«Η Σοφία Είναι μετά των Ταπεινών»

ΘΑ ΘΕΛΑΤΕ να διαφύγετε πολλές από τις παγίδες και στενοχώριες της ζωής; Θα θέλατε ν’ αποφύγετε το να θίξετε τους άλλους χωρίς να υπάρχη ανάγκη, αλλά μάλλον να αγαπάσθε από τους γύρω σας; Προ πάντων δε, θα θέλατε να μειώσετε την πιθανότητα να πταίσετε στον Δημιουργό σας; Τότε καλλιεργήστε την αρετή της ταπεινότητος, διότι αυτή πολύ θα σας βοηθήση απ’ όλες αυτές τις απόψεις.

Πολλά έχουν γραφή προς έπαινον της ταπεινότητος. Το καλύτερο, όμως, απ’ όλα σ’ αυτό το θέμα βρίσκεται στον λόγον του Θεού, την Αγία Γραφή. Η Γραφή, με την παροιμία και τα παραδείγματα​—που τονίζουν και τ’ αγαθά αποτελέσματα του να είναι κανείς ταπεινός και το κακό που προκύπτει από την έλλειψι αυτής—​μας διδάσκει την αρετή του να είμεθα ταπεινοί.

«Ταπεινότης» και «ταπεινός» έχουν διάφορες σημασίες, τρεις από τις οποίες χρησιμοποιούνται γενικώτερα. Μια σημασία του ταπεινού σχετίζεται με το μέγεθος. Ομιλούμε για ένα ταπεινό εισόδημα, μια ταπεινή κατοικία ή μια ταπεινή Αίθουσα Βασιλείας. Μ’ αυτή την έννοια ταπεινός σημαίνει εκείνον που είναι μετριόφρων και αφιλόδοξος. Οι αρχές είναι συνήθως μετριοπαθείς, και γι’ αυτό ο Θεός ερώτησε τους Ιουδαίους που επέστρεψαν από τη Βαβυλωνιακή αιχμαλωσία: «Τις κατεφρόνησε την ημέραν των μικρών πραγμάτων;» Η ανοικοδόμησις του ναού του Ιεχωβά στην Ιερουσαλήμ είχε μια μετριοπαθή αρχή, αλλά δεν έπρεπε να καταφρονηθή. Άλλως τε, εμπεριέκλειε την αγνή λατρεία του Ιεχωβά Θεού.​—Ζαχ. 4:10.

«Ταπεινός» και «ταπεινότης» χρησιμοποιούνται, επίσης, με την έννοια της αγνότητος, ευπρεπείας και κοσμιότητος. Γενικά οι άνθρωποι είναι ανάγκη να φυλάγονται από ασέμνους λόγους, οι γυναίκες από άσεμνη αμφίεσι. Όταν ο απόστολος Παύλος συνεβούλευσε τις γυναίκες να ντύνονται με την πρέπουσα μετριότητα, εχρησιμοποίησε τον όρον με αυτήν την έννοια: «Ωσαύτως και αι γυναίκες με στολήν σεμνήν, με αιδώ και σωφροσύνην να στολίζωσιν εαυτάς.» Η λέξις «αιδώς» προέρχεται από μια ρίζα, που ενέχει τη σκέψι των κατηφών οφθαλμών ή της κατηφείας. Η παρούσα χορευτική φρενίτις «το τουίστ» αντιπροσωπεύει το άκρως αντίθετον αυτού του είδους της ταπεινότητος.​—1 Τιμ. 2:9.

Η τρίτη κοινή σημασία που αποδίδεται στη λέξι ταπεινότης και εκείνη, για την οποία ειδικά ασχολούμεθα στην παρούσα μελέτη, είναι «επίγνωσις των ορίων ικανότητος που έχει κανείς· αποφυγή κάθε μη ορθής αυτοπεποιθήσεως· έλλειψις ματαιότητος ή υπεροψίας». Το να είναι κανείς ταπεινός με αυτή την έννοια σημαίνει να έχη μια «περιορισμένη και όχι υπερβολική εκτίμησι των ικανοτήτων ή της αξίας του». (Ουέμπστερ) Σημαίνει άσκησιν επιφυλακτικότητος και είναι το ακριβώς αντίθετον της υπερβολικής υπερηφανείας: «Όπου εισέλθη υπερηφανία, εισέρχεται και καταισχύνη· η δε σοφία είναι μετά των ταπεινών».​—Παροιμ. 11:2.

Η Εβραϊκή λέξις, που αποδίδεται ενταύθα «ταπεινός», βρίσκεται, επίσης, στον Μιχαία 6:8, όπου συνήθως μεταφράζεται «ταπεινώς». Αλλ’ η Γραφή Σονσίνο για τη φράσι αυτή «να περιπατής ταπεινώς» λέγει τα εξής: «Είναι επιφυλακτικός κανείς ν’ αμφισβητήση μια φράσι που έχει βαθιά βυθισθή στο θρησκευτικό αίσθημα του ανθρωπίνου γένους· ωστόσο είναι αμφίβολο αν το ταπεινώς είναι μια ικανοποιητική μετάφρασις από το Εβραϊκό. Στη Γραφή η ρίζα τσάνα βρίσκεται μόνον εδώ και στις Παροιμίες 11:2 (αλλού χρησιμοποιείται η λέξις ανάβ για να εκφράση ταπεινότητα). Το λεξικό στρέφεται στη Ραββινική Εβραϊκή για διευκρίνισι της σημασίας της, και η λέξις εκεί σημαίνει ‘μετριοφροσύνη’, . . .» Αλλ’ είναι «μετριοφροσύνη με την έννοια της ευπρεπείας και σεμνότητος, όπως προχωρώντας λέγει το Ραββινικό Εβραϊκό κείμενο; Όχι, διότι τα συμφραζόμενα του Μιχαίας 6:8 καθιστούν πολύ πρόδηλον ότι ενταύθα, όπως και στις Παροιμίες 11:2, εκείνο που τονίζεται δεν είναι η μετριοφροσύνη με την έννοια της σεμνότητος και κοσμιότητος, αλλά μετριοφροσύνη με την έννοια της ενημερότητος των περιορισμών ενός ατόμου, της σχέσεως ενός ατόμου προς τον Πλάστη του. Έτσι λοιπόν σωστά, και ίσως μοναδικά, η Μετάφρασις Νέου Κόσμου λέγει: «Αυτός σοι είπεν, ω γήινε άνθρωπε, τι είναι καλόν. Και τι ζητεί ο Ιεχωβά παρά σου, ειμή να πράτης το δίκαιον και να αγαπάς έλεος και να ήσαι ταπεινός όταν περιπατής μετά του Θεού σου;»

ΜΕΤΡΙΟΦΡΟΣΥΝΗ ΚΑΙ ΤΑΠΕΙΝΟΤΗΣ

Μετριοφροσύνη και ταπεινότης είναι στενά συνδεδεμένα, αλλά δεν σημαίνουν το ίδιο. Το αντίθετο της ταπεινότητος είναι υπερηφάνεια· το αντίθετον της μετριοφροσύνης είναι η πολλή υπεροψία, η ματαιότης και η αλαζονεία.

Η μετριοφροσύνη μπορεί να λεχθή ότι είναι μια άποψις της ταπεινότητος, η οποία είναι η βασικώτερη ιδιότης. Ένα ταπεινό άτομο, που έχει καλή νόησι, που είναι συνετό, που χρησιμοποιεί ένα υγιαίνοντα νουν, θα είναι, επίσης, μετριόφρον. Ένα ταπεινό άτομο δεν θ’ αποστραφή τις υποδείξεις ή την κριτική, αλλ’ ένα μετριόφρον άτομο είναι πιο πιθανό να ρωτήση, Πού μπορώ να βελτιωθώ; Έχετε τίποτα να προσφέρετε;

Εφόσον μετριοφροσύνη σημαίνει επίγνωσις των ορίων ικανότητος ενός ατόμου, είναι μια ιδιότης ατόμων που είναι πεπερασμένα. Όλα τα πλάσματα έχουν τους περιορισμούς των, κι επομένως η μετριοφροσύνη τούς αρμόζει. Αλλ’ ο Δημιουργός, ως απέραντος, δεν έχει περιορισμούς, και γι’ αυτό πουθενά δεν αναγινώσκομε στον λόγον του για ένα τέτοιο πράγμα, αλλ’ αναγινώσκομε για την αγαθότητά του: «Και η αγαθότης σου με εμεγάλυνεν.» «Τις ως Ιεχωβά ο Θεός ημών; ο κατοικών εν υψηλοίς; ο συγκαταβαίνων δια να επιβλέπη τα εν τω ουρανώ και τα εν τη γη.»​—Ψαλμ. 18:35· 113:5, 6, ΜΝΚ.

Σημαίνει αυτό ότι ο Θεός στερείται κοσμιότητος; Όχι, διόλου. Σημαίνει απλώς ότι η μετριοφροσύνη είναι μια αρετή που δεν έχει εφαρμογή σ’ αυτόν.

Η μετριοφροσύνη, ως μορφή της ταπεινότητος, που εμπερικλείει υγιαίνοντα στοχασμό, θεωρείται ως υπονοούμενη στη συμβουλή του Παύλου προς Ρωμαίους: «Διότι λέγω . . . προς πάντα όστις είναι μεταξύ σας, να μη φρονή υψηλότερα παρ’ ό,τι πρέπει να φρονή, αλλά να φρονή ώστε να σωφρονή.» Ναι, ακριβώς όπως είναι ανάγκη ν’ αγαπούμε τον εαυτό μας, κι ωστόσο να μην τον αγαπούμε πάρα πολύ, έτσι είναι ανάγκη και να σκεπτώμεθα κάτι για τον εαυτό μας, αλλ’ όχι και πάρα πολλά.​—Ρωμ. 12:3.

Για να εκτιμήσωμε τη διάκρισι μεταξύ μετριοφροσύνης και ταπεινότητος μάς βοηθεί το Γραφικό υπόμνημα, που τονίζει ότι, ενώ οι πιστοί δούλοι του Θεού ήσαν πάντοτε ταπεινοί, κατά καιρούς έσφαλλαν ως προς το να είναι μετριόφρονες. Εν πρώτοις, μπορεί να έσφαλλαν, επειδή δεν ήσαν ενήμεροι των αδυναμιών των. Ο απόστολος Πέτρος ήταν βέβαια ένας ταπεινός άνθρωπος, αλλ’ ωστόσο κατ’ επανάληψιν εσκέφθη να βελτιωθή σε ό,τι ο τέλειος Διδάσκαλός του είπε και έπραξε. Την έλλειψι μετριοφροσύνης του ιδιαίτερα την επρόδωσε, όταν είπε: «Και εάν πάντες σκανδαλισθώσιν, εγώ όμως ουχί.» Ταπεινός ήταν, αλλ’ έσφαλλε ως προς τη μετριοφροσύνη, διότι δεν ήταν ενήμερος των ιδίων του περιορισμών.​—Μάρκ. 14:29.

Κατά καιρούς, μεγάλη πίεσις μπορεί να κάμη έναν ταπεινό δούλο του Θεού να πλανηθή σ’ αυτό το ζήτημα. Ο Μωυσής, μολονότι ήταν ο πιο πράος άνθρωπος όλης της γης, σε μια περίπτωσι, όταν οδυνηρά εδοκιμάσθη, επήρθη πάρα πολύ: «Ακούσατε τώρα, σεις οι απειθείς· να σας εκβάλωμεν ύδωρ εκ της πέτρας ταύτης;» Ο Θεός έκρινε σοβαρά το σφάλμα του Μωυσέως: ‘Επειδή δεν . . . με αγιάσατε έμπροσθεν των υιών Ισραήλ’, αλλά χωρίς μετριοφροσύνη ελάβατε τον έπαινο για τον εαυτό σας, «δεν θέλετε φέρει την συναγωγήν ταύτην» στη Γη της Επαγγελίας.​—Αριθμ. 20:10, 12.

Ο ΘΕΟΣ ΕΥΝΟΕΙ ΤΟΥΣ ΜΕΤΡΙΟΦΡΟΝΑΣ

Γιατί λέγεται ότι «η σοφία είναι μετά των ταπεινών»; Πρώτ’ απ’ όλα, διότι ο Ιεχωβά Θεός μπορεί κάλλιστα να χρησιμοποιήση εκείνους, που είναι μετριόφρονες, που δεν εμπιστεύονται στον εαυτό τους, που είναι ενήμεροι των περιορισμένων ικανοτήτων τους. Οι τοιούτοι δεν αποσπούν την προσοχή από τον Ιεχωβά Θεό στον εαυτό τους, και είναι πιθανότερο ν’ αποβλέπουν στον Ιεχωβά Θεό για καθοδηγία κι ενίσχυσι.

Όπως πρέπει ν’ αναμένεται, ο Ιησούς Χριστός αποτελεί το πιο εξέχον παράδειγμα μετριοφροσύνης που βρίσκεται στις Γραφές. Γι’ αυτό ο Πατήρ του μπόρεσε ν’ αναθέση τόσο πολλά πράγματα στα χέρια του. Μολονότι κανείς δεν μπορούσε να τον επικρίνη για αμαρτία, ο δε Θεός έκαμε αυτόν να είναι η μόνη οδός πλησιάσματος προς τον Πατέρα του, ο Ιησούς παρέμεινε μετριόφρων, κατευθύνοντας πάντοτε τη δόξα στον Πατέρα του: «Τι με λέγεις αγαθόν; ουδείς αγαθός, ειμή είς, ο Θεός». «Δεν δύναται ο Υιός να πράττη ουδέν αφ’ εαυτού». «Δεν ζητώ το θέλημα το εμόν, αλλά το θέλημα του πέμψαντός με».​—Λουκ. 18:18, 19· Ιωάν. 5:19, 30· 8:46·14:6.

Ο Μωυσής, που προεσκίαζε τον Ιησού Χριστό, ήταν επίσης γενικά μετριόφρων. Πραγματικά, ήταν οδυνηρά ενήμερος των περιορισμένων ικανοτήτων του. (Έξοδ. 3:11, 12· 4:10-13) Ο Γεδεών είχε την ίδια διανοητική διάθεσι: «Ω Ιεχωβά, με τι θέλω σώσει τον Ισραήλ; Ιδού, η οικογένειά μου είναι η ταπεινότερα μεταξύ του Μανασσή, και εγώ ο μικρότερος εν τω οίκω του πατρός μου». Η αλαζονεία του Βασιλέως Σαούλ τον έκαμε να έχη κακό τέλος, αλλά στην αρχή ήταν μετριόφρων: «Ενώ συ ήσο μικρός έμπροσθεν των οφθαλμών σου, δεν έγεινες η κεφαλή των φυλών του Ισραήλ, και σε έχρισεν ο Ιεχωβά βασιλέα επί τον Ισραήλ;»​—Κριτ. 6:15, ΜΝΚ· 1 Σαμ. 15:17, ΜΝΚ.

Ο Βασιλεύς Σολομών, επίσης, ξεκίνησε με μετριοφροσύνη: «Κύριε Θεέ μου, συ έκαμες τον δούλόν σου βασιλέα αντί Δαβίδ του πατρός μου· και εγώ είμαι παιδάριον μικρόν· δεν γνωρίζω πώς να εξέρχομαι και να εισέρχομαι». Ο Ιερεμίας, όταν απεστάλη ως προφήτης στα έθνη, εξεφράσθη με τον ίδιο τρόπο: «Ω, Ιεχωβά Θεέ! ιδού, δεν εξεύρω να λαλήσω· διότι είμαι παιδίον.» Ας σημειωθή δε ότι σε όλες αυτές τις περιπτώσεις ο Ιεχωβά Θεός συμπλήρωσε τις ελλείψεις των, και τους έδινε ενθάρρυνσι.​—1 Βασ. 3:7· Ιερεμ. 1:6, ΜΝΚ.

Δεν υπάρχει αμφισβήτησις ότι η μετριοφροσύνη είναι ένα προσόν στις σχέσεις μας με τον Δημιουργό μας. Εκείνος που θα εχρησιμοποιείτο πληρέστερα από αυτόν πρέπει να είναι μετριόφρων περιπατώντας με τον Θεόν του. Αληθινά, είναι αξιέπαινο πράγμα να επιζητή κανείς τη θέσι του επισκόπου, αλλ’ αυτό πρέπει να γίνεται, όχι με φιλοδοξία, αλλά με την πρέπουσα επίγνωσι των περιωρισμένων ικανοτήτων που έχει το άτομο.​—1 Τιμ. 3:1.

Η ΜΕΤΡΙΟΦΡΟΣΥΝΗ ΚΑΝΕΙ ΦΙΛΟΥΣ

Η σοφία, επίσης, είναι με τους μετριόφρονας, διότι η μετριοφροσύνη βοηθεί στην αποφυγή πταισμάτων και στην απόκτησι φίλων. Λίγα πράγματα επιδρούν τόσο οχληρά στους άλλους όσο η έλλειψις μετριοφροσύνης, και λίγα πράγματα αντισταθμίζουν την καλή θέλησι όσο η μετριοφροσύνη. Ένας που μεγαλαυχεί πολύ σπεύδει να υπεισέλθη στα δικαιώματα των άλλων κι έτσι εγείρει φόβο κι ανταγωνισμό. Ένας, που δεν είναι ενήμερος των ορίων του, θα παρενοχλή τους άλλους. Αν είμεθα μετριόφρονες, δεν θα μιλούμε πάρα πολύ, δεν θα μονοπωλούμε τις συνομιλίες, δεν θα υπερβαίνωμε την ώρα όταν δίνωμε μια προγραμματισμένη ομιλία. Επίσης, δεν θα φαίνωμεθα σκληροί, τραχείς ή υψηλόφωνοι χωρίς λόγο, αλλ’ ο ίδιος ο τόνος της φωνής μας θα είναι μετριοπαθής, μετριόφρων.

Επίσης, δεν θα αποξενώσωμε τους γνωρίμους μας, εγείροντας φθόνο, ανταγωνισμό ή το πνεύμα της αμίλλης με τους γείτονάς μας με λόγο ή πράξι. Μάλλον, θα είμεθα μετριόφρονες στα ρούχα που φοράμε, στο αυτοκίνητο που οδηγούμε και στο σπίτι που κατέχομε. Δεν θα επισύρωμε την προσοχή στα κατορθώματά μας, είτε στην εργασία μας, είτε σε αθλήματα, είτε σε τέχνες, είτε στη Χριστιανική διακονία. Όπως μας υπενθυμίζουν οι παροιμίες: «Δεν είναι ένδοξον να ζητή [τις] την ιδίαν αυτού δόξαν». Ας σε επαινή άλλος, και μη το στόμα σου· ξένος, και μη τα χείλη σου». Ο μετριόφρων άνθρωπος δεν σαλπίζει για να επισύρη την προσοχή στα καλά του έργα, αλλά θα φυλάξη το δεξί του χέρι από το να γνωρίση τι κάνει το αριστερό του.​—Παροιμ. 25:27· 27:2· Ματθ. 6:1-6.

Μπορούμε ακόμη να ειρηνεύσωμε με φιλοδόξους αντιπάλους παρεκκλίνοντας από την οδόν μας για να εκδηλώσωμε μετριοφροσύνη. Αυτό έκαμε ο Γεδεών, όταν οι Εφραϊμίται «ελογομάχησαν σφόδρα μετ’ αυτού». Καθησύχασε την ταραχή τους λέγοντας: «Τι έκαμα τώρα ως προς εσάς; . . . παρέδωκεν ο Θεός εις τας χειράς σας τους αρχηγούς του Μαδιάμ . . .;» Η μετριοφροσύνη του Γεδεών τα εξομάλυνε, διότι «το πνεύμα αυτών ησύχασε προς αυτόν, ότε ελάλησε τον λόγον τούτον».​—Κριτ. 8:1-3.

Η ΜΕΤΡΙΟΦΡΟΣΥΝΗ ΕΙΝΑΙ ΠΡΟΦΥΛΑΞΙΣ

Η μετριοφροσύνη είναι επίσης η πορεία της σοφίας διότι ενεργεί ως προφύλαξις. Εν πρώτοις, βοηθεί στην προστασία από τις παγίδες του Διαβόλου. Αν ο Ιησούς δεν ήταν μετριόφρων, θα ήταν δυνατόν να υποχωρήση σ’ έναν από τους πειρασμούς του Σατανά. Ο Σατανάς επαγίδευσε πολλούς στη μεταποστολική Χριστιανική εκκλησία, λόγω ελλείψεως μετριοφροσύνης απ’ αυτούς.

Η μετριοφροσύνη προστατεύει επίσης κι από τους πειρασμούς που φέρνει ο κόσμος. Ούτε ο Γεδεών ούτε ο Ιησούς επέτρεψαν στον λαό να τους κάμουν βασιλείς. Ένα λιγώτερο μετριόφρον άτομο θα υπέκυπτε. Η μετριοφροσύνη προστατεύει έναν από την κοσμική ‘επιθυμίαν των οφθαλμών, και την αλαζονείαν του βίου.’​—1 Ιωάν. 2:16.

Η μετριοφροσύνη, επίσης, μας προστατεύει κι από τις δικές μας αδυναμίες. Μας φυλάττει από το ν’ απατηθούμε ή ν’ απογοητευθούμε αποβλέποντας πολύ ψηλά στις φιλοδοξίες ή τους σκοπούς μας. Οι δύο μαθηταί που παρακάλεσαν να καθήσουν δεξιά κι αριστερά του Ιησού στη βασιλεία του δυσαρεστήθηκαν κι εχρειάσθη να τους πη ο Ιησούς: «Δεν εξεύρετε τι ζητείτε».​—Μάρκ. 10:38.

Η μετριοφροσύνη μάς φυλάγει από το να επηρεασθούμε χωρίς λόγο είτε από δημόσιο έπαινο είτε από δημοσία επίκρισι. Κάνει ευκολώτερο για τα τέκνα να είναι ευπειθή στους γονείς των· οι σύζυγοι στους συζύγους των· τα μέλη μιας εκκλησίας στους επισκόπους των. Η μετριοφροσύνη μάς φυλάγει από το να καυχηθούμε για την αύριο. Μας φυλάγει, επίσης, από άσκοπη στενοχωρία, όπως όταν έχωμε κατά νουν να λάβωμε την πιο εξέχουσα θέσι σ’ ένα γεύμα και κατόπιν να χρειασθή να την παραχωρήσουμε σ’ έναν πιο διακεκριμένον από μας.​—Λουκ. 14:8-10.

Αληθινά «η σοφία είναι μετά των ταπεινών», ο δε λόγος του Θεού μάς δίνει πολλές συμβουλές περί μετριοφροσύνης. Η μετριοφροσύνη μάς κάνει καταλλήλους να χρησιμοποιηθούμε περισσότερο από τον Δημιουργό μας, επιφέρει καλύτερες σχέσεις με τον συνάνθρωπό μας, μας προφυλάσσει από τους πειρασμούς του Σατανά, του κόσμου και της σαρκός και μας βοηθεί ν’ αποφεύγωμε άσκοπες απογοητεύσεις, απάτες και στενοχώριες. Κάμετε λοιπόν φίλους με τη μετριοφροσύνη. Περιβληθήτε μετριοφροσύνη.