Η Συντέλεια του Κόσμου—Όταν ο Φόβος Θεριεύει

ΕΚΤΟΣ από τις ευφάνταστες απειλές περί συντέλειας που αναφέρθηκαν στο προηγούμενο άρθρο, υπάρχουν και προβληματισμοί που δικαίως απαιτούν την προσοχή του κόσμου. Πολλοί ανησυχούν για τον υπερπληθυσμό και για την έλλειψη νερού και τροφίμων που ενδέχεται να προκαλέσει. Άλλοι αγωνιούν για τις συνέπειες μιας παγκόσμιας οικονομικής κατάρρευσης. Και τι θα πούμε για τις φυσικές καταστροφές, τις επιδημίες ή τον πυρηνικό πόλεμο; Θα μπορούσε κάτι από αυτά να πυροδοτήσει μια παγκόσμια καταστροφή;

Ας εξετάσουμε εν συντομία μερικά πολυσυζητημένα σενάρια περί συντέλειας του κόσμου. Δεν απειλούν όλα τους να σκοτώσουν τον κάθε άνθρωπο στον πλανήτη, αλλά φαίνεται πως θα μπορούσαν να φέρουν ένα τέλος στον πολιτισμό όπως τον ξέρουμε σήμερα. Δείτε κάποια χαρακτηριστικά παραδείγματα:

Το 1991, στις Φιλιππίνες εξερράγη το Όρος Πινατούμπο, σκοτώνοντας πάνω από 700 ανθρώπους και αφήνοντας άστεγους γύρω στους 100.000. Ένα πελώριο σύννεφο τέφρας εκτοξεύτηκε γύρω στα 30 χιλιόμετρα στον ουρανό και κατόπιν έπεσε στο έδαφος, θάβοντας καλλιέργειες και γκρεμίζοντας οροφές. Το Πινατούμπο και άλλα παρόμοια ηφαίστεια προκαλούν κλιματικές αλλαγές για αρκετά χρόνια μετά την έκρηξή τους.

Μια έκρηξη υπερηφαιστείου, όπως αυτές που έχουν συμβεί στο μακρινό παρελθόν, θα ήταν εκατοντάδες φορές ισχυρότερη και πιο ερημωτική από οποιαδήποτε άλλη στην καταγραμμένη ιστορία και θα έκανε ασύλληπτα μεγαλύτερη ζημιά. Πέρα από τις άμεσες συνέπειες της ολέθριας δύναμής της, θα σημειώνονταν και κλιματικές αλλαγές σε ολόκληρο τον πλανήτη οι οποίες θα κατέστρεφαν τις καλλιέργειες, οδηγώντας σε ελλείψεις τροφίμων και μαζικό υποσιτισμό.

«Τα απλά ηφαίστεια σκοτώνουν κάθε φυτό ή ζωντανό οργανισμό σε απόσταση πολλών χιλιομέτρων. Τα υπερηφαίστεια μπορούν να απειλήσουν κάποια είδη με εξαφάνιση​—κυρίως λόγω των κλιματικών αλλαγών που προκαλούν σε όλο τον πλανήτη».​—National Geographic.

Νωρίς κάποιο πρωί του 1908, ένας άντρας καθόταν στο υπόστεγο ενός παντοπωλείου στο χωριό Βαναβάρα της Σιβηρίας όταν μια έκρηξη τον εκσφενδόνισε από την καρέκλα του. Το κύμα θερμότητας ήταν τόσο έντονο ώστε ένιωσε σαν να είχε πάρει φωτιά το πουκάμισό του. Η έκρηξη σημειώθηκε περίπου 60 χιλιόμετρα μακριά. Την προκάλεσε ένας αστεροειδής με διάμετρο περίπου 35 μέτρα και βάρος γύρω στα 100 εκατομμύρια κιλά, ο οποίος, όταν μπήκε στην ατμόσφαιρα της γης, εξερράγη λόγω της πίεσης και της θερμότητας που δημιουργήθηκε κατά την κάθοδό του. Η έκρηξη απελευθέρωσε ενέργεια που ισοδυναμούσε με 1.000 βόμβες σαν της Χιροσίμα και θέρισε 2.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα σιβηρικού δάσους. Φυσικά, ένας μεγαλύτερος αστεροειδής θα ήταν πολύ πιο καταστροφικός, προκαλώντας σαρωτικές πυρκαγιές με επακόλουθο την κατακόρυφη πτώση της θερμοκρασίας σε ολόκληρο τον πλανήτη καθώς και τον αφανισμό πάρα πολλών ειδών.

«Σε ολόκληρη την ιστορία της γης, μας βομβαρδίζουν κομήτες και αστεροειδείς από το διάστημα. Οι προσκρούσεις συνέβαιναν συχνότερα στο παρελθόν, αλλά θα ξανασυμβούν. Είναι απλώς θέμα χρόνου».​—Κρις Πάλμα, λέκτορας αστρονομίας και αστροφυσικής στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβανίας.

Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας της γης, τα ακραία καιρικά φαινόμενα, το λιώσιμο των πάγων και των παγετώνων, καθώς και ο θάνατος των κοραλλιογενών υφάλων και διαφόρων σημαντικών ειδών, είναι όλα τους σημάδια παγγήινης κλιματικής αλλαγής. Αν και οι απόψεις διίστανται, πολλοί καταλογίζουν την ευθύνη στην καύση άνθρακα, πετρελαίου και φυσικού αερίου από τα αυτοκίνητα και τη βιομηχανία. Αυτά τα ορυκτά καύσιμα εκλύουν στην ατμόσφαιρα μεγάλες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα.

Μερικοί ειδικοί πιστεύουν ότι αυτές οι εκπομπές λειτουργούν σαν θερμοκήπιο, επιβραδύνοντας τη διαφυγή της θερμότητας από τη γη στο διάστημα και προκαλώντας αύξηση της θερμοκρασίας. Εφόσον τα δέντρα απορροφούν διοξείδιο του άνθρακα, η εκτεταμένη αποψίλωση των δασών μπορεί επίσης να φέρει μερίδιο ευθύνης για την κλιματική αλλαγή.

«Αν η υπερθέρμανση του πλανήτη συνεχιστεί με το σημερινό ρυθμό και η παραγωγή διοξειδίου του άνθρακα δεν περιοριστεί, πολλοί επιστήμονες πιστεύουν ότι η μέση θερμοκρασία της Γης θα συνεχίσει να ανεβαίνει, προκαλώντας σφοδρότερες και πιο απρόβλεπτες κλιματικές μεταπτώσεις, καθώς και άνοδο της στάθμης των ωκεανών η οποία θα απειλούσε τις παράκτιες περιοχές με χαμηλό υψόμετρο, όπου κατοικεί μεγάλο μέρος της ανθρωπότητας».​—«Νους για το Αύριο: Αλήθειες, Αξίες και το Μέλλον» (“A Mind for Tomorrow: Facts, Values, and the Future”).

Το 14ο αιώνα, η επιδημία πανώλης που έγινε γνωστή ως ο Μαύρος Θάνατος ξεκλήρισε το ένα τρίτο του πληθυσμού της Ευρώπης μέσα σε δύο μόλις χρόνια. Από το 1918 ως το 1920, η ισπανική γρίπη αφαίρεσε τουλάχιστον 50 εκατομμύρια ζωές. Τα αργά μεταφορικά μέσα της εποχής εμπόδιζαν τη γοργή εξάπλωση εκείνων των ασθενειών. Σήμερα, όμως, με την αύξηση του πληθυσμού των πόλεων και την ευκολία με την οποία γίνονται τα διεθνή ταξίδια, μια παρόμοια ασθένεια θα μπορούσε να εξαπλωθεί αστραπιαία σε όλες τις ηπείρους.

Μια τέτοια πανδημία θα μπορούσε να προκύψει από φυσικά αίτια. Εντείνονται, όμως, οι φόβοι για τα βιολογικά όπλα, δηλαδή τις ανθρωποποίητες ασθένειες. Οι ειδικοί λένε ότι μια χούφτα άνθρωποι με τις απαιτούμενες γνώσεις θα μπορούσαν να αγοράσουν εξοπλισμό από το Ίντερνετ και να δημιουργήσουν θανατηφόρα βιολογικά όπλα.

«Οι ασθένειες που εμφανίζονται από φυσικά αίτια εξακολουθούν να αποτελούν σοβαρή βιολογική απειλή. Εντούτοις, ένας νοήμων εχθρός οπλισμένος με αυτούς τους ίδιους παθογόνους μικροοργανισμούς​—ή με [πολυανθεκτικούς] ή συνθετικά κατασκευασμένους​—θα μπορούσε να σπείρει τον όλεθρο».​—Δικομματικό Ερευνητικό Κέντρο για την Τρομοκρατία και τα Όπλα Μαζικής Καταστροφής, ΗΠΑ.

Την τελευταία πενταετία, οι μελισσοκόμοι στις ΗΠΑ χάνουν γύρω στο 30% των μελισσών τους κάθε χρόνο εξαιτίας ενός παγκόσμιου φαινομένου που λέγεται «διαταραχή κατάρρευσης αποικίας», κατά το οποίο ολόκληρες αποικίες εξαφανίζονται αναπάντεχα και μυστηριωδώς από τις κυψέλες τους. Ο ρόλος των μελισσών δεν περιορίζεται στο να μας προσφέρουν μέλι. Επικονιάζουν καλλιέργειες βασικών προϊόντων, όπως σταφύλια, μήλα, σόγια και βαμβάκι. Χρειαζόμαστε τις μέλισσες.

Κάτι άλλο που χρειαζόμαστε είναι το φυτοπλαγκτόν, γιατί χωρίς αυτό δεν θα είχαμε ψάρια. Επίσης, χωρίς τα σκουλήκια που βοηθούν το χώμα να αναπνέει, η γεωργική παραγωγή θα μειωνόταν σημαντικά. Η εξαφάνιση τέτοιων βασικών ειδών θα οδηγούσε σε ελλείψεις τροφίμων και πείνα, κατάσταση που θα πυροδοτούσε βία και ταραχές. Η μόλυνση, ο υπερπληθυσμός, η υπερεκμετάλλευση χλωρίδας και πανίδας, η καταστροφή των βιότοπων και η κλιματική αλλαγή συντελούν στην εξαφάνιση ζωικών ειδών με ρυθμό ως και 1.000 φορές μεγαλύτερο από ό,τι αν δεν υπήρχαν αυτοί οι παράγοντες.

«Κάθε χρόνο, εξαφανίζονται από 18.000 ως 55.000 είδη. Αιτία: η ανθρώπινη παρέμβαση».​—Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών για την Ανάπτυξη.

Μια πυρηνική έκρηξη μπορεί να σβήσει ακαριαία από το χάρτη μια ολόκληρη πόλη​—πικρή αλήθεια που επιβεβαιώθηκε εις διπλούν τον Αύγουστο του 1945. Η πυρηνική έκρηξη είναι φρικιαστικά ισχυρή, καθώς καταστρέφει και σκορπάει το θάνατο με «πολεμοφόδιά» της το ωστικό κύμα, τον άνεμο, τη θερμότητα, τη φωτιά και τη ραδιενέργεια. Η ραδιενέργεια μολύνει επίσης τα τρόφιμα και το νερό. Ένας πυρηνικός πόλεμος θα εκσφενδόνιζε στον αέρα τόνους χώματος, πράγμα που θα έκρυβε το ηλιακό φως και θα έριχνε κατακόρυφα τη θερμοκρασία στον πλανήτη. Οι καλλιέργειες και τα υπόλοιπα φυτά θα πέθαιναν και, ελλείψει τροφής, θα ερχόταν η σειρά των ανθρώπων και των ζώων. Λέγεται ότι εννιά χώρες έχουν τη δυνατότητα να εξαπολύσουν πυρηνική επίθεση. Κάποια άλλα κράτη φαίνεται πως βρίσκονται στη διαδικασία ανάπτυξης του δικού τους πυρηνικού οπλοστασίου. Οι δε τρομοκρατικές οργανώσεις πολύ θα ήθελαν να βάλουν στο χέρι αυτά τα όπλα.

«Τα πυρηνικά όπλα στοιχειοθετούν ακόμα την πλέον δυσοίωνη και άμεση απειλή για τον ανθρώπινο πολιτισμό. . . . Εξακολουθούν να υπάρχουν περίπου 25.000 πυρηνικά όπλα παγκοσμίως . . . Αργά ή γρήγορα, η βόμβα θα βρεθεί στα χέρια των τρομοκρατών».​—Ένωση Ανήσυχων Επιστημόνων.