Noveba

Nida sega ni kila na ituvaki kece me baleti Jona, eda rawa ni tukuna ni sega ni nuitaki, e tawayalodina tale ga. E vakaroti koya o Jiova me lai kacivaka na itukutuku ni veilewai e Ninive. A sega ni talairawarawa ena ivakaro qori. E mani vodo ena dua na waqa me “drovaki Jiova” ena dua tale na vanua. (Jona 1:1-3) Vakacava o na solia tale vei Jona na gauna me vakayacora na nona ilesilesi? De dua ena sega. Ia e raica o Jiova ni vinaka me soli tale vei Jona na gauna. (Jona 3:1, 2) Eda na kilai Jona vinaka ena nona masu. (Jona 2:1, 2, 9) E macala ni dau masu vakalevu o Jona vei Jiova. Ia nona masu eda kila kina eso tale na ka me baleti koya, sega ni nona drovaka ga na nona ilesilesi. E kilai kina nona yalomalumalumu, dau vakavinavinaka, e vakadeitaka tale ga me talairawarawa vei Jiova. Sa rauta me rogoca o Jiova nona masu, e vakayagataki koya tiko ga me parofita! A sega ni kauaitaka tiko ga o Jiova na malumalumu i Jona! E bibi gona vei ira na qase ni ivavakoso mera kila mada na dina ni itukutuku ra qai veivakasalataki! w20.04 15 ¶4-6

Era vakabauta na tisaipeli ena imatai ni senitiuri na ivakavuvuli vaKarisito, ra qai nuitaka na veivuke ni yalo tabu mera kila na Vosa ni Kalou. Era vakekeli mera vakadeitaka ni yavutaki mai na iVolatabu na ivakavuvuli qori. (Caka. 17:11, 12; Iper. 5:14) Era sega ni yavutaka nodra vakabauta ena ivakarau ga ni lomadra, se mera qaravi Jiova nira taleitaka ga na veimaliwai vakamataveitacini. Ia era yavutaka nodra vakabauta ena “kilaka dodonu me baleta na Kalou.” (Kolo. 1:9, 10) Ena sega ni veisau na ka dina ena Vosa ni Kalou. (Same 119:160) Kena ivakaraitaki, ena sega ni veisau na ka dina ke vakacudrui keda e dua na tacida, se valavala ca bibi. Ena sega tale ga ni veisau nida sotava na veika dredre. E vinakati gona meda kila vinaka na ivakavuvuli vakaivolatabu qai vakadeitaka na kena dina. Na dei ni noda vakabauta na ka dina ena iVolatabu ena vukei keda meda yalodina tiko ga nida vakatovolei. E vaka ga na waqa e dei tu na kena ikelekele ena draki ca. w20.07 9 ¶6-7

E okata o Jisu na ka eda cakava vei ira na tacina lumuti me vaka sara ga eda cakava tiko vua. (Maciu 25:34-40) Na itavi bibi cava eda tokoni ira kina na lumuti? Oya nida vakaitavi vakalevu ena vunau kei na veivakatisaipelitaki e vakarota o Jisu. (Maciu 28:19, 20) Ena vuku ga ni nodra veitokoni na ‘so tale na sipi’ era na vakayacora vinaka kina na taci Karisito na cakacaka vakavunau e vuravura raraba. (Joni 10:16) Ke o lewe ni so tale na sipi, na gauna kece o vakaitavi kina ena cakacaka qo, o sa vakaraitaka tiko ni o lomani ira na lumuti kei Jisu. Eda veitokani tale ga kei rau o Jiova kei Jisu nida cau vakailavo meda tokona na cakacaka erau dusimaka tiko. (Luke 16:9) Kena ivakaraitaki, nida cau me baleta na cakacaka e vuravura raraba, okati kina noda vakarautaka na ka ni veivuke me baleti ira na tacida era vakaleqai ena leqa tubukoso. Eda na tokona tale ga vakailavo na noda ivavakoso qai vukei ira eda kila nira leqa tu.—Vkai. 19:17. w20.04 24 ¶12-13

Me vakayacori na parofisai qo, e sega ni “doka na nodra Kalou na tukana” na tui ni vualiku. Ena sala cava? E saga na Matanitu Makawa o Rusia me vakawabokotaka na lotu, e vinakata sara me vakamalumalumutaka. E rawati vakacava qori? Ena 1918, a vakarota na matanitu me vakavulici ena veikoronivuli ni sega ni bula dina na Kalou. Ena sala cava e “vakalagilagia” kina na tui ni vualiku na “kalou ni koronivalu”? E vakayagataka e dua na iwase levu ni ilavo me kumuna kina na nona mataivalu, me bulia tale ga e vica vata na udolu na iyaragi vakaniukilia me vakaukauataka na nona matanitu. Koya gona, erau kumuna na tui ni vualiku kei na tui ni ceva e levu na iyaragi mera vakamatei kina e vica vata na bilioni! E tokoni tui ni ceva o tui ni vualiku ena dua na inaki, erau “vakaduria . . . na ka vakasisila e dauveivakarusai.” Na “ka vakasisila” oya na Matabose kei Vuravura.—Tani. 11:31. w20.05 6-7 ¶16-17

O cei e rawa ni vakaitavi ena nodra vaqarai na malumu tu vakayalo? O keda kece, okati kina na qase ni ivavakoso, painia, lewenivuvale, kei ira na dautukutuku ena ivavakoso. O kila e dua na wekamu se itokani sa malumu tu vakayalo? O sotava e dua e malumu tu vakayalo ni o vunau e veivale se matanalevu? Ke vakadonuya mo solia vei iratou na qase na nona naba se vanua e tiko kina, o rawa ni cakava sara qori. E kaya e dua na qase ni ivavakoso o Thomas: “Au dau taroga eso na tacida ke ra kila na vanua era tiko kina na malumu tu vakayalo. Se au na taroga ke ra kila eso era sa sega tu ni gole mai ena soqoni. Niu lai raici ira na tacida era malumu tu vakayalo, au dau tarogi luvedra kei na wekadra. Eso era dau soqoni tu kei luvedra, eso mada ga na luvedra era dautukutuku tu ena dua na gauna. E rawa tale ga nira vukei mera lesu vei Jiova.” w20.06 24 ¶1; 25 ¶6-7

Vei ira kece na ibulibuli ena vuravura qo, o keda ga na tamata eda rawa ni vulica na itovo nida vakasamataka na veika sa yaco oti. Eda na rawa ni muria na ivakatagedegede e vinaka, eda veisautaka tale ga na noda ivakarau ni vakasama kei na noda bula. (1 Kor. 6:9-11; Kolo. 3:9, 10) Eda rawa mada ga ni vakavulica noda lewaeloma me vakaduiduitaka na ka e donu kei na ka e cala. (Iper. 5:14) Eda rawa ni vulica meda dauloloma, dauveinanumi, meda veilomani tale ga. Eda rawa tale ga ni vakaraitaka na lewadodonu. Dua na sala eda na vakavinavinakataka kina noda vakasamataka na veika sa yaco oti nida nanuma na veigauna kece e vukei keda kina o Jiova se vakacegui keda. E vakadeitaka qori ni na vukei keda ena veigauna se bera mai. (Same 77:12; 78:4, 7) Dua tale na sala oya noda vakasamataka na ka vinaka era cakava eso ena vukuda, da qai vakavinavinakataki ira. Era kaya na dauvakadidike nira mamarau o ira na dauvakavinavinaka. w20.05 23 ¶12-13

Vakasamataka mada na rai nei Mosese ni lako cuvacuva tiko ena qaravatu qai raivotutaka na tavali ni lagilagi i Jiova. E tukuni ena ivola na Insight on the Scriptures ni qo e “rairai dua dina na ka vakatubuqoroqoro me bau raica e dua na tamata ni bera ni bula e vuravura o Jisu Karisito.” E qai rogoca o Mosese ni cavuta na agilosi: “O Jiova, o Jiova, na Kalou dauyalololoma qai dauveinanumi, e berabera ni cudru, qai vuabale ena loloma e dei kei na dina, e vakaraitaka ni dei na nona loloma vei ira na vica vata na udolu, e vosota na cala kei na talaidredre kei na ivalavala ca.” (Lako 33:17-23; 34:5-7) De dua e dau vakasamataka lesu o Mosese na ka e yaco qori ena gauna e cavuta kina na yaca i Jiova, me vaka e tukuna ena noda tikinivolatabu nikua. Nida vakasamataka na yaca i Jiova, e vinaka meda vakasamataki koya vakatitobu. Meda nanuma tiko na nona itovo me vaka na kaukaua, vuku, lewadodonu, kei na loloma. Nida vakasamataka na vica na itovo qori kei na levu tale, eda na dokai koya vakalevu.—Same 77:11-15. w20.06 8-9 ¶3-4

E tukuna o Jisu nira na kilai tani na nona imuri ena nodra veilomani. (Joni 13:34, 35) Ia e tiko eso tale na ka meda cakava me dei kina na noda vakabauta. Na noda vakabauta me kua ni yavutaki ga ena noda veilomani na lotu vaKarisito. Na vuna? Kaya mada ke valavala ca bibi e dua na tacida, e qase ni ivavakoso se painia. Se vakacudrui iko e dua na tacida? Se lai vukitani sara, e kaya ni sega ni dina na ka eda vakabauta. Ke yaco qori, o na tarabe qai sega ni via qaravi Jiova? Qo na ka eda vulica: Ke da yavutaka noda vakabauta na Kalou ena ka era cakava eso tale, sega ni noda veiwekani kei Jiova, ena sega ni dei na noda vakabauta. Na noda vakabauta me kua ni yavutaki ena ivakarau wale ga ni lomada. Ia e vinakati meda vaqaqacotaka me yavutaki dei ena itukutuku dina. E bibi meda vakadeitaka ni tu ena iVolatabu na ka dina me baleti Jiova.—Roma 12:2. w20.07 8 ¶2-3

E vakadinadinataki ena levu na ivakaraitaki nira cakacaka vata kei keda na agilosi, mera kunei na malumu tu vakayalo era via lesu vei Jiova. (Vkta. 14:6) Kena ivakaraitaki e dua na tacida o Silvio mai Ecuador, e masulaka vagumatua me vukei me rawa ni lesu ina ivavakoso. Ni se masu tiko, erau sa tu e katuba e rua na qase ni ivavakoso. Erau marautaka na veisiko qori, rau tekivu vukei koya sara. Eda na marau vakalevu nida vukei ira na malumu tu vakayalo mera lesu vei Jiova. Dikeva na ka e kaya o Salvador, e dua na tacida tagane painia e dau kauaitaki ira na malumu tu vakayalo: “Eso na gauna, au luluvu sara ga ena levu ni noqu marau. Au marau vakalevu niu cakacaka vata kei Jiova me vukei e dua nona dauveiqaravi me lako tani mai na vuravura i Setani, me lesu ina ivavakoso.” Ke o sa sega ni dau veimaliwai kei ira na mataveitacini ena gauna qo, mo nuidei ni se lomani iko tiko ga o Jiova. E waraki iko tiko mo lesu vua, ena ciqomi iko ena marau. w20.06 29 ¶16-18

E “Dauniveivakavulici Levu” o Jiova, e vakarautaka gona ena nona Vosa eso na ivakaraitaki meda vuli kina. (Aisea 30:21) Eda vuli vakalevu nida vakasamataka vakatitobu nodra ivakaraitaki eso ena iVolatabu, era vakaraitaka na itovo vakalou. Eda vuli tale ga nida vakasamataka nodra ivakaraitaki eso era sega ni muria na itovo vinaka va qori. (Same 37:37; 1 Kor. 10:11) Vakasamataka mada na ka e yacovi Tui Saula. A yalomalumalumu ena dua na gauna. E kila ni vakaiyalayala na ka e rawata, e tu suka tale ga me qarava eso tale na itavi. (1 Sam. 9:21; 10:20-22) Ia ni toso na gauna, e laurai vei Saula na dokadoka. E vakaraitaka na itovo qori ena gauna sa tui kina. Dua na gauna a sega ni vosovoso me waraka na parofita o Samuela, e mani cabora na isoro kama e sega ni lesi vua. Cava e qai yaco? E sega ni vakadonui koya o Jiova, e sega tale ni vakadonuya me tui. (1 Sam. 13:8-14) E ka vakayalomatua meda vuli ena ivakaraitaki qo meda kua ni dokadoka. w20.08 10 ¶10-11

O Jiova e solia na “isolisoli tamata” ina nona ivavakoso ena vuku i Karisito. (Efeso 4:8) Na “isolisoli tamata” qori eratou okati kina na lewe ni iLawalawa Dauvakatulewa, ira na dauveivuke ina iLawalawa Dauvakatulewa, Komiti ni Tabana, ivakatawa ni tabacakacaka, ira na veivakavulici ena koronivuli vakalou, qase kei ira na dauveiqaravi ni ivavakoso. O ira na tacida tagane qo era lesi ena yalo tabu mera karona na sipi mareqeti i Jiova, mera vakayaloqaqataka tale ga na ivavakoso. (1 Pita 5:2, 3) Era lesi ena yalo tabu na tacida tagane mera qarava e levu na itavi. Me vaka ga nodra cakacaka vata na veitikiniyago me vaka na liga kei na yava me yaga ina yago taucoko, era cakacaka tale ga vakaukaua na tacida tagane era lesi ena yalo tabu me yaga vei ira na lewe ni ivavakoso taucoko. Era sega ni vinakata mera dokai kina. Ia era saga mera veiuqeti, mera veivakayaloqaqataki ena ivavakoso. (1 Ces. 2:6-8) Eda vakavinavinakataki Jiova ni lesi ira na tacida tagane qori era dau kauaitaki ira na tacidra! w20.08 21 ¶5-6

Dua na vuna eda uqeti kina meda vunau, oya ni levu era “suivotu qai biu wale tu,” era vinakata sara ga mera vulica na ka dina me baleta na Matanitu ni Kalou. (Maciu 9:36) E vinakata o Jiova mera kila vinaka na ka dina na tamata kece ga, mera vakabulai tale ga. (1 Tim. 2:4) Ena gu na lomada meda vakaitavi ena cakacaka ni veivakabulai qo, ke da vakasamataka na kena yaga oya nira na vakabulai kina. (Roma 10:13-15; 1 Tim. 4:16) E bibi tale ga me vakarautaki vinaka noda iyaya ni cakacaka nida lai vunau da qai kila na kena ivakavakayagataki. E vakamatatataka o Jisu vei ratou na nona tisaipeli na iwalewale me ratou qolivi ira kina na tamata. E tukuna na ka me ratou kauta, na vanua me ratou vunau kina, kei na ka me ratou tukuna. (Maciu 10:5-7; Luke 10:1-11) Nikua e vakarautaka tale ga na isoqosoqo na iVukevuke ni Veivakavulici (Teaching Toolbox). E laurai ni laulau na ka e vakarautaki kina. Eda vakavulici tale ga ena kena ivakavakayagataki. Eda na doudou kina nida vunau, eda na maqosa tale ga.—2 Tim. 2:15. w20.09 4 ¶6-7, 10

Vakasamataka mada na levu ni nona marau na yapositolo o Joni ni rogoca nodra qaravi Jiova tiko ga ena yalodina o ira e vukea o koya mera kila na ka dina! E levu na ka dredre era sotava, e saga tiko ga na yapositolo o Joni me vaqaqacotaka na nodra vakabauta na lotu vaKarisito yalodina qori, ni okati ira mera luvena vakayalo. Eda dau marau tale ga nira yalataki ira vei Jiova na luveda kei na noda vuli iVolatabu, ra qai yalodina tiko ga. (3 Joni 3) Rauta na 98 G.V., a uqeti Joni na yalo tabu i Jiova me vola e tolu na ivola. E kena inaki me uqeti ira na lotu vaKarisito yalodina, me dei nodra vakabauti Jisu ra qai muria tiko ga na ka dina. E leqataka vakalevu o Joni na nodra ivakavuvuli na qasenivuli lasu ena ivavakoso. (1 Joni 2:18, 19, 26) Era tukuna na vukitani qori nira kilai Jiova, ia era sega ni muria na nona ivakaro. w20.07 20 ¶1-3

Eda vakabauta na itukutuku eda vunautaka, eda na via wasea vei ira e levu. Eda nuitaka na yalayala ena Vosa ni Kalou. (Same 119:42; Aisea 40:8) Eda sa vakadinadinataka na kena vakayacori na parofisai vakaivolatabu ena gauna qo. Eda raica tale ga ni vinaka nodra ivakarau ni bula e levu nira muria na ivakasala ena iVolatabu. Qori e vakadeitaka vei keda ni bibi mera rogoca na tamata kece na itukutuku vinaka ni Matanitu ni Kalou. Eda vakabauti Jiova tale ga na ivurevure ni itukutuku eda kacivaka kei Jisu na Tui ni Matanitu ni Kalou. Se mani ituvaki cava eda sotava, e noda ivakaruru tu ga o Jiova, e noda kaukaua tale ga. (Same 46:1-3) Eda nuidei ni o Jisu e dusimaka tiko mai lomalagi na cakacaka vakavunau, ni vakayagataka na kaukaua kei na lewa e solia vua o Jiova. (Maciu 28:18-20) Na vakabauta e vakanuideitaki keda ni na vakalougatataka o Jiova na noda sasaga. w20.09 12 ¶15-17

Ena so na gauna, era dau vinakata na tacida yalewa me dua e vosa ena vukudra ni yaco na ituvaki dredre. (Aisea 1:17) Kena ivakaraitaki, ena rairai vinakata e dua na yada se tacida yalewa e veisere, me dua e vukei koya ena so na itavi e dau qarava o watina. Ena rairai vinakata tale ga e dua na tacida yalewa itabaqase me dua e vosa vua na nona vuniwai. Se dua na tacida yalewa painia e veivuke tiko ena so na taba ni veiqaravi tabu, ia e vakalewai ni sega ni vakaitavi vakalevu ena vunau me vakataki ira na vo ni painia. Ena vinakata sara ga na tacida yalewa qori me dua e vosa ena vukuna. Vakasamataka mada na ivakaraitaki i Jisu. E vosa o Jisu ena vukudra na ganena vakayalo nira vakalewai. Kena ivakaraitaki, e vosa ena vuku i Meri ni vakalewai koya o Marica. (Luke 10:38-42) E tokoni koya tale ga nira vakalewai koya eso nira nanuma ni vakatulewa ca. (Mari. 14:3-9) E kila o Jisu na inaki i Meri qai vakavinavinakataki koya. E parofisaitaka mada ga ni nona caka vinaka ena tukuni tale ga “ni vunautaki na itukutuku vinaka ena veiyasa i vuravura.” w20.09 24 ¶15-16

E kila na ivakatawa vinaka ni rawa ni yali nona sipi. Ni yaco qo, ena sega ni vakalolomataka na sipi qori na ivakatawa. Dikeva na ka e cakava na Kalou nira yawaki koya ena dua na gauna na nona dauveiqaravi. E drovaka na parofita o Jona na nona ilesilesi. Ia e saga tiko ga o Jiova me vukei koya. Me vaka na ivakatawa vinaka, e vukei koya o Jiova qai vakayaloqaqataki koya me qarava na nona ilesilesi. (Jona 2:7; 3:1, 2) E vakayagataka o Jiova na vunivago me kila kina o Jona na bibi ni bula. (Jona 4:10, 11) Na cava eda vulica? Mera kua ni soro totolo na qase ni ivavakoso ni dua e malumu vakayalo. Ia mera saga mera kila na ka e vakavuna nona yawaka na qelenisipi. Ni lesu vei Jiova na sipi qori, mera vakaraitaka tiko ga na qase nodra lomani koya, nodra kauaitaki koya tale ga. w20.06 20-21 ¶10-12

Ni kasura na Matanitu Makawa kei Rusia ena 1991, era “vukei vakalailai” na tamata ni Kalou ena levu na vanua qori nira vakila na galala. Na cava e yaco? Era vunau ena galala. Sega ni dede sa tubu ina vica vata na drau na udolu na iwiliwili ni dautukutuku ena veivanua e liutaki vaKominisi. Ia ni oti ga e vica na yabaki, sa kilai me tui ni vualiku o Rusia kei na nona ito. E tolu na ka ena cakava e dua na matanitu me kilai kina ni tui ni vualiku se tui ni ceva: (1) ena veiliutaki ena vanua era tiko kina na tamata ni Kalou, (2) e laurai ena nodra ivalavala nira meca i Jiova kei ira na nona tamata, kei na (3) erau veiqatitaka tiko na veiliutaki. E levu na ka e cakava vei ira na tamata ni Kalou o Rusia kei na nona ito. Era vakatabuya na nodra cakacaka vakavunau, era vakacacana e vica vata na drau na udolu na tacida. Na ka era cakava qori e dusia nira cati Jiova kei ira na nona tamata. Era saga mera qaqa vua na tui ni ceva, oya o Peritania kei Merika. w20.05 12-13 ¶3-4

Eda rawa ga ni veivakatisaipelitaki nida veivakavulici. E bibi gona meda maqosa ena noda veivakavulici. Eda sa vakavulici ira tiko e vica vata na milioni ena ka dina ena iVolatabu. Eda taleitaka na ka eda vakavulica mai na Vosa ni Kalou. Eda na rairai temaki gona meda talimagimagi ena ka eda vakamacalataka. Ia e sega ni dodonu meda vosa vakalevu ke da liutaka na vuli ni Vale ni Vakatawa, Vuli iVolatabu ni iVavakoso, se nida caka Vuli iVolatabu. Me rawa ni veivakavulici ga na iVolatabu e vinakati vua na qasenivuli me lewai koya vinaka. Me kua ni vakamacalataka na ka kece e kila me baleta e dua na tikinivolatabu se ulutaga. (Joni 16:12) Vakatauvatana mada na ka o kila me baleta na iVolatabu ena gauna o se qai papitaiso kina kei na gauna qo. E macala ni gauna ya o se qai kila ga na ivakavuvuli rawarawa. (Iper. 6:1) E taura e vica vata na yabaki mo rawata na veika o sa mai kila tu nikua. Mo kua gona ni saga mo vakavulica kece qori vua na nomu gonevuli ena dua ga na gauna. w20.10 14-15 ¶2-4

E digia o Jiova na itubutubu vinaka me rau susugi Jisu. (Maciu 1:18-23; Luke 1:26-38) E volai ena iVolatabu na ka e cavuta mai vu ni lomana o Meri, e kilai kina ni lomani Jiova vakalevu kei na nona Vosa. (Luke 1:46-55) Na nona talairawarawa tale ga o Josefa ena veidusimaki i Jiova, e vakaraitaka ni lomana na Kalou, e via vakamarautaki koya. (Maciu 1:24) Eda raica ni sega ni digia o Jiova e dua na veiwatini vutuniyau me susugi Jisu. Eda kila vakacava? E kilai ni rau dravudravua o Josefa kei Meri ena isoro erau cabora ni sucu o Jisu. (Luke 2:24) E macala ga ni ratou bula rawarawa, vakabibi ni ratou lewe vitu na luvedrau. (Maciu 13:55, 56) A taqomaki Jisu o Jiova ena so na ka e veivakaleqai, ia e sega ni tarova na veika dredre kece. (Maciu 2:13-15) Kena ivakaraitaki, e vosota o Jisu na nodra sega ni vakabauti koya eso na wekana ni Mesaia. (Mari. 3:21; Joni 7:5) Kena irairai ni vosota tale ga o Jisu na mosimosi ni nona takali o Josefa na tamana vakacabecabe. w20.10 26-27 ¶4-6

O sa bau galili ena dua na gauna? O nanuma ni sega ni dua e vukei iko ena veika dredre o sotava? Levu era dau vakila qori, wili kina o ira na dauveiqaravi i Jiova. (1 Tui 19:14) Ke o sotava tiko qori, kua ni guilecava na yalayala i Jiova: “Au na sega sara ni laivi iko, au na sega tale ga ni biuti iko.” Eda rawa ni nuidei gona meda kaya: “E dau vukei au o Jiova, au na sega ni rere.” (Iper. 13:5, 6) E vola qori na yapositolo o Paula vei ira na mataveitacini e Jutia ena rauta na 61 G.V. Eda lai vakasamataka kina na veika e volai ena Same 118:5-7. Me vakataki koya na daunisame, e vakadinadinataka sara ga o Paula nona dau vukei koya o Jiova. Kena ivakaraitaki, ena rua na yabaki yani e liu ni bera ni volavola vei ira na Iperiu, e gole o Paula ena dua na ilakolako vakadomobula ena wasawasa voravora. (Caka. 27:4, 15, 20) E vakadinadinataka o Paula nona dau vukei koya o Jiova ena ilakolako qori, ni bera mada ga ni biubiu. w20.11 12 ¶1-2

Na cava e sega ni ka vakavuku kina meda kaya ni vinaka ga na gauna sa oti? Nida diva qori, eda na rawa ni nanuma ga na veika vinaka sa yaco oti. Dikeva mada na nodra ivakaraitaki na Isireli makawa. Nira biuti Ijipita, e totolo wale nodra guilecava na veika dredre era sotava e kea. Era nanuma ga na kakana vinaka. Era kaya: “Sa dua na ka na noda vakananuma na ika eda dau kania wale mai Ijipita, na kiukaba tale ga, na meleni, na varasa kei na qaliki!” (Tiko 11:5) Vakacava era kania “wale” na ka kece qori? Sega, era vakalolomataki. Ena gauna ya, era vakasaurarataki ira na Isireli na kai Ijipita mera bobula. (Lako 1:13, 14; 3:6-9) Ia toso na gauna era guilecava na veika dredre, era diva lesu na veika sa oti. Era nanuma tiko ga na gauna marautaki sa sivi, era sega ni vakasamataka na veika vinaka e cakava vei ira o Jiova. E sega ni taleitaka o Jiova na nodra ivakarau.—Tiko 11:10. w20.11 25 ¶5-6

Eso na gauna eda rairai vakasamataka ni lekaleka wale na noda bula qai “sinai ena leqa.” (Jope 14:1) Sa rauta meda dau yalolailai ena so na gauna. Qori tale ga na ka era vakila e levu na dauveiqaravi ni Kalou ena gauna vakaivolatabu. Eso era vinakata mada ga mera mate. (1 Tui 19:2-4; Jope 3:1-3, 11; 7:15, 16) Ia e dau vakacegui ira tu ga o Jiova, e dau vakayaloqaqataki ira tale ga. Na vuna? Nira nuitaki koya. E volai gona na kedra itukutuku meda vakacegui kina, meda vuli tale ga kina. (Roma 15:4) Vakasamataki Josefa mada na luvei Jekope, e veisau na nona bula ena dua na gauna lekaleka. Sa sega ni tiko e vale kei tamana e dau lomani koya, sa lai bobula tu vua e dua na turaga lotu butobuto e vakailesilesi ni valenitui e Ijipita. (Vkte. 37:3, 4, 21-28; 39:1) E qai beitaki koya o wati Potifa ni via kucuvi koya. A sega ni vaqaqa o Potifa na dina ni itukutuku qori, ia e vakarota me biu o Josefa e valeniveivesu, e vesu ena kaukamea. (Vkte. 39:14-20; Same 105:17, 18) E macala ga ni yalolailai o Josefa! w20.12 16-17 ¶1-4

Qori na ka e vakabibitaka o Jisu ena nona masu. Ia na cava e vakaibalebaletaka? Ni vakarokorokotaki e dua na ka, e kena ibalebale ni vakasavasavataki se me uasivi. Era na rairai vaqaqa eso, ‘Sega ni sa macala tu ga ni savasava na yaca i Jiova, e uasivi tale ga?’ Me saumi na taro qori, ena vinakati meda vakasamataka na veika e okati ena dua na yaca. Na yaca e sega ni baleta ga na kena ivolavolai se icavucavuti. Dikeva mada na ka e tukuna na iVolatabu: “Me digitaki na yaca rogo vinaka me kua na iyau levu.” (Vkai. 22:1; Dauv. 7:1) Na cava e vakabibitaki kina va qori na yaca? Ni okati tiko kina na kena irogorogo e dua kei na ka era nanuma eso me baleti koya. E sega ni bibi sara na kena ivolavolai se kena icavucavuti—e bibi duadua o koya e vakatokai vua na yaca qori kei na nodra rai eso tale nira rogoca na yacana. E vakarogorogocataki o Jiova ni vakatetei na itukutuku lasu me baleti koya. Ni yaco qori, e rogorogo ca kina na yacana. w20.06 3 ¶5-7

Ena rawa sara ga nida lomaleqa vakalevu nida vakasamataka tu ga na veika dredre. Kena ivakaraitaki, eda na rairai leqataka ni na sega ni veirauti na ilavo meda bula kina. Se da leqataka nida na tauvimate qai vakalutu cakacaka, se vakacegui mai na noda cakacaka. De dua eda leqataka tale ga nida na tawayalodina nida temaki meda beca na lawa ni Kalou. Sa na vakarau uqeti ira na nona ito o Setani mera ravuti keda na tamata ni Kalou. Eda na rairai leqataka gona na ka eda na cakava ena gauna qori. De dua eda na vaqaqa, ‘E cala meu leqataka eso na ka va qo?’ Eda kila ni a tukuna o Jisu vei ratou na nona imuri: ‘Dou kua ni lomaocaoca.’ (Maciu 6:25) Vakacava e namaka o Jisu nida na sega sara ga ni lomaocaoca? Sega! Eso mada ga na dausokalou yalodina i Jiova ena gauna makawa era lomaocaoca se nuiqawaqawa, ia e vakadonui ira tiko ga o Jiova. (1 Tui 19:4) O Jisu e vakayaloqaqataki keda tiko. Ena sala cava? E sega ni vinakata meda lomaocaoca se nuiqawaqawa vakalevu me lai vakawaleni kina noda veiqaravi. w21.01 3 ¶4-5

Ena saumitaro vei Jiova kei Jisu o tagane ena sala e qarava kina nona vuvale.(1 Pita 3:7) O Jiova e Ulu ni nona vuvale mai lomalagi kei vuravura. E tu gona vua na lewa me vakarautaka vei ira na luvena na lawa me baleta nodra itovo, e raica tale ga mera muria. (Aisea 33:22) O Jisu e ulu ni ivavakoso vaKarisito. E tu gona vua na lewa me vakarautaka na kena lawa, e raica tale ga me muri. (Kala. 6:2; Kolo. 1:18-20) Me vakataki Jiova kei Jisu, e tu tale ga na lewa vei ulunivuvale me vakatulewataka na ka e vauca nona vuvale. (Roma 7:2; Efeso 6:4) Ia e vakaiyalayala na nona lewa. Ena sala cava? E dodonu me yavutaka ga nona vakatulewa ena ivakavuvuli ena Vosa ni Kalou. (Vkai. 3:5, 6) Ena sega ni lewa na ulunivuvale na ka mera muria eso tale na vuvale. (Roma 14:4) Ke ra sa lelevu na luvena ra qai biubiu mai vale era na dokai koya tiko ga, ia era sa na sega ni okati ena nona veiliutaki.—Maciu 19:5. w21.02 2-3 ¶3-5

Dua na sala bibi e vakaraitaka kina na ulunivuvale ni lomana nona vuvale, ya ni vakarautaka na veika vakayago me ratou bula kina. Ia e vinakati me nanuma tiko ni bibi sara me vakarautaka na veika vakayalo, me ratou veiwekani voleka kei Jiova nona vuvale. (Maciu 5:3) Ni sa voleka tu ni mate o Jisu a via vakadeitaka ni na karoni vinaka o Meri. Dua na ka nona vutugu, ia se tataunaki tinana tiko ga vei Joni na yapositolo. (Joni 19:26, 27) Ena rairai levu na itavi e qarava e dua na tacida e ulunivuvale. De dua e cakacaka saumi qai vinakati me cakacaka vakaukaua, ni na vakacaucautaki o Jiova ena nona ivakaraitaki vinaka. (Efeso 6:5, 6; Taito 2:9, 10) Ena rairai tiko tale ga nona itavi ena ivavakoso, me vaka na veivakatawani, me gumatua tale ga ena cakacaka vakavunau. E bibi tale ga me vulica wasoma na iVolatabu kei watina kei ratou na luvena. E macala ga ni ratou na vakavinavinakataka nona sasaga me ratou marau, me ratou bulabula vakayago, vakayalo tale ga.—Efeso 5:28, 29; 6:4. w21.01 12 ¶15, 17

Ni vakamacalataki ena Vosa ni Kalou na yalewa vakawati maqosa, e tukuni ni rawa ni qarava vinaka nona vuvale, e voli qele qai volitaka, e caka bisinisi tale ga. (Vkai. 31:15, 16, 18) E sega ni bobula o yalewa me kua ni tukuna nona rai. Ia ena nuitaki koya o watina, e rogoca tale ga nona vakatutu. (Vkai. 31:11, 26) Ni vakaraitaka na veidokai o tagane, ena rawarawa me vakamalumalumu vua o watina. E levu na ka e rawata o Jisu, ia e sega ni nanuma ni veibeci nona vakamalumalumu ena veiliutaki i Jiova. (1 Kor. 15:28; Fpai. 2:5, 6) Na yalewa maqosa e muria na ivakaraitaki i Jisu, ena sega ni nanuma ni veibeci nona vakamalumalumu vei watina. Ena tokoni watina ni lomani koya, ia koya e bibi sara e lomani Jiova, e dokai koya tale ga. E bibi me vakamalumalumu na yalewa lotu vaKarisito vei watina, ia ena sega ni talairawarawa vua ke vinakata me beca na lawa se ivakavuvuli vakaivolatabu. w21.02 11 ¶14-15; 12 ¶19

Nira lomani Jiova na nona dauveiqaravi, era vosota kina na veivakacacani. Kena ivakaraitaki, ni ratou vakaroti na yapositolo ena nodra mataveilewai levu na Jiu me ratou kua ni vunau, na nodratou lomani Jiova e uqeti ratou me ratou “talairawarawa ga vua na Kalou ni iliuliu, sega vua na tamata.” (Caka. 5:29; 1 Joni 5:3) Era lomani Jiova tale ga va qori e levu na tacida nikua qai vakayaloqaqataki ira mera tudei nira veivakacacani na iliuliu ni matanitu voravora. Era sega ni yalolailai, era marau ga ni cati ira o vuravura. (Caka. 5:41; Roma 5:4, 5) E dredre sara meda vosota nira cati keda na lewe ni noda vuvale. Nida se qai vulica na ka dina, de ra nanuma nida sa vakacalai tiko. Eso tale era rawa ni kaya ni sa leqa na noda vakasama. (Vakatauvatana Marika 3:21.) De voravora sara nodra veivakacacani, ia meda kua ni kidroa. E kaya o Jisu: “Era na meca ni tamata yadua na lewe sara ga ni nona vuvale.”—Maciu 10:36. w21.03 21 ¶6-7

Ni o veitomani kei na dua na dautukutuku ena caka vuli iVolatabu, vakarorogo vinaka ni rau veivosaki tiko o qasenivuli kei gonevuli. Ni o cakava qori, o na veivuke kina ena gauna donu. Ia mo vakatulewa vakayalomatua. Me kena ivakaraitaki, o na sega ni via talimagimagi, vakaleqa nona vakamacala o qasenivuli, se vakamacala ena dua tale na ulutaga. Ia ke o vakamacala ga vakalekaleka, tukuna e dua na vosa vakatautauvata se taro, o na rawa ni vakamatatataka na tikina e veivosakitaki tiko. O na rairai nanuma ena so na gauna, ni o sega ni rawa ni kuria e dua na ka. Ia ke o vakacaucautaki gonevuli qai kauaitaki koya, ena uqeti koya sara ga me toso. Ke veiganiti, o rawa ni tukuna vakalekaleka vei gonevuli na nomu mai vulica na ka dina, vosota na veika dredre, kei na sala e vukei iko kina o Jiova. (Same 78:4, 7) De dua, qori sara ga na ka e via rogoca tu o gonevuli. Ena rawa ni vakadeitaka nona vakabauta se uqeti koya me toso tiko ga me lai papitaiso. w21.03 10 ¶9-10

O cei me rokovi ena vuavuaivinaka ni noda cakacaka? E sauma o Paula na taro qori ni vola ena ivavakoso e Korinica: “Au tea o yau, e vakasuasuataka o Apolosa, na Kalou ga e vakatubura, e sega kina ni dua na ka o koya e tea, se o koya e vakasuasuataka, na Kalou ga, ni o koya e vakatubura.” (1 Kor. 3:6, 7) Me vakataki Paula, e bibi meda vakavinavinakataki Jiova ena vuavuaivinaka ni noda cakacaka vakaitalatala. Eda na vakaraitaka vakacava nida vakavinavinakataka noda “cakacaka vata” kei na Kalou, Karisito, kei ira na agilosi? (2 Kor. 6:1) Oya nida qara na sala meda wasea kina na itukutuku vinaka. Meda kua wale ga ni tea na sore ni ka dina, e bibi tale ga me vakasuasuataki. Ni tataleitaki e dua, eda vinakata sara ga meda lesuvi koya, me rawa ni tekivutaki na vuli iVolatabu. Ni toso na vuli, eda marau ni uqeta o Jiova na lomana kei na nona vakasama me veisau me rawa ni tisaipeli. w20.05 30 ¶14, 16-18