Τοπικοί Πολιτισμοί και Χριστιανικές Αρχές—Εναρμονίζονται Μεταξύ Τους;

Ο ΣΤΙΒΕΝ, ένας Μάρτυρας από τη Βόρεια Ευρώπη, διορίστηκε ιεραπόστολος σε μια αφρικανική χώρα. Καθώς περπατούσε στο δρόμο μαζί με κάποιον τοπικό αδελφό, έμεινε έκπληκτος όταν ο αδελφός τού έπιασε το χέρι.

Η σκέψη τού να περπατάει σε κάποιον πολυσύχναστο δρόμο πιασμένος χέρι-χέρι με έναν άλλον άντρα ήταν συγκλονιστική για τον Στίβεν. Στο δικό του πολιτισμό μια τέτοια συνήθεια συνδέεται με την ομοφυλοφιλία. (Ρωμαίους 1:27) Εντούτοις, για τον Αφρικανό αδελφό, το κράτημα των χεριών ήταν απλώς μια φιλική χειρονομία. Η απόρριψη του χεριού θα σήμαινε απόρριψη της φιλίας.

Γιατί θα πρέπει να μας απασχολούν οι πολιτιστικές διαφορές; Πρώτα απ’ όλα επειδή ο λαός του Ιεχωβά ενδιαφέρεται ζωηρά για την εκπλήρωση της θεόδοτης αποστολής που έχει αναλάβει να “κάνει μαθητές από όλα τα έθνη”. (Ματθαίος 28:19) Για να επιτελέσουν αυτό το καθήκον, μερικοί έχουν υποκινηθεί να υπηρετήσουν εκεί όπου η ανάγκη για διακόνους είναι μεγαλύτερη. Για να επιτύχουν στο νέο περιβάλλον τους, πρέπει να κατανοήσουν τους διαφορετικούς πολιτισμούς με τους οποίους έρχονται σε επαφή και να προσαρμοστούν σε αυτούς. Τότε θα είναι σε θέση να εργάζονται αρμονικά με τους αδελφούς και τις αδελφές τους, ενώ παράλληλα θα είναι πιο αποτελεσματικοί στη δημόσια διακονία.

Επιπλέον, σε αυτόν τον ταραγμένο κόσμο, πολλοί άνθρωποι έχουν φύγει για πολιτικούς ή οικονομικούς λόγους από τις πατρίδες τους, οι οποίες μαστίζονται από προβλήματα, και έχουν εγκατασταθεί σε άλλες χώρες. Έτσι, είναι πολύ πιθανό να διαπιστώσουμε ότι, καθώς κηρύττουμε σε αυτούς τους καινούριους «πλησίον», ερχόμαστε αντιμέτωποι με καινούρια έθιμα. (Ματθαίος 22:39) Η αρχική μας επαφή με διαφορετικές συνήθειες μπορεί να μας δημιουργήσει κάποια σύγχυση όσον αφορά τα καινούρια έθιμα.

Τομείς που Είναι Ξεκάθαροι

Οι συνήθειες συμπεριφοράς είναι συνυφασμένες με το οικοδόμημα της ανθρώπινης κοινωνίας. Επομένως, πόσο ανώφελο θα ήταν να γίνουμε “πάρα πολύ δίκαιοι” και να διερευνούμε το κάθε ασήμαντο έθιμο για να κρίνουμε αν εναρμονίζεται με τις Γραφικές αρχές!—Εκκλησιαστής 7:16.

Από την άλλη μεριά, είναι αναγκαίο να εντοπίζουμε τα τοπικά έθιμα τα οποία παραβιάζουν σαφώς τις θεϊκές αρχές. Γενικά, όμως, αυτό δεν είναι δύσκολο, εφόσον έχουμε διαθέσιμο το Λόγο του Θεού «για τακτοποίηση ζητημάτων». (2 Τιμόθεο 3:16) Λόγου χάρη, σε μερικές χώρες συνηθίζεται να έχει κάποιος πολλές συζύγους, αλλά για τους αληθινούς Χριστιανούς ο Γραφικός κανόνας είναι ότι ο άντρας θα πρέπει να έχει μόνο μία σύζυγο εν ζωή.—Γένεση 2:24· 1 Τιμόθεο 3:2.

Παρόμοια, ορισμένα επικήδεια έθιμα που έχουν σκοπό να κρατούν μακριά τα πονηρά πνεύματα ή τα οποία βασίζονται στην πίστη σε μια αθάνατη ψυχή δεν θα ήταν αποδεκτά για κάποιον αληθινό Χριστιανό. Μερικοί άνθρωποι καίνε λιβάνι ή προσεύχονται στον νεκρό, για να διώξουν τα πονηρά πνεύματα. Άλλοι κάνουν ολονυχτίες ή ακόμη και μια δεύτερη ταφή με σκοπό να βοηθήσουν τον εκλιπόντα να προετοιμαστεί για τη ζωή «στον άλλον κόσμο». Εντούτοις, η Αγία Γραφή διδάσκει πως, όταν ένα άτομο πεθαίνει, “δεν γνωρίζει τίποτα απολύτως” και επομένως δεν μπορεί ούτε να ωφελήσει ούτε να βλάψει κάποιον.—Εκκλησιαστής 9:5· Ψαλμός 146:4.

Ασφαλώς, υπάρχουν πολλά έθιμα που εναρμονίζονται με το Λόγο του Θεού. Πόσο αναζωογονητικό είναι να ερχόμαστε σε επαφή με πολιτισμούς όπου εξακολουθεί να ακμάζει το πνεύμα της φιλοξενίας, όπου το έθιμο απαιτεί να χαιρετάει κανείς ένθερμα ακόμη και έναν ξένο και, όταν είναι αναγκαίο, να του ανοίγει διάπλατα το σπίτι του! Όταν δέχεστε τέτοια μεταχείριση εσείς προσωπικά, δεν υποκινείστε να μιμηθείτε αυτό το παράδειγμα; Αν το κάνετε αυτό, τότε ασφαλώς η Χριστιανική σας προσωπικότητα θα βελτιωθεί.—Εβραίους 13:1, 2.

Ποιος από εμάς θέλει να τον κάνουν οι άλλοι να περιμένει; Σε μερικές χώρες αυτό συμβαίνει σπάνια, επειδή η συνέπεια θεωρείται σημαντική. Η Αγία Γραφή μάς λέει ότι ο Ιεχωβά είναι Θεός τάξης. (1 Κορινθίους 14:33) Γι’ αυτόν το λόγο, έχει ορίσει «την ημέρα και την ώρα» κατά την οποία θα τερματίσει την πονηρία, και μας διαβεβαιώνει ότι αυτό το γεγονός «δεν θα αργήσει». (Ματθαίος 24:36· Αββακούμ 2:3) Οι πολιτισμοί που προάγουν σε λογικό βαθμό τη συνέπεια μάς βοηθούν να είμαστε εύτακτοι και να δείχνουμε κατάλληλο σεβασμό για τους άλλους ανθρώπους και για το χρόνο τους, πράγμα που ασφαλώς βρίσκεται σε αρμονία με τις Γραφικές αρχές.—1 Κορινθίους 14:40· Φιλιππησίους 2:4.

Τι θα Λεχθεί για τα Αβλαβή Έθιμα;

Ενώ μερικά έθιμα εναρμονίζονται σαφώς με το Χριστιανικό τρόπο ζωής, δεν συμβαίνει το ίδιο με άλλα. Τι θα λεχθεί, όμως, για τα έθιμα εκείνα που δεν μπορούν να χαρακτηριστούν ούτε καλά ούτε κακά; Πολλά έθιμα είναι αβλαβή, ακίνδυνα, και η στάση μας απέναντί τους μπορεί να φανερώσει την πνευματική μας ισορροπία.

Λόγου χάρη, υπάρχουν πολλά είδη χαιρετισμών—η χειραψία, η υπόκλιση, το φίλημα, ακόμη και το αγκάλιασμα. Παρόμοια, υπάρχει τεράστια ποικιλία από έθιμα τα οποία διέπουν τους τρόπους μας στο τραπέζι. Σε μερικά μέρη οι άνθρωποι τρώνε από ένα κοινό πιάτο. Σε ορισμένες χώρες, το ρέψιμο είναι μια αποδεκτή—ακόμη και επιθυμητή—έκφραση εκτίμησης, ενώ σε άλλες είναι απαράδεκτο και θα θεωρούνταν το άκρον άωτον των κακών τρόπων.

Αντί να καθορίσετε ποιο από αυτά τα ουδέτερα έθιμα αρέσει σε εσάς προσωπικά και ποιο όχι, συγκεντρώστε την προσοχή σας στο να αποκτήσετε τη σωστή άποψη σε σχέση με αυτά. Η διαχρονική συμβουλή της Αγίας Γραφής συστήνει να μην κάνουμε “τίποτα από φιλόνικη διάθεση ή από εγωισμό, αλλά με ταπεινοφροσύνη να θεωρούμε τους άλλους ανώτερους από εμάς”. (Φιλιππησίους 2:3) Παρόμοια, η Έλεανορ Μποΐκιν, στο βιβλίο της Περάστε Παρακαλώ—Ένα Βιβλίο Καλών Τρόπων (This Way, Please—A Book of Manners), λέει: «Το πρώτο πράγμα που χρειάζεστε είναι η καλή καρδιά».

Αυτή η ταπεινή προσέγγιση θα μας εμποδίζει να υποτιμούμε τα έθιμα των άλλων. Θα μας υποκινεί να προσπαθούμε να μαθαίνουμε πώς ζουν οι άλλοι άνθρωποι, να συμμετέχουμε στα έθιμά τους και να γευόμαστε τις τροφές τους αντί να διστάζουμε ή να βλέπουμε με καχυποψία οτιδήποτε φαίνεται διαφορετικό. Με το να έχουμε ανοιχτό μυαλό και να είμαστε πρόθυμοι να δοκιμάζουμε νέους τρόπους, δίνουμε τιμή στον οικοδεσπότη μας ή στους συνανθρώπους μας που είναι ξένοι. Επίσης ωφελούμε τον εαυτό μας καθώς “πλαταίνουμε” την καρδιά μας και τους ορίζοντές μας.—2 Κορινθίους 6:13.

Αν το Έθιμο Παρεμποδίζει την Πνευματική Πρόοδο

Τι μπορούμε να κάνουμε αν έρθουμε αντιμέτωποι με κάποια έθιμα τα οποία δεν είναι μεν αντιγραφικά, αλλά δεν συμβάλλουν σε πνευματική πρόοδο; Λόγου χάρη, σε μερικές χώρες οι άνθρωποι ίσως έχουν σε μεγάλο βαθμό την τάση να είναι αναβλητικοί. Αυτή η ανέμελη άποψη για τη ζωή μπορεί να μειώνει το στρες, αλλά το πιθανό είναι ότι θα καταστήσει δυσκολότερο για εμάς το να επιτελέσουμε τη διακονία μας “πλήρως”.—2 Τιμόθεο 4:5.

Πώς μπορούμε να ενθαρρύνουμε άλλους να αποφεύγουν να αναβάλλουν τα σπουδαία πράγματα για «αύριο»; Να θυμάστε ότι «το πρώτο πράγμα που χρειάζεστε είναι η καλή καρδιά». Υποκινούμενοι από αγάπη, μπορούμε να δίνουμε το παράδειγμα και κατόπιν να εξηγούμε με καλοσύνη τα οφέλη που προκύπτουν όταν δεν αφήνουμε για αύριο αυτό που θα πρέπει να γίνει σήμερα. (Εκκλησιαστής 11:4) Παράλληλα, πρέπει να προσέχουμε ώστε να μη θυσιάζουμε την αμοιβαία εμπιστοσύνη χάρη της παραγωγικότητας. Αν οι εισηγήσεις μας δεν γίνονται αμέσως δεκτές από τους άλλους, δεν θα πρέπει να τους καταδυναστεύουμε ή να εκτονώνουμε την απογοήτευσή μας πάνω τους. Η αγάπη θα πρέπει πάντα να προηγείται της αποδοτικότητας.—1 Πέτρου 4:8· 5:3.

Να Λαβαίνετε Υπόψη το Τοπικό Αίσθημα

Χρειάζεται να είμαστε βέβαιοι ότι οποιαδήποτε εισήγηση κάνουμε είναι βάσιμη και όχι απλώς μια προσπάθεια να επιβάλουμε τις προσωπικές μας προτιμήσεις. Οι τρόποι αμφίεσης, παραδείγματος χάρη, ποικίλλουν πολύ. Σε πολλές περιοχές ο άντρας που κηρύττει τα καλά νέα είναι κατάλληλο να φοράει γραβάτα, αλλά σε μερικές τροπικές περιοχές αυτό μπορεί να θεωρηθεί υπερβολικά επίσημο. Συχνά, ένας καθοδηγητικός παράγοντας είναι το να ληφθεί υπόψη το τοπικό αίσθημα όσον αφορά το ποια θεωρείται κατάλληλη αμφίεση για έναν επαγγελματία που έρχεται σε επαφή με το κοινό. Η «σωφροσύνη» είναι ζωτική όταν ασχολούμαστε με το λεπτό ζήτημα της αμφίεσης.—1 Τιμόθεο 2:9, 10.

Τι πρέπει να γίνει αν κάποιο έθιμο δεν μας είναι ευχάριστο; Θα πρέπει αυτόματα να το απορρίψουμε; Όχι απαραίτητα. Η συνήθεια τού να πιάνονται οι άντρες χέρι-χέρι, όπως προαναφέρθηκε, ήταν εντελώς αποδεκτή σε εκείνη τη συγκεκριμένη αφρικανική περιοχή. Όταν ο ιεραπόστολος παρατήρησε ότι και άλλοι άντρες περπατούσαν πιασμένοι χέρι-χέρι, αισθάνθηκε πιο άνετα.

Ο απόστολος Παύλος, στη διάρκεια των εκτεταμένων ιεραποστολικών του ταξιδιών, επισκέφτηκε εκκλησίες των οποίων τα μέλη είχαν ποικιλόμορφη προέλευση. Αναμφίβολα, συχνά υπήρχαν πολιτιστικές διαφορές. Έτσι, ο Παύλος προσαρμοζόταν σε όποια έθιμα μπορούσε να προσαρμοστεί, ενώ παράλληλα προσκολλούνταν σταθερά στις Γραφικές αρχές. «Έγινα τα πάντα σε ανθρώπους κάθε είδους», είπε, «για να σώσω με κάθε τρόπο μερικούς».—1 Κορινθίους 9:22, 23· Πράξεις 16:3.

Κάποιες κατάλληλες ερωτήσεις μπορεί να μας βοηθήσουν να αποφασίσουμε πώς θα πρέπει να αντιδρούμε σε καινούρια έθιμα. Αν αποδεχτούμε ένα συγκεκριμένο έθιμο—ή αρνηθούμε να το κάνουμε αυτό—τι εντύπωση δίνουμε στους παρατηρητές; Θα ελκυστούν στο άγγελμα της Βασιλείας καθώς μπορούν να διακρίνουν ότι προσπαθούμε να ενταχθούμε στον πολιτισμό τους; Από την άλλη μεριά, αν αποδεχτούμε ένα τοπικό έθιμο, θα μπορούσε μήπως “να δοθεί μομφή στη διακονία μας”;—2 Κορινθίους 6:3.

Αν θέλουμε να γίνουμε «τα πάντα σε ανθρώπους κάθε είδους», ίσως χρειάζεται να αλλάξουμε μερικές βαθιά ριζωμένες απόψεις όσον αφορά το τι είναι κατάλληλο και τι δεν είναι. Συχνά, ο «σωστός» και ο «εσφαλμένος» τρόπος για να γίνει κάτι εξαρτάται απλώς και μόνο από το πού ζούμε. Έτσι, σε μια χώρα το να είναι οι άντρες πιασμένοι χέρι-χέρι αποτελεί εκδήλωση φιλίας, ενώ σε πολλές άλλες ασφαλώς θα δυσφημούσε το άγγελμα της Βασιλείας.

Εντούτοις, υπάρχουν και άλλα έθιμα τα οποία είναι αποδεκτά σε διάφορες περιοχές και ίσως μάλιστα είναι κατάλληλα για τους Χριστιανούς· ωστόσο πρέπει να είμαστε προσεκτικοί.

Προσέξτε να Μην Περάσετε τη Διαχωριστική Γραμμή!

Ο Ιησούς Χριστός είπε ότι, μολονότι οι μαθητές του δεν ήταν δυνατόν να παρθούν από τον κόσμο, εντούτοις έπρεπε να συνεχίσουν να μην είναι «μέρος του κόσμου». (Ιωάννης 17:15, 16) Μερικές φορές, όμως, δεν είναι εύκολο να εντοπίσει κάποιος τη διαχωριστική γραμμή ανάμεσα σε αυτό που αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του κόσμου του Σατανά και σε αυτό που είναι απλώς τοπική συνήθεια συμπεριφοράς. Η μουσική και ο χορός, λόγου χάρη, διαποτίζουν σχεδόν κάθε πολιτισμό, αν και σε μερικές χώρες έχουν μεγαλύτερη σπουδαιότητα.

Ίσως καταλήγουμε εύκολα σε συμπεράσματα—βασιζόμενοι περισσότερο στο παρελθόν μας παρά σε ισχυρούς Γραφικούς λόγους. Ο Άλεξ, ένας Γερμανός αδελφός, έλαβε κάποιο διορισμό στην Ισπανία. Στο προηγούμενο περιβάλλον του, ο χορός δεν ήταν πολύ δημοφιλής, αλλά στην Ισπανία αποτελεί μέρος του πολιτισμού. Όταν είδε πρώτη φορά έναν αδελφό και μια αδελφή να χορεύουν ένα ζωηρό τοπικό χορό, ένιωσε αμήχανα. Μήπως αυτός ο χορός ήταν εσφαλμένος ή ίσως κοσμικός; Μήπως θα υποβάθμιζε τα πρότυπά του αν αποδεχόταν αυτό το έθιμο; Ο Άλεξ έμαθε ότι, αν και η ισπανική μουσική και ο χορός διέφεραν, δεν υπήρχε λόγος να συμπεράνει πως οι Ισπανοί αδελφοί και αδελφές του υποβάθμιζαν τα Χριστιανικά πρότυπα. Η αμηχανία του οφειλόταν στη διαφορά των πολιτισμών.

Ωστόσο, ο Εμίλιο, ένας αδελφός που απολαμβάνει τον παραδοσιακό ισπανικό χορό, αναγνωρίζει ότι υπάρχει κίνδυνος. «Παρατηρώ ότι πολλά είδη χορού απαιτούν να βρίσκεται το ζευγάρι σε πολύ στενή επαφή», εξηγεί. «Ως άγαμο άτομο, αντιλαμβάνομαι ότι αυτό μπορεί να επηρεάσει τα αισθήματα τουλάχιστον του ενός από τους δύο. Μερικές φορές, ο χορός μπορεί να χρησιμοποιηθεί από κάποιον ως δικαιολογία για να εκδηλώσει τα αισθήματά του σε ένα άλλο άτομο για το οποίο νιώθει έλξη. Το να βεβαιώνεται κάποιος ότι η μουσική είναι κατάλληλη και ότι η σωματική επαφή περιορίζεται στο ελάχιστο δυνατό μπορεί να χρησιμεύει ως προστασία. Εντούτοις, πρέπει να ομολογήσω πως, όταν κάποια ομάδα από νεαρούς άγαμους αδελφούς και αδελφές βγαίνουν έξω και χορεύουν μαζί, είναι πολύ δύσκολο να διατηρηθεί η ατμόσφαιρα θεοκρατική».

Ασφαλώς, δεν θα θέλαμε να χρησιμοποιούμε τις τοπικές συνήθειες ως δικαιολογία για να επιδιδόμαστε σε κοσμική συμπεριφορά. Το τραγούδι και ο χορός είχαν τη θέση τους στον ισραηλιτικό πολιτισμό, και όταν οι Ισραηλίτες απελευθερώθηκαν από την Αίγυπτο στην Ερυθρά Θάλασσα, ο εορτασμός τους περιλάμβανε και τραγούδι και χορό. (Έξοδος 15:1, 20) Εντούτοις, το δικό τους είδος μουσικής και χορού διέφερε από εκείνο του ειδωλολατρικού κόσμου που τους περιέβαλλε.

Δυστυχώς, ενώ περίμεναν να επιστρέψει ο Μωυσής από το Όρος Σινά, οι Ισραηλίτες καταλήφθηκαν από ανυπομονησία, έφτιαξαν ένα χρυσό μοσχάρι και, αφού έφαγαν και ήπιαν, «σηκώθηκαν να διασκεδάσουν». (Έξοδος 32:1-6) Όταν ο Μωυσής και ο Ιησούς του Ναυή άκουσαν τον ήχο των τραγουδιών τους, αναστατώθηκαν αμέσως. (Έξοδος 32:17, 18) Οι Ισραηλίτες είχαν περάσει εκείνη τη «διαχωριστική γραμμή», και τώρα το είδος των τραγουδιών και του χορού τους αντανακλούσε τον ειδωλολατρικό κόσμο που τους περιέβαλλε.

Παρόμοια και σήμερα, η μουσική και ο χορός μπορεί γενικά να είναι αποδεκτά στην περιοχή μας και ίσως να μην προσβάλλουν τη συνείδηση των άλλων. Αλλά όταν χαμηλώνουν τα φώτα, χρησιμοποιούνται φωτορυθμικά ή παίζεται μουσική με διαφορετικό ρυθμό, αυτό που προηγουμένως ήταν αποδεκτό μπορεί τώρα να αντανακλά το πνεύμα του κόσμου. «Απλώς, έτσι είναι ο πολιτισμός μας», θα μπορούσαμε να πούμε. Ο Ααρών χρησιμοποίησε παρόμοια δικαιολογία όταν συγκατένευσε με τις ειδωλολατρικές μορφές αναψυχής και λατρείας, περιγράφοντάς τες εσφαλμένα ως «γιορτή για τον Ιεχωβά». Αυτή η φτωχή δικαιολογία ήταν αβάσιμη. Μάλιστα, η διαγωγή τους θεωρήθηκε «αισχύνη μεταξύ των εναντιουμένων τους».—Έξοδος 32:5, 25.

Οι Τοπικές Συνήθειες Έχουν τη Θέση Τους

Τα εξωτικά έθιμα μπορεί αρχικά να μας ξαφνιάζουν, αλλά δεν είναι όλα κατ’ ανάγκη μη αποδεκτά. Αν έχουμε “τις δυνάμεις της αντίληψής μας γυμνασμένες”, μπορούμε να καθορίσουμε ποια έθιμα εναρμονίζονται με τις Χριστιανικές αρχές και ποια όχι. (Εβραίους 5:14) Όταν έχουμε μια καλή καρδιά, γεμάτη αγάπη για το συνάνθρωπό μας, τότε θα αντιδρούμε σωστά όταν ερχόμαστε σε επαφή με αβλαβή έθιμα.

Καθώς κηρύττουμε τα καλά νέα της Βασιλείας στους ανθρώπους του τοπικού μας τομέα ή σε άλλα μέρη στο εξωτερικό, η ισορροπημένη άποψη όσον αφορά την ποικιλομορφία των πολιτισμών θα μας καταστήσει ικανούς να γίνουμε “τα πάντα σε όλους τους ανθρώπους”. Και αναμφίβολα θα διαπιστώσουμε ότι, καθώς δεχόμαστε με ευχαρίστηση την ποικιλία των πολιτισμών, αυτό θα συμβάλλει στο να έχουμε μια πλούσια, ενδιαφέρουσα και συναρπαστική ζωή.

[Εικόνα στη σελίδα 20]

Οι Χριστιανικοί χαιρετισμοί μπορούν να εκφραστούν κατάλληλα με πολλούς τρόπους

[Εικόνα στη σελίδα 23]

Η ισορροπημένη άποψη όσον αφορά την ποικιλομορφία των πολιτισμών μπορεί να οδηγήσει σε μια πλούσια, ενδιαφέρουσα ζωή