Ti Pammati Pagbalinennatayo a Naanus ken Managkararag

“Alagadenyo . . . ti kinaanus; patibkerenyo ti puspusoyo, agsipud ta ti kaadda ti Apo ket immasidegen.”​—SANTIAGO 5:8.

 1. Apay a rumbeng nga utobentayo ti Santiago 5:7, 8?

DIMTENGEN ti nabayag nga inur-uray a “kaadda” ni Jesu-Kristo. (Mateo 24:3-14) Amin nga agkunkuna a mamati iti Dios ken ni Kristo ad-adda ita nga adda panggapuanda a mangutob kadagitoy a sasao ni adalan a Santiago: “Alagadenyo ti kinaanus, kakabsat, agingga iti kaadda ti Apo. Adtoy! Ti mannalon agtultuloy nga agur-uray iti napateg a bunga ti daga, nga al-alagadenna ti kinaanus iti dayta agingga a magun-odna ti nasapa a tudo ken ti naladaw a tudo. Alagadenyo met ti kinaanus; patibkerenyo ti puspusoyo, agsipud ta ti kaadda ti Apo ket immasidegen.”​—Santiago 5:7, 8.

 2. Ania ti dadduma kadagiti parikut a nakaipasanguan dagidiay sinuratan ni Santiago?

² Dagidiay nangiturongan ni Santiago iti naipaltiing a suratna nasken nga aganus ken risutenda dagiti nagduduma a parikut. Adu idi ti agar-aramid iti di maiparbeng kadagidiay agkunkuna nga addaan pammati iti Dios. Kas pagarigan, nasken a mataming dagiti tarigagay a timmanor iti puso dagiti dadduma. Nasken a maisubli ti talna iti nagbabaetan dagiti nagkauna a Kristiano. Kasapulanda met ti balakad maipapan iti panagbalin a naanus ken managkararag. Bayat nga usigentayo ti imbaga ni Santiago kadakuada, kitaentayo no kasanotay a mayaplikar dagiti saona iti biagtayo.

Makadadael Dagiti Dakes a Tarigagay

 3. Ania dagiti pakaigapuan ti panagririri iti kongregasion, ket ania ti maadaltayo iti daytoy?

³ Awan idi ti talna iti nagbabaetan dagiti agkunkuna a Kristiano, ket dagiti dakes a tarigagay ti ramut daytoy a kasasaad. (Santiago 4:1-3) Ti panagririri ti nakaigapuan ti panagsisina, ken awanan ayat nga uk-ukomen ti dadduma dagiti kakabsatda. Mapaspasamak daytoy agsipud ta agbibinnusor iti kamkameng ti bagida ti panaggartem iti linalasag a ragragsak. Nalabit kasapulantayo a mismo ti dumawat iti tulong tapno masarangettayo ti nainlasagan a panaggartem iti dayaw, bileg, ken sanikua, iti kasta saantay a masinga ti talna ti kongregasion. (Roma 7:21-25; 1 Pedro 2:11) Idi umuna a siglo, adda dagiti Kristiano nga aggiginnura ken madadaan a pumatay gapu iti kinagaramugamda. Tangay saan a patgan ti Dios dagiti dakes a tarigagayda, agaapada iti panangikagumaanda a mangragpat kadagiti kalatda. No addaantayo iti kakasta a dakes a tarigagay, mabalin nga agdawattayo ngem awan ti maawattayo, ta saan a sungbatan ti nasantuan a Diostayo ti kakasta a kararag.​—Un-unnoy 3:44; 3 Juan 9, 10.

 4. Apay nga inawagan ni Santiago dagiti dadduma kas “mannakikamalala a babbai,” ket kasanonatay koma nga apektaran ti sasaona?

⁴ Agiinnapal, agpipinnasindayag, ken nailubongan ti kababalin ti dadduma kadagiti nagkauna a Kristiano. (Santiago 4:4-6) Inawagan ni Santiago ti dadduma kas “mannakikamalala a babbai” agsipud ta gayyem ida ti lubong ket ngarud, nakabasolda iti naespirituan a pannakikamalala. (Ezequiel 16:15-19, 25-45) Sigurado a ditay kayat a tuladen ti kababalin, panagsasao, ken aramid ti lubong, ta pagbalinennatay dayta a kabkabusor ti Dios. Ipakita kadatayo ti Saona a ti “panagannayas nga umapal” ket paset ti dakes a tarigagay, wenno “espiritu,” dagiti managbasol a tattao. (Genesis 8:21; Numeros 16:1-3; Salmo 106:16, 17; Eclesiastes 4:4) Gapuna, no maamiristayo a nasken a parmekentayo ti apal, kinapasindayag, wenno aniaman a dakes a tarigagay, dumawattayo iti tulong ti Dios babaen ti nasantuan nga espiritu. Dayta a puersa, a maipaay babaen ti di kaikarian a kinamanangngaasi ti Dios, ket nabilbileg ngem ti “panagannayas nga umapal.” Busoren ni Jehova dagiti napasindayag, ngem itdenna kadatayo ti di kaikarian a kinamanangngaasina no parmekentayo dagiti dakes a tarigagay.

 5. Tapno matagiragsaktayo ti di kaikarian a kinamanangngaasi ti Dios, ania ti masapul nga aramidentayo?

⁵ Kasanotay a magun-od ti di kaikarian a kinamanangngaasi ti Dios? (Santiago 4:7-10) Tapno masagraptayo ti di kaikarian a kinamanangngaasi ni Jehova, masapul nga agtulnogtayo kenkuana, awatentayo dagiti probisionna, ken tumulok iti aniaman a pagayatanna. (Roma 8:28) Masapul met a ‘busoren,’ wenno ‘agtakdertayo maibusor,’ iti Diablo. ‘Agtalaw’ ti Diablo kadatayo no agtalinaedtayo a natibker kas manangitandudo iti sapasap a kinasoberano ni Jehova. Tulongannatayo ni Jesus, nga igawidna dagiti dakes nga impluensia ti lubong tapno awan ti permanente a makadangran kadatayo. Ken pulos a diyo liplipatan daytoy: Babaen ti panagkararag, panagtulnog, ken pammati, makaadanitayo iti Dios, ket umasideg met kadatayo.​—2 Cronicas 15:2.

 6. Apay nga inawagan ni Santiago dagiti dadduma a Kristiano kas “managbasol”?

⁶ Apay nga inyaplikar ni Santiago ti termino a “managbasol” kadagiti dadduma nga agkunkuna a mamati iti Dios? Agsipud ta ‘aggugubatda’ ken aggiginnurada nga uray la sidadaanda a pumatay​—ar-aramid a di maiparbeng kadagiti Kristiano. (Tito 3:3) Kasapulan a madalusan dagiti ‘imada,’ a napno kadagiti agkakadakes nga aramid. Nasken met a gugoranda dagiti ‘pusoda,’ a pagtaudan ti motibo. (Mateo 15:18, 19) Dagiti “managduadua” agallaallada iti nagbaetan ti pannakigayyem iti Dios ken pannakigayyem iti lubong. Agserbi a pakaballaagantayo ti dakes nga ehemploda. Gapuna, agsalukagtayo a kanayon tapno dagiti kasta a banag saanda a marakrak ti pammatitayo.​—Roma 7:18-20.

 7. Apay nga imbaga ni Santiago kadagiti dadduma nga ‘agleddaang ken agsangitda’?

⁷ Kinuna ni Santiago kadagiti agbasa nga ‘agladingit, agleddaang, ken agsangitda.’ No iparangarangda ti nadiosan a panagladingit, pakakitaan dayta ti panagbabawi. (2 Corinto 7:10, 11) Iti kaaldawantayo, dagiti dadduma nga agkunkuna nga addaan pammati makigaygayyemda iti lubong. No adda kadatayo ti agar-aramid iti kasta, saan kadi a rebbengna a pagladingitantayo ti nakapsut a kasasaadtayo iti naespirituan ket agtignaytayo a dagus tapno mailinteg dagiti bambanag? Ti panangaramid iti kasapulan a panagbalbaliw ken pannakagun-od iti pammakawan ti Dios ket mangyeg iti rag-o gapu iti nadalus a konsiensia ken iti makaparagsak a namnama a panagbiag nga agnanayon.​—Salmo 51:10-17; 1 Juan 2:15-17.

Dikay Agiinnukom

8, 9. Apay a ditay koma agsao iti maibusor iti tunggal maysa wenno agiinnukom?

⁸ Ti panagsao iti maibusor iti kapammatian ket basol. (Santiago 4:11, 12) Nupay kasta, adda dagidiay mangbabbabalaw kadagiti padada a Kristiano, nalabit gapu ta ibilangda ti bagbagida a nalinteg wenno gapu ta kayatda nga itan-ok ti bagbagida babaen ti panangipababada kadagiti sabsabali. (Salmo 50:20; Proverbio 3:29) Ti Griego a termino a naipatarus nga ‘agsao a maibusor iti’ ipasimudaagna ti panangbusor ken ipamatmatna ti aglablabes wenno ulbod a pammabasol. Kaipapanan daytoy ti nainget a panangukom iti maysa a kabsat. Kasano a daytoy ket ‘panagsao a maibusor ken panangukom iti linteg ti Dios’? Bueno, dagiti eskriba ken Fariseo ‘silalaing nga inwalinda ti bilin ti Dios’ ket nangukomda sigun kadagiti bukodda a pagalagadan. (Marcos 7:1-13) Kasta met, no kondenarentayo ti maysa a kabsat a saan a kondenaren ni Jehova, saan kadi nga ‘uk-ukomentayo ti linteg ti Dios’ ket sibabasol nga iparparipiriptayo a di umdas dayta? Ket no babalawentayo ti kabsattayo nga awan gapgapuna, saantay a tungtungpalen ti linteg ti ayat.​—Roma 13:8-10.

⁹ Laglagipentayo daytoy: “Adda maymaysa a manangted-linteg ken ukom”​—ni Jehova. Ti ‘lintegna naan-anay,’ awan pagkuranganna. (Salmo 19:7; Isaias 33:22) Ti Dios laeng ti addaan kalintegan a mangipasdek kadagiti pagalagadan ken paglintegan iti pannakaisalakan. (Lucas 12:5) Gapuna, insaludsod ni Santiago: “Asinoka a mangukom iti kaarrubam?” Awan karbengantayo a mangukom ken mangkondenar kadagiti sabsabali. (Mateo 7:1-5; Roma 14:4, 10) Ti panangpampanunot iti kinasoberano ken di panangidumduma ti Dios ken iti kinamanagbasoltayo rebbeng a lapdannatayo a mangukom kadagiti sabsabali buyogen ti panaginlilinteg.

Idianyo ti Napasindayag a Panagtalek iti Bukod a Bagi

10. Apay a rumbeng a panunotentayo ni Jehova iti inaldaw a panagbiagtayo?

¹⁰ Rumbeng a panunotentayo a kanayon ni Jehova ken ti lintegna. (Santiago 4:13-17) Iti dina panangikankano iti Dios, kuna ti tao a ti laeng bagina ti talkenna: ‘Ita nga aldaw wenno inton bigat mapankaminto iti maysa a siudad, busbosenminto ti makatawen sadiay, agnegosiokaminto, ket agganansiakaminto.’ No ‘agurnongtayo iti gameng nga agpaay kadatayo ngem saantayo a nabaknang iti Dios,’ mabalin nga aggibus inton bigat ti biagtayo ket awanen ti gundawaytayo nga agserbi ken Jehova. (Lucas 12:16-21) Kas kuna ni Santiago, mayarigtayo iti angep iti bigat nga “agparang iti apagbiit ket kalpasanna agpukaw.” (1 Cronicas 29:15) Babaen laeng ti panangipakita iti pammati ken Jehova a makainanamatayo iti manayon a rag-o ken biag nga agnanayon.

11. Ania ti kayat a sawen ti panangikuna iti, “No pagayatan ni Jehova”?

¹¹ Imbes a sipapasindayag a di ikabkabilangan ti Dios, kastoy koma ti rumbeng a sawentayo: “No pagayatan ni Jehova, agbiagkami ken kasta met nga aramidenmi daytoy wenno dayta.” Ti panangikuna iti “No pagayatan ni Jehova” ipamatmatna nga ikagkagumaantayo ti agbiag a maitunos iti pagayatanna. Mabalin a kasapulan nga agnegosiotayo tapno masuportarantayo ti pamilitayo, agbiahe maipaay iti trabaho ti Pagarian, ken dadduma pay. Ngem ditay agpasindayag. “Dagiti kakasta a panagtangsit ket nadangkes” agsipud ta iwaksina ti panagpannuray iti Dios.​—Salmo 37:5; Proverbio 21:4; Jeremias 9:23, 24.

12. Ania ti kaipapanan dagiti sasao iti Santiago 4:17?

¹² Nalawag a kas panggibus iti sasaona maipapan iti panagtalek iti bukod a bagi ken panagpasindayag, kuna ni Santiago: “No ti maysa ammona ti agaramid iti umiso ket kaskasdi dina aramiden dayta, basol dayta kenkuana.” Rumbeng a sipapakumbaba a bigbigen ti tunggal Kristiano ti panagpannurayna iti Dios. No saan, “basol dayta kenkuana.” Siempre, agaplikar met dayta a prinsipio iti di panangaramid iti kalikaguman kadatayo ti pammati iti Dios.​—Lucas 12:47, 48.

Ballaag Maipanggep Kadagiti Babaknang

13. Ania ti kuna ni Santiago maipapan kadagidiay di umiso ti panangusarda kadagiti kinabaknangda?

¹³ Gapu ta nagbalin a materialistiko ti dadduma kadagiti nagkauna a Kristiano wenno daydayawenda dagiti babaknang, nagsao ni Santiago iti agkakadagsen maipanggep iti sumagmamano a nabaknang a tattao. (Santiago 5:1-6) Dagiti tattao a taga lubong a di umiso ti panangusarda iti kinabaknangda ‘agsangit ken aganug-ogdanto gapu kadagiti ladingit nga umay kadakuada’ inton supapakan ida ti Dios kas maitutop kadagiti aramidda. Kadagidi a tiempo, dagiti banag a kas iti kawes, bukbukel, ken arak ti kangrunaan a maibilang a kinabaknang ti adu a tattao. (Joel 2:19; Mateo 11:8) Mabalin a marunot wenno ‘kanen ti sanga’ ti dadduma kadagitoy, ngem ipagpaganetget ni Santiago ti kinaawan serserbi ti kinabaknang, saan a ti pannakadadaelna. Nupay saan nga aglati ti balitok ken pirak, no idulintayo, awan serserbida a kas kadagiti banag a naglati. Ti ‘lati’ ipasimudaagna a saan a nasayaat ti pannakausar dagiti material a kinabaknang. Ngarud, laglagipentay koma amin a dagidiay agtalek kadagiti material a sanikuada “maysa a banag a kas apuy ti naidulin[da] kadagiti maudi nga al-aldaw” inton agdissuor kadakuada ti pungtot ti Dios. Tangay agbibiagtayon iti “panawen ti panungpalan,” adda naisangsangayan a kaipapanan dagita a sasao kadatayo.​—Daniel 12:4, NW; Roma 2:5.

14. Ania ti masansan nga ar-aramiden dagiti babaknang, ket ania ti rebbeng nga aramidentayo maipapan iti dayta?

¹⁴ Dagiti babaknang masansan a saurenda dagiti para-anida, a dagiti di naited a tangdanda ‘agpukpukkaw’ a dumawdawat iti pammales. (Idiligyo ti Genesis 4:9, 10.) Dagiti nabaknang a tattao ti lubong ‘nagbiagda iti kinaluho.’ Naigamerda iti linalasag a ragragsak. Palpalukmegen ken patpatangkenenda dagiti pusoda ket kastoyto pay laeng ti ar-aramidenda iti “aldaw” ti pannakapapatayda. ‘Kondenaren ken papatayenda dagiti nalinteg.’ Insaludsod ni Santiago: “Saannakayo kadi a busbusoren?’ Ngem iti sabali a panangipaulog, “ti nalinteg; saannakayo a busbusoren.” Iti aniaman a kasasaad, ditay koma idumduma dagiti babaknang. Masapul nga iyun-unatayo dagiti naespirituan a banag iti biagtayo.​—Mateo 6:25-33.

Ti Pammati Tulongannatayo nga Aganus

15, 16. Apay a nakapatpateg ti panaganus?

¹⁵ Kalpasan ti panagkomentona maipapan kadagiti manangirurumen a babaknang ditoy lubong, insaruno a pinaregta ni Santiago dagiti mairurrurumen a Kristiano nga aganusda. (Santiago 5:7, 8) No siaanus nga ibturan dagiti manamati dagiti rigat a sagsagabaenda, masupapakanto ti kinamatalekda bayat ti kaadda ni Kristo, inton maukom dagiti mangirurrurumen kadakuada. (Mateo 24:37-41) Dagiti nagkauna a Kristiano nasken idi nga agbalinda a kas iti mannalon a siaanus nga aguray iti nasapa a tudo ti otonio, a mabalinna ti agmula, ken iti naladaw a tudo ti primavera a panagbunga dagiti mulana. (Joel 2:23) Nasken met nga aganustayo ken patibkerentayo ti puspusotayo, nangruna ta dimtengen ti ‘kaadda ni Apo’ Jesu-Kristo!

¹⁶ Apay a rebbeng nga aganustayo? (Santiago 5:9-12) No naanustayo, saantay nga agasug wenno agsennaay no rurodendatayo dagiti kapammatiantayo. No ‘agdidinnayengdengtayo’ buyogen ti naranggas a kababalin, kondenarennatayto ti Ukom a ni Jesu-Kristo. (Juan 5:22) Ita ta nangrugin ti ‘kaaddana’ ken “agtaktakder iti sanguanan dagiti ruangan,” itandudotayo ti talna babaen ti panagbalin a naanus kadagiti kakabsattayo, a maipaspasango iti adu a pakasuotan ti pammati. Mapatibker ti pammatitayo no laglagipentayo a ginunggonaan ti Dios ni Job gapu ta siaanus nga inibturanna dagiti suot a sinagabana. (Job 42:10-17) No addaantay iti pammati ken aganustayo, makitatayto a “ni Jehova nadungngo unay iti panagayat ken naasi.”​—Mikias 7:18, 19.

17. Apay a kuna ni Santiago, “Isardengyo ti agsapata”?

¹⁷ No saantay a naanus, mabalin a di umiso ti panangaramattayo iti dila no mariribukantayo. Kas pagarigan, mabalin a sidadarasudos nga agsapatatayo. “Isardengyo ti agsapata,” kuna ni Santiago, a namallaag maipanggep iti barengbareng a panagsapata. Agparang met a panaginsisingpet ti kankanayon a panangpatalged iti sao babaen ti sapata. Ngarud, sawentay laeng koma ti pudno. No wen kunatayo, wen; no saan, saan. (Mateo 5:33-37) Siempre, saan nga ibagbaga ni Santiago a dakes ti agsapata nga agsao iti pudno iti pangukoman.

Ti Pammati ken Dagiti Kararagtayo

18. Kadagiti ania a kasasaad nga ‘agtultuloytayo koma iti panagkararag’ ken ‘agkanta kadagiti salmo’?

¹⁸ Napateg ti kararag iti biagtayo tapno mamedmedan ti panagsaotayo, agbalintay a naanus, ken mataginayon ti nasalun-at a pammati iti Dios. (Santiago 5:13-20) ‘Agtultuloytayo koma iti panagkararag’ nangruna no masusuottayo. No naragsaktayo, ‘agkantatayo kadagiti salmo,’ kas iti inaramid ni Jesus ken dagiti apostolna idi inyussuatna ti Panglaglagip iti ipapatayna. (Marcos 14:26, footnote iti Ingles) No dadduma, mabalin a malapunostayo iti panagyaman iti Dios nga uray la agkantatayo iti pagdaydayaw iti pusotayo. (1 Corinto 14:15; Efeso 5:19) Ket anian a makaparag-o ti panangitan-ok ken Jehova iti kanta kadagiti Nakristianuan a gimong!

19. Ania ti rumbeng nga aramidentayo no masakittayo iti naespirituan, ket apay a kasta ti aramidentayo?

¹⁹ Mabalin nga awan gaganaygayantayo nga agkanta no masakittayo iti naespirituan, nalabit gapu ta adda dakes nga inaramidtayo wenno paspasaray ti pannangantayo iti adda a maidasdasar iti lamisaan ni Jehova. No addatayo iti kasta a kasasaad, sipapakumbaba a paayabantayo dagiti panglakayen tapno ‘ikararagandatayo’ koma. (Proverbio 15:29) ‘Sapsapuandatayo met iti lana iti nagan ni Jehova.’ Kas iti lana a mangep-ep iti ut-ot ti sugat, makatulong dagiti makaliwliwa a sao ken Nainkasuratan a balakadda a mangep-ep iti liday, panagduadua, buteng. ‘Ti kararag ti pammati paimbagennatayo’ no mapakuyogan iti pammatitayo. No matakuatan dagiti panglakayen a ti naespirituan a sakittayo ket bunga ti nadagsen a basol, siaasi nga ipabigbigda ti basoltayo ket ikagumaandatayo a tulongan. (Salmo 141:5) Ket no agbabawitayo, makapagtalektayo nga ipangag ti Dios dagiti kararagda ket pakawanennatayo.

20. Apay nga ipudnotay koma dagiti basoltayo ken ikararagantayo ti tunggal maysa?

²⁰ Ti ‘sipapanayag a panangipudno kadagiti basoltayo iti tunggal maysa’ igawidnatayo iti ad-adda pay a panagbasol. Iparegtana ti panagkikinnaasi, a mangtignay kadatayo nga ‘agkararag a maipaay iti tunggal maysa.’ Agtalektayo a makagunggona daytoy agsipud ta ti kararag ti “nalinteg a tao”​—daydiay addaan pammati ken nalinteg iti imatang ti Dios​—dakkel ti maaramidanna ken Jehova. (1 Pedro 3:12) Addaan idi ni propeta Elias kadagiti pagkapuyan a kas kadatayo, ngem nabileg dagiti kararagna. Nagkararag, ket saan a nagtudo iti tallo ket kagudua a tawen. Idi nagkararag manen, nagtudo.​—1 Ar-ari 17:1; 18:1, 42-45; Lucas 4:25.

21. Ania ti mabalintay nga aramiden no “naiyaw-awan manipud iti kinapudno” ti padatayo a Kristiano?

²¹ Kasanon no “naiyaw-awan manipud iti kinapudno” ti maysa a kameng ti kongregasion, a simiasi iti umiso a pannursuro ken kababalin? Mabalin a mapagbaw-ingtayo manipud iti basolna babaen ti balakad a naibatay iti Biblia, kararag, ken dadduma pay a tulong. No agballigitayo, daytoy ti mamagtalinaed kenkuana iti sidong ti subbot ni Kristo ken mangisalakan kenkuana iti naespirituan nga ipapatay ken pannakakondenar iti pannakadadael. Babaen ti panangtulong iti nakabasol, maabbongantayo ti nakaad-adu a basolna. No ti natubngar a nakabasol tallikudanna ti dakes nga aramidna, agbabawi, ken dumawat iti pammakawan, maragsakantayo ta inkagumaantayo a tinulongan tapno maabbongan dagiti basolna.​—Salmo 32:1, 2; Judas 22, 23.

Agpaay Kadatayo Amin

22, 23. Kasanonatay koma nga apektaran dagiti sasao ni Santiago?

²² Nalawag, makagunggona kadatayo amin ti linaon ti surat ni Santiago. Ipakitana kadatayo no kasano a sanguen dagiti pakasuotan, balakadannatayo maibusor iti panangidumduma, ken paregtaennatayo nga agaramid iti umiso. Idagadag kadatayo ni Santiago a medmedantay ti dila, sarangten ti nailubongan nga impluensia, ken itandudo ti kappia. Dagiti sasaona pagbalinennatay met koma a naanus ken managkararag.

²³ Pudno, dagiti napulotan a nagkauna a Kristiano ti immuna a nakaiturongan ti surat ni Santiago. Ngem, palubosantay koma ti balakadna a tumulong kadatayo a mangsalimetmet iti pammatitayo. Dagiti sasao ni Santiago maparayrayna ti pammatitayo a manggutugot kadatayo a sipapasnek nga agserbi iti Dios. Ket daytoy a surat nga impaltiing ti Dios patanorenna ti manayon a pammati a mamagbalin kadatayo a naanus, managkararag a Saksi ni Jehova kadagitoy nga aldaw, kabayatan ti “kaadda ti Apo” a ni Jesu-Kristo.

Kasanoyo a Sungbatan?

◻ Apay a nasken idi a balbaliwan ti dadduma kadagiti nagkauna a Kristiano ti kababalin ken aramidda?

◻ Ania a ballaag ti impaay ni Santiago kadagiti babaknang?

◻ Apay a rumbeng nga aganustayo?

◻ Apay a rumbeng nga agkararagtayo a kankanayon?

[Picture Credit Line iti panid 19]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Ladawan iti panid 23]

Dagiti dadduma a nagkauna a Kristiano nasken idi nga ad-adda nga anusanda dagiti kapammatianda

[Ladawan iti panid 24]

Nasken a naanus, naayat, managkararag dagiti Kristiano