۱۵
آیا «پایان دنیا» نزدیک است؟
تورنتو استار چنین پرسید: «آیا برای پایان دنیا آماده هستید؟» این پرسش ممکن است بعضی افراد را به یاد گزارشاتی مانند این بیاندازد:
«سیدنی، استرالیا — در بیشه‌های استرالیا، گروهی ۱۰۰ نفری از شهروندان که از خانه‌های خود گریخته و از راحتیهای زندگی امروزی دست کشیده‌اند، خود را برای چیزی آماده می‌کنند که آن را ‹پایان قریب‌الوقوع جهان› می‌دانند.»
۲ با این وجود بسیاری از افراد از آن بیم دارند که «پایان»، در نتیجهٔ جنگ هسته‌ای، آلودگی محیط زیست یا دیگر خطرات فرا رسد. به عنوان مثال:
«نویسندهٔ مقالات علمی، ایساک آسیموف ۲۰ راه را که زندگی می‌تواند از طریق آنها از روی زمین منقرض شود شمرده است، از خاموشی خورشید گرفته تا قحطی.» — تورنتو استار.
۳ با وجود این برای توجه به این موضوع ما دلیل بسیار جدی‌تری که بر پایهٔ کلام موثق خداست، در دست داریم. بسیاری در مورد «آخر این دنیا» از کتاب مقدس چیزهایی خوانده‌اند. (متی ۱۳:۳۹،۴۰، ا ش؛ ۲۴:۳، ا ش) دانستن این موضوع که آنچه خدا وعده می‌دهد به انجام می‌رسد، باید ما را برانگیزد که ببینیم کتاب مقدس در این باره چه می‌گوید و این امر چگونه می‌تواند بر زندگی کنونی و آیندهٔ ما اثر بگذارد.
پایان چه چیزی، و چه وقت؟
۴ نوشته‌های مقدس به ما اطمینان می‌دهند که خدا کسانی را که پلیدی و رنج را تشویق و ترویج می‌کنند از میان برخواهد داشت. (مزمور ۳۷:۲۸؛ ۱۴۵:۲۰) عیسی مسیح و پطرس رسول فرا رسیدن اِعمال داوری را با نابودی انتخابی مردم که خدا در زمان نوح به اجرا گذاشت مقایسه کردند. خود کرهٔ زمین نابود نشد. لکن شریران توسط طوفان جهانی کشته شدند. خدا نوح و خانوادهٔ او را حفظ کرد؛ آنان جامعهٔ درستکار زمینی را بر روی کره‌ای پاک‌شده تشکیل دادند. پس از اشاره به این موضوع، به پطرس از جانب خدا الهام شد تا آمدن ‹روز داوری و هلاکت مردم بی‌دین› را پیشگویی کند. بدنبال آن «آسمانهای جدید و زمین جدید» خواهند آمد که در آنها «عدالت ساکن خواهد بود.» — ۲پطرس ۳:۵-۷،۱۳؛ جامعه ۱:۴؛ اشعیا ۴۵:۱۸.
۵ طبیعی است که بخواهیم بدانیم پایان نابودکنندهٔ این سیستم چیزها چه زمانی خواهد آمد. عیسی اظهار داشت که فقط پدر «از آنروز و ساعت» آگاه است. (متی ۲۴:۳۶) ولی آیا ما در بی‌اطلاعی کامل رها شده‌ایم؟ خیر، زیرا خدا با مهربانی در کلام خود اطلاعاتی را جای داده است تا پرستندگانش بتوانند دریابند که آن زمان چه وقت نزدیک میشود. — با عاموس ۳:۷ مقایسه شود.
۶ کتاب مقدس به ما دلایلی برای اطمینان به توانایی خدا در پیش‌بینی تحولات آینده ارائه می‌کند. به عنوان مثال، در دانیال ۹:۲۴-۲۷ او نبوتی را ثبت کرده است که زمان آمدن مسیح را مشخص می‌کند. پزشک قرن اول، لوقا نقل می‌کند که در سال ۲۹ د.م. یهودیان، با آگاهی از نبوت دانیال، در انتظار مسیح بودند. (لوقا ۳:۱،۲،۱۵) محقق یهودی، ابا هیلِل سیلوِر با موافقت با این مطلب می‌نویسد: «انتظار می‌رفت که مسیح در حدود ربع دوم قرن اول د.م. بیاید.» عیسی تعمید یافت و در سال ۲۹ د.م. به مسیح مبدل گشت، درست همان سالی که در نبوت دانیال به آن اشاره شده بود.
۷ در همان نبوت در کتاب دانیال نبوت شد که پس از مرگ مسیح ‹شهر و محل مقدس ویران خواهند شد.› بلی، خدا از پیش گفت که اورشلیم و معبد مقدس آن نابود می‌شوند، و این به معنای پایان سیستم یهودی موجود در آن زمان بود. — دانیال ۹:۲۶.
۸ عیسی اندکی پیش از مرگش در سال ۳۳ د.م.، این موضوع را به نحو مفصل‌تری شرح داد. او گفت که خدا اورشلیم و معبد آن را ترک خواهد کرد. همچنین، گفت که خود خواهد رفت تا بعدها بازگردد. (متی ۲۳:۳۷-۲۴:۲) ولی شاگردانش از او پرسیدند:
«بما بگو که این امور کی واقع میشود و نشان آمدن تو و انقضای عالم [یا ‹پایان دنیا›] چیست؟» — متی ۲۴:۳.
۹ پاسخ او برای مسیحیان قرن اول بسیار پراهمیت بود. برای ما نیز به همان اندازه اهمیت دارد، زیرا همانطور که خواهیم دید، پاسخ عیسی دارای معنایی بود ورای آنچه رسولان در مورد آن پرسیده بودند یا می‌توانستند درک کنند. — یوحنا ۱۶:۴،۱۲،۱۳.
۱۰ عیسی به نبوت دانیال اشاره کرد. (متی ۲۴:۱۵) در آنجا سالی برای ویرانی اورشلیم معین نشده بود، و عیسی نیز چیزی در این مورد قید نکرد. ولی رویدادهایی را توصیف کرد که «نشان» را تشکیل می‌دادند، «نشان» اینکه سیستم یهودی در روزهای واپسین خود بسر می‌برد. شما می‌توانید گفته‌های او را در متی ۲۴:۴-۲۱ و لوقا ۲۱:۱۰-۲۴ بخوانید. او پیشگویی کرد که مسیحهای دروغی ظاهر شده، جنگها، کمبود مواد غذایی، زلزله‌ها و طاعونها پدید خواهند آمد، و بازداشت و شکنجهٔ مسیحیان و فعالیت وسیع موعظه واقع خواهند شد. تاریخ تأیید می‌کند که این رویدادها در ظرف طول عمر نسلی که تا هنگام نابودی اورشلیم بدست رومیان در سال ۷۰ د.م. می‌زیستند، به وقوع پیوسته است.
مسیحهای دروغی: یوسِفوس، تاریخ‌نویس قرن اول، به سه نفر که ادعای مسیح بودن می‌کردند اشاره می‌کند.
جنگها : جنگهای پارتی در آسیای جنوب غربی؛ شورشهایی در گُل و اسپانیا؛ طغیان یهودیان در قسمتهایی از امپراتوری روم؛ شورشهای اَرامیان و سامریان بر ضد یهودیان به وقوع پیوست.
قحطی: در روم، یونان و یهودیه قحطیهایی رخ داد که شرح یکی از آنها در اعمال ۱۱:۲۸ آمده است.
زمین‌لرزه‌ها : زمین‌لرزه‌هایی در کریت، ازمیر، هیراپولیس، کولسی، خیوس، میلیتس، ساموس، روم و یهودیه رخ دادند.
مسیحیان بازداشت و شکنج‍ه می‌شدند ولی بطور وسیعی به موعظه پرداختند: به شرح اعمال ۸:۱،۱۴؛ ۹:۱،۲؛ ۲۴:۵؛ ۲۸:۲۲ مراجعه کنید.
۱۱ از آنجایی که مسیحیان به نبوت عیسی اعتماد کردند، توانستند زندگی خود را نجات دهند. مسیح هشدار داده بود: ‹هنگامی که دیدید خیمه‌های لشکریان اورشلیم را محاصره کردند، بگریزید.› (لوقا ۲۱:۲۰-۲۴) همانطور که پیشگویی شده بود، رومیان تحت فرماندهی ژنرال گَلِس در اکتبر سال ۶۶ د.م. اورشلیم را محاصره کردند. مسیحیان چگونه توانستند بگریزند؟ لشکریان به نحو غیرمنتظره‌ای عقب‌نشینی کردند. مسیحیان، بر طبق هشدار عیسی، از شهر گریختند. در سال ۷۰ د.م.، رومیان تحت فرمان ژنرال تیتوس دوباره بازگشتند. آنان شهر را به ویرانی کشیدند و بیش از یک میلیون یهودی را کشتند. اگر از رم دیدن کنید، می‌توانید بنای یادبود این واقعه را که بر طاق تیتوس کنده‌کاری شده است مشاهده کنید.
۱۲ آنچه در طی واپسین روزهای سیستم یهودی رخ داد اعتبار مطلق ‹نشانی› را که عیسی ارائه داده بود ثابت می‌کند. این امر برای ما اهمیت دارد، زیرا نبوت عیسی در مورد ‹پایان این سیستم چیزها› در حال حاضر بسیار پراهمیت‌تر است.
تحقق دیگر نبوت عیسی
۱۳ آنچه عیسی در مورد مسیحهای دروغی، جنگها، قحطیها، زمین‌لرزه‌ها، بازداشت و شکنجهٔ مسیحیان پیشگویی کرد، پیش از سال ۷۰ د.م. به تحقق پیوست. با این حال، او چیزهای بیشتری را پیش‌بینی کرد که آشکارا در زمانی دورتر رخ می‌دادند. او گفت که «جمیع طوایف زمین» مجبور خواهند شد که حضور او را در شکوه آسمانی بپذیرند. (متی ۲۴:۳۰) همچنین، او پیشگویی کرد که مردم مانند ‹گوسفندان و بزها› از یکدیگر جدا خواهند شد و مردمان گوسفندگونه زندگی ابدی خواهند یافت. (متی ۲۵:۳۲،۴۶) این رویدادها در طی سال ۷۰ د.م. و یا پیش از آن رخ ندادند.
۱۴ بیش از ۲۵ سال پس از سقوط اورشلیم، خدا یوحنا را واداشت که در کتاب مکاشفه در مورد رویدادهای آینده بنویسد. در فصل ششم، یوحنا پیش‌بینی کرد که «سوارانی» با خود فجایعی برای زمین به همراه خواهند آورد. با مطالعهٔ مکاشفه ۶:۳-۸ خواهید دید که یوحنا پیشگویی (۱) جنگ، (۲) ‹قحطی› (۳) ‹امراض مهلک› را کرد. اینها برخی از رویدادهای بسیاریست که عیسی در «نشان» آنها را پیش‌بینی کرده است. بنابراین گواه بیشتری بر اینکه آنچه عیسی گفت بار دیگر و در مقیاس بزرگتری تحقق خواهد یافت، در اختیار داریم. پروفسور ا. ت. رابِرتسون در این باره می‌گوید:
«برای منظور ما کافی است که بگوییم عیسی از نابودی معبد و اورشلیم که واقعاً در سال ۷۰ د.م. به وقوع پیوست، مانند نمادی برای آمدن دوبارهٔ خود و پایان جهان یا فنای دوران استفاده کرد.» — صور کلام در عهد جدید، جلد ۱، ص ۱۸۸ (انگل.).
۱۵ بعضی می‌گویند: ‹ولی، جنگ، قحطی و بیماری همیشه بوده است. پس چگونه می‌توان تحقق دوبارهٔ «نشان» را دریافت؟›
۱۶ بدیهی است که این باید امری چشمگیر باشد، چیزی متفاوت با جنگها، طاعونهای محلی و یا زمین‌لرزه‌ای منفرد. توجه کنید که مکاشفه ۶:۴ می‌گوید که جنگ، ‹صلح را [نه از میان یک ملت یا ناحیه، بلکه] از روی زمین برمی‌دارد،› (ا ش). بعلاوه، عیسی آشکار ساخت که این نشان، نشانی مرکب خواهد بود. بنابراین، همراه با جنگ دامن‌گیر، قحطیهای بزرگ، زمین‌لرزه‌ها و بلاهایی نیز بروز خواهند کرد، که تنها گوشه‌ای از وقایع هستند. اینها همه بر سر افراد یک نسل خواهند آمد. (متی ۲۴:۳۲-۳۴) با درک این مطلب، و نگاهی به تاریخ بشر، بسیاری از افراد به روشنی دریافته‌اند که ‹نشان پایان این سیستم چیزها› هم‌اکنون ظاهر شده است.
«نشان» در دوران ما
۱۷ مکاشفه ۶:۴ نشان می‌دهد که جنگ در سراسر زمین رخ خواهد داد. آیا چنین جنگی رخ داده است؟ بلی، جنگ سالهای ۱۹۱۴-۱۹۱۸ آغازگر آن بود. سیدنی ج. هَریس، روزنامه‌نگار، می‌نویسد که ‹جنگ جهانی اول، کشورهایی را دربر گرفت که ۹۰ درصد جمعیت جهان را تشکیل می‌دادند.› بر طبق دایرة‌المعارف آمریکانا، بیش از ۰۰۰,۰۰۰,۸ سرباز در جنگ جهانی اول کشته شدند و ۰۰۰,۰۰۰,۱۲ بر اثر کشتار، بی‌غذایی یا نداشتن پناهگاه جان خود را از دست دادند.
۱۸ بعضی این مطلب را به این دلیل که بشر پیش از این وسایل حمل و نقل و تکنولوژی برای برپایی جنگی جهانی در اختیار نداشته است رد می‌کنند. ولی خود این امر بر بی‌سابقه بودن جنگ جهانی اول تأکید می‌کند.
«از روزهای ماه اوت ۱۹۱۴ تا به حال، به طور فزاینده‌ای آشکار شده است که بروز جنگ اول جهانی به معنای پایان یک عصر بود.» — تاریخ نُرتُن در مورد اروپای نوین.
«جنگ جهانی اول — به قول بازماندگان آن، جنگ بزرگ — در ذهن بشر به عنوان نقطهٔ عطفی در تاریخ باقی می‌ماند. . . . رنگی از حقیقت در این باور ناخودآگاه اغلب مردم وجود دارد که عصر جدید با جنگ جهانی اول آغاز گشت. عصری که در آن معصومیت خود را باختیم.» — مونترال گَزِت.
«سال هزار و نهصد و هیجده، هزاره را با خود نیاورد، بلکه نیم‌قرنی از جدال را به وجود آورد — اغتشاش، جنگ، انقلاب، ویرانی و نابودی، در مقیاسی که هرگز پیش از آن دیده و تصور نشده بود.» — پروفسور ه. س. کامِیجِر.
۱۹ آری، ‹جنگها در مقیاسی که هرگز پیش از آن تصور نمی‌شد آغاز گشتند،› درست همانطور که کتاب مقدس نشان داده بود. اندکی بعد جنگ جهانی دومی آغاز گشت که به قیمت جان «۰۰۰,۰۰۰,۳۵ تا ۰۰۰,۰۰۰,۶۰» نفر تمام شد.
«جنگ جهانی دوم مرگ و ویرانی را در اغلب نقاط دنیا به طور بی‌سابقه‌ای گسترده ساخت. . . . تلاش برای نشان دادن ارزش پولی اموال و درآمد بر باد رفته در طول آن بیهوده خواهد بود: این مبلغ سر به فلک می‌کشد.» — دایرة‌المعارف آمریکانا، (انگل.).
و همینطور می‌دانید که گذشته از جنگهای بسیاری که از سال ۱۹۴۵ تاکنون رخ داده‌اند، هم‌اکنون خطر جنگ هسته‌ای نیز ما را تهدید می‌کند.
۲۰ بیماریهای بی‌سابقه نیز گواه دیگری است بر اینکه تحقق اصلی «نشان» با جنگ جهانی اول آغاز گشت. (لوقا ۲۱:۱۱) مجلهٔ سایِنس دایجِست پس از اشاره به این مطلب که بلاهای قدیمی چگونه تعداد بسیاری را در طی چند دهه از پا درآوردند، نشان می‌دهد که آنفلوآنزای اسپانیایی سال ۱۹۱۸ تا چه اندازهٔ بیشتری مردم را هلاک کرد:
«جنگ ۲۱ میلیون نفر را در طی چهار سال نبرد سخت، از پا درآورد؛ شیوع آنفلوآنزا در طی مدتی در حدود چهار ماه تقریباً همین تعداد قربانی گرفت. در همهٔ تاریخ هرگز مرگ بازدیدی این چنین بیرحمانه و سریع نداشته است. . . . پزشکی آن را فاجعهٔ پزشکی همهٔ دورانها خواند.»
«آمار معمولی حاکی از ۲۱ میلیون کشته است، ولی این رقم ‹ممکن است بسیار پایین‌تر از تعداد واقعی باشد.› به احتمال زیاد تعداد تلفات تنها در شبه‌قارهٔ هند به این میزان بوده است؛ میزان مرگ و میر در اکتبر ۱۹۱۸ ‹در تاریخ بیماریها بی‌سابقه› است.» — سایِنتیفیک اَمِریکَن.
و دانشمندان نیز نتوانسته‌اند بیماریهای مرگ‌آور را متوقف کنند. هنگامی که یک بیماری به نظر «مهارشده» می‌آید بیماری دیگری پیشروی می‌کند. انسان به ماه موشک فرستاده است ولی بر مالاریا، سرطان و بیماری قلبی غلبه نیافته است.
۲۱ عیسی گفت که وقوع «زمین‌لرزه‌ها در همه‌جا» نیز بخشی از «نشان» را تشکیل می‌دهند. (متی ۲۴:۷، ا ش؛ لوقا ۲۱:۱۱) در تمام طول تاریخ زمین‌لرزه رخ داده است. ولی در مورد دورهٔ پس از جنگ جهانی اول چه می‌توان گفت؟ در ایل پیکُلو، ژئو مالاگُلی چنین اظهار عقیده می‌کند:
«نسل ما، همانطور که دانشمندان بدان اشاره می‌کنند، در دورهٔ خطرناکی از فعالیتهای شدید زلزله‌ای بسر می‌برد. در واقع، در طی مدت ۱۰۵۹ سال (از سال ۸۵۶ تا ۱۹۱۴) منابع موثق تنها ۲۴ مورد زمین‌لرزهٔ شدید را عنوان می‌کنند که ۰۰۰,۹۷۳,۱ نفر تلفات داشته‌اند. با این حال، در فجایع اخیر می‌بینیم که ۰۰۰,۶۰۰,۱ نفر تنها در طول ۶۳ سال و در اثر ۴۳ مورد زمین‌لرزه که بین سالهای ۱۹۱۵ تا ۱۹۷۸ رخ داده است جان باخته‌اند. این افزایش شگرف واقعیت پذیرفته‌شدهٔ دیگری را تأیید می‌کند — نسل ما از بسیاری جهات، نسلی نگون‌بخت است.»
۲۲ مردم ممکن است تلفات زیادی را که زمین‌لرزه‌ها از جنگ جهانی اول تا به حال به بار آورده‌اند به حساب جمعیت فزایندهٔ دنیا و وسعت شهرها بگذارند. حتی اگر علت این باشد، این امر آنچه را که رخ داده است تغییر نمی‌دهد. این مطلب در مورد قحطی نیز صادق است. با وجود پیشرفتهای حاصل‌شده در زمینهٔ تولید غذا، همچون انقلاب سبز، به گزارشات خبری از این قبیل برمی‌خوریم:
«حداقل یک نفر از هر هشت نفر مردم زمین هنوز به شکلی به سوءتغذیه دچار است.»
«شورای تغذیهٔ جهانی سازمان ملل متحد که پاییز امسال در اُتاوا تشکیل شد، این موضوع را که ۵۰ میلیون نفر هر سال از گرسنگی جان می‌دهند تأیید می‌کند.»
«آژانسهای تغذیهٔ جهانی تخمین می‌زنند که امسال به بیش از یک میلیارد نفر غذای کافی نخواهد رسید.»
۲۳ «افزونئ گناه» و کاهش محبت نیز نشانه‌هایی برای مشخص کردن «انقضای عالم» هستند. (متی ۲۴:۳،۱۲) احتمالاً برای قانع کردن شما به وقوع این موضوع، نیازی به ارائهٔ آمار تبه‌کاری و تروریسم نیست. ولی، در این باره، شرح نبوی «ایّام آخر» در ۲تیموتاؤس ۳:۱-۵ را مطالعه کنید. ببینید که تا چه حد با آنچه که امروز با آن روبرو هستیم هماهنگی دارد.
این برای شما به چه معناست؟
۲۴ عیسی پیشگویی کرد که بسیاری از افراد در اثر تحقق «نشان» پریشان و نگران خواهند شد. «آدمیان از وحشت تصور آنچه بر سر دنیا خواهد آمد، از هوش خواهند رفت.» با این حال، برای پیروان او چنین نخواهد بود. مسیح به آنان گفت: «وقتی این چیزها شروع شود شما راست بایستید و سرهایتان را راست نگاهدارید چون رستگاری شما نزدیک است.» (لوقا ۲۱:۲۶،۲۸، ا ش) نباید آنچه را که روی می‌دهد نادیده بگیریم، یا بی‌جهت آن را اتفاقی بدانیم. آنانی که در اورشلیم به تحقق نبوت عیسی در دوران خود اعتنایی نکردند زندگی خود را از دست دادند. عیسی به ما می‌گوید: «بیدار باشید تا شایستهٔ آن شوید که . . . نجات یابید.» — لوقا ۲۱:۳۴-۳۶.
۲۵ بلی، امکان جان سالم بدر بردن از پایان سیستم شریر کنونی وجود دارد. هیچ بشری «روز و ساعت» دقیق آمدن پایان را نمی‌داند، ولی آنچه که در طول دوران زندگی ما رخ داده است مؤید آن است که پایان، بسیار نزدیک است. با این حال، چیزی بیش از صرفاً ‹مراقب بودن› از ما خواسته شده است. (متی ۲۴:۳۶-۴۲) این موضوع باید بر پندار و کردار ما تأثیر بگذارد. پطرس می‌نویسد: «زندگی شما باید چقدر پاک و خداپسندانه باشد! و شما باید در انتظار روز خدا باشید. . . . نهایت کوشش خود را بنمائید که خدا شما را در آن روز با رفتاری صلح‌جویانه و پاک و بی‌عیب بیابد.» — ۲پطرس ۳:۱۱-۱۴، ا ش.
۲۶ به عنوان بخشی از «نشان» عیسی گفت: «باین بشارتِ ملکوت در تمام عالم موعظه خواهد شد تا بر جمیع امّتها شهادتی شود آنگاه انتهاء خواهد رسید.» (متی ۲۴:۱۴) برای آن که سهم شایستهٔ خود را در این فعالیت ادا کنیم، باید بدانیم که «ملکوت» چیست و چرا تا این اندازه اهمیت دارد، زیرا پایان نزدیک است. حال بگذارید با هم آن را بررسی کنیم.
[سؤالات مقالهٔ مطالعه‌ای]
موضوع بحث: چرا باید به موضوع «پایان دنیا» علاقمند باشیم؟ (۱-۳)
بر طبق کتاب مقدس، چه چیزی به پایان خواهد رسید؟ (۴)
چرا می‌توانیم مطمئن باشیم که «پایان» خواهد آمد؟ (۵، ۶)
عیسی دربارهٔ سیستم یهودی چه پیش‌بینی کرد؟ و چه پیش آمد؟ (۷-۱۰)
درک «نشان» تا چه حد اهمیت داشت؟ (۱۱، ۱۲)
چرا باید در پی تحقق دوبارهٔ «نشان» باشیم و این چه تفاوتی با تحقق نخستین آن خواهد داشت؟ (۱۳-۱۶)
چگونه جنگ پیش‌گویی‌شده در زمان ما پیش آمده است؟ (۱۷-۱۹)
بروز طاعون و مرض چگونه تحقق یافته است؟ (۲۰)
برای نشان دادن آن که «نشان» در حال به وقوع پیوستن است به چه گواه دیگری می‌توانید اشاره کنید؟ (۲۱-۲۳)
تحقق کنونی «نشان» چه ارتباطی با زندگی شما دارد؟ (۲۴-۲۶)
[کادر در صفحهٔ ۱۴۰]
«از دوران باستان پیشگوییهایی در مورد پایان جهان شده است. . . . با این همه، امروز، علامات شومی وجود دارند که رفع نخواهند شد؛ ‹مشکلات مردم› که حتی زیرک‌ترین سیاستمداران نیز در حل آنها عاجز مانده‌اند؛ جنبهٔ جنون‌آمیز دنیایی هسته‌ای و نابودی موریانه‌وار محیط‌زیست بشر بدست خود او، محیط‌زیستی که غیر قابل جایگزینی است.» — «دِ اسپِکتَتِر»، اُنتاریو، کانادا.
[کادر در صفحهٔ ۱۴۷]
«توضیح جنگ هرگز آسان نبوده است و جنگ جهانی اول احتمالاً مشکل‌ترین آنهاست. در زیر شرحهای خشک در مورد رقابتها و اتحادها که تاریخ‌شناسان با استفاده از آنها جنگ را توصیف می‌کنند، چیزی بسیار بزرگتر خفته است، نوعی بی‌قراری دنیا را می‌آزارد. . . . آن جنگ تازه پایان گرفته بود که دنیا خود را برای جنگ بعدی آماده می‌ساخت.» — بَری رِنفریو از اسوشییتد پرس.
«رویدادهای چهارم اوت سال ۱۹۱۴ . . . نظم اخلاق سیاسی را نابود کرد، توازن قدرت بین‌المللی را برهم زد، به حکومت اروپا به عنوان سرنوشت‌ساز دنیا پایان داد و در طی آن دهها میلیون نفر از پای درآمدند. . . . در سال ۱۹۱۴ دنیا انسجامی را از دست داد که تا امروز از بازیابی آن عاجز مانده است.» — لندن، «دی اِکونومیست.»
[کادر در صفحهٔ ۱۴۹]
تلفات زمین‌لرزه‌ها
(آمار تخمینی در طول ۱۱۲۲ سال)
تا سال ۱۹۱۴ — هر ساله ۱۸۰۰ نفر
از سال ۱۹۱۴ — هر ساله ۳۰۰,۲۵ نفر
[تصویر در صفحهٔ ۱۴۴]
با عمل بر طبق هشدار عیسی، مسیحیان پیش از آنکه رومیان اورشلیم را نابود سازند از آن شهر گریختند