OTÀN GBẸZAN TỌN
Mí Duvivi Nukundagbe Majẹhẹ Jiwheyẹwhe Tọn to Aliho Susu Mẹ
DẸPẸ budisi Jiwheyẹwhe tọ́ de wẹ otọ́ ṣie Arthur yin to jọja whenu, bo to linlẹn nado wá lẹzun lizọnyizọnwatọ to ṣọṣi Méthodiste tọn mẹ. Amọ́, tito etọn lẹ wá diọ to whenue e hia owe Biblu Plọntọ lẹ tọn bo jẹ awukọndopọ hẹ yé ji. E yí baptẹm to 1914 to whenue e tindo owhe 17. Wẹkẹ-Whàn I to núgbà badabada to ojlẹ lọ mẹ, bọ ewọ yin yiylọ na awhànzọ́n. Na e gbẹ́ ma nado ze awhànfunnu lẹ wutu, e yin whẹdana nado sẹ̀ngàn na osun ao to gànpa Kingston tọn mẹ to Ontario, Canada. To whenue Otọ́ ṣie yin tuntundote godo, e biọ lizọnyizọn whenu-gigọ́ tọn mẹ taidi owe-mátọ (gbehosọnalitọ) de.
To 1926, Arthur Guest wlealọ hẹ Hazel Wilkinson, mẹhe onọ̀ etọn ko mọ nugbo to 1908. N’yin jiji to 24 avril 1931, podọ yẹn wẹ ovi awetọ to ovi ẹnẹ he mẹjitọ ṣie lẹ ji lẹ mẹ. Jehovah sinsẹ̀n wẹ tin to otẹn tintan mẹ to gbẹzan whẹndo mítọn tọn mẹ, podọ sisi sisosiso he Papa tindo na Biblu whàn mí nado nọ pọ́n Ohó Jiwheyẹwhe tọn taidi nuhọakuẹ to whelẹponu. Mí nọ tindo mahẹ to lizọnyizọn whédegbè jẹ whédegbè tọn mẹ whẹwhẹ taidi whẹndo de.—Owalọ 20:20.
N’HẸN KADANINỌ GO BOSỌ YIN GBEHOSỌNALITỌ TAIDI PAPA
Wẹkẹ-Whàn II bẹjẹeji to 1939, podọ to owhe he bọdego mẹ azọ́n Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn yin alọhẹndotena to Canada. Wehọmẹ ahọlu tọn lẹ ze nuwiwa otò tọn delẹ dai he bẹ nudọdo asia po tohàn jiji po hẹn. Yẹn po mẹdaho ṣie yọnnu Dorothy po nọ yin yinyan sọn klasi to nuwiwa enẹlẹ whenu. To gbèdopo, n’ma tlẹ doayi etọn bọ mẹplọntọ ṣie zun mi dọ butọnọ na e jlo na dowinyan mi wutu. To wehọmẹ godo, klasigbẹ́ ṣie susu linú mi bo ze mi jai. Ṣigba, na nugbo tọn nukundiọsọmẹ enẹ vọ́ hẹn gbemima ṣie lodo dogọ nado nọ “setonuna Jiwheyẹwhe taidi ogán kakati nido yin gbẹtọ lẹ.”—Owalọ 5:29.
To juillet 1942, whenue n’tindo owhe 11, wẹ n’yí baptẹm to sinhẹnnú de mẹ to ogle de mẹ. N’nọ duvivi sinsẹ̀nzọn gbehosọnalitọ gbọjẹ-whenu tọn (he nọ yin yiylọdọ gbehosọnalitọ alọgọtọ tọn todin) eyin mí yí gbọjẹ daho to wehọmẹ. To owhe de mẹ, n’zọnhẹ mẹmẹsunnu atọ̀n delẹ nado yì dekunnuna atin-sántọ lẹ he nọ nọ̀ aigba he ma ko yin didenamẹ ji to agewaji Ontario tọn.
To 1er mai 1949, n’lẹzun gbehosọnalitọ whepoponu tọn. Na azọ́n họ̀gbigbá tọn to yìyì to alahọ mẹ wutu, n’yin oylọ-basina nado wá gọalọ, podọ n’lẹzun hagbẹ whẹndo Bẹtẹli Canada tọn de to 1er décembre. N’yin azọ́ndena do azọ́nwatẹn wezinzin tọn, fie n’plọn nado nọ yí zomọ wezinzin tọn he to flala de zan te. N’wà zanzọ́n mẹjijẹ-mẹjijẹ tọn na osẹ susu, nado zín alọnuwe pẹvi he dọhodo nukundiọsọmẹ he omẹ Jehovah tọn lẹ to pipehẹ to Canada ji.
To nukọn mẹ, dile n’to azọ́nwa to Azọ́nwatẹn Sinsẹ̀nzọn tọn, n’kanhose gbehosọnalitọ he wá dla wekantẹn alahọ tọn pọ́n lẹ dile yé jei nado yì sẹ̀n to Québec, yèdọ fie nukundiọsọmẹ lọ sinyẹn te taun to whenẹnu. Dopo to omẹ lọ lẹ mẹ wẹ Mary Zazula sọn Edmonton, to Alberta. Na ewọ po mẹdaho etọn sunnu Joe po gbẹ́ nado doalọtena Biblu pinplọn wutu, mẹjitọ yetọn he yin sinsẹ̀nnọ Orthodoxe tọn akonka lẹ yàn yé sọn whégbè. To juin 1951, yé omẹ awe lẹ yí baptẹm, bo bẹ gbehosọnalitọ bibasi jẹeji to osun ṣidopo poun godo. To hokansemẹ lọ whenu, gbigbọnọ-yinyin Mary tọn yinuwado ji e taun. N’dọna dee dọ, ‘Eyin nude ma jọ janwẹ, n’didọ awhli he n’na wá dà die.’ Mí wlealọ to osun ṣinẹnẹ godo—to 30 janvier 1954. To osẹ dopo godo, mí yin oylọ-basina nado mọ azọ́nplọnmẹ nugopọntọ lẹdo tọn yí, podọ to owhe awe he bọdego lẹ gblamẹ, mí dla lẹdo de pọ́n to agewaji Ontario tọn.
Dile azọ́n yẹwhehodidọ lẹdo aihọn pé tọn lọ to gbigblodeji, nuhudo mẹdehlan lẹ tọn tin. Mí mọdọ eyin mí nọ penugo nado doakọnna fifá he nọ tin to Canada to avivọ-whenu gọna omú ylankan he nọ dùmẹ to alunlun mẹ lẹ, be ninọmẹ sinsinyẹn depope ma gán húagbọ́ mí to azọ́ndenamẹ depope mẹ. Mí mọ gbedewema Wehọmẹ Giliadi tọn klasi 27tọ tọn yí to juillet 1956, podọ bẹsọn novembre mẹ mí yì fie mí yin azọ́ndena do—enẹ wẹ Brésil.
AZỌ́N MẸDEHLAN TỌN TO BRÉSIL
Whenue mí jẹ alahọ mẹ to Brésil, e biọ dọ mí ni plọn Portugal-gbè. To whenue mí ko plọn aliho nudọdomẹ tọn tangan lẹ po nuzedonukọnnamẹ linlinnamẹwe lẹ tọn nukunwhiwhe dopo tọn de po do tamẹ godo, e yin bibiọ to mí si nado jẹ mahẹ tindo ji to lizọnyizọn lọ mẹ. Eyin whétọ de do ojlo hia, ayinamẹ yin nina mí nado nọ hia wefọ he dọhodo gbẹninọ to Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn glọ ji lẹ na ẹn. Azán tintan he gbè mí tọ́n na kunnudegbe, nawe de dotoai po sọwhiwhe po, bọ n’hia Osọhia 21:3, 4—enẹgodo n’ba dee mẹ pò! Agbasa ṣie ma ko jẹakọ hẹ ninọmẹ lẹdo lọ tọn he nọ gọ́ na yozò po fifá po, yèdọ ninọmẹ de he mí dona to akọndona zọnmii.
Tòdaho Campos tọn mẹ wẹ mí yin azọ́ndena do di mẹdehlan, fie agun 15 tin te todin. Whenue mí jẹ finẹ, kándo dopo gee he to olá de wẹ to tòdaho lọ mẹ, gọna owhé mẹdehlan tọn de, fie mẹmẹyọnnu ẹnẹ nọ nọ̀, yèdọ: Esther Tracy, Ramona Bauer, Luiza Schwarz, po Lorraine Brookes (he nọ yin Wallen todin) po. Azọ́ndenamẹ ṣie to owhé lọ gbè wẹ nado nọ yàn avọ̀ podọ nado nọ yì dín nake he yè nado dànú. To Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn godo to Lundi zánmẹ dopo, mí mọ jonọ madonukun de. Asi ṣie dlẹn ede do oján gaa he nọ taidi akanma de ji nado gbọjẹ dile mí to hójlẹ gando lehe azán lọ yì do go. Whenue e jlọ ota sọn kọ̀donu ji nado fọnṣite, wẹ odàn de lọ́n tọ́n, bọ n’dibla gbà nulẹpo kija whẹpo do hù i!
Whenue n’plọn Portugal-gbè na owhe dopo godo, n’yin azọ́ndena taidi nugopọntọ lẹdo tọn. Mí zan gbẹzan jlẹkaji tọn to lẹdo he ma hunnukun sọmọ lẹ mẹ—mí ma nọ tindo miyọ́n lẹtliki tọn, bo nọ mlọn ozàn ji bosọ nọ zingbejizọnlin to osọ́ kavi osọ́-kẹkẹ ji. To nujijla kunnudide tọn de whenu to aigba-denamẹ he ma yin didenamẹ de ji, mí do pinpán yì tòdaho he to osó lẹ ṣẹnṣẹn de mẹ bo nọ ohọ̀ he mẹ jonọ lẹ nọ nọ̀ na ojlẹ de mẹ. Wekantẹn alahọ tọn do linlinnamẹwe 800 hlan mí nado yizan to lizọnyizọn lọ mẹ. Mí to dandannu glọ nado basi yigọyigọ susu yì posu nado yì bẹ agbàn linlinnamẹwe lẹ tọn wá fihe mí nọ nọ̀.
To 1962, Wehọmẹ Lizọnyizọn Ahọluduta tọn yin bibasi lẹdo Brésil pé na mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu he yin mẹdehlan lẹ po. Na osun ṣidopo, n’yin azọ́ndena nado nọ yì sọn wehọmẹ de jẹ devo—amọ́ Mary ma nọ hodo mi. N’plọnnu klasi he to tòdaho Manaus, Belém, Fortaleza, Recife po Salvador po tọn mẹ lẹ. N’wleawuna plidopọ daho de to nupọntẹn hànjiji tọn he diyin de to Manaus. Jikun sinsinyẹn hẹn sìnnùnù flu to lẹdo lọ mẹ podọ mí ma mọ ofi dagbe de he mí sọgan wleawuna núdùdù te na plidopọ lọ. (To ojlẹ enẹlẹ mẹ, núdùdù nọ yin mimá to plidopọ lẹ ji.) N’dọho hẹ awhànzọ́n-watọ lẹ bọ awhàngán de yí homẹdagbe do basi tito nado na mí osin na plidopọ lọ blebu bosọ do awhànfuntọ lẹ hlan nado gbá gòhọ daho awe na adòhọsa po núdùtẹn po.
To whenue n’ma to whégbè, Mary dekunnu to lẹdo ajọwiwa tọn Portugal-nu lẹ tọn de mẹ, yèdọ fie akuẹ dindin wẹ nọ bianukunna gbẹtọ lẹ te. E ma mọ mẹdepope he do ojlo hia to hodọdopọ Biblu tọn mẹ, enẹwutu e dọna hagbẹ Bẹtẹli tọn delẹ dọ, “Ofi godo tọn he n’na jlo nado nọ wẹ Portugal.” Nupaṣamẹ wẹ e yin dọ to ojlẹ vude godo, mí mọ wekanhlanmẹ de yí he biọ to mí si nado yì sẹ̀n to Portugal! To ojlẹ enẹ mẹ, azọ́n kunnudide tọn lọ yin alọhẹndotena to dọ́n, amọ́ mí kẹalọyi azọ́ndenamẹ lọ mahopọnna numọtolanmẹ he Mary ko tindo gandego to bẹjẹeji.
AZỌ́NDENAMẸ MÍTỌN TO PORTUGAL
Mí jẹ Lisbonne to Portugal, to août 1964. Ponọ nuglọ tọn (PIDE) Portugal tọn lẹ to homẹkẹndo mẹmẹsunnu mítọn lẹ sinsinyẹn. Enẹwutu, e yọ́n dọ mí ma yin kuavọdona to whenue mí wá podọ mí ma haji dín Kunnudetọ lẹdo lọ tọn lẹ mọ. Mí nọ ohọ̀ he mẹ jonọ lẹ nọ nọ̀ na ojlẹ de mẹ dile mí to tepọn gbedewema he mí nado nọ otò lọ mẹ. Whenue mí ko mọ gbedewema lọ lẹ yí godo, mí haya ohọ̀ de. To janvier 1965, mí wá penugo nado dọho hẹ wekantẹn alahọ tọn. Azán ayajẹ tọn nankọ die azán he gbè mí yì opli tintan to osun atọ́n godo yin na mí!
Mí sè dọ ponọ lẹ nọ yì keje owhé mẹmẹsunnu mítọn lẹ tọn gbè pọ́n egbesọegbesọ. Na yè to plitẹnhọ Ahọluduta tọn lẹ sú wutu, opli agun tọn lẹ nọ yin bibasi to owhé mẹmẹsunnu lẹ tọn gbè. Kunnudetọ Jehovah tọn susu wẹ yin wiwle yì ponọ-pámẹ nado yin hokanse. Mẹmẹsunnu lẹ yin yasana sinsinyẹn na yé nido dọ yinkọ mẹhe nọ deanana opli lẹ tọn. Taidi kọdetọn de, mẹmẹsunnu lẹ wleawuna aṣa lọ nado nọ yí yinkọ pẹvi yetọn lẹ do ylọ yede taidi, José kavi Paulo, kakati nado ylọ yinkọ whẹndo tọn yetọn lẹ. Enẹwutu, mílọsu jẹ nudopolọ wà ji.
Núdùdù gbigbọmẹ tọn nina mẹmẹsunnu mítọn lẹ wẹ yin ahunmẹdunamẹnu mítọn tintan. Azọ́ndenamẹ Mary tọn wẹ nado nọ yí maṣinu do basi vọkan hosọ oplọn tọn Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn lẹ tọn gọna owe mítọn devo lẹ tọn do wema wunmẹ de ji, podọ kandai enẹlẹ nọ yin yiyizan nado zín vọkan devo lẹ.
AVÙNLỌYIYI NA WẸNDAGBE LỌ TO WHẸDATẸN
To juin 1966, owhẹ̀ sinsinyẹn de yin didọ to Lisbonne. Hagbẹ 49 he to agun Feijó tọn mẹ lẹpo yin hinhẹn yì owhẹ̀ nukọn na yé yì opli to owhé mẹmẹsunnu de tọn gbè wutu, yèdọ nude he osẹ́n jẹagọdo. N’wleawuna yé na owhẹ̀ lọ bo yinuwa taidi whẹ̀yidọtọ yetọn bo kàn kanbiọ he nkọ yè sọgan kanse to owhẹ̀ nukọn lẹ sè yé. Mí yọnẹn dọ owhẹ̀ lọ ma na pà mí, amọ́ mí mọdọ e na dekọtọn do kunnudide ayidego tọn de mẹ. To tadonahó etọn mẹ to owhẹ̀ nukọn, whẹ̀yidọtọ mítọn yí adọgbigbo do donù Gamalieli he nọgbẹ̀ to owhe kanweko tintan whenu go. (Owalọ 5:33-39) Linlinwe susu wẹ dọhodo owhẹ̀ lọ ji, podọ mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu 49 lọ lẹ po yin whẹdana nado sẹ̀ngàn na ojlẹ voovo lẹ, enẹ wẹ bẹsọn azán 45 jẹ osun atọ́n daa. Homẹ mítọn hùn dọ whẹ̀yidọtọ adọgbotọ mítọn kẹalọyi plọnmẹ Biblu de bo tlẹ jẹ opli wá ji whẹpo do kú.
To décembre 1966, n’yin dide taidi anadenanutọ alahọ tọn bo yí whenu susu zan na whẹho he gando osẹ́n go lẹ. Whẹwhinwhẹ́n dolido delẹ ko yin nina na nuhe dù jlọjẹ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn nado vò bo basi sinsẹ̀n yetọn. (Flp. 1:7) To godo mẹ, mí yin alọkẹyi sọgbe hẹ osẹ́n to 18 décembre 1974. Mẹmẹsunnu Nathan Knorr po Frederick Franz po sọn tatọ́-tẹnnọ mítọn wá dla mí pọ́n to Portugal nado má ayajẹ mítọn hẹ mí to opli ayidego tọn de whenu to tòdaho Oporto po Lisbonne po tọn mẹ bọ sọha mẹplidopọ lẹpo tọn na nujijọ enẹ yin 46 870.
Jehovah ko hùn ohọ̀n dote na jideji to lopo susu he ji Portugal-gbè nọ yin dido te lẹ ji, ehe bẹ Açores, Cap Vert, Madère, po São Tomé-et-Principe po hẹn. Nuhudo mítọn nado tindo wekantẹn alahọ tọn he gblo de yin pekọhẹnwana to 1988. To 23 avril owhe enẹ tọn, Mẹmẹsunnu Milton Henschel deanana klandowiwe ohọ̀ yọyọ lọ lẹ tọn to mẹplidopọ he gọ́ na ayajẹ 45 522 nukọn. Homẹhunnu daho wẹ e yin nado mọdọ mẹmẹsunnu gọna mẹmẹyọnnu 20 he ko sẹ̀n taidi mẹdehlan to Portugal pọ́n lẹ lẹkọwa na nujijọ ayidego tọn ehe.
MÍ MỌALEYI SỌN APAJLẸ NUGBONỌ LẸ TỌN MẸ
To owhe lẹ gblamẹ, gbẹdido hẹ mẹmẹsunnu nugbonọ lẹ ko hẹn gbẹzan mítọn tindo kọdetọn dagbe taun. N’plọn onú titengbe de dile n’to alọgọna Mẹmẹsunnu Theodore Jaracz to dlapọn pọnla tọn de whenu. Alahọ he dlapọn mí te lọ to pipehẹ ninọmẹ sinsinyẹn de bọ hagbẹ Wedegbẹ́ Alahọ tọn lọ lẹ ko wà nuhe go yé pé lẹpo bọ e glo. Mẹmẹsunnu Jaracz hẹn yé deji bo dọmọ: “Todin, ojlẹ lọ die nado na nukọn gbigbọ wiwe nado wazọ́n.” To dlapọn de whenu yì Brooklyn to owhe susu lẹ die, yẹn po asi ṣie Mary po nọpọ́ hẹ Mẹmẹsunnu Franz po mẹdevo lẹ po to whèjai dopo. To whenue e yin bibiọ to Mẹmẹsunnu Franz si nado dọho kleun de gando owhe susu he e ko yizan to sinsẹ̀nzọn Jehovah tọn mẹ go nado dotana pọninọ whèjai enẹ tọn, e dọmọ: “Ayinamẹ ṣie die: Etlẹ to kínni bo to kanna, mì tẹdo adà yinukundomọ titobasinanu Jehovah tọn go. Titobasinanu enẹ kẹdẹ wẹ to azọ́n he Jesu degbe etọn na devi etọn lẹ lọ wà—yèdọ nado nọ dọyẹwheho wẹndagbe Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn!”
Nuhe yẹn po asi ṣie po wà pẹẹ niyẹn bo ko mọ ayajẹ susu. Mí ma gán wọn dlapọn pọnla tọn he mí nọ basi yì alahọ lẹ mẹ. Dlapọn ehelẹ ko hùn dotẹnmẹ dote na mí nado do pinpẹn-nutọn-yinyọnẹn mítọn hia na sinsẹ̀nzọn he mẹmẹsunnu jọja po mẹhomẹ lẹ po yí nugbonọ-yinyin do to wiwà to ofi voovo lẹ podọ nado na tuli yé nado zindonukọn to sinsẹ̀nzọn vonọtaun yetọn hlan Jehovah mẹ.
Owhe lẹ ko juwayi po awuyiya po, podọ mí omẹ awe lẹ ko tindo owhe 80 todin. Mary to ahidi hẹ azọ̀n susu. (2 Kọl. 12:9) Whlepọn lẹ ko gàn yise mítọn bo hẹn gbemima mítọn lodo dogọ nado hẹn tenọgligo. Eyin mí lẹnnupọndo gbẹzan mítọn ji, mí nọ yigbe madoadúdẹji dọ mí ko duvivi nukundagbe majẹhẹ Jehovah tọn to aliho susugege mẹ.a
a To whenue hosọ ehe to yinyin awuwlena nado yin zinzinjẹgbonu, Douglas Guest kú po nugbonọ-yinyin po na Jehovah to 25 octobre 2015.