Dagiti Kangrunaan a Paset ti Biblia Nehemias 1:1–13:31

Ti Pudno a Panagdayaw Agballigi

Ti pudno a panagdayaw agballigi babaen iti piho a panagtignay ken awan panagduaduana a panagtalek ken Jehova. Dayta ti kababagas ti libro a Nehemias. Daytat’ maysa a nalawag a pannakaisalaysay ti pannakaibangon manen dagiti bakud ti Jerusalem iti sidong ti maingel a panangidaulo ni Nehemias.

Ti libro saklawenna ti nakapatpateg a panawen, maysa ket isut’ bayat dagiti 70 a lawlawas dagiti tawtawen a nangiturong iti panangrugi ti panagparang ti Mesias. (Daniel 9:24-27) Ti panglukat a bersikulo Ne 1:1 ken ti umuna a persona a panangisalaysay sibabatad nga ipakitana ni Nehemias kas ti mannurat. Daytoy a libro ti kasaruno ti Esdras a sadiay pidutenna ti pannalaysay agarup 12 años kalpasan dagiti pasamak nga inlanad ni Esdras.

Bayat a basbasaentayo daytoy a salaysay, makitatayo no kasano ti nakaskasdaaw a panangimaniobra ni Jehova kadagiti pasamak tapno matungpal ti pagayatanna. Makitatay met no kasano ti panangpabileg ken panangliwliwana kadagiti nasungdo nga ad-adipenna.

Ti Nakalkaldaang a Kasasaad ti Jerusalem

Pangngaasiyo ta basaenyo ti Nehemias 1:1–2:20. Ni Nehemias, nga agig-iggem ti kopa ti ari ti Persia, naammuanna a dagiti bakud ti Jerusalem ti kaskasdi a narbada pay ket dagiti tattao addada “iti dakkel a pannakaparigat ken pannakaumsi.” Iti napalalo a panagleddaangna, imparukpok ni Nehemias ti pusona ken Jehova iti napasnek a panagkararag. Ti ladingitna ti nadlaw ti ari, nga isut’ nangilukat iti dalan a maipaay iti panagdaliasat ni Nehemias a napan Jerusalem tapno maaywananna ti pannakaibangon manen ti bakud ti siudad.

◆ 1:1​—Ania a tawen daytoy?

Daytoy idi ti maika-20 a tawen ni Ari Artaxerxes (Longimanus). (2:1) Yantangay ti Chislev (Nobiembre-Disiembre) ti naisaad sakbay ti Nisan (Marso-Abril) iti daytoy a salaysay kaawatan a dagiti ar-ari ti Persia binilangda ti tunggal tawen ti panagturayda manipud otonio agingga iti otonio, wenno manipud iti tiempo nga aktual nga iyuulida iti trono. Dagiti mapagtalkan a historikal a pammaneknek ken dagiti natungpalen a padpadto ti Biblia itudoda ti 455 K.K.P. kas ti tawen a ti Nisan ti nagtinnagan ti maika-20 a tawen ni Artaxerxes. Gapuna, nangrugi ti salaysay ni Nehemias iti otonio ti 456 K.K.P., ket ti bilin maipapan ti panangibangon manen iti bakud ti Jerusalem ti naited idi primavera ti 455 K.K.P.

◆ 2:4​—Maysa kadi daytoy nga ultimo-minuto a panagkararag ti panagladingit?

Saan, ta ti narba a kasasaad ti Jerusalem ti tema dagiti karkararag ni Nehemias “aldaw ken rabii” iti nabayag metten a panawen. (1:4, 6) Idi naikkan ti gundaway a mangibaga ken Ari Artaxerxes maipapan ti tarigagayna a mangibangon manen kadagiti bakud ti Jerusalem, nagkararag manen ni Nehemias, iti kasta aramidenna ti ar-aramidennan a maulit-ulit. Ti paborable a sungbat ni Jehova ti nangibunga iti maysa a bilin a mangibangon manen kadagiti bakud ti siudad.

Leksion Para Kadatayo: Ni Nehemias ti kimmita ken Jehova a maipaay iti pannakaiwanwan. No naipasangotay met kadagiti nadagsen a pangngeddeng datayo met ti rebbeng a “managtalinaed iti panagkararag” ken agtignay a maitunos iti panangiwanwan ni Jehova.​—Roma 12:12.

Ti Bakud Naibangon Agpapan Pay dagiti Komplot

Basaenyo ti 3:1-6:19. Idi a mangrugin ti panangibangon ti bakud, nanglais ken nangrabrabak dagiti kabusor. Kamaudiananna, rantada ti rumaut. Awanan buteng, pinatigmaanan ni Nehemias dagiti trabahador: “Lagipenyo ni Jehova a dakkel ken nakakigkigtot.” Kagudua kadakuada ti nagtakder nga agbambantay a siiggem ti igam ken dagiti bai, ken dagiti dadduma nagtrabahoda a sisasagana dagiti igamda. Agpapan pay dagiti pammutbuteng ken dagiti dadduma a komplot nairingpas dagiti Judio ti bakud iti 52 nga al-aldaw!

◆ 3:5​—Asinoda dagitoy “natatakneng”?

Isuda dagiti nalalatak a Judio iti tengnga dagiti agtataeng wenno dati nga umili iti Tekoa, maysa nga ili agarup sangapulo a milia (16 km) iti abagatan ti Jerusalem. Dagitoy a “natatakneng” ti kaawatan nakatangtangsitda unay a mangipakumbaba ti bagbagida ken agtrabaho iti sidong ti sangol dagiti manangaywan a dinutokan ni Nehemias.​—Idiligyo ti Jeremias 27:11.

◆ 4:17​—Kasano a nagtrabahoda iti maysa nga ima?

Dagiti kantero wenno managsemento ti mangusar ti dua nga im-imada para iti trabahoda. Dagiti kampilan dagitoy ti sibabarikes iti siketda. (4:18) Ket dagiti para awit kadagiti aawiten ti silalaka a mangiggem ti kampilanda iti maysa nga ima ken balansienda dagiti awitda a daga wenno batbato iti abaga wenno ul-uloda.​—Genesis 24:15, 45.

◆ 5:7​—Apay a di umiso ti panagpaanak?

Daytoy ti maisalungasing a direkta iti linteg ni Jehova. (Levitico 25:36; Deuteronimio 23:19) “Ti kakasangagasut,” no masingir a binulan, ti agkidar a 12 porsiento kada tawen. (5:11) Dagiti tattao addadan a marigrigat gapu iti bisin ken iti nadagsen a pagpabuis ti Persia. (5:3, 4) Kaskasdi dagiti babaknang ti awanan-asi a nangipabaklay iti nangato nga interes kadagiti napanglaw a kakabsatda.

◆ 6:5​—Apay ti “silulukat a surat”?

Dagiti kompidensial a sursurat ti masansan a maikabkabilda idi iti naselioan a supsupot. Gapuna ti panangipatulod ni Sanballat iti “silulukat a surat” ti mabalin a nairanta kas maysa nga insulto. Wenno, yantangay ti pammabasol nga adda iti “silulukat a surat” ti mabalin a mabasa dagiti dadduma, mabalin nga impatona a ni Nehemias ti agbalin a mariribukan tapno panawanna ti Jerusalem a mapan ken dalusan ti naganna kadagiti pammabasol. Impato ni Sanballat a ti surat ti mangpataud iti kasta unay a panagbuteng a dagiti Judio ti mangisardeng iti trabahoda.

Leksion Para Kadatayo: Ditay koma matmatmatan ti nadagsen a trabaho kas mangipababa iti dayawtayo ken agkitakit kas kadagidiay “natatakneng” a Tekoitas. Imbes ketdi, ipaaytay koma dagiti bagbagitayo kas kadagiti gagangay a Tekoitas a nangaramid iti nagkadua wenno doble a trabaho.​—Nehemias 3:5, 27.

Ti Pudno a Panagdayaw Napabileg Manen

Basaenyo ti 7:1–10:39. Naaramidan amin a trabaho agpaay iti maymaysa a panggep: tapno isubli manen ti pudno a panagdayaw. Kalpasan ti pannakaala ti census, nagtataripnong dagiti tattao tapno denggen ni Esdras ken dagiti Levita a nangbasa ken nangilawlawag ti Linteg. Kalpasan ti ‘pannakaawatda,’ siraragsak a rinambakanda ti Piesta ti Abong-abong. Nagayunar ken impudno dagiti umili dagiti basbasolda, ket naaramid dagiti pamay-an a mangpalinteg kadagiti nagsalungasinganda.

◆ 7:6​—Apay a daytoy a listaan naigiddiat ken Esdras?

Agpadpada a dagitoy a salaysay ti agtunos, malaksid kadagiti ad-adipen ken kumakanta, adda dagup a 42,360 a nagsubli. (Esdras 2:64, 65; Nehemias 7:66, 67) Ngem addada naggiddiatan ti bilang dagiti nagsubli iti nadumaduma a sangakabbalayan. Mabalbalin a, ni Esdras ken Nehemias nagusarda ti nagduduma a pamay-an a panangurnong ti listaanda. Kas pangarigan, mabalin a ti maysa inlistana dagidiay nagparehistro nga agsubli, bayat a ti maysa ninagananna dagidiay aktual a nakasubli. Dadduma a papadi, ken nalabit dagiti dadduma pay, saandan a maikeddeng ti kapuonanda. (7:64) Mabalin a daytoy ti mangilawlawag no apay a ti dagup dagiti indibidual a panagilista saanda a nagtungpal iti naibaga a dagupna a 42,360.

◆ 8:8​—Kasano a ‘naited ti kababagas’ ti Linteg?

Kaawatan, malaksid ti panagusar iti nasayaat a panagibalikas ken maiyebkas a panangipaganetget, inlawlawag ni Esdras ken dagiti katulonganna ti Linteg ken inyaplikarda dagiti prinsipio ti Linteg tapno masagrap a nasaysayaat dagiti tattao dayta. Dagiti publikasion a naibatay-Biblia ken panaggigimong dagiti Saksi ni Jehova ti agserserbi met a ‘mangted kababagas’ ti Sao ti Dios.

◆ 9:1​—Apay a dagiti Israelitas nagisuotda iti kawes a nakersang ken daga iti rabawda?

Ti panangisuot iti kawes a nakersang​—maysa a nangisit ti kolorna a pagan-anay a naaramid manipud bubuok ti kalding​—ket maysa a pagilasinan ti panagladingit. Umasping met iti dayta ti panangikabil ti daga wenno dapdapo iti ulo wenno bagi ipamatmatna ti nauneg unay a panagladingit wenno pannakaibabain. (1 Samuel 4:12; 2 Samuel 13:19) Inaramid dayta dagiti Judio tapno maiyebkas ti naladingit ken napakumbaba a panangbigbig ti basbasolda. Daytoy ti pinasarunuan ti panangaramidda ti kontrata ti ‘panagpudno,’ “maysa a nalagda a tulag.” (9:38) Kasta met, masapul a sipapakumbaba a bigbigen ken ipudnotay dagiti basbasoltayo no kayattay a masalakniban ti pannakirelasiontayo iti Dios.​—1 Juan 1:6-9.

◆ 10:34​—Naibilin kadi dagiti daton a kayo idiay Linteg?

Saan, ngem adu a kayo ti kasapulan a para iti apuy idiay altar. Kaawatan, di umdas dagiti Netineo​—dagiti di Israelita nga ad-adipen iti templo a “managurnong ti kayo”​—a nairaman kadagiti nagsubli. (Josue 9:23, 27) Gapuna tapno maipasiguro ti agtultuloy nga abasto ti kayo, naaramid ti panaggiginnasanggasat tapno maikeddeng no ania a dibision dagiti tribo ti mangipaay iti dayta iti partikular a tiempo.

Leksion Para Kadatayo: “Ti rag-o ni Jehova” ti nangibunga ti pannakagun-od pannakaawat iti Sao ti Dios, ti panangaramid ti personal nga aplikasion, ken ti isusungbat iti nateokratikuan a panangiturong. (8:10) Kasta met, apresiaren dagiti Saksi ni Jehova ti kinapateg ti personal a panagadal, ti regular nga itatabuno kadagiti gimong, ken ti tay-ak iti ministerio tapno mataginayon ti ragsak.

Ti Naragsak nga Inagurasion

Basaenyo ti 11:1–12:47. Tapno agtultuloy ti Jerusalem kas sentro ti pudno a panagdayaw, kasapulan dayta ti dakdakkel a populasion. Malaksid kadagiti boluntario, naaramid dagiti panaggiginnasanggasat para iti maysa iti tunggal sangapulo a tattao nga agnanaed iti ruar tapno sumrekda iti siudad. Kalpasanna ti bakud ti siudad ti nainagurasionan iti nakaragragsak a prosesion. Naipaay dagiti dadakkel a daton, ken ti panagragsak dagiti tattao ti mangngegan uray pay iti nakaad-adayu.

◆ 11:2​—Apay a “nabendisionan” dagiti boluntario?

Ti panangpanawda kadagiti natawidda a sanikua ken iyaakarda idiay Jerusalem ti mabalin a nangibunga iti dakkel a gastos ken sumagmamano a pakarigatan. Dagidiay agtataeng iti dayta a siudad nalabit naisarangda iti nadumaduma a peggad. Iti sidong dagita a kasasaad, minatmatan dagiti dadduma dagiti nagboluntario kas maidayaw ken awan duadua a ni Jehova bendisionanna koma ida.

◆ 12:27​—Kaano ti pannakainagurasion ti bakud?

Nalpas ti bakud iti maika-25 nga aldaw iti maikanem a bulan, nga Elul, idi 455 K.K.P., ket naaramid dagiti dadakkel a panaguurnong iti sumaruno a bulan. (6:15; 8:2; 9:1) Nalabit ti pannakainagurasion simmaruno a dagus kas ti kangrunaan a paset ti naragsak nga okasion.

Leksion Para Kadatayo: Ti espiritu ti panagboluntario ken ti panangiyebkas iti panagyaman ken ni Jehova iti kanta ken toktokar ket makaparagsak iti puso. Itatta, kadagiti kumbension ken kadagiti dadduma pay nga okasion ibolboluntario dagiti Saksi ni Jehova ti serbisioda tapno makagunggona kadagiti dadduma ken naimpusuan nga agkankantada ti daydayaw iti Dios.

Naguguran ti Kinarugit

Basaenyo ti 13:1-31. Apaman a nagsubli manipud panagdaliasatna iti korte ti Persia, nakellaat ni Nehemias iti napasamak bayat ti kaawanna. Isut’ nagtignay nga insigida tapno palintegen dagiti parikut.

◆ 13:3​—Asinoda ti mangbukel iti daytoy a “gampor nga adu unay”?

Ti “gampor nga adu unay” ti kaawatan inramanna dagiti ganggannaet kas kadagiti Moabita, Ammonita, ken dagiti mestiso nga Israelita nga annak dagiti ganggannaet. (13:1, 2) Singasing daytoy ti kinapudno nga iti nasapsapa pinapanaw dagiti Judio agpadpada dagiti ganggannaet nga assawada ken annakda. (Esdras 10:44) Manen dagiti Judio nangalada kadagiti ganggannaet nga assawa, ket daytoy sapulenna ti pannakapagtalaw dagitoy a babbai ken dagiti annakda manipud iti komunidad, iti mismo a daga, ken manipud kadagiti pribilehio iti panagdayaw a kadua ti ili ni Jehova.​—Nehemias 13:23-31.

Leksion Para Kadatayo: Dagiti timmalikud a Judio ti pakdaarda a pangarigan kadatayo. Masapul a kanayon a siririingtayo a mangsalwad iti iraraut ti materialismo, kinarugit, ken ti apostasia.

Masansan, ipagpaganetget ti libro ni Nehemias ti prinsipio a “no saan a ni Jehova ti mangbangon ti balay, agbannogda a barengbareng dagiti mangbangon.” (Salmo 127:1) Ti kangrunaan a leksionna para kadatayo a ta kadagiti isuamin nga ar-aramidtayo, agballigitay laeng no addaantay ti pammendision ni Jehova. Ket dayta a pammendision ti agpannuray iti panangsalimetmettayo iti pudno a panagdayaw iti kangrunaan a paset ti panagbiagtayo.