Ο Πύργος του Λονδίνου—Ιστορικό Μνημείο ενός Ταραχώδους Παρελθόντος

Ο Πύργος του Λονδίνου—Ιστορικό Μνημείο ενός Ταραχώδους Παρελθόντος

ΑΠΟ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗ ΒΡΕΤΑΝΙΑ

ΣΤΙΣ όχθες του ποταμού Τάμεση, στο ανατολικό Λονδίνο, δεσπόζει ένα από τα πιο φημισμένα μνημεία στον κόσμο—ο Πύργος του Λονδίνου. Επί σχεδόν χίλια χρόνια, αυτό το μεγάλο φρούριο, παλάτι και φυλακή έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ταραχώδη ιστορία της Αγγλίας. Από τις πύλες του πέρασαν βασιλιάδες, βασίλισσες, αυλικοί, κληρικοί, πολιτικοί και δικαστές—μερικοί από αυτούς βγήκαν θριαμβευτές, άλλους ποτέ δεν τους ξαναείδε κανείς ζωντανούς. Γιατί χτίστηκε ο Πύργος, και ποια ανθρώπινα δράματα που εκτυλίχθηκαν εντός των τειχών του διαμόρφωσαν την πορεία της ιστορίας της Αγγλίας;

Βασιλικό Φρούριο

Όταν ο Δούκας Γουλιέλμος της Νορμανδίας εισέβαλε στην Αγγλία το 1066, κατασκεύασε μια σειρά από κάστρα για να εκφοβίσει τους εχθρικούς Αγγλοσάξονες. Το πιο επιβλητικό κτίριο ανεγέρθηκε στην πόλη του Λονδίνου. Το ξύλινο οχυρό που οικοδομήθηκε αρχικά στη νοτιοανατολική γωνία των παλιών ρωμαϊκών τειχών αντικαταστάθηκε σύντομα από ένα τεράστιο πέτρινο οικοδόμημα, το Μεγάλο Πύργο. Σχεδόν τετράγωνος, με διαστάσεις 32 επί 36 μέτρα και ένα επιβλητικό ύψος 27 μέτρων, προκαλούσε φόβο στους ντόπιους κατοίκους. Όταν ένας μεταγενέστερος βασιλιάς τον άσπρισε με ασβέστη, έγινε γνωστός ως ο Λευκός Πύργος.

Οι βασιλιάδες που ακολούθησαν πρόσθεσαν πύργους διαφόρων μεγεθών, δύο μεγάλα περιτειχίσματα και μια βαθιά τάφρο, κάνοντας το συγκρότημα ένα από τα πιο απόρθητα φρούρια στην Ευρώπη. Μάλιστα, μερικές φορές κάποιοι μονάρχες χρειάστηκε να καταφύγουν εντός των τειχών του για να γλιτώσουν από τους εξεγερμένους υπηκόους τους. Σε καιρούς εμφύλιων πολέμων, η νικηφόρα πλευρά αποκτούσε τον έλεγχο του Πύργου, ο οποίος θεωρούνταν σύμβολο ισχύος και εξουσίας. Σε πιο ειρηνικές εποχές, ο Πύργος ήταν το σημείο εκκίνησης των εντυπωσιακών πομπών την ημέρα της στέψης. Όταν χρησίμευε ως τόπος διαμονής, ο βασιλιάς και η ακολουθία του ζούσαν σε ανακτορικά διαμερίσματα με υπέροχο διάκοσμο, όπου ψυχαγωγούσαν τους φίλους τους παραθέτοντας πλούσια συμπόσια. Ωστόσο, οι εχθροί του βασιλιά λάβαιναν διαφορετική υποδοχή.

Κρατική Φυλακή

Ο Πύργος, ο οποίος από ό,τι γνωρίζουμε στέγασε τον πρώτο φυλακισμένο του το έτος 1100, ήταν μια διαφορετική φυλακή. Προοριζόταν για ανθρώπους που κατείχαν ανώτερες θέσεις και κύρος. Ανάμεσα στους διακεκριμένους κρατουμένους του ήταν οι ηττημένοι βασιλιάδες της Σκωτίας και της Γαλλίας, καθώς και μέλη της αριστοκρατίας και κληρικοί οι οποίοι είχαν περιέλθει σε δυσμένεια ή είχαν γίνει προδότες. Σε μερικές περιπτώσεις, έλαβαν χώρα εκεί εκτελέσεις, ακόμη και δολοφονίες. Ο Ερρίκος ΣΤ΄ θανατώθηκε στον Πύργο, και το ίδιο συνέβη με τον 12χρονο Εδουάρδο Ε΄ και το νεότερο αδελφό του.

Οι φυλακισμένοι στεγάζονταν οπουδήποτε υπήρχε χώρος και είτε βρίσκονταν υπό αυστηρό περιορισμό είτε τους επιτρεπόταν να περιφέρονται εντός των ορίων του κάστρου. Μερικές ποινές κάθειρξης ήταν μικρές, ενώ άλλες μακροχρόνιες. Ο Γουίλιαμ Πεν, ο μετέπειτα ιδρυτής της αμερικανικής αποικίας της Πενσυλβανίας, φυλακίστηκε επί οχτώ μήνες λόγω των θρησκευτικών του πεποιθήσεων. Ύστερα από κάποια μάχη στην οποία ηττήθηκε, ο Κάρολος, ανιψιός του Γάλλου βασιλιά και Δούκας της Ορλεάνης, παρέμεινε έγκλειστος επί 25 χρόνια με κάποια διαλείμματα, μέχρις ότου καταβλήθηκε ένα τεράστιο ποσό λύτρων για την απελευθέρωσή του. Ο αυλικός, εξερευνητής και συγγραφέας Σερ Γουόλτερ Ράλι πέρασε 13 ζοφερά χρόνια στη φυλακή γράφοντας το έργο του Η Ιστορία του Κόσμου (History of the World), στη συνέχεια ελευθερώθηκε προσωρινά και τελικά εκτελέστηκε.

Αυξάνονται οι Εκτελέσεις

Η φήμη του Πύργου ως τόπου βάναυσης μεταχείρισης των φυλακισμένων άρχισε ουσιαστικά την εποχή της Μεταρρύθμισης. Ο Ερρίκος Η΄, επιθυμώντας διακαώς έναν άρρενα κληρονόμο, αποσχίστηκε από τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία και άρχισε να εκτελεί ανθρώπους που αρνούνταν να τον αναγνωρίσουν ως κεφαλή της Εκκλησίας της Αγγλίας. Η δεύτερη σύζυγος του Ερρίκου, η Άννα Μπόλεϊν, δεν μπόρεσε να του χαρίσει γιο και αποκεφαλίστηκε στον Πύργο για υποτιθέμενη προδοσία και μοιχεία, μαζί με τον αδελφό της και τέσσερις άλλους. Η Αικατερίνη Χάουαρντ, η πέμπτη από τις συζύγους του Ερρίκου, είχε την ίδια κατάληξη. Επιπλέον, πολλοί ευγενείς βασιλικής καταγωγής, οι οποίοι αποτελούσαν επομένως απειλή για το θρόνο, φυλακίστηκαν στον Πύργο και πέθαναν στο ικρίωμα.

Όταν ο νεαρός γιος του Ερρίκου, ο Προτεστάντης Εδουάρδος ΣΤ΄, έγινε βασιλιάς, συνέχισε τις βάρβαρες εκτελέσεις. Πέθανε μέσα σε έξι χρόνια και τον διαδέχθηκε η κόρη του Ερρίκου Μαρία, ένθερμη οπαδός του Ρωμαιοκαθολικισμού. Μη χάνοντας καιρό, αποκεφάλισε τη 16χρονη Λαίδη Τζέιν Γκρέι και το νεαρό σύζυγό της, πιόνια στον αγώνα για εξουσία. Τώρα είχε έρθει ο καιρός για να πεθάνουν οι Προτεστάντες εχθροί. Η ετεροθαλής αδελφή της Μαρίας, η Ελισάβετ, πέρασε πολλές αγωνιώδεις εβδομάδες στον Πύργο προτού ελευθερωθεί, αλλά όταν έγινε η ίδια βασίλισσα, φυλάκισε και εκτέλεσε όσους αρνήθηκαν να εγκαταλείψουν την Καθολική πίστη τους ή εναντιώθηκαν στη διακυβέρνησή της.

Μολονότι χιλιάδες άνθρωποι φυλακίστηκαν στον Πύργο, μόνο πέντε γυναίκες και δύο άντρες αποκεφαλίστηκαν εντός των ορίων του, αποφεύγοντας το όνειδος της δημόσιας εκτέλεσης. Τρεις από τις γυναίκες ήταν βασίλισσες—η Άννα Μπόλεϊν, η Αικατερίνη Χάουαρντ και, έπειτα από εννιά μόλις μέρες διακυβέρνησης, η Τζέιν Γκρέι. Οι περισσότερες από τις υπόλοιπες εκτελέσεις, συνήθως αποκεφαλισμοί, λάβαιναν χώρα στον κοντινό Λόφο του Πύργου και τις παρακολουθούσαν τεράστια, απειθάρχητα πλήθη. Το κομμένο κεφάλι το κάρφωναν σε πάσσαλο και το εξέθεταν στη Γέφυρα του Λονδίνου ως προειδοποίηση στους υπόλοιπους, ενώ το ακέφαλο σώμα το επέστρεφαν στον Πύργο για να ταφεί κάτω από το δάπεδο ενός παρεκκλησιού. Συνολικά, ενταφιάστηκαν εκεί πάνω από 1.500 πτώματα.

Μερικές φορές, και συνήθως μόνο κατόπιν επίσημης έγκρισης, υπέβαλλαν τους φυλακισμένους σε βασανιστήρια για να αποσπάσουν την ομολογία τους. Το 1605, τέντωσαν στον τροχό του Πύργου τον Γκάι Φοκς, ο οποίος προσπάθησε να ανατινάξει το βασιλιά και το Κοινοβούλιο κατά τη διάρκεια της Συνωμοσίας της Πυρίτιδας, για να τον κάνουν να αποκαλύψει τα ονόματα των συνεργών του πριν από την εκτέλεσή του.

Για ένα σύντομο διάστημα το 17ο αιώνα, η Αγγλία και ο Πύργος περιήλθαν στον έλεγχο του Όλιβερ Κρόμγουελ και των Κοινοβουλευτικών, ενώ όταν ο Κάρολος Β΄ αποκαταστάθηκε στο θρόνο, στέλνονταν λιγότεροι φυλακισμένοι στον Πύργο. Το 1747 έλαβε χώρα ο τελευταίος αποκεφαλισμός στο Λόφο του Πύργου, αλλά ο Πύργος δεν είχε πάψει εντελώς να παίζει το ρόλο κρατικής φυλακής. Στη διάρκεια του πρώτου παγκόσμιου πολέμου, 11 Γερμανοί κατάσκοποι παρέμειναν έγκλειστοι εκεί και θανατώθηκαν από εκτελεστικό απόσπασμα. Στο δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, φυλακίστηκαν για μικρό χρονικό διάστημα στον Πύργο αιχμάλωτοι πολέμου, περιλαμβανομένου και του Ρούντολφ Ες, υπαρχηγού του Χίτλερ. Το τελευταίο θύμα που πέθανε εντός των τειχών του ήταν ο κατάσκοπος Τζόζεφ Γιάκοπς, ο οποίος τουφεκίστηκε τον Αύγουστο του 1941.

Οι Φρουροί του Πύργου και τα Κοσμήματα του Στέμματος

Από τότε που άρχισε να λειτουργεί ο Πύργος, φρουροί επιτηρούσαν τους φυλακισμένους και τα κτίρια. Εντούτοις, οι ειδικά επιλεγμένοι φρουροί του Πύργου πρωτοεμφανίστηκαν το έτος 1485. Εκείνες τις μέρες οι φυλακισμένοι συνήθως έφταναν μέσω του ποταμού και έμπαιναν στον Πύργο από την Πύλη του Προδότη. Αν ο κατηγορούμενος επέστρεφε από τη δίκη του, οι άλλοι κοιτούσαν να δουν με ποιον τρόπο κρατούσε τον πέλεκύ του ο φρουρός που τον συνόδευε. Αν η λεπίδα έβλεπε προς το μέρος του φυλακισμένου, αυτό προμήνυε άλλη μία εκτέλεση.

Σήμερα οι φρουροί εξακολουθούν να φυλάνε τον Πύργο αλλά είναι επίσης καλά πληροφορημένοι ξεναγοί για τους πολλούς επισκέπτες. Στις επίσημες τελετές, φορούν τη μεγαλοπρεπή στολή τους της εποχής των Τιδόρ, με το χρυσοκόκκινο αμπέχονο και το ψηλό άσπρο κολάρο με τους φραμπαλάδες στο πάνω μέρος του, αλλά για τα καθημερινά τους καθήκοντα ντύνονται με βικτωριανές στολές μπλε και κόκκινου χρώματος. Οι φρουροί είναι κοινώς γνωστοί ως μπιφίτερς (βουφάγοι), ένα παρωνύμιο που άρχισε πιθανότατα να χρησιμοποιείται ειρωνικά σε καιρούς πείνας. Μολονότι οι κάτοικοι του Λονδίνου δεν είχαν τροφή, οι φρουροί λάβαιναν αδιαλείπτως τη μερίδα τους από βοδινό προκειμένου να διασφαλιστεί η πιστότητά τους στο στέμμα.

Ο φρουρός των κορακιών είναι υπεύθυνος για τα μεγάλα κοράκια του Πύργου. Υπάρχει μια δεισιδαιμονική παράδοση σύμφωνα με την οποία θα συμβεί συμφορά στην Αγγλία αν φύγουν ποτέ τα πουλιά από τον Πύργο, και γι’ αυτόν το λόγο ψαλιδίζονται τα φτερά τους.

Οι φρουροί της Αίθουσας Κοσμημάτων φυλάνε τα περίφημα κοσμήματα του βρετανικού στέμματος, τα οποία εκτίθενται δημόσια από το 17ο αιώνα. Το μεγαλύτερο στον κόσμο κατεργασμένο διαμάντι απαράμιλλης ποιότητας, ο Κούλιναν Ι, είναι ένα από τα ανεκτίμητα πετράδια που υπάρχουν στα στέμματα, στις αυτοκρατορικές σφαίρες και στα σκήπτρα που χρησιμοποιεί ακόμη και σήμερα η βασιλική οικογένεια.

Ζωολογικός Κήπος, Νομισματοκοπείο και Οπλοστάσιο

Στις αρχές του 13ου αιώνα, ο Βασιλιάς Ιωάννης είχε λιοντάρια στον Πύργο, αλλά το βασιλικό θηριοτροφείο άρχισε να λειτουργεί ουσιαστικά όταν ο διάδοχός του, ο Ερρίκος Γ΄, έλαβε τρεις λεοπαρδάλεις, μια πολική αρκούδα και έναν ελέφαντα από Ευρωπαίους ηγεμόνες. Αν και τα ζώα προορίζονταν για την τέρψη του βασιλιά και της αυλής του, όταν η αρκούδα έβγαινε να κολυμπήσει στον Τάμεση δεμένη με ένα λουρί για να πιάσει ψάρια, όλο το Λονδίνο μπορούσε να απολαύσει το θέαμα. Στο πέρασμα των ετών, έφτασαν και άλλα ζώα από πιο εξωτικές περιοχές, και το θηριοτροφείο ήταν ανοιχτό για το κοινό από την ελισαβετιανή εποχή. Έκλεισε τη δεκαετία του 1830 όταν τα ζώα μεταφέρθηκαν στον καινούριο ζωολογικό κήπο στο Ρίτζεντς Παρκ του Λονδίνου.

Επί 500 και πλέον χρόνια, ένα μεγάλο τμήμα του Βασιλικού Νομισματοκοπείου λειτουργούσε στον Πύργο. Μια από τις πιο παραγωγικές εποχές του ήταν στη διάρκεια της βασιλείας του Ερρίκου Η΄, όταν παρήγε νομίσματα από το ασήμι που είχε κατασχεθεί από τα προσφάτως διαλυμένα μοναστήρια. Στον Πύργο φυλάσσονταν επίσης σημαντικά κρατικά και νομικά αρχεία και εκεί κατασκευαζόταν και αποθηκευόταν ο στρατιωτικός εξοπλισμός του βασιλιά και του στρατού του.

Ενθύμιο του Παρελθόντος

Σήμερα ο Πύργος του Λονδίνου είναι ένα από τα κυριότερα τουριστικά αξιοθέατα της Βρετανίας. Η αρχική μορφή του Πύργου διατηρείται σε μεγάλο βαθμό, και έτσι δύσκολα θα περπατήσει κανείς γύρω από τους σκοτεινούς, γκρίζους πύργους και τους λιθόστρωτους δρόμους του χωρίς να θυμηθεί τη βία, τα παθήματα και τις ανθρώπινες τραγωδίες που εκτυλίχθηκαν εντός των τειχών του ανά τους αιώνες. Το ταραχώδες παρελθόν του συνοψίζεται κατάλληλα στην τοποθεσία του ικριώματος, στο Λόφο του Πύργου. Εκεί μια μικρή πλάκα θυμίζει “την τραγική ιστορία, και σε πολλές περιπτώσεις τα μαρτύρια, όσων διακινδύνευσαν και έχασαν τη ζωή τους για χάρη της πίστης τους, της χώρας τους ή των ιδανικών τους”.

[Εικόνες στη σελίδα 13]

Άννα Μπόλεϊν

Αικατερίνη Χάουαρντ

Τζέιν Γκρέι

Γουίλιαμ Πεν

[Ευχαριστίες]

Μπόλεϊν και Χάουαρντ: Από το βιβλίο Heroes of the Reformation, 1904· Γκρέι: Από το βιβλίο The World’s Famous Events· Πεν: Από το βιβλίο The Library of Historic Characters and Famous Events, Τόμ. Ε΄, 1895

[Εικόνα στη σελίδα 13]

Διαμέρισμα του πύργου που χρησιμοποιήθηκε αργότερα για φυλακισμένους

[Ευχαριστίες]

[Εικόνα στη σελίδα 14]

Φρουρός του Πύργου

[Ευχαριστίες]

[Εικόνα στη σελίδα 15]

Μερικά από τα κοσμήματα του στέμματος

[Ευχαριστίες]

[Εικόνα στη σελίδα 15]

Νόμισμα του 16ου αιώνα που απεικονίζει τον Ερρίκο Η΄

[Ευχαριστίες για την προσφορά των εικόνων στη σελίδα 12]