Παρηγοριά σε Άτομα που Πάσχουν από Ανίατη Καταληκτική Ασθένεια

«Όταν έμαθα ότι η αρρώστια της μητέρας μου είχε φτάσει στο τελικό στάδιο, μου ήταν αδύνατον να το πιστέψω. Συγκλονίστηκα—δεν μπορούσα να δεχτώ ότι η αγαπημένη μου μαμά θα πέθαινε».—Γκρέις, Καναδάς.

ΟΤΑΝ διαπιστωθεί ότι κάποιο αγαπημένο πρόσωπο πάσχει από ανίατη καταληκτική ασθένεια, η οικογένεια και οι φίλοι του στενοχωριούνται πάρα πολύ και ίσως να μην ξέρουν πώς να αντιδράσουν. Ορισμένοι μπορεί να αναρωτιούνται αν πρέπει να πουν στον ασθενή όλη την αλήθεια για την κατάστασή του. Άλλοι αμφιβάλλουν αν θα το αντέξουν να βλέπουν το αγαπημένο τους πρόσωπο να υποφέρει και ίσως μάλιστα να χάνει την αξιοπρέπειά του λόγω των συνεπειών της αρρώστιας. Πολλοί ανησυχούν μήπως δεν θα ξέρουν τι να πουν ή τι να κάνουν στις τελευταίες ώρες του ασθενούς.

Τι χρειάζεται να γνωρίζετε για τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσατε να αντιδράσετε στα άσχημα αυτά νέα; Επίσης, πώς μπορείτε να αποδειχτείτε «αληθινός σύντροφος» και να παρέχετε παρηγοριά και υποστήριξη σε έναν τέτοιον καιρό στενοχώριας;—Παροιμίες 17:17.

Φυσιολογική Αντίδραση

Είναι φυσιολογικό να στενοχωριέται κανείς όταν κάποιο αγαπημένο του πρόσωπο προσβάλλεται από μια σοβαρή ασθένεια. Ακόμη και οι γιατροί, μολονότι αντιμετωπίζουν συχνά το θάνατο, πολλές φορές ταράζονται—νιώθουν μάλιστα ανίσχυροι—όταν έρχονται αντιμέτωποι με τις σωματικές και τις συναισθηματικές ανάγκες ενός ατόμου που βρίσκεται στο τελικό στάδιο ανίατης ασθένειας.

Και εσείς επίσης μπορεί να δυσκολεύεστε να ελέγξετε τα συναισθήματά σας όταν βλέπετε κάποιο αγαπημένο σας πρόσωπο να υποφέρει. Η Χόζα, μια γυναίκα που ζει στη Βραζιλία και της οποίας η αδελφή έπασχε από ανίατη καταληκτική ασθένεια, λέει: «Είναι πολύ δύσκολη εμπειρία το να βλέπεις κάποιον που αγαπάς πάρα πολύ να υποφέρει από συνεχείς πόνους». Όταν ο πιστός Μωυσής είδε ότι η αδελφή του είχε παταχθεί με λέπρα, κραύγασε: «Θεέ, σε παρακαλώ! Γιάτρεψέ την, σε παρακαλώ!»—Αριθμοί 12:12, 13.

Ο λόγος για τον οποίο στενοχωριόμαστε με τη δεινή κατάσταση ενός άρρωστου προσφιλούς μας είναι επειδή είμαστε φτιαγμένοι κατά την εικόνα του συμπονετικού Θεού μας, του Ιεχωβά. (Γένεση 1:27· Ησαΐας 63:9) Πώς νιώθει ο Ιεχωβά για τα παθήματα των ανθρώπων; Εξετάστε την αντίδραση του Ιησού. Εκείνος αντανακλούσε τέλεια την προσωπικότητα του Πατέρα του. (Ιωάννης 14:9) Όταν ο Ιησούς έβλεπε τους ανθρώπους να ταλαιπωρούνται από ασθένειες, “ένιωθε ευσπλαχνία” για αυτούς. (Ματθαίος 20:29-34· Μάρκος 1:40, 41) Όπως σχολιάζεται και στο προηγούμενο άρθρο αυτού του περιοδικού, ο Ιησούς, όταν πέθανε ο φίλος του ο Λάζαρος και είδε πώς επηρεάστηκε η οικογένεια και οι φίλοι από το θάνατο, ταράχτηκε πολύ και «δάκρυσε». (Ιωάννης 11:32-35) Πράγματι, η Γραφή περιγράφει το θάνατο ως εχθρό, και παρέχει την υπόσχεση ότι σε λίγο τόσο η αρρώστια όσο και ο θάνατος δεν θα υπάρχουν πια.—1 Κορινθίους 15:26· Αποκάλυψη 21:3, 4.

Δικαιολογημένα, ίσως νιώσετε την παρόρμηση να κατηγορήσετε κάποιον—οποιονδήποτε—όταν μάθετε τα οδυνηρά νέα ότι ένα αγαπημένο σας πρόσωπο πάσχει από ανίατη καταληκτική ασθένεια. Ωστόσο, η Δρ Μάρτα Ορτίς, η οποία συνέγραψε μια διατριβή με θέμα τη φροντίδα ασθενών που βρίσκονται στο τελικό στάδιο ανίατης νόσου, δίνει την εξής συμβουλή: «Μην κατηγορείτε τους άλλους—την ιατρική ομάδα, τις νοσοκόμες ή τον εαυτό σας—για την κατάσταση του ασθενούς. Το μόνο που θα καταφέρετε είναι να υπάρξει περισσότερη ένταση στις σχέσεις και να αποσπαστεί η προσοχή από το κυριότερο ζήτημα: τις ανάγκες του ασθενούς ο οποίος βρίσκεται στο τελικό στάδιο». Ποια πρακτικά βήματα μπορείτε να κάνετε για να βοηθήσετε το αγαπημένο σας πρόσωπο να αντιμετωπίσει την αρρώστια του και το φάσμα του θανάτου;

Να Βλέπετε το Άτομο και Όχι την Ασθένεια

Ένα πρώτο βήμα είναι το να κοιτάζετε πέρα από την κατάπτωση ή την παραμόρφωση που έχει επιφέρει η ασθένεια και να βλέπετε το άτομο. Πώς μπορείτε να το κάνετε αυτό; Η Σάρα, η οποία είναι νοσοκόμα, λέει: «Αφιερώνω χρόνο για να κοιτάζω φωτογραφίες του ασθενούς τον καιρό που ακόμη έσφυζε από υγεία. Ακούω προσεκτικά όταν μου μιλάει για τις αναμνήσεις του. Αυτό με βοηθάει να θυμάμαι τη ζωή και το παρελθόν του αντί να εστιάζω την προσοχή μου μόνο στην τωρινή του κατάσταση».

Η Αν-Κάθριν, νοσοκόμα και αυτή, εξηγεί με ποιον τρόπο βλέπει πέρα από τα σωματικά συμπτώματα του ασθενούς. «Κοιτάζω το άτομο στα μάτια», λέει, «και συγκεντρώνω την προσοχή μου σε αυτό που μπορώ να κάνω για να βελτιώσω την κατάστασή του». Το βιβλίο Οι Ανάγκες των Ετοιμοθάνατων—Πώς να Προσφέρετε Ελπίδα, Παρηγοριά και Αγάπη στο Τελευταίο Κεφάλαιο της Ζωής (The Needs of the Dying—A Guide for Bringing Hope, Comfort, and Love to Life’s Final Chapter) αναφέρει: «Είναι συνηθισμένο να αισθάνεται κάποιος τρομερά άβολα όταν βλέπει ένα αγαπημένο του πρόσωπο να είναι παραμορφωμένο ως αποτέλεσμα ασθένειας ή ατυχήματος. Το καλύτερο που μπορεί να κάνει υπό αυτές τις περιστάσεις είναι να κοιτάζει το αγαπημένο του πρόσωπο στα μάτια και να βλέπει εκείνα τα αναλλοίωτα καστανά ή πράσινα ή γαλανά μάτια».

Ομολογουμένως, μια τέτοια προσέγγιση απαιτεί αυτοσυγκράτηση και αποφασιστικότητα. Ο Ζορζ, ο οποίος είναι Χριστιανός επίσκοπος και επισκέπτεται τακτικά ασθενείς που πάσχουν από ανίατη καταληκτική νόσο, το θέτει ως εξής: «Η αγάπη μας για το συνάνθρωπό μας πρέπει να είναι ισχυρότερη από την ασθένεια». Αν εστιάζετε την προσοχή σας στο άτομο και όχι στην ασθένεια, ωφελείτε τόσο τον εαυτό σας όσο και το αγαπημένο σας πρόσωπο. Η Υβόν, η οποία έχει φροντίσει καρκινοπαθή παιδιά, λέει: «Όταν συνειδητοποιείς ότι μπορείς να βοηθήσεις τους ασθενείς να διατηρήσουν την αξιοπρέπειά τους, αυτό σε βοηθάει να αντιμετωπίζεις την επιδείνωση της σωματικής τους κατάστασης».

Να Είστε Διατεθειμένοι να Ακούτε

Ακόμη και όταν κάποιος αγαπάει πάρα πολύ τον ασθενή που πεθαίνει, μπορεί να διστάζει να έρθει σε επαφή μαζί του. Γιατί; Επειδή ανησυχεί μήπως δεν θα ξέρει τι να πει. Εντούτοις, η Αν-Κάθριν, που φρόντισε πρόσφατα κάποιο φιλικό της πρόσωπο το οποίο βρισκόταν στο τελικό στάδιο μιας ανίατης νόσου, τονίζει ότι η σιωπή έχει τη θέση της. Η ίδια λέει: «Η παρηγοριά δεν δίνεται μόνο με τα λόγια μας αλλά και με τη στάση μας. Όταν παίρνουμε μια καρέκλα και καθόμαστε δίπλα του, όταν πλησιάζουμε τον ασθενή και του δίνουμε το χέρι μας, όταν δεν συγκρατούμε τα δάκρυά μας τη στιγμή που μας αποκαλύπτει πώς αισθάνεται—όλα αυτά δείχνουν ότι νοιαζόμαστε».

Το αγαπημένο σας πρόσωπο έχει πιθανώς την ανάγκη να δώσει διέξοδο στα αισθήματά του—να επικοινωνήσει ειλικρινά και ανοιχτά. Πολλές φορές, όμως, ο ασθενής αντιλαμβάνεται την ανησυχία των δικών του και αποφεύγει να μιλάει για σοβαρά προσωπικά του ζητήματα. Οι φίλοι του καθώς και η οικογένειά του μπορεί καλοπροαίρετα να αποφεύγουν και αυτοί να συζητήσουν θέματα τα οποία απασχολούν τον ασθενή, αποκρύπτοντάς του μάλιστα πληροφορίες σχετικές με την υγεία του. Τι αποτέλεσμα μπορεί να έχει μια τέτοια συνωμοσία σιωπής; Κάποια γιατρός, η οποία ασχολείται με τη φροντίδα ασθενών που βρίσκονται στο τελικό στάδιο ανίατης νόσου, εξηγεί ότι η προσπάθεια που απαιτείται για την απόκρυψη της αλήθειας «αφαιρεί την ενεργητικότητα που πρέπει να διοχετευτεί στην πιο σημαντική διαδικασία, τη μεταξύ τους συνεννόηση και την αντιμετώπιση της ασθένειας». Ως εκ τούτου, αν ο ασθενής το επιθυμεί, θα πρέπει να έχει τη δυνατότητα να μιλάει ανοιχτά για την κατάστασή του ή το ενδεχόμενο του θανάτου του.

Όταν οι υπηρέτες του Θεού στο παρελθόν έρχονταν αντιμέτωποι με το θάνατο, δεν δίσταζαν να εκφράσουν τους φόβους τους στον Ιεχωβά Θεό. Για παράδειγμα, όταν ο 39χρονος Βασιλιάς Εζεκίας έμαθε ότι θα πέθαινε, διατύπωσε με λόγια την απόγνωσή του. (Ησαΐας 38:9-12, 18-20) Παρόμοια και οι ασθενείς που βρίσκονται στο τελικό στάδιο μιας ανίατης νόσου θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να εκφράζουν τη λύπη τους καθώς βλέπουν τη ζωή τους να τερματίζεται πρόωρα. Ίσως νιώθουν απογοήτευση λόγω του ότι δεν μπορούν να πετύχουν πια κάποιους προσωπικούς τους στόχους, παραδείγματος χάρη να κάνουν ταξίδια, να δημιουργήσουν οικογένεια, να δουν τα εγγόνια τους να μεγαλώνουν ή να υπηρετήσουν τον Θεό πληρέστερα. Πιθανόν να φοβούνται ότι οι φίλοι και τα μέλη της οικογένειάς τους θα απομακρυνθούν από κοντά τους επειδή ίσως νομίζουν ότι δεν γνωρίζουν πώς πρέπει να αντιδράσουν. (Ιώβ 19:16-18) Ο φόβος μήπως υποφέρουν, μήπως δεν μπορούν πλέον να ελέγξουν κάποιες σωματικές τους λειτουργίες ή μήπως πεθάνουν μόνοι μπορεί επίσης να βασανίζει το μυαλό τους.

Η Αν-Κάθριν λέει: «Είναι σημαντικό να αφήνετε τον άνθρωπό σας να εκφράζεται, χωρίς να τον διακόπτετε, να τον κρίνετε ή να μικροποιείτε τους φόβους του. Αυτός είναι ο καλύτερος τρόπος για να μάθετε πώς αισθάνεται πραγματικά, καθώς επίσης για να κατανοήσετε τις επιθυμίες, τους φόβους και τις προσδοκίες του».

Κατανοήστε τις Βασικές Ανάγκες

Η δύσκολη κατάσταση του αγαπημένου σας προσώπου, η οποία ίσως επιδεινώνεται από επιθετικές θεραπείες και τις συνέπειες που έχουν αυτές, μπορεί να σας αναστατώσει τόσο πολύ ώστε να ξεχάσετε μια βασική ανάγκη του ασθενούς: την ανάγκη που έχει να του δίνεται η δυνατότητα να κάνει τις δικές του επιλογές.

Σε μερικούς πολιτισμούς, η οικογένεια ίσως προσπαθήσει να προστατέψει τον πάσχοντα αποκρύπτοντάς του την αλήθεια για την κατάστασή του, ακόμη και μέχρι του σημείου να τον αποκλείσει από τις αποφάσεις που αφορούν ιατρικές αγωγές. Σε άλλους πολιτισμούς, μπορεί να ανακύψει ένα διαφορετικό πρόβλημα. Για παράδειγμα, κάποιος νοσοκόμος, ο Τζέρι, λέει: «Μερικές φορές οι επισκέπτες έχουν την τάση να μιλούν για τον ασθενή ενώ στέκονται δίπλα στο κρεβάτι του, σαν να μην είναι πια αυτός εκεί». Και στις δύο περιπτώσεις, η συμπεριφορά αυτή αποστερεί από τον ασθενή την αξιοπρέπειά του.

Η ελπίδα αποτελεί μια άλλη βασική ανάγκη. Σε χώρες όπου είναι διαθέσιμη ποιοτική ιατρική περίθαλψη, η ελπίδα είναι πολλές φορές συνυφασμένη στενά με την εξεύρεση αποτελεσματικής θεραπείας. Η Μισέλ, η οποία έχει βοηθήσει τη μητέρα της σε τρεις περιπτώσεις επανεμφάνισης του καρκίνου, εξηγεί: «Όταν η μητέρα μου θέλει να δοκιμάσει μια άλλη αγωγή ή να συμβουλευτεί κάποιον άλλον ειδικό, τη βοηθάω στην έρευνά της. Έχω συνειδητοποιήσει ότι, αν και πρέπει κατά βάθος να βλέπω τα πράγματα ρεαλιστικά, πρέπει παράλληλα να είμαι θετική στα λόγια».

Τι γίνεται, όμως, όταν δεν υπάρχει καμία ελπίδα για εξεύρεση θεραπείας; Να θυμάστε ότι ο ασθενής που βρίσκεται στο τελικό στάδιο μιας ανίατης νόσου έχει την ανάγκη να συζητήσει για το θάνατο ανοιχτά. Ο Ζορζ, ο Χριστιανός επίσκοπος που αναφέρθηκε παραπάνω, λέει: «Είναι πολύ σημαντικό να μην κρύβουμε το γεγονός ότι ο θάνατος πλησιάζει. Αυτό επιτρέπει στο άτομο να τακτοποιήσει πρακτικά ζητήματα και να προετοιμαστεί για το θάνατό του». Τέτοιου είδους προετοιμασία μπορεί να δώσει στον ασθενή την ικανοποίηση ότι δεν έχει αφήσει εκκρεμότητες και να λιγοστέψει την ανησυχία που νιώθει μήπως είναι βάρος στους άλλους.

Βέβαια, είναι φυσιολογικό να δυσκολεύεται να συζητήσει κάποιος αυτά τα θέματα. Ωστόσο, τέτοιου είδους ανοιχτές συζητήσεις σάς προσφέρουν μια μοναδική ευκαιρία για να εκφράσετε τα βαθύτερα αισθήματά σας με ειλικρίνεια. Το άτομο που πεθαίνει ίσως επιθυμεί να τακτοποιήσει παλιές διαφορές, να εκφράσει μεταμέλεια ή να ζητήσει συγχώρηση. Τα λόγια που θα ανταλλάξετε όσον αφορά τέτοια ζητήματα μπορεί να κάνουν τη σχέση σας με αυτό το άτομο ακόμη πιο στενή.

Παρηγοριά Κατά τις Τελευταίες Ημέρες

Πώς μπορείτε να παρηγορήσετε κάποιο άτομο που πλησιάζει στο τέλος της ζωής του; Η Δρ Ορτίς, η οποία αναφέρθηκε νωρίτερα, λέει: «Αφήστε τον ασθενή να εκφράσει τις τελευταίες του επιθυμίες. Ακούστε με προσοχή. Αν είναι δυνατόν, προσπαθήστε να κάνετε ό,τι επιθυμεί. Αν δεν είναι δυνατόν να εκπληρώσετε την επιθυμία του, να είστε ειλικρινείς».

Το άτομο που πεθαίνει ίσως νιώθει περισσότερο από ποτέ άλλοτε την ανάγκη να βρίσκεται σε επαφή με εκείνους που μετράνε πολύ στη ζωή του. Ο Ζορζ λέει: «Να βοηθάτε τον ασθενή να έρχεται σε επαφή μαζί τους ακόμη και αν οι συζητήσεις δεν μπορούν να κρατήσουν πολύ επειδή νιώθει αδύναμος». Ακόμη και αν αυτή η επαφή είναι μόνο τηλεφωνική, δίνει στα άτομα την ευκαιρία να αλληλοενθαρρυνθούν και να προσευχηθούν μαζί. Η Κριστίνα, μια Καναδή η οποία έχασε τρία αγαπημένα της πρόσωπα το ένα μετά το άλλο, θυμάται: «Όσο πιο πολύ πλησίαζαν στο τέλος της ζωής τους, τόσο περισσότερο στηρίζονταν στις προσευχές των Χριστιανών φίλων τους».

Πρέπει να φοβάστε να κλάψετε μπροστά στο αγαπημένο σας πρόσωπο; Όχι. Αν κλάψετε, δίνετε ουσιαστικά στον άνθρωπό σας που πεθαίνει την ευκαιρία να παρηγορήσει εσάς. Το βιβλίο Οι Ανάγκες των Ετοιμοθάνατων κάνει την εξής παρατήρηση: «Είναι πολύ συγκινητική εμπειρία να σε παρηγορεί ο ετοιμοθάνατος, κάτι που μπορεί να είναι άκρως σημαντικό για τον ίδιο». Παρηγορώντας άλλους, το άτομο που έχει γίνει αποδέκτης μεγάλης φροντίδας είναι σε θέση να ξαναγίνει στοργικός φίλος, πατέρας ή μητέρα.

Είναι ευνόητο ότι οι περιστάσεις μπορεί να μη σας επιτρέψουν να είστε με το αγαπημένο σας πρόσωπο στις τελευταίες του ώρες. Εντούτοις, αν μπορέσετε να είστε μαζί του στο νοσοκομείο ή στο σπίτι, προσπαθήστε να του κρατάτε το χέρι μέχρι το τέλος. Αυτές οι τελευταίες στιγμές προσφέρουν την ευκαιρία να εκφράσετε συναισθήματα τα οποία ίσως έχετε εκφράσει σπάνια με λόγια. Μην αφήσετε την έλλειψη ανταπόκρισης από μέρους του να σας κάνει να μην τον αποχαιρετήσετε και να μην του εκφράσετε την αγάπη σας, καθώς και την ελπίδα σας να ξαναϊδωθείτε στην ανάσταση.—Ιώβ 14:14, 15· Πράξεις 24:15.

Αν αξιοποιήσετε όσο το δυνατόν καλύτερα αυτές τις τελευταίες στιγμές, θα αποφύγετε πιθανώς τις τύψεις αργότερα. Στην πραγματικότητα, αυτές οι συναισθηματικά φορτισμένες στιγμές θα μπορούσαν να γίνουν στο μέλλον πηγή από την οποία θα αντλείτε παρηγοριά. Θα έχετε αποδείξει ότι ήσασταν αληθινός σύντροφος σε «καιρό στενοχώριας».—Παροιμίες 17:17.

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 27]

Εστιάζοντας την προσοχή σας στο άτομο και όχι στην αρρώστια, ωφελείστε τόσο εσείς όσο και το αγαπημένο σας πρόσωπο

[Πλαίσιο/​Εικόνα στη σελίδα 29]

Ένας Τρόπος για να Γίνει Σεβαστή η Αξιοπρέπεια του Ασθενούς

Σε πολλές χώρες, καταβάλλονται προσπάθειες για να αναγνωριστεί το δικαίωμα του ασθενούς που πάσχει από ανίατη καταληκτική νόσο να πεθάνει με ειρήνη και αξιοπρέπεια. Οι εκ των προτέρων γραπτές οδηγίες αποτελούν χρήσιμο βοήθημα στο να γίνουν σεβαστά αυτά τα δικαιώματα και δίνουν στους ασθενείς τη δυνατότητα να πεθάνουν στο σπίτι ή σε κάποιον ξενώνα παροχής φροντίδας σε τέτοιου είδους ασθενείς.

Οι εκ των προτέρων οδηγίες πετυχαίνουν τα ακόλουθα:

• Προάγουν την επικοινωνία με τους γιατρούς και τους συγγενείς

• Απαλλάσσουν την οικογένεια από τη διαδικασία της λήψης αποφάσεων

• Μειώνουν την πιθανότητα ανεπιθύμητων, ανώφελων, επιθετικών και δαπανηρών θεραπειών

Οι εκ των προτέρων οδηγίες είναι έγκυρες όταν περιλαμβάνουν τουλάχιστον τις ακόλουθες πληροφορίες:

• Το όνομα του ατόμου που εξουσιοδοτείτε ως αντιπρόσωπό σας για ζητήματα νοσηλείας

• Τις θεραπείες που θα δεχτείτε ή θα αρνηθείτε αν η κατάστασή σας γίνει μη αναστρέψιμη

• Αν είναι δυνατόν, το όνομα του γιατρού που είναι ενήμερος για τις επιλογές σας

[Εικόνα στη σελίδα 26]

Να εστιάζετε την προσοχή σας στη ζωή του ατόμου και στο παρελθόν του και όχι μόνο στην τωρινή του κατάσταση