Εξερεύνηση του Διαστήματος—Μέχρι Πού Έχει Φτάσει ο Άνθρωπος;
ΣΤΙΣ 12 Απριλίου 1961, ένας νέος Κολόμβος πέρασε στα χρονικά της ιστορίας. Ο Γιούρι Αλεξέγεβιτς Γκαγκάριν, Ρώσος κοσμοναύτης, πραγματοποίησε το πρώτο ταξίδι του ανθρώπου στο διάστημα με το διαστημικό θαλαμίσκο Βοστόκ 1. Το ταξίδι του διήρκεσε 108 λεπτά και τον μετέφερε 40.900 χιλιόμετρα γύρω από τη γη σε μια περιφορά. Ήταν ο νικητής του πρώτου γύρου στη μεγάλη διαστημική κούρσα μεταξύ της πρώην Σοβιετικής Ένωσης και των Ηνωμένων Πολιτειών.
Το περιοδικό Νέα των Η.Π.Α. και Παγκόσμιες Ειδήσεις (U.S.News & World Report) δήλωσε: «Είναι αλήθεια ότι . . . η Αμερική ‘εκτοξεύτηκε’ στο διάστημα από το επιτακτικό καθήκον να ξεπεράσει τους Ρώσους». Ο πρόεδρος Τζον Φ. Κένεντι ήταν αποφασισμένος να προσπαθήσει να γεφυρώσει το χάσμα μεταξύ των σοβιετικών και των αμερικανικών διαστημικών επιτευγμάτων. Ο Τζον Λόγκσντον, διευθυντής του Κέντρου για τη Διεθνή Επιστημονική και Τεχνολογική Τακτική, έγραψε στο βιβλίο Σχέδιο για το Διάστημα (Blueprint for Space): «Ο Σόρενσεν [ειδικός σύμβουλος του Κένεντι] λέει ότι η στάση του Κένεντι επηρεάστηκε από το γεγονός [ότι] ‘οι Σοβιετικοί είχαν κερδίσει τεράστιο κύρος διεθνώς από την πτήση του Γκαγκάριν την ίδια στιγμή που εμείς είχαμε υποστεί απώλεια του κύρους μας εξαιτίας του Κόλπου των Χοίρων.a Τονίστηκε το γεγονός ότι το κύρος δεν ήταν απλώς δημόσιες σχέσεις, αλλά ένας καθοριστικός παράγοντας στις παγκόσμιες υποθέσεις’».
Ο πρόεδρος Κένεντι αποφάσισε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες έπρεπε πάση θυσία να κάνουν κάτι θεαματικό για να ξεπεράσουν τους Σοβιετικούς. Ρώτησε: «Έχουμε καμιά πιθανότητα να νικήσουμε τους Σοβιετικούς εγκαθιστώντας ένα εργαστήριο στο διάστημα ή με ένα ταξίδι γύρω από τη σελήνη ή με κάποιον πύραυλο που θα προσεδαφιστεί στη σελήνη ή με έναν επανδρωμένο πύραυλο που θα πάει στη σελήνη και θα επιστρέψει; Υπάρχει κάποιο άλλο διαστημικό πρόγραμμα το οποίο υπόσχεται εντυπωσιακά αποτελέσματα με τα οποία θα μπορούσαμε να νικήσουμε;» Επιτέλους, οι επιστήμονες των Η.Π.Α. είχαν κάποιον πολιτικό υποκινητή για να υποστηρίξει τις φιλοδοξίες τους. Αλλά θα έπρεπε να περιμένουν μέχρι να πετύχουν.
Οι Ρώσοι συνέχισαν τη σειρά των επιτυχιών τους το 1963, όταν η Βαλεντίνα Βλαντιμίροβνα Τερέσκοβα ήταν η πρώτη γυναίκα που μπήκε σε τροχιά γύρω από τη γη, επιτυγχάνοντας όχι μια, αλλά 48 περιστροφές! Η Εθνική Υπηρεσία Αεροναυτικής και Διαστήματος (NASA) αντιμετώπισε την πρόκληση να περάσει μπροστά στην κούρσα για το διεθνές κύρος στον τομέα του διαστήματος. Έτσι, τι επιτέλεσε τελικά;
Το Απόλλων και η Σελήνη
Οι επιστήμονες της NASA από το 1959 μελετούσαν την πιθανότητα προσεδάφισης στη σελήνη. Ζήτησαν άδεια να κατασκευάσουν ένα διαστημόπλοιο το οποίο θα ονομαζόταν Απόλλων. Ωστόσο, «ο πρόεδρος Αϊζενχάουερ αρνήθηκε να εγκρίνει αυτό το αίτημα». Σε τι οφειλόταν αυτή η αρνητική στάση; Το κόστος, που έφτανε από 34 ως 46 δισεκατομμύρια δολάρια (περ. 6,1 ως 8,3 τρισ. δρχ.), «δεν θα απέφερε αρκετή επιστημονική γνώση η οποία να δικαιολογεί την επένδυση. . . . Ο Αϊζενχάουερ είπε στη NASA ότι δεν θα ενέκρινε κανένα πρόγραμμα με στόχο την προσεδάφιση στη σελήνη». (Σχέδιο για το Διάστημα) Η μόνη ελπίδα των επιστημόνων ήταν ο νέος πρόεδρος, ο Τζον Φ. Κένεντι.
Αυτός έθεσε στους επιστήμονες των Η.Π.Α. το στόχο της προσεδάφισης ενός ανθρώπου στη σελήνη πριν από το τέλος της δεκαετίας—και πριν από τους Ρώσους! Ο Γουέντελ Μάρλεϊ, ο οποίος εργαζόταν ως ηλεκτρολόγος μηχανολόγος στο σύστημα διεύθυνσης και πλοήγησης του Απόλλων, είπε στο Ξύπνα!: «Υπήρχε ένα ολοφάνερο πνεύμα ανταγωνισμού με την Ε.Σ.Σ.Δ., και αυτή ήταν επίσης μια υποκινούσα δύναμη για πολλούς από τους μηχανικούς με τους οποίους συνεργαζόμουν. Ήμασταν περήφανοι που συμβάλαμε στην προσεδάφιση ενός ανθρώπου στη σελήνη πριν από τη Ρωσία. Μάλιστα, πολλοί δουλεύαμε υπερωρίες χωρίς να τις πληρωνόμαστε, για να μείνουμε στα χρονικά πλαίσια του προγράμματος».
Το αποτέλεσμα όλων αυτών των προσπαθειών τώρα αποτελεί παρελθόν—ο Νιλ Άρμστρονγκ και ο Έντουιν Όλντριν άφησαν τις πρώτες ανθρώπινες πατημασιές στο σεληνιακό έδαφος τον Ιούλιο του 1969. Αυτό το καταπληκτικό επίτευγμα δεν ήρθε χωρίς τίμημα. Στις 27 Ιανουαρίου 1967, τρεις αστροναύτες έχασαν τη ζωή τους στη διάρκεια μιας πυρκαγιάς που ξέσπασε στο θαλαμίσκο ελέγχου του διαστημόπλοιου στη διάρκεια μιας δοκιμής πριν από την πτήση. Λιγότερο από τρεις μήνες αργότερα, ο Ρώσος κοσμοναύτης Βλαντιμίρ Κομάροφ πέθανε στην προσπάθειά του να επιστρέψει έπειτα από 18 περιστροφές που πραγματοποίησε γύρω από τη γη. Ωστόσο, επί εκατοντάδες χρόνια, αυτό ήταν συχνά το τίμημα που πλήρωσαν άντρες και γυναίκες για χάρη της εξερεύνησης. Πέθαναν καθώς αναζητούσαν γνώση και δόξα.
Τώρα, εκτός από τα ταξίδια στη σελήνη, ποια επιπρόσθετη πρόοδος επιτεύχτηκε στο διάστημα;
Αναζήτηση στους Πλανήτες
Η NASA έχει στείλει πολλούς δορυφόρους στο διάστημα, και αυτοί έχουν αποφέρει εξαίρετα αποτελέσματα όσον αφορά την αυξημένη γνώση του σύμπαντος. Αυτό είναι ένα από τα οφέλη τα οποία προβάλλουν οι επιστήμονες για να δικαιολογήσουν τις τεράστιες δαπάνες των επανδρωμένων πτήσεων και των μη επανδρωμένων διαστημικών εξερευνητικών οχημάτων. Το Μάρτιο του 1992 σημειώθηκε η 20ή επέτειος μιας από τις πιο επιτυχημένες ιστορίες της εξερεύνησης του διαστήματος—της εκτόξευσης του πρώτου διαστημικού εξερευνητικού οχήματος που θα ξεπερνούσε τα σύνορα του ηλιακού συστήματος. Ο Πάιονιρ (Pioneer) 10, που εκτοξεύτηκε το 1972, αντιστάθμισε μια σειρά παλαιότερων αποτυχιών ανάμεσα στους προκατόχους του, οι οποίες ξεκίνησαν το 1958. Η ενεργή ζωή του εξερευνητικού οχήματος αναμενόταν να διαρκέσει περίπου τρία χρόνια. Αντίθετα, χάρη στην πηγή πυρηνικής ενέργειας που διαθέτει, στέλνει ακόμη πληροφορίες στη γη. Ο Νίκολας Μπουθ, γράφοντας στο περιοδικό Νέος Επιστήμονας (New Scientist), λέει ότι «οι υπεύθυνοι της NASA υπολογίζουν ότι θα κατορθώσουν να ανιχνεύουν τη θέση του σκάφους μέχρι το τέλος του αιώνα. Αυτό θα μπορούσε να περιγραφεί ως η πλέον επιτυχημένη διαπλανητική αποστολή που έγινε ποτέ». Τι έκανε τον Πάιονιρ 10 τόσο ξεχωριστό;
Ήταν προγραμματισμένος να κατευθυνθεί προς το μεγαλύτερο γειτονικό μας πλανήτη, τον Δία, πριν βγει από το ηλιακό σύστημα. Αυτό περιλάμβανε ένα ταξίδι περίπου 779 εκατομμυρίων χιλιομέτρων που διήρκεσε σχεδόν δύο χρόνια. Έφτασε στον Δία το Δεκέμβριο του 1973. Καθ’ οδόν, πέρασε από τον Άρη και διέσχισε μια ζώνη αστεροειδών πέρα από τον Άρη. Κατέγραψε 55 συγκρούσεις με σωματίδια σκόνης. Ωστόσο, το διαστημόπλοιο ξέφυγε χωρίς ζημιές. Άλλα όργανα μέτρησαν την ακτινοβολία και τα μαγνητικά πεδία γύρω από τον Δία.
Κατόπιν, εκτοξεύτηκε ο Πάιονιρ 11, και αφού πέρασε τον Δία συνέχισε ως τον Κρόνο. Οικοδομώντας πάνω στο θεμέλιο που έθεσαν αυτές οι προσπάθειες που έγιναν με τους Πάιονιρ, η NASA συνέχισε με τα διαστημόπλοια Βόγιατζερ (Voyager) 1 και 2. Αυτά, όπως λέει ο Νίκολας Μπουθ, έχουν στείλει στη γη «κατακλυσμό πληροφοριών σχετικά με το σύστημα του Δία, οι οποίες ξεπέρασαν τα αποτελέσματα των αποστολών των Πάιονιρ». Πώς στέλνουν αυτά τα εξερευνητικά οχήματα τις πληροφορίες στη γη;
Υπάρχει ένα σύστημα ανίχνευσης που ονομάζεται Δίκτυο Μακρινού Διαστήματος και αποτελείται από δισκοειδείς κεραίες με διάμετρο 64 μέτρα, οι οποίες συλλαμβάνουν εναλλάξ τα σήματα καθώς περιστρέφεται η γη. Αυτές οι κεραίες βρίσκονται στην Ισπανία, στην Αυστραλία και στις Ηνωμένες Πολιτείες. Αυτές έχουν αποδειχτεί καθοριστικές για την ακριβή λήψη των ραδιοσημάτων που προέρχονται από τα διαστημόπλοια.
Υπάρχει Ζωή στον Άρη;
Η εξερεύνηση του διαστήματος προφανώς θα συνεχίσει να υποκινείται από ένα ενδιαφέρον ερώτημα το οποίο επί αιώνες εξάπτει την περιέργεια του ανθρώπου: Υπάρχει νοήμων ζωή κάπου στο αχανές σύμπαν; Επί μεγάλο διάστημα, οι αστρονόμοι και οι συγγραφείς έκαναν υποθέσεις σχετικά με το αν υπάρχει ζωή στον κόκκινο πλανήτη Άρη. Τι απέδειξαν οι πρόσφατες πτήσεις στο διάστημα σχετικά με αυτό;
Η σειρά των διαστημικών εξερευνητικών οχημάτων Μάρινερ (Mariner) στις δεκαετίες του 1960 και του 1970 έστειλαν στη γη εικόνες του Άρη. Κατόπιν, το 1976, τα τμήματα προσεδάφισης των Βίκιγκ (Viking) 1 και 2 προσεδαφίστηκαν στον Άρη και, όσο απίστευτο και αν φαίνεται, έστειλαν στη γη πληροφορίες σχετικά με το πέτρωμα και το χώμα. Πώς συνέλεξαν αυτές τις πληροφορίες; Με τη βοήθεια ενός αυτοματοποιημένου χημικού και βιολογικού εργαστηρίου που βρισκόταν στο σκάφος προσεδάφισης. Ένας ρομποτικός βραχίονας μάζεψε χώμα, το έφερε στο σκάφος, και το ρομποτικό εργαστήριο το ανέλυσε. Υπήρχε ζωή εκεί ή έστω κάποια ελπίδα για την ύπαρξή της; Τι αποκάλυψαν οι φωτογραφίες και οι αναλύσεις;
Ο συγγραφέας Μπρους Μάρεϊ, ο οποίος ασχολείται με την επιστήμη του διαστήματος, εξηγεί: «Κανένας θάμνος, καθόλου χορτάρι, καμιά πατημασιά ή άλλες ενδείξεις ζωής δεν μετρίασαν την ερημιά αυτού του συναρπαστικού από γεωλογική άποψη εδάφους. . . . Παρά τις ιδιαίτερα λεπτομερείς έρευνες με δείγματα από το έδαφος . . . , δεν ανιχνεύτηκε ούτε ένα οργανικό μόριο . . . Το έδαφος του Άρη είναι πολύ πιο άγονο από οποιοδήποτε περιβάλλον πάνω στη Γη. . . . Πιθανότατα, δεν υπήρχε ζωή στον Άρη, τουλάχιστον επί αρκετά δισεκατομμύρια χρόνια του παρελθόντος».
Ο Μάρεϊ συμπέρανε το εξής από όλες τις αποδείξεις που προήλθαν από την εξερεύνηση των πλανητών: «Είμαστε πράγματι μόνοι σε αυτό το Ηλιακό Σύστημα. Η Γη, καθώς είναι η μόνη που διαθέτει υδάτινες επιφάνειες, είναι η όαση της ζωής. Από ό,τι φαίνεται, δεν έχουμε μακρινούς συγγενείς σε μορφή μικροοργανισμών στον Άρη ή οπουδήποτε αλλού σε αυτό το Ηλιακό Σύστημα».
Με Τι Μοιάζει η Αφροδίτη;
Η Αφροδίτη, μολονότι έχει περίπου το ίδιο μέγεθος με τη Γη, είναι ένας απαγορευτικός πλανήτης για τον άνθρωπο. Ο αστρονόμος Καρλ Σαγκάν την αποκαλεί «εντελώς δυσάρεστο μέρος». Τα ψηλότερα νέφη της περιέχουν θειικό οξύ και η ατμόσφαιρά της αποτελείται κυρίως από διοξείδιο του άνθρακα. Η ατμοσφαιρική πίεση στην επιφάνεια είναι 90 φορές μεγαλύτερη από αυτή της Γης· αυτό ισοδυναμεί με το βάρος του νερού σε βάθος ενός χιλιομέτρου.
Με ποιους άλλους τρόπους διαφέρει η Αφροδίτη από τη Γη; Ο Καρλ Σαγκάν, στο βιβλίο του Κόσμος (Cosmos), δηλώνει ότι η Αφροδίτη περιστρέφεται «προς τα πίσω, σε αντίθετη κατεύθυνση από όλους τους άλλους πλανήτες αυτού του ηλιακού συστήματος. Ως αποτέλεσμα, ο Ήλιος ανατέλλει στη δύση και δύει στην ανατολή, και περνούν 118 γήινες μέρες από τη μια ανατολή ως την επομένη». Η θερμοκρασία στην επιφάνεια είναι περίπου 480 βαθμοί Κελσίου ή, όπως λέει ο Σαγκάν, «πιο καυτή από τον πιο καυτό οικιακό φούρνο». Από το 1962, έχουν εξερευνήσει την Αφροδίτη διάφορα διαστημικά εξερευνητικά οχήματα Μάρινερ και Πάιονιρ-Βίνους (Pioneer-Venus), καθώς επίσης και πολυάριθμα σοβιετικά διαστημόπλοια Βενέρα (Venera).
Για τη χαρτογράφηση, ωστόσο, τα καλύτερα αποτελέσματα έχουν προκύψει από το διαστημικό εξερευνητικό όχημα Μαγγελάνος, το οποίο χαρτογραφεί την Αφροδίτη με ραντάρ και κατευθύνεται από το Εργαστήριο Αεριώθησης της NASA. Εκτοξεύτηκε από το διαστημικό λεωφορείο Ατλαντίς (Atlantis) στις 4 Μαΐου 1989. Αυτό το αξιοσημείωτο σκάφος, ο Μαγγελάνος, χρειάστηκε 15 μήνες για να φτάσει στην Αφροδίτη, γύρω από την οποία τώρα περιστρέφεται κάθε τρεις ώρες και 15 λεπτά και λαβαίνει εικόνες της μέσω ραντάρ και τις μεταβιβάζει στη γη. Ο Στιούαρτ Τζ. Γκόλντμαν έγραψε στο περιοδικό Ουρανός και Τηλεσκόπιο (Sky & Telescope): «Το να αποκαλεί κανείς τα προϊόντα της αποστολής του διαστημόπλοιου Μαγγελάνος εκπληκτικά αποτελεί χονδροειδή μείωση της αξίας τους. . . . Αυτός ο ρομποτικός ερευνητής χαρτογράφησε το 84 τοις εκατό ενός ολόκληρου πλανήτη με ανάλυση της τάξης ενός ποδοσφαιρικού σταδίου στη διάρκεια των πρώτων 8 μηνών που βρισκόταν σε τροχιά. . . . Η ποσότητα των δεδομένων που έστειλε ο Μαγγελάνος στους επιστήμονες οι οποίοι περίμεναν με ανυπομονησία δεν έχει προηγούμενο. Στις αρχές του 1992, το διαστημόπλοιο είχε στείλει 2,8 τρισεκατομμύρια μονάδες (bits) πληροφοριών. Αυτές οι οπτικές πληροφορίες είναι τρεις φορές περισσότερες από τις αντίστοιχες πληροφορίες που έστειλαν όλα συνολικά τα προηγούμενα πλανητικά διαστημόπλοια».
Αυτή είναι μια περίπτωση όπου ο συνδυασμός ενός επανδρωμένου διαστημικού λεωφορείου και ενός ρομπότ παρήγαγαν απίστευτα αποτελέσματα. Το όφελος; Μεγαλύτερη γνώση του ηλιακού μας συστήματος. Και όλα αυτά σε σχετικά χαμηλό κόστος, αφού ο Μαγγελάνος ήταν μέχρι ενός σημείου ένα «πρόγραμμα ανταλλακτικών», δηλαδή είχαν χρησιμοποιηθεί πολλά κομμάτια που είχαν απομείνει από τα εξερευνητικά οχήματα Βόγιατζερ, Γαλιλαίος και Μάρινερ.
Η NASA και οι Κατασκοπευτικοί Δορυφόροι
Η αναζήτηση επιστημονικής γνώσης δεν είναι το μόνο κίνητρο για την εξερεύνηση του διαστήματος. Μια άλλη υποκινούσα δύναμη είναι η επιθυμία για στρατιωτικά πλεονεκτήματα έναντι οποιουδήποτε πιθανού εχθρού. Στο πέρασμα των ετών, τα διαστημικά προγράμματα έχουν χρησιμοποιηθεί, τόσο από τις Ηνωμένες Πολιτείες όσο και από την πρώην Σοβιετική Ένωση, ως μέσο για την επέκταση της κατασκοπευτικής τους ικανότητας. Ο Μπρους Μάρεϊ, στο βιβλίο του Ταξίδι στο Διάστημα (Journey Into Space), λέει: «Η τροχιά γύρω από τη γη ήταν εξ αρχής μια αρένα για αναγνωριστικές αποστολές και άλλες στρατιωτικές δραστηριότητες, μια επικράτεια στρατηγικού ανταγωνισμού θανάσιμης σπουδαιότητας ανάμεσα στις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Σοβιετική Ένωση».
Ο Τζόσεφ Τζ. Τρέντο, στο βιβλίο του Συνταγή για Καταστροφή (Prescription for Disaster), αναφέρει ότι «το 1971 η CIA και η Αεροπορία άρχισαν να σχεδιάζουν τη σειρά κατασκοπευτικών δορυφόρων με το όνομα Κλειδαρότρυπα (Keyhole) ή ΚΗ. Στις 19 Δεκεμβρίου 1976 εκτοξεύτηκε ο πρώτος τέτοιος δορυφόρος». Αυτοί οι δορυφόροι φωτογράφησης μπορούσαν να μείνουν σε τροχιά επί δύο χρόνια και να στέλνουν πληροφορίες πίσω στη γη μέσω ψηφιακής μετάδοσης. Πόσο αποτελεσματικοί ήταν; Ο Τρέντο συνεχίζει: «Η ανάλυσή τους ήταν τόσο υψηλή, ώστε μπορούσαν να διαβαστούν καθαρά οι αριθμοί στις πινακίδες κυκλοφορίας των σταθμευμένων αυτοκινήτων. Επιπλέον, οι δορυφόροι χρησιμοποιήθηκαν για να φωτογραφίσουν σοβιετικά διαστημόπλοια που βρίσκονταν σε τροχιά και στρατηγικά βομβαρδιστικά αεροπλάνα που πετούσαν».
Τα Πολύπλοκα Διαστημικά Λεωφορεία
Στα πρόσφατα χρόνια ο κόσμος έχει παρακολουθήσει με συγκίνηση τα επανδρωμένα διαστημικά λεωφορεία να εκτοξεύονται στο διάστημα. Σκεφτήκατε ποτέ την περιπλοκότητα της όλης επιχείρησης; Σκεφτήκατε ποτέ πόσα πράγματα θα μπορούσαν να μην πάνε καλά και να οδηγήσουν σε καταστροφή; Για παράδειγμα, οι μηχανικοί έχουν μοχθήσει με προβλήματα όπως αυτό του να διατηρήσουν κρύες τις μηχανές του διαστημικού λεωφορείου κατά την εκτόξευση για να μη λιώσουν από την ίδια τους τη θερμότητα. «Στα πρώτα λίγα χρόνια των δοκιμών, η μια μηχανή μετά την άλλη έλιωνε και εκρηγνυόταν», γράφει ο Τρέντο. Επίσης, είναι ανάγκη να γίνει ανάφλεξη στους δύο προωθητικούς πυραύλους στερεών καυσίμων την ίδια ακριβώς στιγμή, ώστε να μην κατρακυλήσει ολόκληρο το κατασκεύασμα και καταστραφεί. Αυτοί οι παράγοντες σίγουρα συνέβαλαν στην αύξηση των εξόδων.
Η πρώτη επιτυχημένη εκτόξευση πραγματοποιήθηκε στις 12 Απριλίου 1981. Καθώς οι δύο άντρες που αποτελούσαν το πλήρωμα, ο Τζον Γιανγκ και ο Ρόμπερτ Κρίπεν, κάθονταν δεμένοι στις θέσεις τους, ο καθένας από τους τρεις κινητήρες του διαστημικού λεωφορείου παρήγε ώθηση 170.000 κιλών. Σύμφωνα με τον Τρέντο, μερικοί επιστήμονες αναρωτήθηκαν: «Θα ήταν αυτό νίκη ή το όνειρο θα κατρακυλούσε στους βάλτους της Φλόριντας; Αν τα στερεά καύσιμα δεν αναφλέγονταν με διαφορά ενός δευτερολέπτου το ένα από το άλλο θα ξεσπούσε καταστροφική πυρκαγιά στο σημείο εκτόξευσης 39Α. . . . Στο χρόνο μηδέν τα στερεά καύσιμα πυροδοτήθηκαν. Λευκός καπνός γέμισε τον ορίζοντα, και τα στηρίγματα συγκράτησης έσπασαν. Τα μέλη του πληρώματος μπορούσαν να ακούσουν το βουητό. Ένιωσαν την ταλάντωση του οχήματος και το ξέσπασμα της ενέργειας». Είχαν πετύχει. «Πρώτη φορά στην ιστορία των Η.Π.Α., Αμερικανοί είχαν επιβιβαστεί σε ένα αβέβαιο πυραυλικό σύστημα και είχαν πετάξει με αυτό. . . . Το πιο πολύπλοκο όχημα που κατασκευάστηκε ποτέ λειτούργησε». Μια νέα γενιά Κολόμβων γεννήθηκε. Όμως όχι χωρίς κινδύνους—ούτε χωρίς τίμημα. Η καταστροφή του Τσάλεντζερ (Challenger) το 1986, η οποία είχε ως αποτέλεσμα την απώλεια εφτά αστροναυτών, είναι απόδειξη αυτού του γεγονότος.
Στη διάρκεια εκείνης της πρώτης πτήσης, έγχρωμες φωτογραφίες έδειξαν ότι ορισμένα από τα κεραμικά πλακάκια της πυρασπίδας του, τα οποία ήταν ζωτικά για την επανείσοδο στην ατμόσφαιρα της γης σε θερμοκρασίες 1.100 βαθμών Κελσίου, είχαν χαθεί από το κάτω μέρος του διαστημικού λεωφορείου. Οι επιστήμονες έπρεπε να δουν καλύτερα για να εκτιμήσουν το μέγεθος της ζημιάς. Καμιά κάμερα εγκαταστημένη στη γη δεν ήταν αρκετά ισχυρή ώστε να δώσει μια καθαρή εικόνα της καταστραμμένης κοιλιάς του Κολούμπια (Columbia). Ποια ήταν λοιπόν η λύση; Ο κατασκοπευτικός δορυφόρος ΚΗ-11 βρισκόταν εκεί σε τροχιά πιο ψηλά από το διαστημικό λεωφορείο. Αποφασίστηκε να γυρίσουν το διαστημικό λεωφορείο ανάποδα σε σχέση με τη γη, έτσι ώστε η κοιλιά του να είναι στραμμένη προς το δορυφόρο. Τα αποτελέσματα που στάλθηκαν στη γη βεβαίωσαν τους ανθρώπους της NASA ότι δεν είχαν χαθεί μεγάλες επιφάνειες από πλακάκια. Η αποστολή δεν κινδύνευε.
Πρόγραμμα Διαστημικών Λεωφορείων—Για Πόλεμο ή για Ειρήνη;
Η ιστορία της NASA χαρακτηρίζεται από συνεχείς συγκρούσεις μεταξύ εκείνων που έβλεπαν την υπηρεσία ως μέσο ειρηνικής εξερεύνησης του διαστήματος και εκείνων που την έβλεπαν κυρίως ως ευκαιρία να κερδίσουν το πλεονέκτημα επί των Σοβιετικών στον Ψυχρό Πόλεμο. Το 1982 αυτή η διαμάχη συμφερόντων συνοψίστηκε από τον Χάρολντ Κ. Χάλενμπεκ, μέλος της Βουλής των Αντιπροσώπων, όταν είπε στην Επιστημονική και Τεχνολογική Επιτροπή της Βουλής: «Η τραγωδία είναι ότι οι Αμερικανοί δεν είναι ενήμεροι για την πολιτικοποίηση και τη στρατιωτικοποίηση της μη στρατιωτικής διαστημικής υπηρεσίας. . . . Ήταν μια ομάδα πολιτών αυτή που μας έφερε στη σελήνη . . . Όσο για εμένα, δεν θέλω ένα δαπανηρό διαστημικό πρόγραμμα το οποίο θα ικανοποιεί το Πεντάγωνο στην προσπάθειά του να θέσει σε εφαρμογή τον Πόλεμο των Άστρων. . . . Μπορώ μόνο να ελπίζω ότι η επόμενη γενιά Αμερικανών δεν θα θυμάται εμάς που είμαστε εδώ σήμερα ως τους ηγέτες που στάθηκαν αμίλητοι καθώς η Αμερική μετέτρεψε μια ευγενική προσπάθεια σε μια διαστρική πολεμική μηχανή».
Αυτός συνέχισε με μια παρατήρηση που συνόψισε τον τρόπο με τον οποίο ο άνθρωπος καταστρέφει απερίσκεπτα το μέλλον του: «Πήγαμε στο διάστημα ανοίγοντας νέους ορίζοντες και τώρα σέρνουμε το μίσος και την πικρία της γης στον ουρανό σαν να ήταν δικαίωμα του ανθρώπου να δημιουργεί παντού πολέμους». Οι μεγάλες επιχειρήσεις και τα πολιτικά και στρατιωτικά συμφέροντα προσπάθησαν να θέσουν τη NASA υπό τον έλεγχό τους. Δισεκατομμύρια δολάρια και χιλιάδες θέσεις εργασίας (και ψήφοι) ήταν συνδεδεμένα με το μέλλον της.
Ένα λογικό ερώτημα τώρα είναι: Ποια ήταν μερικά από τα οφέλη για το ανθρώπινο γένος από την εξερεύνηση του διαστήματος, και τι επιφυλάσσει το μέλλον;
[Υποσημειώσεις]
a Μια αποτυχημένη απόβαση στην Κούβα που έλαβε χώρα στις 17 Απριλίου 1961.
[Εικόνες στις σελίδες 8, 9]
1. Το σεληνιακό εξερευνητικό όχημα από το Απόλλων
2. Η σεληνάκατος με τον αστροναύτη Έντουιν Ε. Όλντριν τον Νεότερο, (20 Ιουλίου 1969)
3. Κτίριο Συναρμολόγησης Οχημάτων, ίσως η μεγαλύτερη ενιαία κατασκευή στον κόσμο
4. Διαστημικό λεωφορείο στο μεταφορέα καθ’ οδόν προς το σημείο εκτόξευσης
5. Δορυφόρος έτοιμος προς εκτόξευση
6. Το διαστημικό λεωφορείο «Τσάλεντζερ» με το ρομποτικό βραχίονα ορατό
7. Η πρώτη γυναίκα στο διάστημα, Βαλεντίνα Τερέσκοβα
8. Ο πρώτος άντρας στο διάστημα, Γιούρι Α. Γκαγκάριν
9. Ρομποτικοί βραχίονες συλλέγουν δείγματα στον Άρη
[Ευχαριστίες]
Photos 1-6 NASA photo; 7, 8 Tass/Sovfoto; 9 Photo NASA/JPL