Λατρεία του Βάαλ—Η Μάχη για τις Καρδιές των Ισραηλιτών

Επί χίλια χρόνια σχεδόν, μαινόταν μια μάχη για τις καρδιές των μελών του ισραηλιτικού έθνους. Ο δεισιδαιμονικός φόβος και οι σεξουαλικές τελετουργίες από τη μια πλευρά μάχονταν εναντίον της πίστης και της οσιότητας από την άλλη. Αυτή η πάλη ζωής και θανάτου έφερε τη λατρεία του Βάαλ αντιμέτωπη με τη λατρεία του Ιεχωβά.

ΘΑ ΠΡΟΣΚΟΛΛΟΥΝΤΑΝ πιστά το έθνος του Ισραήλ στον αληθινό Θεό που τους έβγαλε από την Αίγυπτο; (Έξοδος 20:2, 3) Ή θα προσχωρούσαν στο στρατόπεδο του Βάαλ, του προσφιλούς θεού της Χαναάν, ο οποίος υποσχόταν να κάνει τη γη εύφορη;

Αυτή η πνευματική μάχη, η οποία διεξάχθηκε πριν από χιλιάδες χρόνια, έχει σημασία για εμάς. Γιατί; «Αυτά», έγραψε ο απόστολος Παύλος, «γράφτηκαν για προειδοποίηση δική μας, στους οποίους έχουν φτάσει τα τέλη των συστημάτων πραγμάτων». (1 Κορινθίους 10:11) Η προειδοποίηση που κρύβει αυτή η ιστορική σύγκρουση θα αποκτήσει μεγαλύτερο νόημα αν καταλάβουμε ποιος ήταν ο Βάαλ και τι περιλάμβανε η λατρεία του.

Ποιος Ήταν ο Βάαλ;

Οι Ισραηλίτες ήρθαν σε επαφή με τον Βάαλ όταν έφτασαν στη Χαναάν, γύρω στο έτος 1473 Π.Κ.Χ. Διαπίστωσαν ότι οι Χαναναίοι λάτρευαν ένα πλήθος θεών οι οποίοι δεν ήταν ανόμοιοι με τους θεούς της Αιγύπτου, αν και είχαν διαφορετικά ονόματα καθώς και μερικά διαφορετικά χαρακτηριστικά. Εντούτοις, η Αγία Γραφή ξεχωρίζει τον Βάαλ ως το βασικό θεό των Χαναναίων και τα αρχαιολογικά ευρήματα επιβεβαιώνουν την υπεροχή του. (Κριτές 2:11) Αν και ο Βάαλ δεν ήταν ο υπέρτατος θεός στο πάνθεό τους, ήταν εκείνος που είχε τη μεγαλύτερη σημασία για τους Χαναναίους. Πίστευαν ότι είχε εξουσία πάνω στη βροχή, στον άνεμο και στα σύννεφα και ότι μόνο εκείνος μπορούσε να απαλλάξει τους ανθρώπους—καθώς και τα ζώα τους και τις σοδειές τους—από τη στειρότητα και την ακαρπία, ακόμη και το θάνατο. Χωρίς την προστασία του Βάαλ, ο Μοτ, ένας εκδικητικός χαναανιτικός θεός, θα έφερνε σίγουρα συμφορές πάνω τους.

Η λατρεία του Βάαλ ήταν γεμάτη από σεξουαλικές τελετουργίες. Ακόμη και θρησκευτικά αντικείμενα που συνδέονταν με τον Βάαλ, όπως οι ιερές στήλες και οι ιεροί στύλοι, είχαν σεξουαλική σημασία. Προφανώς, οι ιερές στήλες—βράχοι ή πελεκημένες πέτρες με μορφή φαλλικού συμβόλου—αντιπροσώπευαν τον Βάαλ, το αρσενικό μέρος στη σεξουαλική ένωση. Οι ιεροί στύλοι, από την άλλη πλευρά, ήταν ξύλινα αντικείμενα ή δέντρα που αντιπροσώπευαν την Ασεράχ, τη σύντροφο του Βάαλ, το θηλυκό στοιχείο.—1 Βασιλέων 18:19.

Η ιεροδουλία και οι θυσίες παιδιών ήταν κάποιες άλλες βασικές πτυχές της λατρείας του Βάαλ. (1 Βασιλέων 14:23, 24· 2 Χρονικών 28:2, 3) Το βιβλίο Η Αγία Γραφή και η Αρχαιολογία (The Bible and Archaeology) λέει: «Στους ναούς των Χαναναίων υπήρχαν ιερόδουλοι και ιερόδουλες καθώς και κάθε είδους σεξουαλική ασυδοσία. [Οι Χαναναίοι] πίστευαν ότι, με κάποιον τρόπο, αυτές οι τελετουργίες έκαναν τις σοδειές και τα κοπάδια να αυξάνονται». Αυτή ήταν τουλάχιστον η θρησκευτική δικαιολογία, αν και τέτοιου είδους ανηθικότητα έβρισκε αναμφίβολα απήχηση στις σαρκικές επιθυμίες των λάτρεων. Πώς, λοιπόν, παραπλανούσε ο Βάαλ τις καρδιές των Ισραηλιτών;

Γιατί Ήταν Τόσο Ελκυστική;

Πολλοί Ισραηλίτες ίσως προτιμούσαν να ασκούν μια θρησκεία που δεν απαιτούσε πολλά από αυτούς. Η λατρεία του Βάαλ τούς απάλλασσε από την τήρηση των διατάξεων του Νόμου, όπως ήταν το Σάββατο και οι πολλοί ηθικοί περιορισμοί. (Λευιτικό 18:2-30· Δευτερονόμιο 5:1-3) Η υλική ευημερία των Χαναναίων πιθανώς έπειθε και άλλους ότι ο Βάαλ χρειαζόταν εξευμενισμό.

Τα ιερά των Χαναναίων, τα οποία ήταν γνωστά ως υψηλοί τόποι και βρίσκονταν σε δασότοπους στις κορυφές βουνών, θα πρέπει να αποτελούσαν ένα ελκυστικό σκηνικό για τις τελετές γονιμότητας που λάβαιναν χώρα εκεί. Σύντομα, οι Ισραηλίτες δεν ήταν ικανοποιημένοι με το να συχνάζουν απλώς στους ιερούς τόπους των Χαναναίων· έφτασαν στο σημείο να χτίσουν τους δικούς τους. «Και αυτοί επίσης έφτιαχναν υψηλούς τόπους και ιερές στήλες και ιερούς στύλους πάνω σε κάθε ψηλό λόφο και κάτω από κάθε θαλερό δέντρο».—1 Βασιλέων 14:23· Ωσηέ 4:13.

Αλλά, πάνω απ’ όλα, η λατρεία του Βάαλ έκανε έκκληση στη σάρκα. (Γαλάτες 5:19-21) Οι αισθησιακές πράξεις ξεπερνούσαν την επιθυμία για άφθονες σοδειές και πολυπληθή κοπάδια. Το σεξ εξυμνούνταν. Αυτό πιστοποιείται από τα πολλά ομοιώματα που έχουν ανασκαφτεί και τα οποία έχουν διογκωμένα σεξουαλικά χαρακτηριστικά, πράγμα που υποδηλώνει σεξουαλική διέγερση. Το φαγοπότι, ο χορός και η μουσική δημιουργούσαν την κατάλληλη ατμόσφαιρα για έκλυτη συμπεριφορά.

Μπορούμε να φανταστούμε μια χαρακτηριστική σκηνή στις αρχές του φθινοπώρου. Σε ένα εντυπωσιακό φυσικό περιβάλλον, έχοντας φάει μέχρι κορεσμού και νιώθοντας ευφορία από το κρασί, οι λάτρεις χορεύουν. Συμμετέχουν σε ένα χορό γονιμότητας για να αφυπνίσουν τον Βάαλ από τη θερινή του αδράνεια ώστε να ευλογήσει τη γη με βροχή. Χορεύουν γύρω από τις φαλλικές στήλες και τους ιερούς στύλους. Οι κινήσεις, ιδιαίτερα των ιερόδουλων, είναι ερωτικές και αισθησιακές. Η μουσική και το ακροατήριο τους παρακινούν να συνεχίσουν. Και πιθανώς στο αποκορύφωμα του χορού, οι χορευτές πηγαίνουν στα δωμάτια του οίκου του Βάαλ για να επιδοθούν σε ανήθικες σχέσεις.—Αριθμοί 25:1, 2· παράβαλε Έξοδος 32:6, 17-19· Αμώς 2:8.

Περπάτησαν Μέσω Όρασης, Όχι Μέσω Πίστης

Ενώ μια τέτοια αισθησιακή μορφή λατρείας έλκυε πολλούς, κάτι άλλο που ωθούσε τους Ισραηλίτες στη λατρεία του Βάαλ ήταν ο φόβος. Καθώς οι Ισραηλίτες έχαναν την πίστη τους στον Ιεχωβά, ο φόβος των νεκρών, ο φόβος για το μέλλον και η γοητεία του αποκρυφισμού τούς οδηγούσαν στην άσκηση πνευματισμού, ο οποίος με τη σειρά του περιλάμβανε τελετουργίες εσχάτης εξαθλίωσης. Η Διεθνής Στερεότυπη Εγκυκλοπαίδεια της Βίβλου (The International Standard Bible Encyclopedia) περιγράφει πώς τιμούσαν οι Χαναναίοι το πνεύμα του νεκρού ως μέρος της λατρείας των προγόνων: «Στο οικογενειακό μνήμα ή στους τύμβους διεξάγονταν συμπόσια . . . με τελετουργίες μέθης και σεξουαλικών πράξεων (πιθανώς και αιμομειξίας) στις οποίες θεωρούνταν ότι συμμετείχε και ο νεκρός». Η συμμετοχή σε τέτοιες εξευτελιστικές πνευματιστικές πράξεις απομάκρυνε τους Ισραηλίτες όλο και περισσότερο από τον Θεό τους, τον Ιεχωβά.—Δευτερονόμιο 18:9-12.

Τα είδωλα—και οι τελετουργίες που συνδέονταν με αυτά—έλκυαν επίσης τους Ισραηλίτες εκείνους που προτιμούσαν να περπατούν μέσω όρασης και όχι μέσω πίστης. (2 Κορινθίους 5:7) Ακόμη και αφού είχαν δει εντυπωσιακά θαύματα από το αόρατο χέρι του Ιεχωβά, πολλοί Ισραηλίτες που είχαν φύγει από την Αίγυπτο ένιωθαν την ανάγκη να έχουν ένα οπτικό μέσο για να τον θυμούνται. (Έξοδος 32:1-4) Μερικοί από τους απογόνους τους, παρόμοια, επιθυμούσαν να λατρεύουν κάτι ορατό, όπως ήταν τα είδωλα του Βάαλ.—1 Βασιλέων 12:25-30.

Ποιος Ήταν ο Νικητής;

Η μάχη για τις καρδιές των Ισραηλιτών μαινόταν επί αιώνες, από τον καιρό που έφτασαν στις πεδιάδες του Μωάβ, λίγο πριν μπουν στην Υποσχεμένη Γη, ως τον καιρό της εκτόπισής τους στη Βαβυλώνα. Φαινόταν να υπερισχύει πότε η μία πλευρά και πότε η άλλη. Μερικές φορές, η πλειονότητα των Ισραηλιτών έμεναν όσιοι στον Ιεχωβά, αλλά συχνά στρέφονταν στον Βάαλ. Ένας βασικός λόγος για τον οποίο συνέβαινε αυτό ήταν η συναναστροφή τους με τους ειδωλολατρικούς λαούς που τους περιέβαλλαν.

Έπειτα από τη στρατιωτική τους ήττα, οι Χαναναίοι μάχονταν με πιο ύπουλα μέσα. Ζούσαν δίπλα στους Ισραηλίτες και ενθάρρυναν τους κατακτητές τους να κάνουν δικούς τους τούς θεούς του τόπου. Θαρραλέοι κριτές όπως ο Γεδεών και ο Σαμουήλ αντιστάθηκαν σε αυτή την τάση. Ο Σαμουήλ παρότρυνε το λαό: «Να αποβάλετε τους θεούς των αλλοεθνών . . . , και να κατευθύνετε χωρίς παρεκκλίσεις την καρδιά σας στον Ιεχωβά και να υπηρετείτε αυτόν μόνο». Για κάποιο διάστημα οι Ισραηλίτες ακολούθησαν την προτροπή του Σαμουήλ, και «απέβαλαν τους Βάαλ και τις εικόνες της Αστορέθ και άρχισαν να υπηρετούν μόνο τον Ιεχωβά».—1 Σαμουήλ 7:3, 4· Κριτές 6:25-27.

Έπειτα από τη βασιλεία του Σαούλ και του Δαβίδ, ο Σολομών στα τελευταία χρόνια του άρχισε να προσφέρει θυσίες στους θεούς των αλλοεθνών. (1 Βασιλέων 11:4-8) Και άλλοι βασιλιάδες του Ισραήλ και του Ιούδα ενήργησαν παρόμοια και υποτάχθηκαν στον Βάαλ. Εντούτοις, πιστοί προφήτες και βασιλιάδες, όπως ο Ηλίας, ο Ελισαιέ και ο Ιωσίας, ανέλαβαν την ηγεσία στη μάχη εναντίον της λατρείας του Βάαλ. (2 Χρονικών 34:1-5) Επιπλέον, σε όλη αυτή την περίοδο της ιστορίας των Ισραηλιτών, υπήρχαν άτομα που παρέμειναν πιστά στον Ιεχωβά. Ακόμη και την εποχή του Αχαάβ και της Ιεζάβελ, όταν η λατρεία του Βάαλ βρισκόταν σε πλήρη άνθηση, εφτά χιλιάδες άτομα αρνήθηκαν “να λυγίσουν τα γόνατά τους στον Βάαλ”.—1 Βασιλέων 19:18.

Τελικά, μετά την επιστροφή των Ιουδαίων από την εξορία στη Βαβυλώνα, δεν γίνεται πια λόγος για τη λατρεία του Βάαλ. Όπως εκείνοι οι οποίοι αναφέρονται στο εδάφιο Έσδρας 6:21, αποχωρίστηκαν όλοι “από την ακαθαρσία των εθνών του τόπου για να αναζητήσουν τον Ιεχωβά, τον Θεό του Ισραήλ”.

Προειδοποιήσεις από τη Λατρεία του Βάαλ

Αν και η λατρεία του Βάαλ έχει χαθεί εδώ και πολύ καιρό, εκείνη η χαναανιτική θρησκεία έχει κάτι κοινό με τη σημερινή κοινωνία—την εξύμνηση του σεξ. Τα δελεάσματα για ανηθικότητα φαίνεται να υπάρχουν στον ίδιο τον αέρα που αναπνέουμε. (Εφεσίους 2:2) «Μαχόμαστε εναντίον της αόρατης δύναμης που ελέγχει αυτόν το σκοτεινό κόσμο, καθώς και των πνευμάτων που προέρχονται από το ίδιο το επιτελείο του πονηρού», προειδοποιεί ο Παύλος.—Εφεσίους 6:12, Φίλιπς (Phillips).

Αυτή η “αόρατη δύναμη” του Σατανά προάγει τη σεξουαλική ανηθικότητα προκειμένου να υποδουλώσει πνευματικά τους ανθρώπους. (Ιωάννης 8:34) Στη σημερινή ανεκτική κοινωνία, η ακολασία δεν αποτελεί μέρος κάποιας τελετής γονιμότητας αλλά, αντίθετα, είναι ένας τρόπος για να βρει κάποιος προσωπική ικανοποίηση ή να κάνει αυτό που τον ευχαριστεί. Και η προπαγάνδα είναι εξίσου πειστική. Μέσω της ψυχαγωγίας, της μουσικής και της διαφήμισης, τα σεξουαλικά μηνύματα διαποτίζουν τη συνείδηση των ανθρώπων. Οι υπηρέτες του Θεού δεν είναι άτρωτοι σε αυτή την επίθεση. Στην πραγματικότητα, η πλειονότητα των ατόμων που αποκόπτονται από τη Χριστιανική εκκλησία είναι άτομα τα οποία υπέκυψαν σε τέτοιες συνήθειες. Μόνο αν κάποιος Χριστιανός αποκρούει διαρκώς αυτές τις ανήθικες εισηγήσεις θα παραμείνει αγνός.—Ρωμαίους 12:9.

Οι νεαροί Μάρτυρες είναι ιδιαίτερα εκτεθειμένοι στον κίνδυνο, εφόσον πολλά από εκείνα που μπορεί να τους φαίνονται ελκυστικά παρουσιάζονται σε συσχετισμό με το σεξ. Κάτι που κάνει τα πράγματα ακόμη χειρότερα είναι ότι πρέπει να αντιστέκονται στην επιρροή άλλων νεαρών οι οποίοι ασκούν πίεση πάνω τους. (Παράβαλε Παροιμίες 1:10-15.) Για παράδειγμα, αρκετοί μπλέχτηκαν σε προβλήματα όταν βρέθηκαν σε μεγάλες συγκεντρώσεις. Όπως συνέβαινε και με τη λατρεία του Βάαλ στους αρχαίους καιρούς, η μουσική, ο χορός και τα σεξουαλικά δελεάσματα δημιουργούν ένα μεθυστικό παρασκεύασμα.—2 Τιμόθεο 2:22.

«Πώς θα καθαρίζει ο νέος το δρόμο του;» ρώτησε ο ψαλμωδός. «Μένοντας σε επιφυλακή σύμφωνα με το λόγο [του Ιεχωβά]», απάντησε. (Ψαλμός 119:9) Όπως ακριβώς ο Νόμος του Θεού πρόσταζε τους Ισραηλίτες να αποφεύγουν τη στενή συναναστροφή με τους Χαναναίους, με τον ίδιο τρόπο η Αγία Γραφή μάς προειδοποιεί για τους κινδύνους των άσοφων συναναστροφών. (1 Κορινθίους 15:32, 33) Ένας νεαρός Χριστιανός δείχνει την ωριμότητά του όταν λέει όχι σε κάτι που μπορεί να είναι αισθησιακά ευχάριστο αλλά το οποίο γνωρίζει πως είναι ηθικά επιβλαβές. Όπως ο πιστός Ηλίας, δεν μπορούμε να επιτρέψουμε στο ρεύμα των δημοφιλών απόψεων να αποφασίζει αντί για εμάς.—1 Βασιλέων 18:21· παράβαλε Ματθαίος 7:13, 14.

Μια άλλη προειδοποίηση αφορά την απώλεια της πίστης, «την αμαρτία που μας μπλέκει εύκολα». (Εβραίους 12:1) Φαίνεται πως πολλοί Ισραηλίτες εξακολουθούσαν να πιστεύουν στον Ιεχωβά, αλλά απέβλεπαν στον Βάαλ ως το θεό ο οποίος θα προστάτευε τις σοδειές τους και θα προμήθευε για τις καθημερινές τους ανάγκες. Ίσως πίστευαν ότι ο ναός του Ιεχωβά στην Ιερουσαλήμ βρισκόταν πολύ μακριά και ότι η τήρηση των νόμων του ήταν μη πρακτική. Η λατρεία του Βάαλ ήταν τόσο εύκολη και άνετη—μπορούσαν μάλιστα να προσφέρουν καπνό στον Βάαλ από τις ταράτσες των σπιτιών τους. (Ιερεμίας 32:29) Είναι πιθανό να παρασύρθηκαν στη λατρεία του Βάαλ απλώς και μόνο συμμετέχοντας σε μερικές από τις τελετουργίες ή ίσως κάνοντας προσφορές στον Βάαλ στο όνομα του Ιεχωβά.

Πώς θα μπορούσαμε να χάσουμε την πίστη μας και σιγά σιγά να αποτραβηχτούμε από τον ζωντανό Θεό; (Εβραίους 3:12) Θα μπορούσαμε σταδιακά να χάσουμε την εκτίμηση που είχαμε παλιότερα για τις συναθροίσεις και τις συνελεύσεις. Μια τέτοια στάση προδίδει έλλειψη εμπιστοσύνης στην προμήθεια του Ιεχωβά για πνευματική “τροφή στον κατάλληλο καιρό”. (Ματθαίος 24:45-47) Έχοντας εξασθενήσει με αυτόν τον τρόπο, θα μπορούσαμε να πάψουμε να κρατάμε «σφιχτά το λόγο της ζωής» ή και να αναπτύξουμε διχασμένη καρδιά, ενδίδοντας ίσως στις υλιστικές επιδιώξεις ή στην ανηθικότητα.—Φιλιππησίους 2:16· παράβαλε Ψαλμός 119:113.

Ας Κρατάμε την Ακεραιότητά Μας

Αναμφίβολα, σήμερα διεξάγεται μια μάχη για την κατάκτηση της καρδιάς. Θα μείνουμε όσιοι στον Ιεχωβά ή θα παροδηγηθούμε από το χαλαρό τρόπο ζωής αυτού του κόσμου; Δυστυχώς, όπως οι Ισραηλίτες ελκύστηκαν από τις απεχθείς συνήθειες των Χαναναίων, μερικοί Χριστιανοί άντρες και γυναίκες σήμερα έχουν δελεαστεί με αποτέλεσμα να διαπράξουν επαίσχυντες πράξεις.—Παράβαλε Παροιμίες 7:7, 21-23.

Μια τέτοια πνευματική ήττα μπορεί να αποφευχθεί αν, όπως ο Μωυσής, “παραμένουμε σταθεροί σαν να βλέπουμε τον Αόρατο”. (Εβραίους 11:27) Είναι αλήθεια ότι πρέπει να “αγωνιζόμαστε σκληρά για την πίστη”. (Ιούδα 3) Αλλά αν μείνουμε όσιοι στον Θεό μας και στις αρχές του, μπορούμε να αποβλέπουμε στον καιρό κατά τον οποίο η ψεύτικη λατρεία θα χαθεί για πάντα. Όπως η λατρεία του Ιεχωβά υπερίσχυσε έναντι της λατρείας του Βάαλ, έτσι μπορούμε να είμαστε βέβαιοι ότι σύντομα «η γη θα γεμίσει από τη γνώση του Ιεχωβά όπως τα νερά σκεπάζουν τη θάλασσα».—Ησαΐας 11:9.

[Εικόνα στη σελίδα 31]

Ερείπια ιερών στηλών στη Γεζέρ, οι οποίες χρησιμοποιούνταν στη λατρεία του Βάαλ

[Ευχαριστίες για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 28]

Musée du Louvre, Paris