Οι Νεαροί Ρωτούν . . .

Τι θα Πούμε για τη Φυλετική Υπερηφάνεια;

«Ένας συμμαθητής μου μιλάει συνέχεια για τη φυλή και το χρώμα των άλλων ανθρώπων», λέει αναστενάζοντας η 17χρονη Τάνια. «Σε πολλές από τις συζητήσεις του, ισχυρίζεται ότι είναι ανώτερος από εκείνους».

ΕΙΝΑΙ εντελώς φυσιολογικό να νιώθει υπερήφανος κάποιος για την οικογένειά του, τον πολιτισμό του, τη γλώσσα του ή τον τόπο καταγωγής του. «Είμαι Βιετναμέζα», λέει μια 15χρονη που ονομάζεται Φονγκ, «και είμαι υπερήφανη για τον πολιτισμό μου».

Τις περισσότερες φορές, όμως, η φυλετική υπερηφάνεια και ο ρατσισμός πηγαίνουν χέρι-χέρι. Αυτή η υπερηφάνεια μπορεί να γίνει καρκίνος ο οποίος κατατρώει ύπουλα τις ανθρώπινες σχέσεις, ακόμα και όταν καμουφλάρεται πίσω από ένα επίχρισμα ευγένειας. Ο Ιησούς Χριστός είπε: «Από την αφθονία της καρδιάς μιλάει το στόμα». (Ματθαίος 12:34) Και τα βαθιά ριζωμένα αισθήματα ανωτερότητας—ή περιφρόνησης—πολλές φορές έρχονται στην επιφάνεια, προξενώντας στενοχώρια και πόνο.

Μερικές φορές μάλιστα η φυλετική υπερηφάνεια γίνεται βίαιη. Στα πρόσφατα χρόνια, αυτή έχει τροφοδοτήσει πολέμους, εξεγέρσεις και αιματηρές «εθνικές εκκαθαρίσεις». Ωστόσο, δεν χρειάζεται να παραστείς μάρτυρας μιας αιματοχυσίας για να αντιμετωπίσεις την άσχημη πλευρά της φυλετικής υπερηφάνειας. Για παράδειγμα, την έχεις δει να εμφανίζεται στο σχολείο, στην εργασία ή στη γειτονιά σου; «Ναι, βέβαια», εξηγεί η Μελίσα, μια νεαρή Χριστιανή. «Μερικοί συμμαθητές μου κοροϊδεύουν τα παιδιά που μιλάνε με ξενική προφορά και λένε ότι αυτοί είναι καλύτεροι από εκείνα». Η Τάνια αναφέρει κάτι παρόμοιο: «Στο σχολείο έχω ακούσει παιδιά να λένε ξεκάθαρα σε άλλα: “Είμαι καλύτερος από εσένα”». Σε μια έρευνα που διεξάχθηκε στις Η.Π.Α., σχεδόν οι μισοί από αυτούς που συμμετείχαν είπαν ότι είχαν υποστεί προσωπικά κάποια μορφή φυλετικής προκατάληψης στη διάρκεια του περασμένου έτους. «Η φυλετική ένταση στο σχολείο μου είναι αρκετά διαδεδομένη», είπε μια νεαρή ονόματι Νατάσα.

Τώρα ας υποθέσουμε ότι ζεις σε μια χώρα ή σε κάποια περιοχή όπου υπάρχει μεγάλη εισροή μεταναστών, πράγμα που δημιουργεί ριζικές αλλαγές στη σύνθεση του σχολείου σου, της γειτονιάς σου ή της Χριστιανικής εκκλησίας στην οποία ανήκεις. Μήπως νιώθεις κάπως άβολα για αυτό; Τότε είναι πιθανό ότι η φυλετική υπερηφάνεια επηρεάζει τον τρόπο σκέψης σου περισσότερο από όσο ίσως φαντάζεσαι.

Κατάλληλη και Ακατάλληλη Υπερηφάνεια

Μήπως αυτό σημαίνει ότι η υπερηφάνεια είναι εξ ορισμού κακή; Όχι κατ’ ανάγκη. Η Αγία Γραφή δείχνει ότι το κατάλληλο είδος υπερηφάνειας έχει τη θέση του. Όταν ο απόστολος Παύλος έγραψε στους Χριστιανούς στη Θεσσαλονίκη, είπε: «Εμείς οι ίδιοι υπερηφανευόμαστε για εσάς μεταξύ των εκκλησιών του Θεού». (2 Θεσσαλονικείς 1:4) Παρόμοια, το να έχεις σε κάποιο βαθμό αίσθηση αυτοαξίας είναι υγιές και φυσιολογικό. (Ρωμαίους 12:3) Έτσι, το να νιώθει ένα άτομο κάποια υπερηφάνεια για τη φυλή του, την οικογένειά του, τη γλώσσα του, το χρώμα του ή τον τόπο καταγωγής του δεν είναι από μόνο του εσφαλμένο. Ασφαλώς ο Θεός δεν θα απαιτούσε να ντρεπόμαστε για αυτά τα πράγματα. Όταν νόμισαν ότι ο απόστολος Παύλος ήταν κάποιος Αιγύπτιος εγκληματίας, αυτός δεν δίστασε να πει: «Εγώ, στην πραγματικότητα, είμαι Ιουδαίος, από την Ταρσό της Κιλικίας, πολίτης όχι άσημης πόλης».—Πράξεις 21:39.

Ωστόσο, η φυλετική υπερηφάνεια παίρνει άσχημη μορφή όταν προωθεί ένα αίσθημα υπερβολικής αυτοεκτίμησης ή όταν κάνει κάποιον να περιφρονεί τους άλλους. Η Αγία Γραφή λέει: «Ο φόβος του Ιεχωβά σημαίνει να μισεί κανείς το κακό. Την αυτοεξύψωση και την υπερηφάνεια και τον κακό δρόμο και το διεστραμμένο στόμα τα έχω μισήσει». (Παροιμίες 8:13) Και το εδάφιο Παροιμίες 16:18 δηλώνει: «Η υπερηφάνεια προηγείται της συντριβής και το υπεροπτικό πνεύμα της πτώσης». Συνεπώς, ο Θεός απεχθάνεται το να καυχιέται κάποιος ότι ανήκει σε ανώτερη φυλή.—Παράβαλε Ιακώβου 4:16.

Οι Ρίζες της Φυλετικής Υπερηφάνειας

Τι κάνει τους ανθρώπους να νιώθουν υπερβολική υπερηφάνεια για τη φυλή τους; Το βιβλίο Μαύροι, Λευκοί και Άλλοι (Black, White, Other), της Λίζε Φούντερμπουργκ, λέει: «Για πολλούς ανθρώπους, οι πρώτες (και βαθύτερες) εντυπώσεις για τις φυλές προέρχονται από τους γονείς και από την οικογένεια». Είναι λυπηρό να πούμε ότι πολύ συχνά οι εντυπώσεις που μεταδίδουν ορισμένοι γονείς είναι μη ισορροπημένες ή διαστρεβλωμένες. Σε μερικούς νέους ίσως έχει ευθέως λεχθεί ότι οι άνθρωποι της δικής τους φυλής είναι ανώτεροι και ότι οι άνθρωποι άλλων φυλών είναι διαφορετικοί ή κατώτεροι. Πιο συχνά, όμως, οι νεαροί απλώς παρατηρούν ότι οι γονείς τους δεν έχουν και πολλές σχέσεις με ανθρώπους άλλων φυλών. Αυτό επίσης μπορεί να ασκήσει ισχυρή επιρροή στον τρόπο σκέψης τους. Μελέτες αποκαλύπτουν ότι, ενώ οι έφηβοι και οι γονείς δεν βλέπουν το ντύσιμο ή τη μουσική από την ίδια οπτική γωνία, οι περισσότεροι νέοι συμμερίζονται τις απόψεις των γονέων τους για τις φυλές.

Η καταδυνάστευση και η κακομεταχείριση μπορούν επίσης να κάνουν κάποιον να αναπτύξει μη ισορροπημένη στάση όσον αφορά τις φυλές. (Εκκλησιαστής 7:7) Μερικοί εκπαιδευτικοί έχουν παρατηρήσει, για παράδειγμα, ότι τα παιδιά που ανήκουν στις λεγόμενες μειονοτικές ομάδες πολλές φορές δεν έχουν αυτοσεβασμό. Σε μια προσπάθεια να διορθώσουν τα πράγματα, κάποιοι εκπαιδευτικοί έχουν καταρτίσει σχολικά προγράμματα μαθημάτων τα οποία διδάσκουν στα παιδιά την ιστορία της φυλής τους. Είναι ενδιαφέρον ότι οι επικριτές αντιτείνουν πως αυτή η έμφαση που δίνεται στη φυλετική υπερηφάνεια απλώς συντελεί στη δημιουργία ρατσισμού.

Οι προσωπικές εμπειρίες μπορούν επίσης να παίξουν κάποιο ρόλο στην ανάπτυξη ρατσιστικών τάσεων. Μια ατυχής συνάντηση με ένα άτομο διαφορετικής φυλής ίσως κάνει κάποιον να συμπεράνει ότι όλα τα μέλη εκείνης της φυλής είναι ανυπόφορα ή φανατικά. Παρόμοια αρνητικά αισθήματα μπορεί να φουντώσουν όταν τα μέσα ενημέρωσης εστιάζουν την προσοχή σε φυλετικές διαμάχες, στη βαρβαρότητα της αστυνομίας και σε συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας, ή όταν παρουσιάζουν διάφορες εθνότητες με αρνητικό τρόπο.

Ο Μύθος της Φυλετικής Ανωτερότητας

Τι μπορεί να λεχθεί για τον ισχυρισμό ορισμένων ότι η φυλή τους έχει το δικαίωμα να νιώθει ανώτερη από άλλες; Κατ’ αρχάς, η άποψη ότι οι άνθρωποι μπορούν πράγματι να είναι διαιρεμένοι σε διαφορετικές φυλές αμφισβητείται. Κάποιο άρθρο στο περιοδικό Νιούζγουικ (Newsweek) ανέφερε: «Για τους επιστήμονες που έχουν μελετήσει το ζήτημα, η φυλή είναι μια διαβόητα αναξιόπιστη έννοια η οποία αντιστέκεται σε κάθε σοβαρή προσπάθεια ορισμού». Είναι αλήθεια ότι μπορεί να υπάρχουν «ορατές διαφορές στο χρώμα του δέρματος, στην υφή των μαλλιών και στο σχήμα των ματιών ή της μύτης κάποιου». Ωστόσο, το περιοδικό Νιούζγουικ είπε ότι «αυτές οι διαφορές είναι, στην καλύτερη περίπτωση, επιφανειακές—και, όσο και αν προσπάθησαν, οι επιστήμονες έχουν γενικά αποτύχει να ανακαλύψουν κάποιο σημαντικό σύνολο διαφορών το οποίο ξεχωρίζει τη μία φυλετική ομάδα από την άλλη. . . . Η ουσία, για τους περισσότερους επιστήμονες που εργάζονται σε αυτούς τους τομείς, είναι ότι η φυλή αποτελεί απλώς ένα “κοινωνικό κατασκεύασμα”—ένα [φαύλο] μείγμα προκαταλήψεων, δεισιδαιμονιών και μύθων».

Ακόμα και αν μπορούσαν να εντοπιστούν επιστημονικά τεκμηριωμένες διαφορές ανάμεσα στις φυλές, η ιδέα μιας «καθαρής» φυλής είναι αποκύημα της φαντασίας. Η εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα παρατηρεί: «Δεν υπάρχουν καθαρές φυλές· όλες οι φυλετικές ομάδες που υπάρχουν σήμερα είναι πλήρως αναμεμιγμένες». Όπως και αν έχουν τα πράγματα, η Αγία Γραφή διδάσκει ότι ο Θεός «έκανε από έναν άνθρωπο κάθε έθνος ανθρώπων». (Πράξεις 17:26) Ανεξάρτητα από το χρώμα του δέρματος, την υφή των μαλλιών ή τα χαρακτηριστικά του προσώπου, στην πραγματικότητα υπάρχει μόνο μία φυλή—η ανθρώπινη φυλή. Όλοι οι άνθρωποι έχουμε συγγένεια μεταξύ μας μέσω του προπάτορά μας του Αδάμ.

Οι Ιουδαίοι των αρχαίων χρόνων γνώριζαν πολύ καλά ότι όλες οι φυλές είχαν κοινή καταγωγή. Εντούτοις, ακόμα και όταν έγιναν Χριστιανοί, μερικοί ενέμεναν στην άποψη ότι ήταν ανώτεροι από τους μη Ιουδαίους—περιλαμβανομένων και των μη Ιουδαίων ομοπίστων τους! Ο απόστολος Παύλος κατέρριψε την ιδέα της φυλετικής ανωτερότητας δηλώνοντας τα εξής, όπως καταγράφονται στο εδάφιο Ρωμαίους 3:9: «Ιουδαίοι καθώς και Έλληνες είναι όλοι κάτω από την αμαρτία». Συνεπώς, καμιά φυλετική ομάδα δεν μπορεί να καυχηθεί ότι έχει κάποια ειδική υπόσταση ενώπιον του Θεού. Πράγματι, μόνο μέσω πίστης στον Ιησού Χριστό μπορούν τα άτομα να έχουν μια σχέση με τον Θεό. (Ιωάννης 17:3) Και το θέλημα του Θεού είναι «να σωθούν κάθε είδους άνθρωποι και να έρθουν σε ακριβή γνώση της αλήθειας».—1 Τιμόθεο 2:4.

Το να αναγνωρίσεις ότι όλες οι φυλές είναι ίσες στα μάτια του Θεού μπορεί να επηρεάσει βαθιά τον τρόπο που βλέπεις τον εαυτό σου και τους άλλους. Μπορεί να σε υποκινήσει να συμπεριφέρεσαι στους άλλους με αξιοπρέπεια και σεβασμό, να εκτιμάς και να θαυμάζεις τις διαφορές τους. Για παράδειγμα, η νεαρή Μελίσα, που αναφέρθηκε νωρίτερα, δεν κοροϊδεύει, όπως οι συμμαθητές της, τα παιδιά που μιλάνε με ξενική προφορά. Η ίδια λέει: «Νομίζω ότι αυτοί οι οποίοι μιλάνε δύο γλώσσες είναι έξυπνοι. Αν και θα ήθελα να μιλάω και μια δεύτερη γλώσσα, ξέρω μόνο μία».

Να θυμάσαι, επίσης, ότι ενώ οι άνθρωποι που ανήκουν στην ίδια φυλή και στον ίδιο πολιτισμό με εσένα αναμφίβολα έχουν πολλά πράγματα τα οποία τους κάνουν να νιώθουν υπερήφανοι, το ίδιο αληθεύει και για τους ανθρώπους άλλων φυλών. Και ενώ ίσως είναι λογικό να νιώθεις κάποια υπερηφάνεια για τον πολιτισμό σου και για τα επιτεύγματα των προγόνων σου, είναι πολύ πιο ικανοποιητικό να νιώθεις υπερηφάνεια για τα όσα έχεις επιτελέσει εσύ προσωπικά μέσω προσπάθειας και σκληρής εργασίας! (Εκκλησιαστής 2:24) Μάλιστα, υπάρχει ένα επίτευγμα για το οποίο η Αγία Γραφή σε προτρέπει να νιώθεις υπερηφάνεια. Όπως αναφέρεται στο εδάφιο Ιερεμίας 9:24, ο ίδιος ο Θεός λέει: «Εκείνος που καυχιέται ας καυχιέται για το εξής πράγμα: για το ότι έχει ενόραση και έχει γνώση για εμένα, ότι εγώ είμαι ο Ιεχωβά». Μπορείς εσύ να καυχηθείς για αυτό;

[Εικόνα στη σελίδα 26]

Το να γνωρίζουμε την άποψη του Θεού για τις φυλές μάς βοηθάει να απολαμβάνουμε την παρέα ανθρώπων από άλλες φυλές