Εκφράσεις που Δεν Είναι Πάντα Παρηγορητικές

ΑΝ ΑΙΣΘΑΝΘΗΚΑΤΕ ποτέ βαθιά θλίψη, μήπως μερικές φορές πληγωθήκατε από τα σχόλια των άλλων; Αν και οι περισσότεροι άνθρωποι φαίνεται να γνωρίζουν τι πρέπει να πουν για να δώσουν παρηγοριά, πολλά άτομα που πενθούν μπορεί να θυμηθούν εκφράσεις που δεν βοήθησαν. Η Ούρσουλα Μόμσεν-Χάνεμπέργκερ, που γράφει στην εφημερίδα Kieler Nachrichten, δήλωσε ότι μερικοί γονείς «πληγώνονται βαθιά όταν οι έξω λένε: ‘Έχεις, όμως, τα άλλα παιδιά, μην στενοχωριέσαι’». Απαντάει: «Τα άλλα παιδιά μπορεί να είναι παρηγοριά, αλλά δεν είναι υποκατάστατα».

Η σύμβουλος για ζητήματα πένθους Καθλήν Καπιτούλο είπε στο Ξύπνα!: «Μια άλλη έκφραση που πρέπει να αποφεύγεται είναι, ‘Καταλαβαίνω πώς αισθάνεσαι’. Η αλήθεια του ζητήματος είναι ότι κανένας δεν γνωρίζει πραγματικά τι περνάει το άλλο άτομο. Ωστόσο, μπορείτε να επιβεβαιώσετε αυτά που αισθάνονται οι άλλοι. Μπορείτε να τους διαβεβαιώσετε ότι τα αισθήματά τους είναι φυσιολογικά».

Ο Έιμπ Μαλάουσκι, όπως αναφέρεται στο βιβλίο Recovering From the Loss of a Child (Ξεπερνώντας το Χαμό Ενός Παιδιού), «πιστεύει ακράδαντα ότι για να καταλάβεις τι σημαίνει να χάσεις ένα παιδί πρέπει να έχεις χάσει το δικό σου». Δήλωσε: «Μπορεί να έχεις δεκαπέντε παιδιά, κι όμως πάλι είναι το ίδιο. Ποτέ δεν μπορείς να αντικαταστήσεις ένα παιδί».

Στις περιπτώσεις αποβολής ή θνησιγονίας, άλλες εκφράσεις, αν και ειλικρινείς, που δεν οικοδομούν είναι οι εξής: «Σύντομα θα ξαναμείνεις έγκυος και θα τα ξεχάσεις όλα αυτά». «Καλύτερα έτσι που ήρθαν τα πράγματα. Έτσι κι αλλιώς το παιδί θα ήταν δύσμορφο». «Ουδέν κακόν αμειγές καλού». Στη σκληρή στιγμή της απώλειας, αυτά τα χιλιοειπωμένα πράγματα, ανεξάρτητα από το πόσο καλές είναι οι προθέσεις, δεν μπορούν να απαλύνουν τον πόνο.

Αυτοί που πενθούν ενοχλούνται και από τις θρησκευτικές χιλιοειπωμένες εκφράσεις που λένε ορισμένοι κληρικοί. Το να λέει κάποιος ότι ‘ο Θεός χρειαζόταν έναν ακόμη άγγελο’ προσδίδει στον Θεό τις ιδιότητες της σκληρότητας και της ιδιοτέλειας και ισοδυναμεί με βλασφημία. Επιπλέον, δεν υποστηρίζεται ούτε από τη λογική ούτε από την Αγία Γραφή.

Θα Πρέπει Ένας Χριστιανός να Πενθεί;

Τι θα πούμε για τους χριστιανούς που πεθαίνει το παιδί τους; Μερικές φορές ορισμένοι παραθέτουν τα λόγια του Παύλου στους Θεσσαλονικείς: «Να μη λυπάστε κι εσείς όπως και οι άλλοι, που δεν ελπίζουν πουθενά». (1 Θεσσαλονικείς 4:13, Νεοελληνική Δημοτική Μετάφραση) Μήπως ο Παύλος απαγόρευε τη λύπη και το πένθος; Όχι, απλώς είπε ότι ο χριστιανός που έχει ελπίδα δεν θρηνεί με τον ίδιο τρόπο όπως εκείνοι που δεν έχουν ελπίδα.—Ιωάννης 5:28, 29.

Αυτό το σημείο κατανοείται καλύτερα αν δούμε πώς αντίδρασε ο Ιησούς όταν η Μαρία του είπε ότι ο Λάζαρος ήταν νεκρός. Η αφήγηση μας λέει: «Ο Ιησούς, όταν την είδε να κλαίει, να κλαίνε κι οι Ιουδαίοι που είχαν έρθει μαζί της, λυπήθηκε βαθιά». Μετά, όταν πήγε στον τόπο που ήταν ο νεκρός, «ο Ιησούς δάκρυσε». Έτσι, μήπως είναι λάθος να λυπούμαστε; Μήπως δείχνει έλλειψη πίστης στην υπόσχεση του Θεού για την ανάσταση; Όχι, μάλλον δείχνει ότι αγαπούσαμε βαθιά το νεκρό.—Ιωάννης 11:30-35, Νεοελληνική Δημοτική Μετάφραση· παράβαλε με Ιωάννης 20:11-18.

Κάτι άλλο που μπορεί να ενοχλεί αυτόν που πενθεί είναι όταν κάποιος με συγκαταβατικό ύφος τον διαβεβαιώνει, ‘Ο χρόνος είναι ο καλύτερος γιατρός’. Επίσης, αποφύγετε την ερώτηση, «Ακόμα δεν το ξεπέρασες;» Όπως είπε μια μητέρα από τη Βρετανία: «Εκείνοι που ρωτούν, ‘Ακόμα δεν το ξεπέρασες;’ δεν καταλαβαίνουν πραγματικά τι σημαίνει να χάνεις κάποιον τόσο δικό σου όσο το παιδί σου. Δεν θα το ξεπεράσουμε τελείως μέχρι να τον ξαναδούμε στην ανάσταση». Ίσως ταιριάζει η φράση του Σαίξπηρ: «Όλοι μπορούν να τα καταφέρουν με τη θλίψη εκτός απ’ εκείνον που την έχει».

Μερικές φορές ο πατέρας πέφτει θύμα κάποιας απερίσκεπτης στάσης. Ένας πατέρας που πενθούσε θύμωνε όταν οι άνθρωποι τον ρωτούσαν: «Πώς τα πάει η γυναίκα σου;» Δήλωσε: «Ποτέ δεν ρώταγαν πώς τα πάει ο άντρας. . . . Δεν είναι σωστό, δεν είναι δίκαιο. Ο σύζυγος τρέφει τα ίδια αισθήματα όπως και η σύζυγος. Κι αυτός θλίβεται επίσης».

‘Κρατάτε Σφιχτά Χείλη’;

Σε πολλούς πολιτισμούς είναι διαδεδομένη η άποψη ότι ιδιαίτερα οι άντρες δεν θα πρέπει να εκδηλώνουν τα αισθήματά τους και τη λύπη τους αλλά ‘να κρατάνε σφιχτά τα χείλη τους’. Ο Άγγλος συγγραφέας του 18ου αιώνα Όλιβερ Γκόλντσμιθ μίλησε για «τη σιωπηρή ανδροπρέπεια στη θλίψη». Αλλά είναι αυτή η ‘σιωπηρή ανδροπρέπεια’ ο καλύτερος τρόπος για να ξεπεράσει κανείς τη λύπη του;

Στο βιβλίο της The Bereaved Parent (Ο Γονέας που Πενθεί), η Χάριετ Σάρνοφ Σιφ παραθέτει την περίπτωση του συζύγου της: «Να ένας άντρας, ένας πατέρας, που έβλεπε να θάβεται το παιδί του και σύμφωνα με το έθιμο η κοινωνία του ζητούσε να ‘κρατάει σφιχτά τα χείλη του’». Προσθέτει: «Το πλήρωσε ακριβά που ‘κρατούσε σφιχτά τα χείλη του’. Καθώς περνούσε ο καιρός, αντί να ξεπεράσει τη θλίψη του, βυθιζόταν όλο και πιο πολύ στη λύπη».

Ο σύζυγος περίγραψε τα αισθήματά του και ίσως έτσι αισθάνονται και άλλοι. «Αισθάνομαι σαν να βαδίζω στις χιονισμένες εκτάσεις της Αρκτικής. Είμαι πολύ κουρασμένος. Ξέρω ότι αν ξαπλώσω για να ξεκουραστώ θα με πάρει ο ύπνος. Ξέρω ότι αν με πάρει ο ύπνος θα πεθάνω από την παγωνιά. Απλώς δεν με νοιάζει καθόλου. Δεν μπορώ πια να αγωνίζομαι ενάντια στην κούραση».

Έτσι, ποια είναι η συμβουλή της Χάριετ Σιφ; «Να ξεχάσετε για τα καλά αυτό το καλό παλιό αγγλοσαξωνικό στωικό έθιμο και να κλάψετε. Αφήστε τα δάκρυα να τρέξουν. . . . Θα ξεπλύνουν τη λύπη». Οι συγγραφείς του βιβλίου Surviving Pregnancy Loss προσφέρουν μια συμβουλή που εφαρμόζεται και σε γυναίκες και σε άντρες: «Μερικοί μπορεί να θαυμάζουν ιδιαίτερα το στωικισμό, αλλά μόνο όταν κάποιος παλέψει με τη θλίψη θα μπορέσει τελικά να ελευθερωθεί απ’ αυτήν». (Τα πλάγια γράμματα δικά μας) Διαφορετικά, υπάρχει ο κίνδυνος να ξαναγλιστρήσει κανείς σε αυτό που ονομάζεται «ακατάλληλη θλίψη», που μπορεί να έχει καταστρεπτικές συνέπειες για τα επόμενα χρόνια.

Η ακατάλληλη θλίψη είναι ημιτελής θλίψη, όταν το άτομο συγκρατεί τα στάδια του πένθους αντί να τα αφήσει να συνεχιστούν μέχρι που να δεχτεί την πραγματικότητα του αποχωρισμού. Μπορεί να εκδηλωθεί με τρεις τουλάχιστον τρόπους—ως καταπιεσμένο, καθυστερημένο και χρόνιο πένθος. Τι μπορεί να γίνει για να δοθεί βοήθεια;

Μπορεί να χρειάζεται συμβουλή από κάποιον ειδικό. Η απάντηση μπορεί να βρίσκεται σ’ έναν υποβοηθητικό οικογενειακό γιατρό ή ίσως σε κάποιον πνευματικό σύμβουλο. Τα μέλη της οικογένειας που δείχνουν κατανόηση μπορούν επίσης να βοηθήσουν. Το άτομο χρειάζεται βοήθεια για να περάσει βαθμιαία όλα τα στάδια της θλίψης.

Έτσι, ο Τζες Ρομέρο παραδέχεται ότι έκλαψε φανερά για το θάνατο της κόρης του και της συζύγου του στο αεροπορικό δυστύχημα. Είπε στο Ξύπνα!: «Λίγες βδομάδες αργότερα, οι αδελφές μου με πήραν από το νοσοκομείο στο σπίτι, και καθώς έμπαινα στο σπίτι, είδα τη φωτογραφία της κόρης μου στον τοίχο. Ο γαμπρός μου παρατήρησε ότι επηρεάστηκα από τη φωτογραφία και μου είπε, ‘Μη διστάσεις να κλάψεις’. Αυτό και έκανα. Έτσι μπόρεσα να ξεφορτωθώ λίγο από το βάρος της θλίψης που είχε μαζευτεί».

Αν και το πέρασμα από τα στάδια της θλίψης μπορεί τελικά να ανακουφίσει ορισμένους απ’ αυτούς που έχουν πληγωθεί, η μοναδική μόνιμη λύση για εκείνους που πενθούν είναι να ξαναδούν τους αγαπημένους τους. Έτσι, υπάρχει πράγματι ελπίδα για τους νεκρούς; Θα υπάρξει ανάσταση; Παρακαλούμε διαβάστε το τελικό άρθρο αυτής της σειράς.