«هرگز کسی مثل این شخص سخن نگفته است!»
‹همه بر وی شهادت دادند و از سخنان فیضآمیزی که از دهانش صادر میشد، تعجب نمودند.›—لوقا ۴:۲۲.
۱، ۲. الف) چرا مأمورانی که برای دستگیری عیسی فرستاده شده بودند دست خالی بازگشتند؟ ب) چه موضوعی نشان میدهد که آن مأموران تنها کسانی نبودند که تحت تأثیر سخنان عیسی قرار گرفتند؟
مأموران از عهدهٔ اجرای مأموریت خود برنیامدند. آنان مأمور شده بودند که عیسی را دستگیر کنند، لیکن دست خالی بازگشتند. کاهنان و فریسیان از آن مأموران توضیح خواسته، پرسیدند: «برای چه او را نیاوردید؟» براستی چرا آن مأموران از دستگیر کردن مردی که هرگز به خشونت متوسل نمیشد عاجز ماندند؟ خادمان در جواب گفتند: «هرگز کسی مثل این شخص سخن نگفته است!» آری، آنان چنان تحت تأثیر آموزشهای عیسی قرار گفته بودند، که نتوانستند خود را متقاعد سازند چنین مردی آرام و متین را بازداشت کنند.a — یوحنّا ۷:۳۲، ۴۵، ۴۶.
۲ آن مأموران تنها کسانی نبودند که تحت تأثیر تعالیم عیسی قرار گرفتند. در کتاب مقدّس میخوانیم که مردم دسته دسته جمع میشدند تا به سخنان عیسی گوش فرا دهند. مردم شهر زادگاه وی نیز ‹از سخنان فیضآمیزی که از دهانش صادر میشد، تعجب مینمودند.› ( لوقا ۴:۲۲) عیسی بارها از داخل قایقی به جمعی کثیر که در ساحل دریای جلیل گرد هم آمده بودند، موعظه کرد. ( مَرقُس ۳:۹؛ ۴:۱؛ لوقا ۵:۱-۳) یکبار ‹جمعیت بسیاری› چند روز بدون آنکه غذایی بخورند با او ماندند. — مَرقُس ۸:۱، ۲.
۳. والاترین خصوصیتی که از عیسی معلّمی برجسته میساخت چه بود؟
۳ چه چیزی عیسی را معلّمی برجسته میساخت؟ در واقع والاترین خصوصیت وی محبت بود.b عیسی محبت و عشقی عمیق به حقایقی که آموزش میداد و مردمی که از او آموزش میگرفتند داشت. وی شیوههای تعلیمی را نیز به نحوی فوقالعاده به کار میبرد. در این مقاله و دو مقالهٔ بعدی به بررسی برخی از شیوههای تعلیمی مؤثر عیسی و اینکه چگونه میتوانیم او را سرمشق قرار دهیم، خواهیم پرداخت.
ساده و واضح
۴، ۵. الف) چرا عیسی در تعالیم خود کلمات ساده به کار میبرد، و از چه نظر این موضوع درخور توجه است؟ ب) موعظهٔ بالای کوه از چه نظر نمونهای خوب از سادگی شیوهٔ آموزشی عیسی میباشد؟
۴ افراد با تحصیلات عالی اغلب بدون توجه به شنوندهٔ خود تمایل به استفاده از واژگان و عباراتی ثقیل دارند. اما اگر شنونده حرف ناطق را درک نکند، استفادهای هم از آگاهی و معرفت وی نمیبرد. عیسی با وجود گنجینهٔ لغات بسیار غنیاش هرگز کلمات و عبارات ثقیل به کار نمیبرد. وی از دانشی عظیم برخوردار بود لیکن همیشه به فکر شنوندهاش بود، نه به فکر خودش. عیسی نیک میدانست که اکثر کسانی که به سخنانش گوش میدهند افرادی «بیعلم و اُمّی هستند.» ( اَعمال ۴:۱۳) وی برای آنکه چنین افرادی سخنانش را درک کنند، با زبانی ساده سخن میگفت. آری، عیسی حقایق بسیار عمیق را با کلماتی ساده بیان میکرد.
۵ به عنوان مثال، گزارش موعظهٔ بالای کوه را که در متّیٰ ۵:۳–۷:۲۷ آمده است در نظر بگیریم. کل آن موعظه شاید حدود ۲۰ دقیقه به طول انجامید، ولی آموزشهای آن عمیقاً مسائلی همچون زنا، طلاق، و مادیگرایی را شکافته و ریشهیابی میکند. ( متّیٰ ۵:۲۷-۳۲؛ ۶:۱۹-۳۴) با این حال، هیچ اصطلاح دشواری در آن مشاهده نمیشود. عیسی کلماتی به کار میبرد که حتی کودکان نیز میفهمیدند! بیدلیل نبود که در آخر، آن جمعیت متشکل از عدهای دهقان و چوپان و ماهیگیر «از تعلیم او در حیرت افتادند.» — متّیٰ ۷:۲۸.
۶. چند نمونه از عبارات کوتاه و پرمعنای عیسی را عنوان کن.
۶ سخنان عیسی اغلب در کمال سادگی حاوی معانی بسیار عمیق بود. او در دورهای که ماشین چاپ وجود نداشت، پیام خود را با عباراتی کوتاه بر ذهن و دل شنوندگان خود مرقوم میداشت. چند نمونه از سخنان عیسی بدین قرار است: «هیچ کس دو آقا را خدمت نمیتواند کرد، . . . محال است که خدا و ممُّونا [پول] را خدمت کنید.» «حکم مکنید تا بر شما حکم نشود.» «از میوههای ایشان، ایشان را خواهید شناخت.» «نه تندرستان بلکه مریضان احتیاج به طبیب دارند.» «هر که شمشیر گیرد، به شمشیر هلاک گردد.» «آنچه از قیصر است، به قیصر ردّ کنید و آنچه از خداست، به خدا.» «دادن از گرفتن فرخندهتر است.»c ( متّیٰ ۶:۲۴؛ ۷:۱، ۲۰؛ ۹:۱۲؛ ۲۶:۵۲؛ مَرقُس ۱۲:۱۷؛ اَعمال ۲۰:۳۵) اکنون با اینکه حدود ۲۰۰۰ سال از بیان آن سخنان میگذرد، هنوز از خاطرهها پاک نشدهاند.
استفاده از سؤال
۷. چرا عیسی سؤال مطرح میکرد؟
۷ عیسی براستی در استفاده از سؤال استاد بود. وی حتی وقتی میتوانست نکتهای را به طور مستقیم و در زمانی کوتاه بیان کند از سؤال استفاده میکرد. چرا عیسی سؤال مطرح میکرد؟ وی گاهی با سؤالات عمیق خود در نظر داشت نیّت مخالفانش را برملا ساخته، آنان را خاموش کند. ( متّیٰ ۱۲:۲۴-۳۰؛ ۲۱:۲۳-۲۷؛ ۲۲:۴۱-۴۶) لیکن، در بسیاری موارد نیز عیسی با حوصله سؤالاتی مطرح میکرد تا حقایقی را آشکار سازد، یا به شنوندهاش کمک کند منظور خود را به زبان آورد، و یا ذهن شاگردانش را به فعالیت و فراگیری وادارد. در اینجا میخواهیم دو نمونه را که هر دو مربوط به پِطْرُس میشود بررسی کنیم.
۸، ۹. عیسی چگونه با استفاده از سؤال به پِطْرُس کمک کرد تا در خصوص موضوع پرداخت مالیات معبد، به نتیجهٔ درست برسد؟
۸ نمونهٔ اوّل به زمانی باز میگردد که مأموران وصول مالیات از پِطْرُس سؤال کردند که آیا عیسی مالیات معبد را میپردازد، یا خیر.d پِطْرُس که گاهی بسیار شتابزده و نسنجیده عمل میکرد، در جواب گفت: «بلی.» کمی بعد عیسی با او چنین استدلال کرد: «ای شمعون، چه گمان داری؟ پادشاهان جهان از چه کسان عُشر و جزیه میگیرند؟ از فرزندان خویش یا از بیگانگان؟» پِطْرُس به وی گفت: «از بیگانگان.» عیسی بدو گفت: «پس یقیناً پسران آزادند!» ( متّیٰ ۱۷:۲۴-۲۷) نکتهای که عیسی با سؤال مطرح کرد کاملاً برای پِطْرُس روشن شد. به چه دلیل؟
۹ در دوران عیسی اعضای خانوادههای سلطنتی از پرداخت مالیات معاف بودند. بنابراین، عیسی که یگانه پسر مولود پادشاه آسمانیای بود که در معبد اورشلیم پرستش میشد، اجباری به پرداخت مالیات نداشت. میبینیم که عیسی به جای آنکه صریحاً اصل مطلب را به پِطْرُس بگوید، به نحوی مؤثر و در عین حال با ملایمت به پِطْرُس کمک کرد تا خودش به نتیجهٔ درست برسد، و شاید میخواست به او نشان دهد که قبل از صحبت کردن بیشتر فکر کند.
۱۰، ۱۱. در فِصَح سال ۳۳ د.م. وقتی پِطْرُس گوش مردی را با شمشیر قطع کرد عیسی چه واکنشی نشان داد، و این موضوع چگونه نشان میدهد که عیسی بر اهمیت طرح سؤال واقف بود؟
۱۰ نمونهٔ دوّم به فِصَح سال ۳۳ د.م. باز میگردد، زمانی که عدهای چماق به دست برای دستگیری عیسی آمدند. شاگردان عیسی از او سؤال کردند که آیا باید با آنان بجنگند. ( لوقا ۲۲:۴۹) پِطْرُس پیش از آنکه عیسی جوابی دهد شمشیر خود را کشید و احتمالاً با این قصد که ضربهای مهلک بر یکی از آن مردان وارد آورد گوش وی را قطع کرد. عمل پِطْرُس خلاف ارادهٔ سَرورش بود چرا که عیسی کاملاً آماده بود خود را تسلیم کند. عیسی چه عکسالعملی از خود نشان داد؟ وی با صبر و حوصله از پِطْرُس سه سؤال کرد: «آیا جامی را که پدر به من داده است ننوشم؟» «آیا گمان میبری که نمیتوانم الحال از پدر خود درخواست کنم که زیاده از دوازده فوج از ملائکه برای من حاضر سازد؟ لیکن در این صورت کتب چگونه تمام گردد که همچنین میبایست بشود؟» — یوحنّا ۱۸:۱۱؛ متّیٰ ۲۶:۵۲-۵۴.
۱۱ لحظهای صحنه را تجسم کن. عیسی در محاصرهٔ گروهی چماق به دست قرار گرفته است و میداند چیزی به مرگش باقی نمانده و مهمتر از آن، دفاع از پاکی نام پدر آسمانیاش و نجات خانوادهٔ بشری نیز به او محول شده است. با این حال، در آن موقعیت حساس با حوصله با طرح چند سؤال حقیقتی بسیار مهم را به پِطْرُس آموزش میدهد. آیا این واقعه براستی نشان نمیدهد که عیسی به ارزش مطرح کردن سؤال واقف بود؟
به کار بردن عبارات اغراقآمیز برای تأثیر بیشتر
۱۲، ۱۳. الف) اغراق چیست؟ ب) عیسی چگونه با استفاده از عبارات اغراقآمیز مضحک بودن انتقاد از عیوب کوچک برادرانمان را نشان داد؟
۱۲ عیسی در موعظههای خود اغلب از شیوهٔ بسیار مؤثری برای تعلیم دادن استفاده میکرد؛ یعنی استفاده از عبارات اغراقآمیز. اغراق به مفهوم بزرگ جلوه دادن موضوعی برای تأکید بر آن است. عیسی با این شیوه تصویری فراموشنشدنی در ذهن شنوندهٔ خود به وجود میآورد. در اینجا به ذکر چند نمونه میپردازیم.
۱۳ عیسی در موعظهٔ بالای کوه بر لزوم ‹حکم نکردن› بر دیگران تأکید کرده، گفت: «چون است که خس را در چشم برادر خود میبینی و چوبی را که چشم خود داری نمییابی؟» ( متّیٰ ۷:۱-۳) فقط صحنه را در ذهن مجسم کن! شخص عیبجو میخواهد خسی را از «چشم» برادرش بیرون آورد و مدعی است که این خس مانع دید وی شده نمیگذارد که تصمیم درست بگیرد. اما قدرت تشخیص و داوری خود وی به دلیل «چوبی» که در چشم دارد بسیار ضعیف است. چوب در اینجا منظور تیر چوبیای است که در ساختن سقف خانه استفاده میشد. براستی که عیسی چه صحنهٔ بهیادماندنیای در ذهن شنوندگانش به تصویر درآورد تا مضحک بودن عمل فردی را نشان دهد که خود عیبی بزرگ دارد و از عیب کوچک برادر خود انتقاد میکند!
۱۴. چرا اغراق عیسی مبنی بر صافی کردن پشه و فرو بردن شتر بویژه بسیار قوی و نافذ بود؟
۱۴ در موقعیتی دیگر عیسی فریسیان را ‹راهنمایان کوری خواند که پشه را صافی میکنند و شتر را فرو میبرند!› ( متّیٰ ۲۳:۲۴) در اینجا بخصوص عیسی به نحوی بسیار مؤثر از اغراق استفاده کرد. به چه صورت؟ میان پشه و شتر که یکی از بزرگترین حیواناتی بود که شنوندگان عیسی با آن آشنایی داشتند، تضاد آشکاری وجود دارد. برآورد میشود که وزن یک شتر معمولی برابر ۷۰ میلیون پشه باشد! عیسی همچنین آگاه بود که فریسیان شراب خود را از صافی پارچهای میگذراندند تا مبادا پشهای را ببلعند و نجس گردند. اما آن قانونپرستان به طور مجازی شتری را که نجس محسوب میشد درسته فرو میبردند. ( لاویان ۱۱:۴، ۲۱-۲۴) منظور عیسی کاملاً روشن بود. فریسیان با وسواسی بیش از حد کوچکترین احکام شریعت را به جا میآوردند لیکن اعظم احکام آن را که عبارت بود از «عدالت و رحمت و ایمان» نادیده میگرفتند. ( متّیٰ ۲۳:۲۳) عیسی بخوبی چهرهٔ واقعی آنان را آشکار ساخت!
۱۵. عیسی با استفاده از عبارات اغراقآمیز چه درسهایی داد؟
۱۵ عیسی در موعظههای خود، اغلب شیوهٔ اغراق را به کار میبرد. در اینجا به ذکر چند نمونه میپردازیم. با داشتن ‹ایمانی به قدر دانهٔ خردل› میتوان کوهی را جا به جا کرد. عیسی از این بهتر نمیتوانست نشان دهد که حتی با اندک ایمانی میتوان کارهای بزرگ کرد. ( متّیٰ ۱۷:۲۰) گذشتن شتر از سوراخ سوزن. عیسی چه زیبا با این عبارت مشکلاتی را که در انتظار شخصی دولتمند و مالپرست است که میخواهد با حفظ شیوهٔ زندگی خود خدا را هم پرستش کند به تصویر کشید! ( متّیٰ ۱۹:۲۴) آیا براستی استعارههای زندهٔ عیسی و توانایی او در بیان سخنانی عمیق با حداقل کلمات شگفتانگیز نیست؟
منطق غیرقابل رد
۱۶. عیسی توانایی ذهنی خود را همواره در چه راهی به کار میگرفت؟
۱۶ عیسی با ذهن کاملی که داشت میتوانست به نحوی استادانه با دیگران استدلال کند. با این حال، وی هرگز از این توانایی خود سوءاستفاده نکرد. عیسی این توانایی ذهنی خود را همواره در راه پیشبرد حقیقت به کار میگرفت. در برخی موارد از منطق قوی خود برای مردود ساختن اتهامات مخالفانش استفاده میکرد. در بسیاری موارد دیگر نیز با استدلالهای منطقی درسهای مهمی به شاگردانش میآموخت. حال بجاست نگاهی به توانایی استادانهٔ عیسی در استدلال کردن بیندازیم.
۱۷، ۱۸. عیسی در اثبات بیاساس بودن تهمتی که فریسیان به او نسبت دادند از چه منطقی استفاده کرد؟
۱۷ زمانی را به یاد آور که عیسی فردی دیوزده را که کور بود و قدرت تکلم نداشت شفا داد. فریسیان وقتی از این موضوع باخبر شدند گفتند: «این شخص دیوها را بیرون نمیکند مگر به یاری بَعْلزَبُول [شیطان،] رئیس دیوها!» این سخن فریسیان بوضوح نشان میدهد که به هیچ وجه منکر این امر نیستند که برای بیرون کردن دیوهای شیطان به قدرت مافوقبشری نیاز است. با این حال، برای آنکه مردم به عیسی ایمان نیاورند قدرت عیسی را به شیطان نسبت دادند. عیسی برای آنکه به آنان نشان دهد استدلالی عجولانه و غیرمنطقی کردهاند گفت: «هر مملکتی که بر خود منقسم گردد، ویران شود و هر شهری یا خانهای که بر خود منقسم گردد، برقرار نماند. لِهذا اگر شیطان، شیطان را بیرون کند، هر آینه به خلاف خود منقسم گردد. پس چگونه سلطنتش پایدار ماند؟» ( متّیٰ ۱۲:۲۲-۲۶) در واقع عیسی میگفت: ‹اگر آنطور که شما میگویید من یکی از کارگزاران شیطان هستم و در عین حال کارهای او را خنثی میکنم پس شیطان بر ضدّ مصالح خود عمل میکند و بزودی از قدرت ساقط خواهد شد.› براستی که چه منطق کوبندهای؟
۱۸ عیسی به استدلال خود ادامه داد. او میدانست که برخی از شاگردان فریسیان نیز دیوها را اخراج میکنند. از این رو، سؤالی ساده ولی تکاندهنده مطرح کرد: «اگر من به وساطت بَعْلزَبُول دیوها را بیرون میکنم، پسران یا [شاگردان] شما آنها را به یاری کِه بیرون میکنند؟» ( متّیٰ ۱۲:۲۷) در واقع عیسی با ایشان چنین استدلال کرد: ‹اگر من دیوها را با قدرت شیطان بیرون میکنم، پسران شما نیز باید زیر نفوذ قدرت شیطان باشند.› فریسیان هیچ نمیتوانستند بگویند. آنان هرگز نمیپذیرفتند که شاگردان خودشان زیر نفوذ شیطان عمل میکنند. عیسی با منطق غیرقابل رد خود بیاساس بودن اتهاماتی را که به او نسبت میدادند آشکار میساخت.
۱۹، ۲۰. الف) عیسی منطق را به چه نحو سازندهای به کار میبرد؟ ب) عیسی در پاسخ به سؤال شاگردانش در خصوص نحوهٔ دعا کردن چگونه از استدلال «چند مرتبه زیادتر» استفاده کرد؟
۱۹ عیسی علاوه بر اینکه از منطق خود برای خاموش ساختن مخالفانش استفاده میکرد، با استدلالهایی منطقی و قانعکننده حقایق دلگرمکننده و تشویقآمیزی را در خصوص یَهُوَه آموزش میداد. وی بارها از شیوهای استفاده میکرد که میتوان آن را استدلال «چند مرتبه زیادتر» نامید، و از طریق حقایقی آشنا حقایق دیگری را بر شنودگانش آشکار میساخت. در اینجا به ذکر دو نمونه میپردازیم.
۲۰ وقتی شاگردان عیسی در خصوص نحوهٔ دعا کردن از عیسی سؤال کردند عیسی در جواب مَثَل مردی را آورد که با وجود اینکه تمایلی نداشت به دوستش کمک کند، به دلیل «لجاجت» وی سرانجام خواستهاش را برآورده ساخت. بعد از آن عیسی به تمایل قلبی والدین به دادن «چیزهای نیکو» به فرزندانشان اشاره کرد و استدلال نمود: «اگر شما با آنکه شریر هستید، میدانید چیزهای نیکو را به اولاد خود باید داد، چند مرتبه زیادتر پدر آسمانی شما روحالقدس را خواهد داد به هر که از او سؤال کند.» ( لوقا ۱۱:۱-۱۳) مبنای استدلال عیسی همانندی و تشابه نبود، او تضاد را اساس استدلال خود قرار داد. اگر شخصی که میل به کمک کردن به همسایهاش ندارد سرانجام راضی به کمک کردن میشود، یا اگر والدین ناکامل نیازهای فرزندانشان را برآورده میسازند، چقدر بیشتر پدر آسمانی و مهربان ما روحالقدس را به خادمانش که متواضعانه به او دعا میکنند خواهد داد!
۲۱، ۲۲. الف) عیسی با استفاده از چه استدلالی پندی در مورد نگرانیهای ناشی از نیازهای مادی ارائه نمود؟ ب) پس از مرور شماری از شیوههای تعلیمی عیسی به چه نتیجهای میرسیم؟
۲۱ عیسی همچنین با استفاده از این نحوهٔ استدلال توصیهای در مورد نگرانیهای ناشی از نیازهای مادی ارائه نمود. وی اظهار داشت: «کلاغان را ملاحظه کنید که نه زراعت میکنند و نه حصاد و نه گنجی و نه انباری دارند و خدا آنها را میپروراند. آیا شما به چند مرتبه از مرغان بهتر نیستید؟ سوسنهای چمن را بنگرید چگونه نمو میکنند و حال آنکه نه زحمت میکشند و نه میریسند، . . . پس هرگاه خدا علفی را که امروز در صحرا است و فردا در تنور افکنده میشود چنین میپوشاند، چقدر بیشتر شما را ای سست ایمانان.» ( لوقا ۱۲:۲۴، ۲۷، ۲۸) آری، اگر یَهُوَه نیاز گلها و پرندگان را برآورده میسازد، چقدر بیشتر به خادمان خود توجه نشان خواهد داد! شکی نیست که استدلالهای پراحساس و در عین حال قوی عیسی بسیار به دل شنوندگانش مینشست.
۲۲ اکنون پس از مرور شماری از شیوههای تعلیمی عیسی بخوبی میتوان نتیجهگیری کرد که آن مأمورانی که از عهدهٔ دستگیری عیسی برنیامدند به هیچ وجه مبالغه نمیکردند که گفتند: «هرگز کسی مثل این شخص سخن نگفته است!» اما عیسی در تعلیم دادن بویژه به استفاده از تشبیه و حکایت معروف بود. چرا عیسی از این شیوه استفاده میکرد؟ و چه چیزی تشبیهات و مَثَلهای عیسی را چنین مؤثر میساخت؟ این سؤالات را در مقالهٔ بعدی مورد بررسی قرار خواهیم داد.
[پاورقیها]
a آن مأموران احتمالاً مأموران اجرایی سَنهِدرین بودند و زیر نظر کاهنان انجام وظیفه میکردند.
b همچنین دو مقالهٔ مطالعهای «به شما نمونهای دادم» و «مرا متابعت کنید» در همین شماره ملاحظه شود.
c با اینکه آخرین عبارت تنها در اَعمال ۲۰:۳۵ و از زبان پولُس رسول نقل شده است، لیکن مفهوم ضمنی آن را میتوان در انجیلها نیز یافت. پولُس این عبارت را یا از زبان یکی از شاگردان عیسی شنیده است، یا از عیسای رستاخیزیافته، و یا از طریق وحی الٰهی. — اَعمال ۲۲:۶-۱۵؛ ۱قُرِنتیان ۱۵:۶، ۸.
d یهودیان ملزم بودند هر ساله دو درهم ( حدوداً حقوق دو روز یک کارگر) به عنوان مالیات معبد پرداخت کنند. این مالیاتها برای پرداخت هزینههای مختلفی همچون حفظ و نگهداری معبد، خدماتی که در آن صورت میگرفت، و قربانیهای روزانهای که برای قوم گذرانده میشد، استفاده میگردید.
آیا به یاد میآوری؟
• چه نمونهای نشان میدهد که عیسی به نحوی ساده و واضح آموزش میداد؟
• چرا عیسی در تعالیمش از سؤال استفاده میکرد؟
• اغراق چیست، و عیسی چگونه از این شیوهٔ تعلیمی استفاده میکرد؟
• عیسی چگونه با منطق و استدلال حقایق دلگرمکنندهای را در خصوص یَهُوَه به شاگردانش آموزش داد؟
[تصویر در صفحهٔ ۱۹]
عیسی به زبانی ساده سخن میگفت تا مردم معمولی متوجه منظورش شوند
[تصویر در صفحهٔ ۲۰]
فریسیان ‹پشه را صافی میکردند و شتر را فرو میبردند›