Ώστε Νομίζετε ότι Έχετε Έλκος;

ΜΟΛΙΣ βγήκατε από το γραφείο του γιατρού σας—με περισσότερες ερωτήσεις απ’ όσες απαντήσεις. ‘Νομίζει ότι έχω έλκος! Απίστευτο! Και που το βρήκα; Και, το πιο σημαντικό, τι μπορώ να κάνω γι’ αυτό;’

Το πρόβλημα του πεπτικού έλκους δεν είναι μικρό. Στις Ηνωμένες Πολιτείες μόνο υπολογίζεται ότι κάθε χρόνο οκτώ εκατομμύρια άτομα κάνουν θεραπεία για έλκος με κόστος κατά προσέγγιση τέσσερα δισεκατομμύρια δολλάρια. Επιπρόσθετα, στα πρόσφατα χρόνια ιατρικές ανακαλύψεις για το έλκος έχουν κάνει τις παραδοσιακές θεραπείες απαρχαιωμένες. Τι θα λέγατε; Κάνει καλό το γάλα στο έλκος; Το αλκοόλ κάνει κακό; Και τα καρυκευμένα φαγητά; Ποιο φάρμακο συνιστάται περισσότερο σήμερα στις Ηνωμένες Πολιτείες; Οι απαντήσεις μπορεί να σας εκπλήξουν.

Τι Είναι το Έλκος;

Το έλκος είναι μια τοπική ανεπάρκεια, η εκβάθυνση της επιφάνειας ενός οργάνου ή του ιστού, και παράγεται από την αποκόλληση φλεγμονώδους νεκρωμένου ιστού. Το πεπτικό έλκος μπορεί να χωριστεί σε δυο βασικές κατηγορίες, στο γαστρικό έλκος (έλκος που γίνεται μέσα στο στομάχι) και στο έλκος του δωδεκαδάκτυλου (έλκος που γίνεται στο πρώτο μέρος του εντέρου που βρίσκεται αμέσως μετά το στομάχι). Για να το πούμε πιο απλά, το έλκος είναι μια πληγή, ή μια διάβρωση, στην εσωτερική επένδυση του τοιχώματος του στομαχιού ή του δωδεκαδάκτυλου. Αυτή η πληγή προκαλείται από την επενέργεια ισχυρών χημικών ενώσεων που παράγονται από το στομάχι, συγκεκριμένα, του υδροχλωρικού οξέος και της πεψίνης (από αυτήν παράγεται και το όνομα, πεπτικό έλκος). Εάν το έλκος είναι σοβαρό, μπορεί να επεκταθεί και μέσα από το τοίχωμα του στομάχου, μια πολύ σοβαρή περιπλοκή που ονομάζεται διάτρηση του στομάχου. Σοβαρή αιμορραγία μπορεί να συμβεί αν η διάβρωση του έλκους περιλάβει μια από τις μεγάλες αρτηρίες της περιοχής. Αν η ασθένεια υπάρχει από αρκετό καιρό, το έλκος του δωδεκαδάκτυλου μπορεί να έχει μια πρόσθετη επιπλοκή με εκτεταμένο τραύμα και στένωση, έτσι ώστε να αποφραχτεί το κατώτερο άκρο του στομαχιού.

Τι Προκαλεί το Έλκος;

Πολλοί ερευνητές με περηφάνια λένε ότι το πεπτικό έλκος «προκαλείται από πολλούς παράγοντες». Υπάρχουν πολλά που πρέπει να μάθουμε ακόμη. Έχει παρατηρηθεί επί δεκαετίες, για παράδειγμα, ότι το έλκος παρουσιάζεται ιδιαίτερα την άνοιξη και το φθινόπωρο—κανείς δεν ξέρει το γιατί.

Παρόλ’ αυτά, υπάρχουν αρκετοί παράγοντες που έχει αποδειχτεί ότι συμβάλλουν στην ανάπτυξη του έλκους. Η κληρονομικότητα, για παράδειγμα, παίζει σημαντικό ρόλο. Ένας αριθμός από οικογενειακές μελέτες και μελέτες στους δίδυμους δείχνουν ότι υπάρχει τριπλάσια πιθανότητα για έλκος δωδεκαδάκτυλου στους στενούς συγγενείς ασθενών με έλκος δωδεκαδάκτυλου. Το κάπνισμα τσιγάρου, επίσης, είναι μια αποδειγμένη αιτία για το έλκος. Οι συντριπτικές αποδείξεις δείχνουν ότι οι καπνιστές έχουν αυξημένη πιθανότητα τόσο γαστρικού έλκους όσο και έλκους δωδεκαδάκτυλου. Επιπρόσθετα, οι καπνιστές θεραπεύονται πολύ αργότερα από το έλκος απ’ όσο οι μη καπνιστές και έχουν περισσότερες επιπλοκές στο έλκος τους, όπως η αιμορραγία ή διάτρηση καθώς και υψηλότερο ποσοστό θανάτου από το έλκος.

Και τι θα πούμε για το αλκοόλ; Δεν υπάρχει καμιά απόδειξη που να δείχνει ότι η μέτρια χρήση αλκοόλ σχετίζεται με αυξημένο ποσοστό έλκους. Πράγματι, ο Τζ. Ντ. Φρήντμαν και οι συνεργάτες του ανέφεραν ότι όσοι ασθενείς έπαιρναν μικρές ποσότητες αλκοόλ είχαν μικρότερη πιθανότητα να πάθουν έλκος απ’ όσο εκείνοι που δεν έπιναν. Είναι ενδιαφέρον ο τρόπος με τον οποίο το πιστοποιεί αυτό η συμβουλή του Παύλου στον Τιμόθεο στην 1 Τιμόθεον 5:23: «Μεταχειρίζου ολίγον οίνον δια τον στόμαχόν σου.»

Αυτό μας οδηγεί στο θέμα του διαιτολογίου τόσο σαν αιτία όσο και σαν θεραπεία του έλκους. Για πολλά χρόνια η γενική γνώμη ήταν ότι το έλκος προκαλείται από τα ζεστά, καρυκευμένα φαγητά και θεραπεύεται με ελαφρά φαγητά. Αλλά οι πρόσφατες ιατρικές μελέτες τείνουν να αμφισβητούν αυτές τις παλιές κοινές ιδέες. Δεν υπάρχει καμιά απόδειξη ότι οι συγκεκριμένες εθνικές ομάδες (για παράδειγμα οι Μεξικανοί-Αμερικάνοι) που συνήθως τρώνε πολύ καρυκευμένα φαγητά παθαίνουν συχνότερα έλκος απ’ όσο άλλες εθνικές ομάδες που αποφεύγουν τη χρήση βαριών φαγητών. Ασφαλώς ο καφές, χωρίς καφεΐνη ή κανονικός, και τα ποτά με κόλα είναι πιθανοί διεγέρτες του γαστρικού οξέος, αλλά ο ρόλος τους ως προς την πρόκληση του έλκους παραμένει αμφισβητήσιμος.

Σε ό,τι αφορά τα φάρμακα, είναι συχνά δύσκολο να αποδείξει κανείς ότι κάποιο συγκεκριμένο φάρμακο πράγματι προκαλεί έλκος. Η ασπιρίνη είναι το φάρμακο που πάνω του έχουν γίνει περισσότερες μελέτες και έχει αποδειχτεί με σαφήνεια ότι σχετίζεται με ένα αυξημένο ποσοστό γαστρικού έλκους.

Και τι θα πούμε για τους συναισθηματικούς παράγοντες; Η κοινή γνώμη είναι ότι η ένταση και η πίεση σχετίζονται στενά με την ανάπτυξη του πεπτικού έλκους. Πρόσφατα η Γραφική άποψη ότι η «ευφραινομένη καρδία δίδει ευεξίαν ως ιατρικόν· το δε κατατεθλιμμένον πνεύμα ξηραίνει τα οστά» έχει αποδειχτεί αληθινή. (Παροιμίαι 17:22) Ιατρικές μελέτες έχουν αποδείξει ότι πολλοί που προσβλήθηκαν από έλκος αντιμετώπισαν πιεστικά γεγονότα είτε αμέσως πριν από την κλινική εμφάνιση του πεπτικού έλκους είτε για μεγάλο χρονικό διάστημα πριν.

Όπως κι αν έχει το πράγμα, είτε προέρχεται από την πολύ μεγάλη ένταση, είτε από το πολύ κάπνισμα, είτε από την πολλή καφεΐνη, είτε από κληρονομικότητα, ο τελικός κοινός παράγοντας που οδηγεί στον σχηματισμό του έλκους είναι η μεγάλη ποσότητα του οξέος.

Ποια Είναι τα Συμπτώματα;

Το πρωταρχικό σύμπτωμα είναι ο πόνος—πόνος συνήθως στο πάνω μέρος της κοιλιάς, που συχνά περιγράφεται σαν καούρα, και που συμβαίνει λίγες ώρες μετά από τα γεύματα, ή που ξυπνάει τον ασθενή στις 1.00΄ ή στις 2.00΄ μετά τα μεσάνυχτα. Ο πόνος μερικές φορές ανακουφίζεται με πρόσθετο φαγητό ή με αντιοξέα, αλλά αυτός δεν είναι ένας καθαρός δείκτης. Πράγματι σε 100 άτομα που νοσηλεύονταν σε νοσοκομείο με έλκος του δωδεκαδάκτυλου, το 40 τα εκατό είπε ότι το πρόσθετο φαγητό τους χειροτέρευε τον πόνο. Προσεκτική ανάλυση ασθενών με έλκος δείχνει ότι το πιο ευαίσθητο σύμπτωμα είναι ο στομαχόπονος που ξυπνάει τον ασθενή τη νύχτα.

Όπως θα έχετε συμπεράνει μέχρι τώρα, είναι δύσκολο να γίνει διάγνωση του έλκους μόνο από τα συμπτώματα. Η βασική οπτική δοκιμή για να βρει κανείς αν κάποιος υποφέρει από έλκος ή όχι είναι η ακτινογραφία του στομάχου ή της άνω γαστρεντερικής χώρας, όπου ο ασθενής πίνει ένα υγρό σαν το γάλα, αδιαφανές στις ακτίνες, το οποίο κάνει να σκιαγραφηθεί ο οισοφάγος, το στομάχι και ο δωδεκαδάκτυλος. Μια νεότερη μελέτη, η οποία έχει βρεθεί ότι είναι πιο ακριβής, αν και ελαφρώς λιγότερο άνετη και πιο δαπανηρή, είναι η ενδοσκόπηση. Ο ασθενής καταπίνει ένα μικρό φωτισμένο σωλήνα μέσα από τον οποίο ο γιατρός μπορεί να δει από κοντά και να πάρει δείγματα από το έλκος

Ποια Είναι η Θεραπεία για το Έλκος;

Σαν κανόνας, το έλκος δεν είναι κάτι σοβαρό που να απειλεί τη ζωή. Πράγματι, σήμερα ο ασθενής συνήθως δεν χρειάζεται να μπει στο νοσοκομείο για να κάνει θεραπεία στο έλκος. Μπορεί ακόμη και ν’ αναφερθεί ότι πολλοί που πάσχουν από έλκος θεραπεύονται από μόνοι τους (το 34 τα εκατό σε μια μελέτη, χωρίς καμιά ιατρική θεραπεία). Αλλά ο σκοπός της θεραπείας με τα φάρμακα είναι να μειώσει τον πόνο, να επιταχύνει την επούλωση, να ελαττώσει τις περιπλοκές και να εμποδίσει την υποτροπή. Υπάρχουν δυο είδη θεραπείας που έχουν αποδειχτεί αποτελεσματικές στην επίτευξη αυτών των σκοπών.

Η πρώτη απ’ αυτές, είναι το αντιοξύ, το οποίο απλά εξυπηρετεί για να εξουδετερώσει το επιπλέον στομαχικό οξύ. Πράγματι, παρά τα νέα φάρμακα, τα αντιοξέα, όταν χρησιμοποιούνται σωστά, εξακολουθούν να είναι η καλύτερη θεραπεία για τα περισσότερα έλκη. Παρότι υπάρχουν πολλά είδη αντιοξέων, τα περισσότερα είναι εξίσου αποτελεσματικά όταν λαμβάνονται στις σωστές δόσεις—συνήθως δυο κουταλάκια του γλυκού μια ώρα μετά το φαγητό, τρεις ώρες μετά το φαγητό και όταν πέφτει κανείς στο κρεβάτι. Αν και μερικοί το βρίσκουν ενοχλητικό να κάνουν αυτού του είδους τη θεραπεία, γενικά, τα αντιοξέα είναι ασφαλή και αποτελεσματικά.

Στα περασμένα λίγα χρόνια έγινε μια καινούργια μεγάλη πρόοδος στην ιατρική θεραπεία του έλκους με την ανάπτυξη ενός φαρμάκου που ονομάζεται «σιμετιντίν,» που είναι γνωστό από το εμπορικό του όνομα «Ταγκαμέτ». Το φάρμακο αυτό κυκλοφορεί σαν χάπι και γενικά συστήνεται να παίρνεται τέσσερις φορές τη μέρα. Δεν εξουδετερώνει το οξύ που σχηματίζεται στο στομάχι, αλλά εμποδίζει την παραγωγή του οξέος. Είναι πολύ αποτελεσματικό, έχει καλή αποδοχή από τους ασθενείς και ελάχιστες παρενέργειες. Όπως και με τα άλλα αποτελεσματικά φάρμακα, υπάρχει η τάση να χρησιμοποιείται υπερβολικά και αυτό το βρίσκουν τώρα κάπως ανησυχητικό μερικοί γιατροί. Ποιο νομίζετε ότι ήταν το φάρμακο με τις περισσότερες συνταγές (από την άποψη του κόστους στους ασθενείς σε δολάρια) στις Ηνωμένες Πολιτείες στον περασμένο χρόνο—το Βάλιουμ το Λίμπριουμ ή κάποιο άλλο ηρεμιστικό; Όχι. Όσο εκπληκτικό κι αν φαίνεται αυτό, ήταν το Ταγκαμέτ. Γι’ αυτό υπάρχει η ανησυχία ότι το φάρμακο αυτό συστήνεται πολύ εύκολα για οποιοδήποτε πόνο του στομαχιού.

Ωστόσο, για τον ασθενή που έχει πράγματι πεπτικό έλκος, το Ταγκαμέτ είναι απολύτως αποτελεσματικό γιατί μειώνει αμέσως τον πόνο και επιταχύνει τη θεραπεία. Ουσιαστικά είναι τόσο αποτελεσματικό όσο και τα αντιοξέα και είναι πολύ ευκολότερο για να το παίρνει κανείς αν και περισσότερο δαπανηρό.

Και τι θα πούμε για τη θεραπεία του έλκους με το διαιτολόγιο; Οι μέρες που το έλκος θεραπευόταν με το γάλα ή τα ελαφρά φαγητά έχουν περάσει για πάντα. Μερικές μελέτες έχουν μάλιστα αποδείξει ότι το γάλα ουσιαστικά μπορεί να είναι επιβλαβές σε ορισμένους ασθενείς γιατί, παρότι το γάλα παροδικά θεραπεύει τα συμπτώματα, αφήνει το στομάχι γρήγορα κενό και μπορεί να προκαλέσει περισσότερη έκχυση οξέος. Έτσι, σήμερα, οι περισσότεροι γιατροί δεν δίνουν σ’ οποίον πάσχει από έλκος ένα αυστηρό διαιτολόγιο. Του λένε να τρώει τα πάντα και να απολαμβάνει το φαγητό και του επισημαίνουν να αποφεύγει μονάχα τις τροφές που φαίνεται ότι τον ενοχλούν.

Λίγα σχόλια για τον ρόλο της χειρουργικής επεμβάσεως στη θεραπεία του πεπτικού έλκους. Η κύρια ένδειξη για εγχείρηση σε όσους πάσχουν από έλκος είναι η θεραπεία των επιπλοκών, όπως είναι η διάτρηση, η αιμορραγία ή η στένωση. Παρότι η απόφαση για εγχείρηση πρέπει να είναι ατομική για τον καθένα, γενικά η ασφαλέστερη, πιο αποτελεσματική εγχείρηση του έλκους είναι η εκλεκτική γαστρική βαγοτομία (κατ’ επιλογή τομή του πνευμονογαστρικού νεύρου), η οποία περιλαμβάνει το κόψιμο μονάχα εκείνων των μικροσκοπικών νεύρων του στομαχιού που προκαλούν την έκκριση του οξέος. Αλλά η χειρουργική για το έλκος είναι η τελευταία λύση, εφόσον τα περισσότερα έλκη μπορούν να θεραπευτούν χωρίς χειρουργική επέμβαση.

Πώς Μπορώ να Φυλαχτώ από το Έλκος;

Ασφαλώς κάθε γεννητική τάση για έλκος που ίσως κληρονομήσαμε εξαιτίας της ατέλειάς μας είναι πέρα από τον έλεγχό μας. Έχοντας κατά νου τις παραπάνω αρχές, όμως, υπάρχουν μερικά μέτρα που μπορούμε να τονίσουμε για να εμποδίσουμε την εμφάνιση του επώδυνου αυτού ιατρικού προβλήματος. Πρώτα απ’ όλα και πάνω απ’ όλα αποφύγετε την ανθυγιεινή συνήθεια του καπνίσματος. Δεύτερο, αποφύγετε την κατάχρηση φαρμακευτικών αγωγών, ιδιαίτερα εκείνων που περιέχουν ασπιρίνη. Τρίτο, εάν κάποιος έχει παρατηρήσει ότι ορισμένες τροφές, όπως τα φαγητά που έχουν πολλά καρυκεύματα ή η καφεΐνη, φαίνεται να του ενοχλούν το στομάχι, θα ήταν συνετό να τα αποφεύγει.

Και κάτι για προφύλαξη: Αν και τα αντιοξέα μπορεί να χρησιμοποιούνται με ασφάλεια για τις ήπιες στομαχικές διαταραχές, αν ο πόνος επιμένει και ο ασθενής χάνει βάρος και παρατηρηθεί αλλαγή στις συνήθειες των εντέρων, θα πρέπει να επισκεφθεί το γιατρό του αμέσως. Αυτά ίσως είναι συμπτώματα ενός άλλου προβλήματος πολύ πιο σοβαρού απ’ όσο είναι το απλό έλκος.

Τέλος, και ίσως πράγμα που είναι το πιο σημαντικό, ο ασθενής που είναι επιρρεπής προς τα προβλήματα του έλκους θα πρέπει να δώσει μεγάλη προσοχή στην εξής σοφή Βιβλική συμβουλή που βρίσκεται στο βιβλίο των Παροιμιών 14:30: «Η υγιαίνουσα [η ήρεμη, ΜΝΚ] καρδία είναι ζωή της σαρκός.»

[Πλαίσιο στη σελίδα 22]

Κάτι για προφύλαξη

Αν και τα αντιοξέα μπορεί να χρησιμοποιούνται με ασφάλεια για τις ήπιες στομαχικές διαταραχές, αν ο πόνος επιμένει και χάνετε βάρος και διαπιστώνετε κάποια αλλαγή στις συνήθειες των εντέρων, θα πρέπει να δείτε αμέσως το γιατρό σας. Τα συμπτώματα αυτά μπορεί να προέρχονται από κάποιο πρόβλημα πολύ πιο σοβαρό απ’ όσο το έλκος.

[Πλαίσιο στη σελίδα 24]

Για να βοηθήσετε στην παρεμπόδιση του έλκους

1. Κυρίως, αποφεύγετε την ανθυγιεινή συνήθεια του καπνίσματος.

2. Αποφεύγετε την κατάχρηση φαρμακευτικών αγωγών, ιδιαίτερα. όσων περιέχουν ασπιρίνη.

3. Εάν κάποιος έχει παρατηρήσει ότι ορισμένες τροφές, όπως είναι τα καρυκευμένα φαγητά ή η καφεΐνη φαίνεται να βλάπτουν το στομάχι του, θα ήταν συνετό να τα αποφεύγει.