Είναι ο Πλανήτης Γη Καταδικασμένος σε Καταστροφή;
ΤΟ ΤΕΛΟΣ του 20ού αιώνα πλησιάζει και βρισκόμαστε στο κατώφλι του 21ου αιώνα. Σε αυτό το σκηνικό, ολοένα και περισσότερα άτομα τα οποία φυσιολογικά θα έδιναν λίγη ή καθόλου προσοχή σε προφητείες περί καταστροφής διερωτώνται αν πρόκειται σύντομα να συμβεί κάποιο γεγονός που θα έχει συγκλονιστική σημασία για τον κόσμο.
Ίσως έχετε προσέξει άρθρα τέτοιου περιεχομένου σε εφημερίδες και περιοδικά—ακόμη και ολόκληρα βιβλία πραγματεύονται αυτό το θέμα. Το ποιες θα είναι οι εξελίξεις με τις οποίες θα αρχίσει ο 21ος αιώνας είναι κάτι που πρέπει να περιμένουμε για να το δούμε. Μερικοί άνθρωποι επισημαίνουν ότι με το τέλος του έτους 2000 δεν πρόκειται παρά να αλλάξει απλώς ένα έτος (ή ένα λεπτό, από το 2000 στο 2001), κάτι που προφανώς δεν θα έχει μεγάλη σημασία. Για πολλούς, το μακροπρόθεσμο μέλλον του πλανήτη μας είναι αυτό που εμπνέει τη μεγαλύτερη ανησυχία.
Μια προφητεία η οποία απαντάται ολοένα και συχνότερα σήμερα είναι ότι κάποια στιγμή—είτε στο άμεσο είτε στο μακρινό μέλλον—ο ίδιος ο πλανήτης Γη είναι καταδικασμένος να καταστραφεί ολοσχερώς. Εξετάστε δύο μόνο από αυτές τις ζοφερές προβλέψεις.
Στο βιβλίο του Το Τέλος του Κόσμου—Η Επιστήμη και η Ηθική της Εξαφάνισης του Ανθρώπου (The End of the World—The Science and Ethics of Human Extinction), το οποίο εκδόθηκε το 1996, ο συγγραφέας και φιλόσοφος Τζον Λέσλι αναφέρει τρεις εκδοχές για το πώς θα μπορούσε να τερματιστεί η ζωή του ανθρώπου στη γη. Κατ’ αρχάς ρωτάει: «Θα μπορούσε ένας ολοκληρωτικός πυρηνικός πόλεμος να σημάνει το τέλος της ανθρώπινης φυλής;» Κατόπιν προσθέτει: «Ένα πιο πιθανό σενάριο . . . θα ήταν η εξαφάνιση εξαιτίας των συνεπειών της ακτινοβολίας: καρκίνος, εξασθένηση του ανοσοποιητικού συστήματος με αποτέλεσμα την έξαρση των λοιμωδών νοσημάτων, ή πολλά γενετικά ελαττώματα. Επίσης, θα ήταν δυνατόν να πεθάνουν μικροοργανισμοί που είναι σημαντικοί για την οικολογική ισορροπία». Μια τρίτη εκδοχή που παρουσιάζει ο κ. Λέσλι είναι ότι η γη θα μπορούσε να χτυπηθεί από κάποιον κομήτη ή κάποιον αστεροειδή: «Όσον αφορά τους κομήτες και τους αστεροειδείς που η τροχιά τους είναι τέτοια ώστε θα μπορούσαν κάποια μέρα να χτυπήσουν τη Γη, φαίνεται ότι υπάρχουν περίπου δύο χιλιάδες με διάμετρο από ένα ως δέκα χιλιόμετρα. Υπάρχει επίσης ένας πολύ μικρότερος αριθμός (ο υπολογισμός τους θα ήταν απλή εικασία) ακόμη μεγαλύτερων και ένας πολύ μεγαλύτερος αριθμός μικρότερων».
Μια Παραστατική Περιγραφή της «Συντέλειας του Κόσμου»
Ή προσέξτε τα λόγια ενός άλλου επιστήμονα, του Πολ Ντέιβις, καθηγητή στο Πανεπιστήμιο της Αδελαΐδας στην Αυστραλία. Η εφημερίδα Ουάσινγκτον Τάιμς (Washington Times) τον περιέγραψε ως «τον καλύτερο επιστημονικό συγγραφέα σε όλη την υφήλιο». Το 1994 εξέδωσε το βιβλίο Τα Τελευταία Τρία Λεπτά, το οποίο έχει χαρακτηριστεί «το υπόδειγμα όλων των βιβλίων που μιλούν για τη συντέλεια του κόσμου». Το πρώτο κεφάλαιο αυτού του βιβλίου ονομάζεται «Η Συντέλεια του Κόσμου» και περιγράφει ένα υποθετικό σενάριο σχετικά με το τι θα μπορούσε να συμβεί αν κάποιος κομήτης συγκρουόταν με τον πλανήτη Γη. Διαβάστε μέρος αυτής της ανατριχιαστικής περιγραφής:
«Ο πλανήτης συγκλονίζεται σαν να γίνονται δέκα χιλιάδες σεισμοί ταυτόχρονα. Ένα ωστικό κύμα αέρα σαρώνει την επιφάνεια της υδρογείου, ισοπεδώνοντας όλα τα οικοδομήματα και διαλύοντας τα πάντα στο πέρασμά του. Το έδαφος γύρω από το σημείο της σύγκρουσης ανυψώνεται σχηματίζοντας έναν κύκλο ρευστών βουνών, ύψους πολλών χιλιομέτρων, και μ’ αυτό τον τρόπο αποκαλύπτονται τα έγκατα της Γης, ένας κρατήρας διαμέτρου [εκατόν εξήντα] χιλιομέτρων. . . . Θραύσματα βράχων που έχουν κονιορτοποιηθεί απλώνονται στην ατμόσφαιρα και κρύβουν τον Ήλιο σε ολόκληρο τον πλανήτη. Τώρα πια το ηλιακό φως έχει αντικατασταθεί από τη δυσοίωνη και τρεμάμενη λάμψη δισεκατομμυρίων μετέωρων συντριμμάτων, που η καυστική τους θερμότητα πυρώνει το έδαφος, καθώς τα πετρώματα που εκτοξεύτηκαν στο Διάστημα βυθίζονται ξανά στην ατμόσφαιρα».
Ο καθηγητής Ντέιβις στη συνέχεια συνδέει αυτό το υποθετικό σενάριο με την πρόβλεψη ότι ο κομήτης Σουίφτ-Τατλ θα χτυπούσε τη γη. Προσθέτει την προειδοποίηση ότι, αν και ένα τέτοιο γεγονός δεν είναι πιθανό να συμβεί στο εγγύς μέλλον, κατά την άποψή του «αργά ή γρήγορα ο Swift-Tuttle [Σουίφτ-Τατλ], ή κάποιο άλλο παρόμοιο αντικείμενο, θα χτυπήσει τη Γη». Το συμπέρασμά του βασίζεται σε υπολογισμούς οι οποίοι δείχνουν ότι υπάρχουν 10.000 αντικείμενα με διάμετρο μισού χιλιομέτρου ή και μεγαλύτερη τα οποία κινούνται σε τροχιές που τέμνουν την τροχιά της Γης.
Πιστεύετε ότι ένα τέτοιο φρικτό ενδεχόμενο είναι πραγματικό; Ένας εκπληκτικός αριθμός ανθρώπων το πιστεύουν αυτό. Αλλά διώχνουν κάθε ανησυχία βεβαιώνοντας τον εαυτό τους ότι αυτό δεν θα συμβεί στη δική τους εποχή. Γιατί, όμως, θα πρέπει οπωσδήποτε να καταστραφεί ο πλανήτης Γη—είτε σύντομα είτε έπειτα από χιλιετίες; Ασφαλώς, δεν είναι αυτή καθαυτή η γη η βασική πηγή των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι κάτοικοί της, άνθρωποι και ζώα. Αντιθέτως, ο ίδιος ο άνθρωπος δεν είναι εκείνος που ευθύνεται για τα περισσότερα από τα προβλήματα αυτού του 20ού αιώνα, περιλαμβανομένου και του ενδεχόμενου μιας ολοσχερούς “καταστροφής της γης”;—Αποκάλυψη 11:18.
Η Κακή Διαχείριση που Ασκεί ο Άνθρωπος Αντιστρέφεται
Τι θα λεχθεί για την πιθανότερη εκδοχή, δηλαδή ότι ο ίδιος ο άνθρωπος θα μπορούσε να καταστρέψει πλήρως τη γη εξαιτίας της κακής διαχείρισης που ασκεί καθώς και της απληστίας του; Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι κάποια μέρη της γης έχουν ήδη υποστεί μεγάλη καταστροφή εξαιτίας της υπερβολικής αποψίλωσης των δασών, της ανεξέλεγκτης μόλυνσης της ατμόσφαιρας και της ρύπανσης των υδάτινων οδών. Οι συγγραφείς Μπάρμπαρα Γουόρντ και Ρενέ Ντιμπό το συνόψισαν κατάλληλα αυτό πριν από 25 χρόνια περίπου στο βιβλίο τους Η Γη Είναι Μόνο Μία (Only One Earth): «Οι τρεις ευρύτερες περιοχές μόλυνσης τις οποίες πρέπει να εξετάσουμε—αέρας, νερό και χώμα—αποτελούν, ασφαλώς, τα τρία βασικά συστατικά στοιχεία της ζωής στον πλανήτη μας». Και σε γενικές γραμμές η κατάσταση δεν έχει αλλάξει προς το καλύτερο από τότε, έτσι δεν είναι;
Αναλογιζόμενοι το ενδεχόμενο που υπάρχει να καταστρέψει ο άνθρωπος τη γη εξαιτίας της δικής του απερισκεψίας, μπορούμε να πάρουμε θάρρος εξετάζοντας τις θαυμάσιες δυνάμεις αποκατάστασης και ανανέωσης που διαθέτει ο πλανήτης Γη. Περιγράφοντας αυτή την εκπληκτική ικανότητα ανάρρωσης, ο Ρενέ Ντιμπό κάνει τις εξής ενθαρρυντικές παρατηρήσεις σε ένα άλλο βιβλίο, με τίτλο Η Προσαρμοστικότητα των Οικοσυστημάτων (The Resilience of Ecosystems):
«Πολλοί φοβούνται ότι οι άνθρωποι άργησαν να συνειδητοποιήσουν την υποβάθμιση του περιβάλλοντος, επειδή μεγάλο μέρος της βλάβης που έχουν ήδη υποστεί τα οικοσυστήματα δεν είναι αναστρέψιμο. Κατά τη γνώμη μου, αυτή η απαισιοδοξία είναι αδικαιολόγητη επειδή τα οικοσυστήματα έχουν τεράστιες δυνατότητες ανάρρωσης από τραυματικές εμπειρίες.
»Τα οικοσυστήματα διαθέτουν πολλούς μηχανισμούς αυτοθεραπείας. . . . Αυτοί βοηθούν τα οικοσυστήματα να καταπολεμούν τις συνέπειες των διαταραχών απλώς και μόνο επαναφέροντας προοδευτικά την αρχική κατάσταση οικολογικής ισορροπίας».
Είναι Εφικτό
Ένα εξέχον παράδειγμα σε σχέση με αυτό τα τελευταία χρόνια είναι ο σταδιακός καθαρισμός του φημισμένου ποταμού Τάμεση του Λονδίνου. Το βιβλίο Ο Τάμεσης Μεταμορφώνεται (The Thames Transformed), των Τζέφρι Χάρισον και Πίτερ Γκραντ, περιγράφει τεκμηριωμένα αυτό το αξιοθαύμαστο επίτευγμα το οποίο καταδεικνύει τι μπορεί να συμβεί όταν οι άνθρωποι συνεργάζονται για το κοινό καλό. Ο Δούκας του Εδιμβούργου έγραψε προλογίζοντας το βιβλίο: «Επιτέλους, εδώ έχουμε το χρονικό μιας επιτυχίας που είναι τόσο μεγάλη ώστε αξίζει να δημοσιευτεί έστω και με τον κίνδυνο να ενθαρρύνει κάποιους να συμπεράνουν ότι τα προβλήματα της διατήρησης του περιβάλλοντος δεν είναι στ’ αλήθεια τόσο σοβαρά όσο τους έκαναν να πιστέψουν. . . . Όλοι μπορούν να πάρουν θάρρος από αυτό που επιτεύχθηκε στον Τάμεση. Τα ευχάριστα νέα είναι ότι πρόκειται για κάτι εφικτό και ότι και τα δικά τους σχέδια μπορούν να ευοδωθούν».
Στο κεφάλαιο «Ο Μεγάλος Καθαρισμός», ο Χάρισον και ο Γκραντ γράφουν με ενθουσιασμό για τα όσα έχουν γίνει τα τελευταία 50 χρόνια: «Για πρώτη φορά στον κόσμο, ένας πολύ μολυσμένος και βιομηχανοποιημένος ποταμός έχει αποκατασταθεί σε τέτοιο βαθμό ώστε τα υδρόβια πουλιά και τα ψάρια έχουν επιστρέψει σε αφθονία. Το γεγονός ότι μια τέτοια μεταμόρφωση έλαβε χώρα τόσο γρήγορα, παρ’ όλο που η κατάσταση φαινόταν στην αρχή απελπιστική, εμψυχώνει ακόμη και τους πιο απαισιόδοξους οπαδούς της διατήρησης της άγριας ζωής».
Κατόπιν περιγράφουν τη μεταμόρφωση: «Η κατάσταση του ποταμού επιδεινωνόταν σταθερά στο πέρασμα των ετών, αλλά η χαριστική, ίσως, βολή δόθηκε στη διάρκεια του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου όταν υπέστησαν ζημιές ή καταστράφηκαν μεγάλα αποχετευτικά έργα και υπόνομοι. Στις δεκαετίες του 1940 και του 1950, η κατάσταση του Τάμεση ήταν χειρότερη από κάθε άλλη φορά. Ο ποταμός ήταν λίγο καλύτερος από έναν ανοιχτό υπόνομο· το νερό ήταν μαύρο, δεν είχε καθόλου οξυγόνο και, στη διάρκεια των καλοκαιρινών μηνών, η δυσοσμία του Τάμεση γινόταν αντιληπτή από πολύ μακριά. . . . Τελικά, τα ψάρια που κάποτε ήταν άφθονα εξαφανίστηκαν, εκτός από ελάχιστα χέλια τα οποία μπόρεσαν να επιβιώσουν λόγω της ικανότητας που έχουν να αναπνέουν αέρα απευθείας από την επιφάνεια. Ο πληθυσμός των πουλιών στα τμήματα του ποταμού που βρίσκονται στις κατοικημένες περιοχές μεταξύ Λονδίνου και Γούλγουιτς μειώθηκε σε μια χούφτα πρασινοκεφαλόπαπιες και βουβόκυκνους, που μάλιστα όφειλαν την ύπαρξή τους σε σκόρπιους σπόρους σιτηρών κατά μήκος του ποταμού και όχι σε φυσιολογική διατροφή. . . . Ποιος θα μπορούσε να πιστέψει τότε ότι σε λίγο θα λάβαινε χώρα μια ριζική αλλαγή; Μέσα σε δέκα χρόνια τα ίδια εκείνα τμήματα του ποταμού επρόκειτο να μεταμορφωθούν από τόπο στον οποίο δεν υπήρχαν καθόλου πτηνά σε καταφύγιο πολλών ειδών υδρόβιων πουλιών, περιλαμβανομένου και ενός πλήθους από 10.000 αγριοπούλια και 12.000 καλοβάμονα πουλιά που διαχειμάζουν εκεί».
Ασφαλώς, αυτή η περιγραφή αφορά μία μόνο μεταμόρφωση που συνέβη σε κάποια μικρή γωνιά της υδρογείου. Εντούτοις, μπορούμε να αντλήσουμε μαθήματα από αυτό το παράδειγμα. Μας δείχνει ότι ο πλανήτης Γη δεν πρέπει κατ’ ανάγκη να θεωρείται καταδικασμένος σε καταστροφή εξαιτίας της κακής διαχείρισης, της απληστίας και της επιπολαιότητας του ανθρώπου. Η κατάλληλη εκπαίδευση και η συντονισμένη προσπάθεια για το κοινό καλό της ανθρωπότητας μπορούν να βοηθήσουν τη γη να αντιστρέψει ακόμη και εκτεταμένες βλάβες της οικολογίας, του περιβάλλοντος και του εδάφους της. Αλλά τι θα λεχθεί για το ενδεχόμενο της καταστροφής από εξωτερικές δυνάμεις, όπως λόγου χάρη από κάποιον περιφερόμενο κομήτη ή αστεροειδή;
Το επόμενο άρθρο περιέχει το κλειδί για την ανεύρεση ικανοποιητικής απάντησης σε μια τόσο περίπλοκη ερώτηση.
[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 5]
Η εκπαίδευση και η συντονισμένη προσπάθεια μπορούν να βοηθήσουν τη γη να αντιστρέψει ακόμη και εκτεταμένες βλάβες της