فصل ۱۵

بنای خانواده‌ای که خدا را محترم می‌شمارد

۱-‏۳.‏ چرا برخی افراد از حل مسائل رایج مربوط به زندگی زناشویی و پرورش فرزندان عاجز می‌مانند،‏ و چرا کتاب مقدس می‌تواند یاری‌دهنده باشد؟‏

تصور کنید که فکر بنا کردن خانه‌ای برای خود دارید.‏ ابتدا زمینی می‌خرید.‏ با اشتیاق بسیار،‏ خانهٔ جدید خود را در نظر مجسم می‌کنید.‏ ولی اگر هیچ وسیله‌ای در اختیار نداشته و مهارتی نیز در بنای ساختمان نداشته باشید،‏ چه می‌شود؟‏ در آن صورت تلاشهای شما چقدر طاقت‌فرسا و مأیوس‌کننده خواهد بود!‏

^۲ بسیاری از زوجها در رؤیای داشتن یک زندگی خانوادگی سعادتمندانه،‏ زندگی زناشویی را آغاز می‌کنند،‏ ولی وسایل و مهارتهای لازم را برای بنای آن در اختیار ندارند.‏ اندکی پس از روز عروسی،‏ شیوه‌های رفتار منفی ظاهر می‌شوند.‏ جنگ و دعوا،‏ جزئی از برنامهٔ روزانه می‌شود.‏ هنگامی که فرزندانی به دنیا می‌آیند،‏ پدر و مادر تازه‌کار درمی‌یابند که مهارتشان در پرورش آنها به همان نارسایی مهارتشان در زندگی زناشویی است.‏

^۳ جای خوشحالی است که کتاب مقدس می‌تواند یاری‌دهنده باشد.‏ اصول این کتاب مانند وسایل و ابزاری است که شما را قادر می‌سازد تا خانواده‌ای سعادتمند بنا کنید.‏ (‏امثال ۲۴:‏⁠۳‏)‏ ببینیم چگونه می‌توان چنین کاری را انجام داد.‏

وسایلی برای بنای زندگی زناشویی سعادتمندانه

۴.‏ چرا باید انتظار مشکلاتی را در زندگی زناشویی داشت،‏ و کتاب مقدس چه معیارهایی ارائه می‌دهد؟‏

^۴ هر قدر هم که یک زوج متأهل با یکدیگر هماهنگ باشند،‏ در هر حال از لحاظ ساخت عاطفی،‏ تجربیات کودکی،‏ و زمینهٔ خانوادگی با یکدیگر متفاوت هستند.‏ به همین دلیل،‏ باید انتظار مشکلاتی را پس از ازدواج داشت.‏ چگونه از عهدهٔ این مشکلات برآییم؟‏ کارگران هنگام ساختن یک خانه به نقشه‌ها رجوع می‌کنند.‏ اینها دستورالعملهایی هستند که باید دنبال شوند.‏ کتاب مقدس معیارهای خدا را برای بنای زندگی خانوادگی سعادتمندانه ارائه می‌کند.‏ حال بیایید برخی از آنها را بررسی کنیم.‏

۵.‏ کتاب مقدس چگونه بر اهمیت وفاداری در زندگی زناشویی تأکید می‌کند؟‏

^۵ وفاداری.‏ عیسی گفت:‏ «آنچه را خدا پیوست انسان جدا نسازد.‏»‏a (‏متی ۱۹:‏⁠۶‏)‏ پولس رسول نوشت:‏ «نکاح بهر وجه محترم باشد و بسترش غیرنجس زیرا که فاسقان و زانیانرا خدا داوری خواهد فرمود.‏» (‏عبرانیان ۱۳:‏⁠۴‏)‏ بنابراین افراد متأهل باید در قبال یَهُوَه خود را متعهد بدانند و به همسر خویش وفادار باقی بمانند.‏ —‏ پیدایش ۳۹:‏⁠۷-‏۹‏.‏

۶.‏ وفاداری چگونه می‌تواند در حفظ زندگی زناشویی مفید باشد؟‏

^۶ وفاداری به ازدواج ارزش و اعتبار و امنیت می‌بخشد.‏ همسران وفادار می‌دانند که هر چه پیش آید،‏ باز هم پشتیبان یکدیگر خواهند بود.‏ (‏جامعه ۴:‏⁠۹-‏۱۲‏)‏ این امر چقدر با رویهٔ کسانی که با اولین نشانهٔ ناراحتی دست از ازدواج خود می‌شویند،‏ متفاوت است!‏ چنین افرادی فوراً نتیجه‌گیری می‌کنند که ‹همسر مناسبی انتخاب نکرده‌اند›،‏ ‹محبتشان نسبت به یکدیگر از میان رفته است›،‏ و راه‌حل آن یک همسر جدید است.‏ اما چنین نتیجه‌گیریی به هیچیک از طرفین فرصت رشد نمی‌دهد.‏ برعکس،‏ چه بسا چنین افراد عهدشکنی همین مشکلات را برای همسر جدید خود بوجود آورند.‏ هنگامی که شخص خانهٔ خوبی پیدا می‌کند ولی درمی‌یابد که سقف آن چکه می‌کند،‏ به طور حتم در پی تعمیر آن برمی‌آید.‏ به خانهٔ دیگری نقل مکان نمی‌کند.‏ به همین صورت،‏ عوض کردن همسر،‏ چارهٔ مسائلی نیست که سرچشمهٔ اختلافات زناشویی هستند.‏ هنگامی که مشکلات ظاهر می‌شوند،‏ سعی‌تان بر این نباشد که به ازدواجتان خاتمه دهید،‏ بلکه برای حفظ آن به سختی تلاش کنید.‏ چنین وفاداریی باعث می‌شود که انسان پیوند زناشویی را محترم شمرده و آن را حفظ کند.‏

۷.‏ چرا تبادل افکار و احساسات اغلب برای افراد متأهل دشوار است،‏ اما پوشیدن «انسانیت جدید» یا شخصیت جدید چگونه می‌تواند یاری‌دهنده باشد؟‏

^۷ تبادل افکار و احساسات.‏ مَثَلی از کتاب مقدس می‌گوید:‏ «از عدم مشورت تدبیرها باطل میشود.‏» (‏امثال ۱۵:‏⁠۲۲‏)‏ با این همه،‏ برای برخی زوجهای متأهل تبادل افکار امری است دشوار.‏ چرا چنین است؟‏ زیرا سبک و روش تبادل افکار و احساسات در اشخاص متفاوت است.‏ این امری است که اغلب به سوءتفاهم و سرخوردگی می‌انجامد.‏ تربیت شخص نیز می‌تواند در این امر نقش داشته باشد.‏ به عنوان مثال،‏ بعضی افراد ممکن است در محیطی پرورش یافته باشند که پدر و مادرشان مرتب با یکدیگر در حال دعوا و منازعه بوده‌اند.‏ حال به عنوان افراد بالغ و متأهل ممکن است ندانند که چگونه با لحنی مهربانانه و محبت‌آمیز با همسر خود صحبت کنند.‏ حتی در این صورت نیز خانهٔ شما نباید رو به زوال گذاشته به ‹خانه‌ای پُر از مخاصمت› مبدل شود.‏ (‏امثال ۱۷:‏⁠۱‏)‏ کتاب مقدس بر «انسانیّت تازه» یعنی شخصیت تازه تأکید می‌کند و تندی مغرضانه،‏ جیغ و فریاد،‏ و سخنان توهین‌آمیز را نمی‌پذیرد.‏ —‏ افسسیان ۴:‏⁠۲۲-‏۲۴،‏ ۳۱‏.‏

۸.‏ هنگامی که با همسر خود عدم توافق پیدا می‌کنید چه چیزی می‌تواند مفید باشد؟‏

^۸ هنگام بروز اختلافات چه می‌توانید بکنید؟‏ هنگام بالا گرفتن عصبانیت،‏ بهتر است از اندرزی که در امثال ۱۷:‏⁠۱۴ آمده است پیروی کنید:‏ «مخاصمه را ترک کن قبل از آنکه بمجادله برسد.‏» بله،‏ شما می‌توانید بحث را به بعد موکول کنید،‏ وقتی که شما و همسرتان هر دو آرامتر شده‌اید.‏ (‏جامعه ۳:‏⁠۱،‏ ۷‏)‏ در هر حال،‏ تلاش کنید که «در شنیدن تند و در گفتن آهسته و در خشم سُست» باشید.‏ (‏یعقوب ۱:‏⁠۱۹‏)‏ هدف شما باید بهبودی اوضاع باشد نه برنده شدن در مجادله.‏ (‏پیدایش ۱۳:‏⁠۸،‏ ۹‏)‏ طوری صحبت کنید و کلماتی را به کار برید که شما و همسرتان را آرام کند.‏ (‏امثال ۱۲:‏⁠۱۸؛‏ ۱۵:‏⁠۱،‏ ۴؛‏ ۲۹:‏⁠۱۱‏)‏ از همه مهمتر،‏ در حالت غیظ و عصبانیت باقی نمانید،‏ بلکه در پی کمک باشید،‏ به اتفاق هم با دعایی فروتنانه احساساتتان را با خدا در میان بگذارید.‏ —‏ افسسیان ۴:‏⁠۲۶،‏ ۲۷؛‏ ۶:‏⁠۱۸‏.‏

۹.‏ چرا می‌توان گفت که تبادل افکار و احساسات از دل آغاز می‌شود؟‏

^۹ در یک مثل کتاب مقدس آمده است:‏ «دل مرد حکیم دهان او را عاقل میگرداند،‏ و علمرا بر لبهایش میافزاید.‏» (‏امثال ۱۶:‏⁠۲۳‏)‏ پس در حقیقت کلید تبادل افکار و احساسات در دل انسان است،‏ نه بر لب او.‏ طرز رفتار شما با همسرتان چگونه است؟‏ کتاب مقدس مسیحیان را به نشان دادن ‹همدردی› دعوت می‌کند.‏ (‏۱پطرس ۳:‏⁠۸‏)‏ آیا هنگامی که همسر شما دچار نگرانی و تشویشی اندوهبار است می‌توانید از خود همدردی نشان دهید؟‏ اگر چنین است،‏ این امر شما را یاری می‌کند تا بدانید که چگونه واکنش نشان دهید.‏ —‏ اشعیا ۵۰:‏⁠۴‏.‏

۱۰،‏ ۱۱.‏ چگونه یک شوهر می‌تواند اندرزی را که در ۱پطرس ۳:‏⁠۷ آمده است به کار بندد؟‏

^۱۰ عزت و احترام.‏ به شوهران مسیحی گفته شده است که با همسران خود ‹با فطانت .‏ .‏ .‏ زیست کنند چون با ظروف ضعیفترِ زنانه و ایشانرا محترم دارند.‏› (‏۱پطرس ۳:‏⁠۷‏)‏ برای احترام به زن باید به قدر و ارزش او پی برد.‏ شوهری که با «فطانت» به فکر همسر خود باشد،‏ برای احساسات،‏ قابلیتها،‏ هوش،‏ و شخصیت او ارزش فراوان قائل است.‏ او همینطور باید بیاموزد که یَهُوَه چه نظری در مورد زنان دارد و می‌خواهد که با آنان چطور رفتار شود.‏

^۱۱ فرض کنیم که در خانه ظرفی بسیار مفید دارید که خیلی ظریف است.‏ آیا با دقت بسیار از آن مراقبت نمی‌کنید؟‏ پطرس از عبارت «ظروف ضعیفتر» در همین زمینه استفاده کرد،‏ و این موضوع باید یک شوهر مسیحی را وادارد تا به همسر محبوب خود توجه مهرآمیز نشان دهد.‏

۱۲.‏ یک زن چگونه می‌تواند نشان دهد که عمیقاً شوهر خود را محترم می‌دارد؟‏

^۱۲ اما کتاب مقدس چه اندرزی به زن می‌دهد؟‏ پولس نوشت:‏ «زن شوهر خود را باید احترام نمود.‏» (‏افسسیان ۵:‏⁠۳۳‏)‏ همانطور که زن نیاز دارد بداند که همسرش او را محترم می‌شمارد و مورد علاقهٔ بسیار اوست،‏ شوهر نیز باید احساس کند که مورد احترام همسرش است.‏ زنی احترام گذار عیبهای شوهر خود را،‏ مسیحی یا غیر مسیحی،‏ با بی‌فکری در همه‌جا اعلام نمی‌کند.‏ شأن و منزلت شوهر خود را چه هنگامی که با یکدیگر تنها هستند و چه در ملاءعام،‏ با انتقاد از او و حقیر ساختن او پایین نمی‌آورد.‏ —‏ ۱تیموتاؤس ۳:‏⁠۱۱؛‏ ۵:‏⁠۱۳‏.‏

۱۳.‏ نظرات و دیدگاهها را چگونه می‌توان به نحوی صلح‌آمیز ابراز کرد؟‏

^۱۳ این بدان معنا نیست که زن نمی‌تواند نظرات خود را بیان کند.‏ اگر چیزی او را آزار می‌دهد،‏ می‌تواند با احترام آن را ابراز کند.‏ (‏پیدایش ۲۱:‏⁠۹-‏۱۲‏)‏ بیان یک ایده را به شوهر او می‌توان به انداختن توپ به طرف شوهرش تشبیه کرد.‏ زن می‌تواند توپ را به نرمی بیندازد تا او بتواند آن را براحتی بگیرد،‏ یا با چنان قدرتی آن را پرت کند که او را مجروح سازد.‏ چقدر بهتر خواهد بود که هر دو طرف از متهم کردن یکدیگر با داد و فریاد بپرهیزند،‏ در عوض،‏ با مهربانی و به آرامی صحبت کنند!‏ —‏ متی ۷:‏⁠۱۲؛‏ کولسیان ۴:‏⁠۶؛‏ ۱پطرس ۳:‏⁠۳،‏ ۴‏.‏

۱۴.‏ در صورتی که همسرتان علاقهٔ چندانی به بکار بستن اصول کتاب مقدس در مورد زندگی زناشویی نداشته باشد چه باید بکنید؟‏

^۱۴ همانطور که دیدیم،‏ اصول کتاب مقدس می‌توانند ما را در بنای یک زندگی زناشویی سعادتمندانه یاری کنند.‏ اما اگر همسر شما علاقهٔ چندانی به گفته‌های کتاب مقدس نداشته باشد چه باید بکنید؟‏ باز هم می‌توانید با به کار بستن معرفت خدایی در حین ایفای نقش خود به نتایج بسیاری برسید.‏ پطرس نوشت:‏ «ای زنان شوهران خود را اطاعت نمائید تا اگر بعضی نیز مطیع کلام نشوند سیرت زنانْ ایشانرا بدون کلام دریابد.‏ چونکه سیرتِ طاهر و خداترس شما را بینند.‏» (‏۱پطرس ۳:‏⁠۱،‏ ۲‏)‏ البته این شامل حال شوهری نیز می‌شود که همسرش به کتاب مقدس وقعی نمی‌گذارد.‏ قطع نظر از آنچه همسر شما انتخاب می‌کند،‏ بگذارید اصول کتاب مقدس از شما همسر بهتری بسازد.‏ معرفت خدایی می‌تواند همینطور از شما پدر یا مادر خوبی بسازد.‏

پرورش فرزندان مطابق با معرفت خدایی

۱۵.‏ چگونه گاهی روشهای غلط تربیتی به کودکان منتقل می‌شوند،‏ اما چگونه می‌توان از آن جلوگیری کرد؟‏

^۱۵ صِرف داشتن اره یا چکش،‏ شخص را نجار قابلی نمی‌سازد.‏ به همین شکل،‏ فقط داشتن فرزند شخص را پدر یا مادر قابلی نمی‌سازد.‏ پدر و مادر دانسته یا ندانسته فرزندان خود را آنطور پرورش می‌دهند که خود تربیت یافته‌اند.‏ بنابراین،‏ روشهای غلط تربیتی گاهی از یک نسل به نسل بعدی منتقل می‌شوند.‏ یک مثل قدیمی عبری می‌گوید:‏ «پدرانْ انگور ترش خوردند و دندانهای پسران کُنْد گردید.‏» با این حال،‏ نوشته‌های مقدس نشان می‌دهند که شخص مجبور نیست روشی را که پدر و مادرش بنا نهاده‌اند دنبال کند.‏ بلکه می‌تواند راه متفاوتی پیش بگیرد،‏ راهی که از قوانین یَهُوَه تأثیر پذیرفته است.‏ —‏ حزقیال ۱۸:‏⁠۲،‏ ۱۴،‏ ۱۷‏.‏

۱۶.‏ چرا این امر که از خانوادهٔ خود نگهداری کنید اهمیت دارد،‏ و انجام آن مستلزم چیست؟‏

^۱۶ یَهُوَه از پدران و مادران مسیحی انتظار دارد که برای فرزندانشان راهنمایی لازم را فراهم آورند و از آنها مراقبت کنند.‏ پولس نوشت:‏ «اگر کسی برای خویشان و علی‌الخصوص اهل خانهٔ خود تدبیر نکند منکر ایمان و پست‌تر از بی‌ایمانست.‏» (‏۱تیموتاؤس ۵:‏⁠۸‏)‏ چه سخن پرمایه‌ای!‏ ایفای نقش به عنوان نان‌آور،‏ که شامل مراقبت از فرزندانتان از لحاظ جسمی،‏ روحانی و عاطفی می‌شود،‏ موهبت و مسئولیتی خدایی است.‏ کتاب مقدس اصولی را ارائه می‌دهد که می‌توانند پدر و مادرها را در بنای محیط خانوادگی سعادتمندانه یاری کنند.‏ به برخی از آنها توجه کنید.‏

۱۷.‏ برای آنکه فرزندانتان قانون خدا را در دل داشته باشند چه چیزی لازم است؟‏

^۱۷ سرمشق خوبی باشید.‏ به پدرها و مادرهای اسرائیلی فرمان داده شده بود:‏ «[سخنان خدا] را به پسرانت بدقّت تعلیم نما و حین نشستنت در خانه و رفتنت براه و وقت خوابیدن و برخاستنت از آنها گفتگو نما.‏» والدین باید معیارهای خدا را به فرزندان خویش می‌آموختند.‏ اما این حکم با این گفته آغاز می‌شد:‏ «این سخنانیکه من امروز ترا امر میفرمایم بر دل تو باشد.‏» (‏تثنیه ۶:‏⁠۶،‏ ۷‏)‏ بله،‏ پدر و مادرها نمی‌توانند چیزی را که خود ندارند عرضه کنند.‏ اگر بخواهید قوانین خدا در دل فرزندانتان نقش ببندد،‏ باید نخست در دلهای شما نقش بسته باشد.‏ —‏ امثال ۲۰:‏⁠۷‏؛‏ با لوقا ۶:‏⁠۴۰ مقایسه شود.‏

۱۸.‏ چگونه یَهُوَه در ابراز محبت سرمشقی عالی برای پدرها و مادرها به جا گذاشته است؟‏

^۱۸ محبت خود را نشان داده و ثابت کنید.‏ هنگام تعمید عیسی،‏ یَهُوَه اعلام کرد:‏ «تو پسر حبیب من هستی که بتو خوشنودم.‏» (‏لوقا ۳:‏⁠۲۲‏)‏ بدین ترتیب یَهُوَه از پسر خویش قدردانی می‌کند،‏ براحتی رضایت خویش را از او ابراز می‌کند و از محبت خویش او را مطمئن می‌سازد.‏ عیسی بعدها به پدر خود گفت:‏ «مرا پیش از بنای جهان محبّت نمودی.‏» (‏یوحنا ۱۷:‏⁠۲۴‏)‏ بنابراین شما به عنوان پدر و مادر خداترس،‏ محبت خود را در گفتار و در عمل به فرزندان خود نشان دهید —‏ و این کار را به طور مکرر انجام دهید.‏ همیشه به خاطر داشته باشید که «محبّت بنا میکند.‏» —‏ ۱قرنتیان ۸:‏⁠۱‏.‏

۱۹،‏ ۲۰.‏ تأدیب و تنبیه صحیح فرزندان شامل چیست،‏ و والدین چگونه می‌توانند از سرمشق یَهُوَه فایده ببرند؟‏

^۱۹ تأدیب و تنبیه.‏ کتاب مقدس بر اهمیت تأدیب محبت‌آمیز تأکید می‌کند.‏ (‏امثال ۱:‏⁠۸‏)‏ پدرها و مادرهایی که از مسئولیت هدایت فرزندان خود شانه خالی می‌کنند،‏ تقریباً به طور حتم در آینده با عواقب اندوهبار آن روبرو خواهند شد.‏ با وجود این،‏ والدین باید مراقب باشند که راه افراط را نیز در پیش نگیرند.‏ پولس نوشت:‏ «ای پدران فرزندان خود را خشمگین مسازید مبادا شکسته دل شوند.‏» (‏کولسیان ۳:‏⁠۲۱‏)‏ والدین باید از اصلاح زیاده از حد فرزندان خود یا شکایت مداوم در مورد کوتاهی‌هایشان و انتقاد از آنها بپرهیزند.‏

^۲۰ یَهُوَه خدا،‏ پدر آسمانی ما،‏ برای تأدیب و تنبیه سرمشقی به جا گذاشته است.‏ او هرگز در تصحیح و تنبیه زیاده‌روی نمی‌کند.‏ او به قوم خود گفت:‏ «ترا به انصاف تأدیب خواهم نمود.‏» (‏ارمیا ۴۶:‏⁠۲۸‏)‏ والدین باید یَهُوَه را از این نظر سرمشق خود قرار دهند.‏ تنبیهی که از حد معقول گذشته یا از منظور آن فراتر رود به طور حتم آزاردهنده است.‏

۲۱.‏ چگونه والدین می‌توانند تشخیص دهند که روش تنبیه‌شان مؤثر است یا نه؟‏

^۲۱ والدین چگونه می‌توانند میزان تأثیر روش تنبیه خود را تشخیص دهند؟‏ آنها می‌توانند از خود بپرسند:‏ ‹روش تنبیه من چه نتیجه‌ای دارد؟‏› تنبیه باید آموزنده باشد.‏ فرزند شما باید درک کند که چرا تنبیه می‌شود.‏ پدر و مادرها باید مراقب عواقب روش تنبیه خود نیز باشند.‏ این امر که تقریباً همهٔ کودکان در ابتدا در برابر تنبیه اوقات تلخی می‌کنند کاملاً طبیعی است.‏ (‏عبرانیان ۱۲:‏⁠۱۱‏)‏ اما تأدیب و تنبیه هیچگاه نباید طوری باشد که کودک احساس وحشت یا تنهایی بکند،‏ و یا به او القا کند که ذاتاً شریر است.‏ یَهُوَه پیش از اصلاح قومش گفت:‏ «مترس زیرا که من با تو هستم.‏» (‏ارمیا ۴۶:‏⁠۲۸‏)‏ بله،‏ تنبیه و اصلاح باید طوری انجام گیرد که فرزند شما احساس کند که شما به عنوان پدر و مادری مهربان،‏ پشتیبان او بوده و در کنار او هستید.‏

کسب «تدبیر»‏

۲۲،‏ ۲۳.‏ چگونه می‌توان راهنماییهای لازم را برای بنای یک خانوادهٔ سعادتمند کسب کرد؟‏

^۲۲ ما می‌توانیم از اینکه یَهُوَه وسایل مورد نیاز را برای بنای یک خانوادهٔ سعادتمند برای ما فراهم آورده است سپاسگزار باشیم.‏ اما صرفاً در اختیار داشتن وسایل،‏ کافی نیست.‏ ما باید تمرین کنیم تا استفادهٔ درست از آنها را بیاموزیم.‏ به عنوان مثال،‏ یک کارگر ممکن است بر حسب عادت از وسایل خود بخوبی استفاده نکند.‏ ممکن است حتی از برخی از آنها استفادهٔ نادرست بکند.‏ در چنین شرایطی،‏ روش کار او به احتمال زیاد حاصل خوبی نخواهد داشت.‏ به همین شکل،‏ شما نیز ممکن است در حال حاضر از برخی از رفتارهای ناسالم که به درون خانواده‌تان رخنه کرده‌اند آگاه باشید.‏ برخی عادتها ممکن است بشدت در خانوادهٔ شما ریشه دوانیده باشند و تغییر آنها دشوار باشد.‏ با این حال،‏ اندرز کتاب مقدس را به کار ببندید:‏ «مرد حکیم بشنود و علم را بیفزاید،‏ و مرد فهیم تدابیر را تحصیل نماید.‏» —‏ امثال ۱:‏⁠۵‏.‏

^۲۳ شما می‌توانید با ادامهٔ کسب معرفت خدایی به تدبیر دست یابید.‏ به اصول کتاب مقدس که به زندگی خانوادگی مربوط می‌شوند توجه کنید،‏ و در هر جا که لازم است اصلاحاتی به عمل آورید.‏ مسیحیان با تجربه‌ای را که به عنوان همسر یا پدر و مادر سرمشق خوبی هستند مشاهده کنید.‏ با آنها صحبت کنید.‏ از همه مهمتر،‏ مسائل و نگرانیهایتان را با دعا با یَهُوَه در میان بگذارید.‏ (‏مزمور ۵۵:‏⁠۲۲؛‏ فیلپیان ۴:‏⁠۶،‏ ۷‏)‏ او می‌تواند شما را برای برخورداری از زندگی خانوادگی سعادتمندانه‌ای که باعث عزت اوست یاری کند.‏

‏[پاورقی‌ها]‏

معرفت خویش را بیازمایید

وفاداری،‏ تبادل افکار و احساسات،‏ عزت و احترام چه نقشی در زندگی زناشویی دارند؟‏

پدر و مادرها چگونه می‌توانند محبت خویش را نسبت به فرزندانشان نشان داده و ثابت کنند؟‏

چه عواملی در تأدیب و تنبیه صحیح مؤثرند؟‏

‏[تصویر تمام‌صفحه در صفحهٔ ۱۴۷]‏