1914—Το Έτος που Συγκλόνισε τον Κόσμο

«Ο Μεγάλος Πόλεμος του 1914-1918 απλώνεται σαν μια έκταση καμένης γης που χωρίζει εκείνη την εποχή από τη δική μας. Το ότι εξάλειψε τόσες ζωές . . . , κατέστρεψε τις πεποιθήσεις, άλλαξε τις ιδέες και άφησε αγιάτρευτες πληγές απογοήτευσης, είχε ως αποτέλεσμα να δημιουργηθεί ένα φυσικό όσο και ψυχολογικό χάσμα ανάμεσα σε δυο εποχές».—Από το έργο Ο Υπερήφανος Πύργος—Μια Περιγραφή του Κόσμου Πριν από τον Πόλεμο 1890-1914 (The Proud Tower—A Portrait of the World Before the War 1890-1914), της Μπάρμπαρα Τάκμαν.

«Ανήκει σχεδόν στην ιστορία—αν και ακόμα όχι εντελώς—εφόσον πολλές χιλιάδες άνθρωποι οι οποίοι ήταν νέοι όταν άρχισε αυτός ο βαρυσήμαντος εικοστός αιώνας είναι ακόμα ζωντανοί».—Από το βιβλίο 1914, της Λιν Μακ Ντόναλντ, το οποίο εκδόθηκε το 1987.

ΓΙΑΤΙ να ενδιαφερθείτε για το έτος 1914; ‘Το μέλλον είναι εκείνο που με απασχολεί’, μπορεί να πείτε, ‘όχι το παρελθόν’. Με την ύπαρξη προβλημάτων όπως η παγκόσμια μόλυνση, η κατάρρευση της οικογενειακής ζωής, η αύξηση του εγκλήματος, οι ψυχικές ασθένειες και η ανεργία, το μέλλον του ανθρώπου μπορεί να φαίνεται σκοτεινό. Ωστόσο, πολλά άτομα που έχουν εξετάσει τη σημασία του 1914 βρήκαν κάποια βάση για να ελπίζουν σ’ ένα καλύτερο μέλλον.

Επί δεκαετίες Η Σκοπιά εξηγεί ότι το 1914 η ανθρωπότητα γνώρισε εκείνο που ονομάζεται «αρχή ωδίνων». Αυτή η έκφραση αποτελεί μέρος της μεγάλης προφητείας του Ιησού Χριστού σχετικά με γεγονότα που θα προηγούνταν από το τέλος του πονηρού ανθρώπινου συστήματος.—Ματθαίος 24:7, 8.

Σήμερα, ένα μικρό ποσοστό της ανθρωπότητας θυμάται ακόμα τα δραματικά γεγονότα του 1914. Θα παρέλθει αυτή η προχωρημένη σε ηλικία γενιά προτού σώσει ο Θεός τη γη από την καταστροφή; Όχι, σύμφωνα με τις Βιβλικές προφητείες. «Όταν ίδητε πάντα ταύτα», υποσχέθηκε ο Ιησούς, «εξεύρετε ότι πλησίον είναι επί τας θύρας. Αληθώς σας λέγω, δεν θέλει παρέλθει η γενεά αύτη, εωσού γείνωσι πάντα ταύτα».—Ματθαίος 24:33, 34.

Για να καταλάβετε γιατί το έτος 1914 έχει τέτοια ιστορική σημασία, σκεφτείτε την παγκόσμια κατάσταση που επικρατούσε μέχρι τα μέσα του 1914. Πριν από εκείνον τον καιρό, μονάρχες όπως ο Τσάρος Νικόλαος της Ρωσίας, ο Κάιζερ Γουλιέλμος της Γερμανίας και ο Αυτοκράτορας Φραγκίσκος Ιωσήφ της Αυστροουγγαρίας ασκούσαν μεγάλη εξουσία. Ο καθένας απ’ αυτούς μπορούσε να κινητοποιήσει τέσσερα εκατομμύρια και πλέον μάχιμους άντρες και να τους στείλει στη μάχη. Αλλά οι πρόγονοί τους είχαν υπογράψει τη λεγόμενη Ιερά Συμμαχία, διακηρύττοντας ότι ο Θεός τούς είχε εξουσιοδοτήσει να κυβερνούν διαφορετικά μέρη ενός μεγάλου «Χριστιανικού έθνους».

Σύμφωνα με την Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάνικα (The Encyclopædia Britannica), αυτό το έγγραφο «επηρέασε δυναμικά την πορεία της ευρωπαϊκής διπλωματίας στη διάρκεια του 19ου αιώνα». Χρησιμοποιήθηκε για να καταστείλει τα δημοκρατικά κινήματα και να υποστηρίξει ότι οι βασιλιάδες κυβερνούσαν δήθεν «ελέω Θεού». «Εμείς οι Χριστιανοί Βασιλιάδες», έγραψε ο Κάιζερ Γουλιέλμος στον Τσάρο Νικόλαο, «έχουμε ένα ιερό καθήκον, το οποίο μας έχει επιβληθεί από τον Ουρανό, δηλαδή να στηρίξουμε την αρχή τής [‘ελέω Θεού’ διακυβέρνησης των βασιλιάδων]». Μήπως αυτό σήμαινε ότι οι βασιλιάδες της Ευρώπης ήταν κατά κάποιον τρόπο συνδεδεμένοι με τη Βασιλεία του Θεού; (Παράβαλε 1 Κορινθίους 4:8). Και τι θα πούμε για τις εκκλησίες που υποστήριζαν εκείνους τους βασιλιάδες; Ήταν γνήσια Χριστιανικές, όπως ισχυρίζονταν; Οι απαντήσεις σ’ αυτά τα ερωτήματα έγιναν φανερές τα χρόνια που ακολούθησαν αμέσως μετά το 1914.

Ξαφνικά, τον Αύγουστο

«Η άνοιξη και το καλοκαίρι του 1914 στην Ευρώπη χαρακτηρίζονταν από μια εξαιρετική γαλήνη», έγραψε ο Βρετανός πολιτικός Ουίνστον Τσόρτσιλ. Οι άνθρωποι ήταν σε γενικές γραμμές αισιόδοξοι για το μέλλον. «Ο κόσμος του 1914 ήταν γεμάτος ελπίδες και υποσχέσεις», έγραψε ο Λούις Σνάιντερ στο βιβλίο του Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος (World War I).

Είναι αλήθεια ότι επί πολλά έτη υπήρχε σφοδρή αντιπαράθεση ανάμεσα στη Γερμανία και τη Βρετανία. Παρ’ όλα αυτά, όπως εξηγεί ο ιστορικός Γκ. Π. Γκουτς στο βιβλίο του Κάτω από Έξι Βασιλείες (Under Six Reigns): «Δεν φαινόταν τόσο πιθανή μια ευρωπαϊκή σύγκρουση το 1914 όσο φαινόταν το 1911, το 1912 ή το 1913 . . . Οι σχέσεις των δυο κυβερνήσεων ήταν οι καλύτερες που είχαν υπάρξει επί χρόνια». Σύμφωνα με τον Ουίνστον Τσόρτσιλ, μέλος του βρετανικού υπουργικού συμβουλίου το 1914: «Η Γερμανία φαινόταν, όπως κι εμείς, αποφασισμένη να έχει ειρήνη».

Ωστόσο, με τη δολοφονία του διαδόχου του θρόνου της Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας στις 28 Ιουνίου 1914, στο Σαράγιεβο, μαύρα σύννεφα εμφανίστηκαν στον ορίζοντα. Ένα μήνα αργότερα, ο Αυτοκράτορας Φραγκίσκος Ιωσήφ κήρυξε τον πόλεμο στη Σερβία και κατόπιν διέταξε τα στρατεύματά του να εισβάλουν σ’ εκείνο το βασίλειο. Στο μεταξύ, τη νύχτα της 3ης Αυγούστου 1914, με διαταγή του Κάιζερ Γουλιέλμου, ένα μεγάλο γερμανικό στράτευμα εισέβαλε ξαφνικά στο βασίλειο του Βελγίου και προχώρησε πολεμώντας μέχρι τη Γαλλία. Την επόμενη μέρα η Βρετανία κήρυξε τον πόλεμο στη Γερμανία. Όσο δε για τον Τσάρο Νικόλαο, αυτός είχε διατάξει την κινητοποίηση του ισχυρού ρωσικού στρατού με σκοπό τον πόλεμο με τη Γερμανία και την Αυστροουγγαρία. Η Ιερά Συμμαχία είχε αποτύχει να εμποδίσει τους βασιλιάδες της Ευρώπης να βυθίσουν την ήπειρο σ’ ένα λουτρό αίματος αμοιβαίας ανθρωποσφαγής. Αλλά τα μεγάλα συγκλονιστικά γεγονότα δεν είχαν έρθει ακόμα.

Θα Είχε Τελειώσει Μέχρι τα Χριστούγεννα;

Το ξέσπασμα του πολέμου δεν μείωσε την αισιοδοξία των ανθρώπων. Πολλοί πίστεψαν ότι ο πόλεμος θα έφερνε έναν καλύτερο κόσμο, και μεγάλα πλήθη συγκεντρώνονταν σε όλη την Ευρώπη για να εκφράσουν την υποστήριξή τους σ’ αυτόν. «Κανείς το 1914», γράφει ο Α. Τζ. Π. Τέιλορ στο βιβλίο του Ο Αγώνας για την Κυριαρχία στην Ευρώπη—1848-1918 (The Struggle for Mastery in Europe—1848-1918), «δεν πήρε τους κινδύνους του πολέμου στα σοβαρά, εκτός από την καθαρά στρατιωτική του πλευρά. . . . Κανένας δεν περίμενε να συμβεί μια κοινωνική καταστροφή». Αντίθετα, πολλοί πρόβλεψαν ότι ο πόλεμος θα τελείωνε σε μερικούς μήνες.

Παρ’ όλα αυτά, πολύ πριν μπορέσουν οι Ευρωπαίοι να γιορτάσουν τα Χριστούγεννά τους το 1914, ένα αιματηρό αδιέξοδο είχε κάνει την εμφάνισή του κατά μήκος της γραμμής των χαρακωμάτων τα οποία καταλάμβαναν έκταση 700 χιλιομέτρων από την Ελβετία στα νότια μέχρι τις βελγικές ακτές στα βόρεια. Αυτό ονομάστηκε Δυτικό Μέτωπο, και ο Γερμανός συγγραφέας Χέρμπερτ Σάλζμπακ το ανέφερε ανάμεσα σ’ εκείνα που έγραψε στο προσωπικό του ημερολόγιο την τελευταία μέρα του 1914. Εκεί γράφει: «Αυτός ο φοβερός πόλεμος συνεχίζεται αδιάκοπα και, μολονότι στην αρχή κάποιος μπορεί να νόμιζε ότι ο πόλεμος θα τελείωνε σε μερικές εβδομάδες, το τέλος του δεν φαίνεται τώρα στον ορίζοντα». Στο μεταξύ, σε άλλα μέρη της Ευρώπης, αιματηρές μάχες μαίνονταν ανάμεσα στα στρατεύματα της Ρωσίας, της Γερμανίας, της Αυστροουγγαρίας και της Σερβίας. Η διαμάχη σύντομα εξαπλώθηκε πέρα από την Ευρώπη, και μάχες άρχισαν να διεξάγονται στους ωκεανούς και στην Αφρική, στη Μέση Ανατολή και στα νησιά του Ειρηνικού.

Τέσσερα χρόνια αργότερα η Ευρώπη είχε ερημωθεί. Η Γερμανία, η Ρωσία και η Αυστροουγγαρία έχασαν ένα με δύο εκατομμύρια στρατιώτες η καθεμιά. Η Ρωσία είχε χάσει ακόμα και τη μοναρχία της ως αποτέλεσμα της μπολσεβικικής επανάστασης του 1917. Τι χτύπημα ήταν αυτό για τους Ευρωπαίους βασιλιάδες και τους υποστηρικτές τους που ανήκαν στον κλήρο! Οι σύγχρονοι ιστορικοί εξακολουθούν να εκφράζουν την κατάπληξή τους. Στο βιβλίο του Παρακμή της Βασιλείας (Royal Sunset), ο Γκόρντον Μπρουκ-Σέπερντ θέτει το εξής ερώτημα: «Πώς έγινε και κυβερνήτες, οι περισσότεροι από τους οποίους είχαν δεσμούς αίματος ή επιγαμίας και που όλοι τους ήταν αφιερωμένοι στη διατήρηση της βασιλείας, επέτρεψαν στον εαυτό τους να παρασυρθεί σε μια αιματηρή αδελφοκτονία η οποία εξολόθρευσε αρκετούς απ’ αυτούς και άφησε όλους τους επιζώντες αποδυναμωμένους;»

Η δημοκρατία της Γαλλίας έχασε επίσης ένα εκατομμύριο και πλέον στρατιώτες, και η Βρετανική Αυτοκρατορία, της οποίας η μοναρχία είχε ήδη αποδυναμωθεί πολύ πριν από τον πόλεμο, έχασε περισσότερους από 900.000. Συνολικά, πάνω από 9 εκατομμύρια στρατιώτες πέθαναν, και άλλα 21 εκατομμύρια τραυματίστηκαν. Σχετικά με τις απώλειες σε άμαχο πληθυσμό, Η Παγκόσμια Εγκυκλοπαίδεια του Βιβλίου (The World Book Encyclopedia) αναφέρει: «Κανένας δεν ξέρει πόσοι πολίτες πέθαναν από τις ασθένειες, την πείνα και άλλες αιτίες που είχαν σχέση με τον πόλεμο. Μερικοί ιστορικοί πιστεύουν ότι πέθαναν τόσοι πολίτες όσοι και στρατιώτες». Η επιδημία της ισπανικής γρίπης το 1918 θέρισε άλλες 21.000.000 ζωές σε όλη τη γη.

Δραστική Αλλαγή

Ο κόσμος δεν ήταν ποτέ ο ίδιος μετά το Μεγάλο Πόλεμο, όπως ονομαζόταν τότε. Αφού τόσο πολλές εκκλησίες του Χριστιανικού κόσμου είχαν με ενθουσιασμό συμμετάσχει σ’ αυτόν, πολλοί απογοητευμένοι επιζώντες εγκατέλειψαν τη θρησκεία και τάχθηκαν υπέρ του αθεϊσμού. Άλλοι στράφηκαν στην επιδίωξη υλικών αγαθών και απολαύσεων. Σύμφωνα με τα όσα αναφέρει ο καθηγητής Μόντρις Έκσταϊνς στο βιβλίο του Ιεροτελεστίες της Άνοιξης (Rites of Spring), η δεκαετία του 1920 «παρέστη μάρτυρας ενός ηδονισμού και ναρκισσισμού ασυνήθιστων διαστάσεων».

«Ο πόλεμος», εξηγεί ο καθηγητής Έκσταϊνς, «προσέβαλε τις ηθικές αρχές». Οι άνθρωποι και από τις δύο πλευρές είχαν διδαχτεί από τους θρησκευτικούς, στρατιωτικούς και πολιτικούς ηγέτες να βλέπουν τη μαζική σφαγή ως κάτι το ηθικά καλό. Αυτό, παραδέχεται ο Έκσταϊνς, «ήταν απλούστατα η πιο χυδαία προσβολή μιας ηθικής τάξης η οποία ισχυριζόταν ότι είχε τις ρίζες της στην Ιουδαιοχριστιανική ηθική». «Στο Δυτικό Μέτωπο», προσθέτει, «οι οίκοι ανοχής έγιναν σύντομα απαραίτητο συμπλήρωμα των στρατιωτικών βάσεων . . . Στα μετόπισθεν οι ηθικοί φραγμοί τόσο των αντρών όσο και των γυναικών χαλάρωσαν. Η πορνεία αυξήθηκε εντυπωσιακά».

Πράγματι, το 1914 άλλαξε πολλά πράγματα. Δεν έφερε έναν καλύτερο κόσμο, και ο πόλεμος αποδείχτηκε ότι δεν ήταν «ο πόλεμος που θα έθετε τέλος σε όλους τους πολέμους», όπως είχαν ελπίσει πολλοί άνθρωποι. Αντίθετα, όπως παρατηρεί η ιστορικός Μπάρμπαρα Τάκμαν: «Οι ψευδαισθήσεις και ο ενθουσιασμός που πιθανόν υπήρχαν μέχρι το 1914 βυθίστηκαν σιγά-σιγά κάτω από μια θάλασσα μαζικής απογοήτευσης».

Εντούτοις, μερικά άτομα που είδαν την τραγωδία του 1914 δεν ξαφνιάστηκαν από τα γεγονότα εκείνου του έτους. Στην πραγματικότητα, προτού ξεσπάσει ο πόλεμος, αυτοί περίμεναν «μια φοβερή περίοδο ταραχών». Ποιοι ήταν αυτοί; Και τι ήξεραν αυτοί που άλλοι δεν το ήξεραν;

[Πλαίσιο στη σελίδα 5]

Βρετανική Αισιοδοξία το 1914

«Περίπου επί έναν αιώνα κανένας εχθρός δεν είχε εμφανιστεί στις θάλασσες γύρω από το νησί μας. . . . Ήταν δύσκολο ακόμα και να σκεφτεί κανείς την πιθανότητα να απειληθούν αυτές οι ειρηνικές ακτές. . . . Ποτέ άλλοτε το Λονδίνο δεν ήταν πιο χαρούμενο και δεν είχε φτάσει σε τέτοια ακμή. Ποτέ άλλοτε δεν είχαν υπάρξει τόσο πολλά πράγματα που άξιζε να κάνει, να δει και να ακούσει κάποιος. Ούτε οι ηλικιωμένοι ούτε οι νέοι είχαν την παραμικρή υποψία ότι αυτό που έβλεπαν, στη διάρκεια εκείνης της μοναδικής περιόδου του 1914, ήταν στην πραγματικότητα το τέλος μιας εποχής».—Πριν Σβήσουν τα Φώτα (Before the Lamps Went Out), του Τζέφρι Μάρκους.