Το Τίμημα της Υπερηφάνειας—Πόσο Υψηλό Είναι;

ΣΑΣ έτυχε ποτέ να προσπαθήσει κάποιος εσκεμμένα να σας κάνει να αισθανθείτε ασήμαντος; Ίσως ο διευθυντής σας, το αφεντικό σας, ο προϊστάμενός σας, ή ακόμη και κάποιος συγγενής σας, σας αντιμετώπισε υπεροπτικά και σας συμπεριφέρθηκε τελείως περιφρονητικά; Πώς αισθανθήκατε για αυτό το άτομο; Σας έλκυσε η προσωπικότητά του; Σίγουρα όχι! Γιατί; Επειδή η υπερηφάνεια δημιουργεί φραγμούς και καταπνίγει την επικοινωνία.

Η υπερηφάνεια κάνει κάποιον να υποβιβάζει όλους τους άλλους για να φαίνεται πάντα αυτός ανώτερος. Το άτομο που έχει τέτοια νοοτροπία σπάνια λέει καλή κουβέντα για τους άλλους. Προσθέτει πάντα ένα αρνητικό σχόλιο—«ναι, ίσως να είναι έτσι τα πράγματα, αλλά αυτός έχει αυτό το πρόβλημα ή εκείνο το ελάττωμα».

Στο βιβλίο Χρυσές Σκέψεις σε Ασημένια Λόγια (Thoughts of Gold in Words of Silver), η υπερηφάνεια περιγράφεται ως «φαυλότητα που νικάει πάντα. Κατατρώει τον άνθρωπο, αφήνοντάς του ελάχιστα αξιοθαύμαστα χαρακτηριστικά». Μήπως είναι περίεργο που κανείς δεν αισθάνεται άνετα κοντά σε ένα υπερήφανο άτομο; Στην πραγματικότητα, το τίμημα της υπερηφάνειας είναι πολλές φορές η έλλειψη πραγματικών φίλων. «Απεναντίας», συνεχίζει το ίδιο βιβλίο, «ο κόσμος αγαπάει τους ταπεινούς ανθρώπους—όχι τους ταπεινούς που είναι υπερήφανοι για την ταπεινοφροσύνη τους, αλλά τους πραγματικά ταπεινούς». Κατάλληλα, η Αγία Γραφή δηλώνει: «Η υπερηφάνεια του ανθρώπου θα ταπεινώση αυτόν, ο δε ταπεινόφρων θα αποκτήση τιμήν».—Παροιμίες 29:23, Αγία Γραφή, Ν. Λούβαρι-Α. Χαστούπη.

Ωστόσο, πέρα από τη φιλία των ανθρώπων ή την τιμή που μπορεί να κερδίσει κάποιος από αυτούς, πώς επηρεάζει η υπερηφάνεια τη σχέση ενός ατόμου με τον Θεό; Πώς βλέπει ο Θεός τούς υπερηφάνους, τους υπερόπτες και τους αυθάδεις; Υπερηφάνεια ή ταπεινοφροσύνη—έχει σημασία για αυτόν;

Ένα Μάθημα Ταπεινοφροσύνης

Ο θεόπνευστος παροιμιαστής δηλώνει: «Η υπερηφάνεια προηγείται της συντριβής και το υπεροπτικό πνεύμα της πτώσης. Καλύτερα να είναι κανείς ταπεινός στο πνεύμα μαζί με τους πράους παρά να μοιράζει λάφυρα μαζί με εκείνους που αυτοεξυψώνονται». (Παροιμίες 16:18, 19) Η σοφία αυτών των λόγων καταδεικνύεται πλήρως από την περίπτωση του Σύριου στρατηγού Νεεμάν, ο οποίος έζησε την εποχή του Ισραηλίτη προφήτη Ελισαιέ.

Ο Νεεμάν ήταν λεπρός. Αναζητώντας θεραπεία, πήγε ως τη Σαμάρεια πιστεύοντας ότι ο Ελισαιέ θα του παραχωρούσε προσωπική ακρόαση. Αντί για αυτό, ο προφήτης έστειλε στον Νεεμάν τον υπηρέτη του, ο οποίος του μετέφερε την οδηγία να λουστεί εφτά φορές στον Ιορδάνη Ποταμό. Ο Νεεμάν ενοχλήθηκε από τη μεταχείριση που του επιφυλάχτηκε και τη συμβουλή που του δόθηκε. Δεν μπορούσε να βγει ο προφήτης και να του μιλήσει προσωπικά αντί να στείλει έναν υπηρέτη; Εκτός αυτού, οποιοσδήποτε ποταμός της Συρίας σίγουρα άξιζε όσο και ο Ιορδάνης! Το πρόβλημά του ήταν η υπερηφάνεια. Το αποτέλεσμα; Ευτυχώς για αυτόν, υπερίσχυσε η συμβουλή που του δόθηκε και η οποία ήταν σοφότερη. «Κατέβηκε, λοιπόν, και βυθίστηκε στον Ιορδάνη εφτά φορές, σύμφωνα με το λόγο του ανθρώπου του αληθινού Θεού· και έπειτα από αυτό, η σάρκα του επανήλθε και έγινε σαν τη σάρκα μικρού παιδιού, και ο ίδιος καθαρίστηκε».—2 Βασιλέων 5:14.

Μερικές φορές λίγη ταπεινοφροσύνη αποφέρει πολλά οφέλη.

Το Τίμημα της Αλαζονείας

Ωστόσο, το τίμημα της υπερηφάνειας μπορεί να είναι πολύ υψηλότερο από το να χάσουμε απλώς κάποιο όφελος ή κέρδος. Υπάρχει ένας άλλος βαθμός υπερηφάνειας ο οποίος εμπεριέχεται στην έννοια της λέξης «ύβρις», που ορίζεται ως «υπερβολική υπερηφάνεια ή αυτοπεποίθηση η οποία καταλήγει συχνά σε τιμωρία». (Ένατο Νέο Κολεγιακό Λεξικό του Γουέμπστερ [Webster’s Ninth New Collegiate Dictionary]) Σύμφωνα με τον λόγιο της ελληνικής Γουίλιαμ Μπάρκλεϊ, «η ύβρις είναι ανάμεικτη υπερηφάνεια και σκληρότητα . . . , η αλαζονική περιφρόνηση που κάνει [κάποιον] να ποδοπατάει τις καρδιές των συνανθρώπων του».

Στην Αγία Γραφή υπάρχει ένα σαφές παράδειγμα αυτού του είδους υπερβολικής υπερηφάνειας. Πρόκειται για την περίπτωση του Ανούν, του βασιλιά του Αμμών. Το έντυπο Ενόραση στις Γραφές (στην αγγλική) εξηγεί: «Ο Δαβίδ, λόγω της στοργικής καλοσύνης που είχε εκδηλώσει ο Νάας προς αυτόν, έστειλε αγγελιοφόρους να παρηγορήσουν τον Ανούν για το θάνατο του πατέρα του. Αλλά ο Ανούν, αφού πείστηκε από τους άρχοντές του ότι αυτό ήταν απλώς ένα πρόσχημα που χρησιμοποίησε ο Δαβίδ για να κατασκοπεύσει την πόλη, ατίμασε τους υπηρέτες του Δαβίδ ξυρίζοντας τη μισή γενειάδα τους και κόβοντας το μισό από τα ενδύματά τους μέχρι τους γλουτούς τους, ενώ στη συνέχεια τους έδιωξε».a Σχετικά με αυτό το περιστατικό, ο Μπάρκλεϊ κάνει την εξής παρατήρηση: «Αυτή η μεταχείριση ήταν ύβρις. Ήταν συνδυασμός προσβολής, χυδαιότητας και δημόσιας ταπείνωσης».—2 Σαμουήλ 10:1-5.

Ναι, το υπερήφανο άτομο είναι ικανό να διαπράττει ύβρη, να προσβάλλει και να ταπεινώνει τους άλλους. Του αρέσει να τους πληγώνει με ψυχρό, απρόσωπο τρόπο και μετά διασκεδάζει με τη στενοχώρια και τον εξευτελισμό τους. Αλλά το να υποσκάπτει ή να καταστρέφει κανείς τον αυτοσεβασμό του άλλου είναι δίκοπο μαχαίρι. Το αποτέλεσμα είναι η απώλεια ενός φίλου και, πολύ πιθανόν, η δημιουργία ενός εχθρού.

Πώς μπορεί οποιοσδήποτε αληθινός Χριστιανός να εκδηλώνει τέτοια επιβλαβή υπερηφάνεια, εφόσον ο Κύριός του τον έχει προστάξει “να αγαπάει τον πλησίον του όπως τον εαυτό του”; (Ματθαίος 7:12· 22:39) Κάτι τέτοιο είναι τελείως αντίθετο με καθετί που αντιπροσωπεύουν ο Θεός και ο Χριστός. Γι’ αυτόν το λόγο, ο Μπάρκλεϊ κάνει την εξής σοβαρή παρατήρηση: «Η ύβρις είναι η υπερηφάνεια που κάνει κάποιον να αψηφά τον Θεό». Είναι η υπερηφάνεια που λέει: «Δεν υπάρχει Ιεχωβά». (Ψαλμός 14:1) Ή, σύμφωνα με τη σκέψη που εκφράζεται στο εδάφιο Ψαλμός 10:4: «Λόγω της υψηλοφροσύνης του, ο πονηρός δεν ερευνάει· όλες του οι σκέψεις είναι: “Δεν υπάρχει Θεός”». Τέτοιου είδους υπερηφάνεια, ή αλλιώς υπεροψία, αποξενώνει κάποιον, όχι μόνο από τους φίλους και τους συγγενείς του, αλλά και από τον Θεό. Τι τίμημα συνεπάγεται αυτή!

Μην Αφήνετε την Υπερηφάνεια να σας Διαβρώσει

Η υπερηφάνεια μπορεί να πάρει πολλά πρόσωπα—υπερηφάνεια που πηγάζει από τον εθνικισμό, από το ρατσισμό, από ταξικές διακρίσεις, από τη μόρφωση, τον πλούτο, το κύρος και τη δύναμη. Με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, η υπερηφάνεια μπορεί να εισχωρήσει μέσα σας εύκολα και να διαβρώσει την προσωπικότητά σας.

Πολλά άτομα έχουν μια επίφαση ταπεινοφροσύνης στις σχέσεις τους με ανωτέρους τους ή ακόμη και με όσους είναι σε ίση θέση με αυτούς. Αλλά τι συμβαίνει όταν το φαινομενικά ταπεινό άτομο βρεθεί σε θέση εξουσίας; Ξαφνικά, γίνεται τύραννος ο οποίος κάνει δύσκολη τη ζωή των υποτιθέμενων κατωτέρων του! Αυτό μπορεί να συμβαίνει σε μερικούς όταν βάζουν κάποια στολή ή όταν φορούν ένα σήμα που υποδηλώνει εξουσία. Ακόμη και κυβερνητικοί υπάλληλοι μπορεί να εκδηλώνουν υπερηφάνεια στις συναλλαγές τους με τους πολίτες, νομίζοντας ότι οι πολίτες είναι υποχρεωμένοι να υπηρετούν εκείνους, και όχι το αντίθετο! Η υπερηφάνεια μπορεί να σας κάνει σκληρούς, αναίσθητους· η ταπεινοφροσύνη μπορεί να σας κάνει καλοσυνάτους.

Ο Ιησούς θα μπορούσε να είναι υπερήφανος και σκληρός με τους μαθητές του. Ήταν τέλειος άνθρωπος, ο Γιος του Θεού, και σχετιζόταν με ατελείς, παρορμητικούς, αυθόρμητους ακολούθους. Και όμως, ποια πρόσκληση απηύθυνε σε εκείνους που τον άκουγαν; «Ελάτε σε εμένα, όλοι εσείς που μοχθείτε και είστε καταφορτωμένοι, και εγώ θα σας αναζωογονήσω. Βάλτε το ζυγό μου πάνω σας και μάθετε από εμένα, διότι είμαι πράος και ταπεινός στην καρδιά, και θα βρείτε αναζωογόνηση για τις ψυχές σας. Διότι ο ζυγός μου είναι καλός και το φορτίο μου είναι ελαφρό».—Ματθαίος 11:28-30.

Αγωνιζόμαστε εμείς πάντοτε να ακολουθούμε το παράδειγμα του Ιησού; Ή μήπως διαπιστώνουμε ότι είμαστε σκληροί, άκαμπτοι, τυραννικοί, ανελεήμονες, υπερήφανοι; Σαν τον Ιησού, να προσπαθείτε να αναζωογονείτε, όχι να καταπιέζετε. Να αντιστέκεστε στη διαβρωτική επίδραση της υπερηφάνειας.

Έχοντας υπόψη όλα τα παραπάνω, μήπως είναι εσφαλμένη κάθε υπερηφάνεια;

Ο Αυτοσεβασμός σε Αντίθεση με την Έπαρση

Υπερηφάνεια είναι επίσης ο «λογικός ή δικαιολογημένος αυτοσεβασμός». (Ένατο Νέο Κολεγιακό Λεξικό του Γουέμπστερ) Το να έχετε αυτοσεβασμό σημαίνει ότι σέβεστε τον εαυτό σας. Σημαίνει ότι σας ενδιαφέρει η γνώμη των άλλων για εσάς. Σας ενδιαφέρει η εμφάνισή σας και η υπόληψή σας. Η παροιμία «Δείξε μου το φίλο σου να σου πω ποιος είσαι» είναι σωστή. Αν προτιμάτε να συναναστρέφεστε ανθρώπους που είναι ατημέλητοι, οκνηροί, άξεστοι και βωμολόχοι, τότε θα γίνετε σαν και αυτούς. Θα σας μεταδώσουν τον τρόπο σκέψης τους και, όπως και αυτοί, δεν θα έχετε πια αυτοσεβασμό.

Φυσικά, υπάρχει και το άλλο άκρο—η υπερηφάνεια που οδηγεί στην έπαρση ή στη ματαιοδοξία. Οι γραμματείς και οι Φαρισαίοι των ημερών του Ιησού ήταν υπερήφανοι για τις παραδόσεις τους και την ακραία θρησκευτική τους εμφάνιση. Ο Ιησούς προειδοποίησε σχετικά με αυτούς: «Όλα τα έργα που κάνουν τα κάνουν για να τους βλέπουν οι άνθρωποι· διότι πλαταίνουν τις θήκες που περιέχουν περικοπές από τις γραφές, τις οποίες φορούν ως φυλαχτά, και μακραίνουν τα κρόσσια των ενδυμάτων τους [για να φαίνονται πιο ευλαβείς]. Τους αρέσει η πιο εξέχουσα θέση στα δείπνα και τα μπροστινά καθίσματα στις συναγωγές, και οι χαιρετισμοί στις αγορές και το να αποκαλούνται από τους ανθρώπους Ραββί».—Ματθαίος 23:5-7.

Επομένως, η κατάλληλη υπερηφάνεια είναι μια ισορροπημένη στάση. Να θυμάστε επίσης ότι ο Ιεχωβά βλέπει την καρδιά, όχι απλώς την εξωτερική εμφάνιση. (1 Σαμουήλ 16:7· Ιερεμίας 17:10) Η αυτοδικαίωση δεν ταυτίζεται με τη δικαιοσύνη του Θεού. Εντούτοις, το ερώτημα τώρα είναι: Πώς μπορούμε να καλλιεργούμε πραγματική ταπεινοφροσύνη ώστε να αποφύγουμε το υψηλό τίμημα της υπερηφάνειας;

[Υποσημείωση]

[Εικόνα στη σελίδα 4]

Λίγη ταπεινοφροσύνη απέφερε στον Νεεμάν πολλά οφέλη