απαλά χρώματα γίνονται κυρίως πάνω σε φωτεινό φόντο. Δεν χρησιμοποιούνται περισσότερα από δύο χρώματα σε κάθε σειρά, αλλά η εναλλαγή των αποχρώσεων του φόντου και του σχεδίου σε εναλασσόμενες σειρές, δίνει ένα πολύχρωμο αποτέλεσμα.

Η ομορφιά αυτού του έργου αυξάνεται με τη χρήσι βαφών από ντόπια φυτά. Οι λεπτές αποχρώσεις του μπλε και του πράσινου που επιτυγχάνονται, δεν μπορούν να προέλθουν από χημικές βαφές. Σε άλλα νησιά, το πολύχρωμο αποτέλεσμα επιτυγχάνεται με το πλέξιμο φυσικού μαλλιού διαφόρων αποχρώσεων. Τα μαλλιά Σέτλαντ, παραδείγματος χάριν, είναι φημισμένα για την λεπτότητα και αντοχή τους. Ένα ένδυμα απ’ αυτό το μαλλί λέγεται ότι διαρκεί μια ολόκληρη ζωή και τα χρώματα ποτέ δεν ξεθωριάζουν. Το μαλλί κλώθεται τόσο καλά που ένα δαντελλωτό σάλι, έξη ποδών (1,8 μέτρων) τετράγωνο που περιέχει ενάμισυ μίλι (2,4 χιλιόμετρα) νήματος, ζυγίζει μόνο δύο και μισή ουγγιές (70 γραμμάρια). Μπορεί μάλιστα να περάση μέσα από ένα δαχτυλίδι γάμου!

Τα Πρακτικά Ενδύματα Επιβάλλονται

Έχετε προσέξει ότι τα περισσότερα πλεκτά είναι για πρακτική χρήσι; Έχοντας άφθονο χρόνο στο σπίτι τις μακριές χειμωνιάτικες νύχτες, οι ψαράδες των παραλίων της Αγγλίας, χρησιμοποιούσαν το ταλέντο τους στο πλέξιμο για να φτιάξουν πλεκτά που θα άντεχαν στη σκληρή ζωή τους στο ύπαιθρο. Πλέκοντας με πολύ λεπτές βελόνες, έφτιαχναν ένα πλεκτό που τους προστάτευε πλήρως από τον άνεμο. Όταν τελειώνη, είναι ένα πλεκτό χωρίς ραφές, το καθ’ εαυτού μπλε-μαρίν ζέρσεϋ ή φανέλλα, που ωνομάσθηκε με το όνομα των νησιών της Μάγχης. Δεν υπήρξε καλύτερο από απόψεως ζεστασιάς, προστασίας και ελευθερίας κινήσεων.

Τυπικό πλεκτό της Νοτίου Αμερικής είναι το πλεγμένο με τα χέρια πόντσο (κάπα). Η πρώτη ύλη αυτού του πρωτότυπου έργου και η έμπνευσις για το σχέδιο πλεξίματος, προήλθε από τον αλπακά. Το μαλλί αλπακάς είναι πολύ ελαφρύ και μαλακό σαν μετάξι.

Το πλεκτό χειρός που προκαλεί ακόμη και την κλωστομηχανή είναι το λοβίκκα, τα Σκανδιναβικά γάντια (χωρίς δάχτυλα). Πλέκεται με πλέξιμο ‘κάλτσας’ με μαλλί που δεν είναι κλωσμένο και με χονδρές βελόνες. Τα πλεκτά γάντια αυτού του είδους, παρέχουν τόσο θαυμάσια μόνωσι που τα χέρια ιδρώνουν ακόμη και σε θερμοκρασίες 30 βαθμών Φαρενάιτ κάτω του μηδενός (-34 βαθμούς Κελσίου). Απλό χρωματιστό κέντημα και μια φούντα, τονίζουν το φυσικό χρώμα.

Ένα «Χόμπυ» του Εικοστού Αιώνος

Ποτέ το πλέξιμο δεν είναι τόσο εύκολο, όσο σήμερα. Υπάρχουν σχέδια με οδηγίες για κάθε γνωστό ένδυμα. Η σύγχρονη μόδα περιλαμβάνει σχέδια που σας προκαλούν να δοκιμάσετε. Ο αρχάριος μπορεί να μάθη τα βασικά πράγματα σε λίγα μαθήματα και η χρήσις χοντρού, μονοκόμματου νήματος συντελεί σε γρήγορη πρόοδο.

Οι οικονομικές συνθήκες δίνουν περισσότερη έμφασι στο πλέξιμο σαν τέχνη, όχι απλώς σαν «χόμπυ.» Επί παραδείγματι, η τιμή ενός πανωφοριού διπλασιάσθηκε μέσα σ’ ένα έτος στην Αγγλία. Έτσι, οι πλέκτριες χρησιμοποιούν το ταλέντο τους για να πλέξουν κοντές ζακέτες, χοντρά πουλόβερ και ζεστά πόντσο. Στη νότια Βραζιλία, όπου η θερμοκρασία μπορεί να πέση κάτω από το μηδέν, οι κοντές ζακέτες, πλεγμένες με χονδρό νήμα και σε σπορ Αράν σχέδια, χρησιμοποιούνται πιο συχνά από τα χειμωνιάτικα πανωφόρια.

Το πλέξιμο στη Βραζιλία άρχισε από τότε που απέκτησε τις απαραίτητες πρώτες ύλες. Επί αιώνες το βαμβάκι καλλιεργείται στη Βραζιλία και εξάγεται στην Ευρώπη. Προσεκτικός πειραματισμός απέδωσε ένα φυτό βάμβακος ανώτερο από οποιοδήποτε άλλο που καλλιεργείτο προηγουμένως, ιδιαίτερα όσον αφορά το μήκος και την αντοχή της ίνας. Το φυτό αυτό είναι γνωστό ως σερίντο και μπορεί να αποδίδη από επτά ως 10 χρόνια πριν αντικατασταθή, ενώ άλλες ποικιλίες πρέπει να φυτεύωνται κάθε χρόνο. Αυτό ανύψωσε την εγχώρια βιομηχανία βάμβακος και συνεπώς και το πλέξιμο.

Συμβουλές για Αρχάριους

Αλλά πώς μπορείτε να μάθετε πλέξιμο; Η Εγκυκλοπαιδεία για Όλους λέγει: «Η τέχνη του πλεξίματος είναι πολύ απλή και απαιτεί μόνο ένα ζευγάρι βελόνες [πλεξίματος], και μια ‘κούκλα’ μαλλιού, βάμβακος, μετάξης ή λινού. Γίνεται μια θηλειά στην άκρη του νήματος που χρησιμοποιείται και απ’ αυτή τη θηλειά ‘ρίχνονται’ οι πόντοι στις βελόνες, διότι η βάσις του πλεξίματος συνίσταται από τη μεταφορά των πόντων από τη μια βελόνα στην άλλη· ‘πλέκομε’ τη νέα σειρά πόντων που μεταφέρονται στη δεύτερη βελόνα από την πρώτη σειρά πόντων με το να περνούμε τη μύτη της δεύτερης βελόνας μέσα από τον πόντο, και τυλίγοντας το νήμα πάνω από τη μύτη της βελόνας και κατόπιν περνώντας τον πόντο πάνω από το νήμα που είναι τυλιγμένο γύρω από τη βελόνα. Δουλεύοντας κατά μήκος του πίσω μέρους των πόντων δημιουργείται ο ανάποδος πόντος, και τα δύο είδη πόντων (καλός και ανάποδος) είναι τα βασικά, από τα οποία γίνονται τα πιο απλά και τα πιο πολύπλοκα σχέδια.»

Οι Βραζιλιανοί σχεδιαστές αντικατέστησαν το πλέξιμο Φαίρ Άιλ, με την Ελβετική βελόνα—μια μέθοδο όπου το πλεκτό πλέκεται σε ‘κάλτσα’ και το σχέδιο εφαρμόζεται μετά. Τα περισσότερα σχέδια δαντέλλας γίνονται καλύτερα όταν κανείς είναι πιο πεπειραμένος. Ωστόσο τα απλά βασικά σχέδια, όπως το δικτυωτό, μπορούν εύκολα να γίνουν με λίγη εξάσκησι. Ωστόσο, οι πεπειραμένες πλέκτριες προτιμούν ακόμη να χρησιμοποιούν ένα σχέδιο—για να συγκεντρώνουν επαγγελματικά μυστικά.

Τα περισσότερα νήματα πωλούνται με το ζύγι και το βάρος εξαρτάται από το πάχος και την ποιότητα. Τα τεχνητά νήματα είναι πολύ ελαφρύτερα από το μαλλί του ιδίου πάχους. Κάποτε αγόρασα για ένα σχέδιο που απαιτούσε φυσικό μαλλί, την ίδια ποσότητα, σε βάρος, συνθετικού μαλλιού. Όταν τελείωσα το πλεκτό, μου είχε απομείνει το μισό μαλλί. Το βαμβακερό νήμα του ίδιου πάχους με το φυσικό μαλλί, είναι ακόμη βαρύτερο. Αυτό το ανεκάλυψα όταν έπλεκα μια φορεσιά που προωριζόταν να πλεχθή με μαλλί. Χρησιμοποίησα βαμβακερό νήμα του ιδίου πάχους που δεν μετέβαλε την έντασι που απαιτείτο, αλλά χρειάσθηκε ν’ αγοράσω σχεδόν διπλάσιο βάρος νήματος. Πραγματικά, αποδείχθηκε δαπανηρή φορεσιά.

Το ‘τρικό’ προτιμάται από το ‘κροσέ’ για εφαρμοστά ενδύματα. Λόγω της ελαστικότητας του, ένα χειροποίητο πλεκτό μπορεί ν’ ανοίξη κατά 30 τοις εκατό χωρίς να χάση το αρχικό του σχήμα. Όταν ξηλώνετε ένα πλεκτό για να το ξαναπλέξετε, χάνεται μεγάλο μέρος από την αρχική του ελαστικότητα, ώστε το πουλόβερ ενός μεγάλου θα δώση νήμα αρκετό μόνο για ένα παιδικό πουλόβερ. Για τον ίδιο λόγο, ποτέ μην τυλίγετε το νήμα σφικτά σε κουβάρι.

Πολλοί που έπλεκαν με τα χέρια, εγκατέλειψαν το «χόμπυ» τους για χάρι των πλεκτομηχανών. Ωστόσο, το πλέξιμο στη μηχανή δεν μπορεί ποτέ να παρέχη την ίδια ηρεμιστική φυσική ικανοποίησι και αποστερεί ένα άτομο από τη χαρά που προέρχεται από το να κάνη κάτι με τα χέρια του. Γι’ αυτό τον λόγο, μια μητέρα πέντε παιδιών πώλησε τη μηχανή της. Τώρα «εργάζεται ευχαρίστως με τας χείρας αυτής.»—Παροιμίαι 31:13.

Ναι, το πλέξιμο είναι ένα ικανοποιητικό και πρακτικό «χόμπυ.» Η ευχαρίστησις που δίνει είναι αναμφίβολα ένας από τους λόγους που χρησιμοποιείται τόσα χρόνια και εξαπλώθηκε τόσο πολύ. Ένας άλλος λόγος είναι το ότι προμηθεύει ποικιλία ενδυμάτων. Το πλέξιμο έχει ένα μοναδικό παρελθόν, είναι ένα πρακτικό «χόμπυ» για σήμερα και έχει ένα ελπιδοφόρο μέλλον. Γιατί λοιπόν να μη το κάνετε και δικό σας «χόμπυ»;—Από συνεργάτη.

[Υποσημειώσεις]

[Εικόνες στη σελίδα 24]

Σκάλα της Ζωής

Όνυχας Αστακού

Δένδρο της Ζωής