Jihova Yọ Ọghẹnẹ Evọ
‘Me re ti lele uwou Izrẹl gbe uwou Juda reọvọ ọkpokpọ.’—JERIMAYA 31:31.
1, 2. (a) Didi ehaa Jesu o ro mu evaọ aso ọ Nisan 14, 33 C.E.? (b) Didi ọvọ Jesu ọ t’ẹme te kpahe uwhu riẹ?
EVAỌ aso ọ Nisan 14, 33 C.E., Jesu o ru ehaa Ọnyavrẹ na kugbe ikọ 12 riẹ. Nọ ọ riẹ nọ onana o rẹ te jọ emu urere riẹ kugbe ai jegbe nnọ kẹle na o ti whu evaọ abọ ewegrẹ riẹ, Jesu ọ tẹ rehọ uvẹ na dhesẹ eware buobu nọ e r’oja vevẹ kẹ ilele nọ e mae kẹle iẹe.—Jọn 13:1–17:26.
2 Eva oke onana Jesu, nọ o vi Judas Iskariọt vrẹ no, ọ rọ rehọ ehaa egagọ ẹsiẹvo-ẹgbukpe ọvuọvo nọ o je kẹ Ileleikristi ro mu—Ekareghẹhọ uwhu riẹ. Ikere na e ta nọ: “Epanọ a jẹ rọ re emu na, Jesu ọ tẹ rehọ ebrẹdi nọ ọ lẹ no, ọ tẹ bẹre iẹ, ọ tẹ rehọ iẹ kẹ ilele na, inọ, ‘Wha rehọ, wha re. Onana u dhesẹ oma mẹ.’ Ọ tẹ rehọ egho, nọ o yere Ọghẹnẹ no, ọ tẹ rehọ iẹ kẹ ae, a nọ: ‘Whai kpobi wha da e; keme onana u dhesẹ “azẹ mẹ orọ ọvọ na,” nọ o hwẹ kẹ ibuobu fiki erọvrẹ izieraha.’ ” (Matiu 26:26-28, NW ) Ilele Jesu a re ru ehaa uwhu riẹ evaọ edhere ọlọlọhọ, ọrọ adhẹẹ. Yọ Jesu ọ fodẹ ọvọ jọ kie kpahe uwhu riẹ. Evaọ ikuigbe nọ o rọ Luk, o se rie “ọvọ ọkpokpọ.”—Luk 22:20.
3. Didi enọ a nọ kpahe ọvọ ọkpokpọ na?
3 Eme họ ọvọ ọkpokpọ na? O tẹ rọ ọvọ ọkpokpọ, kọ oyena u dhesẹ nọ ọvọ anwae ọ riẹ? Kọ evọ efa jọ i wo obọ kugbei? Enana yọ enọ nọ i wuzou, keme Jesu ọ ta nọ a ti ku azẹ ọvọ na kuotọ ‘kẹ erọvrẹ izieraha.’ Mai kpobi ma gwọlọ erọvrẹ otiọye na gaga.—Ahwo Rom 3:23.
Ọvọ Kugbe Abraham
4. Eyaa anwae vẹ u fiobọhọ k’omai wo otoriẹ ọvọ ọkpokpọ na?
4 Re ma wo otoriẹ ọvọ ọkpokpọ na, u re fo re ma zihe kpohọ enwenọ ikpe 2,000 taure Jesu o te ti mu odibọgba otọakpọ riẹ họ rite okenọ Tera avọ uviuwou riẹ—kugbe Abram (uwhremu na, Abraham) gbe aye Abram, Serai (uwhremu na, Sera)—a rọ nya owotọ no okpẹwho efe Ọr ọrọ ahwo Kaldia kpohọ Heran evaọ ofẹ ẹkpẹlobọ-ọre Mẹsopotemia. Obei a jọ bẹsenọ Tera o ro whu. Kẹsena, evaọ otọ ujaje Jihova, Abraham nọ ọ kpako te ikpe 75 no na ọ tẹ fa Ethẹ Yufretis vrẹ o te kpohọ ofẹ obọze-ukiediwo-ọre kpohọ ẹkwotọ Kenan re ọ rria uzuazọ ẹkwẹkwa evaọ iwou-owhre. (Emuhọ 11:31–12:1, 4, 5; Iruẹru 7:2-5) Oyena o jọ 1943 B.C.E. Okenọ Abraham ọ gbẹ jọ Heran, Jihova ọ vuẹ riẹ nọ: “Me re ti ru owhẹ zihe ruọ orẹwho ulogbo, mẹ vẹ jẹ te ghale owhẹ, je ru odẹ ra ruaro, whọ vẹ te jọ oghale. Mẹ rẹ te ghale enọ e ghale owhẹ, enọ e la owhẹ eka kpobi mẹ rẹ te la ae eka re; jegbe evaọ odẹ ra erẹwho akpọ na kpobi a rẹ te jọ wo oghale.” Uwhremu na, nọ Abraham ọ fa vrẹ ruọ Kenan no, Jihova o te fibae nọ: “Mẹ rẹ te rehọ otọ onana kẹ uyẹ ra.”—Emuhọ 12:2, 3, 7.
5. Eruẹaruẹ ologbo vẹ eyaa Jihova kẹ Abraham o j’obọ họ?
5 Eyaa na kẹ Abraham u w’obọ kugbe eyaa Jihova ọfa. Evaọ uzẹme, u ru Abraham họ ohwo nọ ọ viodẹ evaọ ikuigbe, ohwo nọ ọ rọ udevie orugba eyaa ọsosuọ nọ a tu kere. Nọ Adamu avọ Ivi a raha uzi no evaọ ọgbọ Idẹn, Jihova o te bruoziẹ aimava na, yọ okiọvo na, ọ tẹ ta kẹ Setan, ọnọ o su Ivi thọ na, inọ: “Me re ti fi egrẹ họ udevie ra avọ aye na, gbe udevie [ubi] ra avọ [ubi] riẹ. Ọ rẹ te nwa owhẹ uzou, whọ vẹ te royẹe ithihrawọ.” (Emuhọ 3:15) Ọvọ Jihova kugbe Abraham u te dhesẹ nnọ Ubi nọ o te raha iruo Setan na u ti no uyẹ ọsẹ anwae ọyena ze.
6. (a) Ẹkwoma ono eyaa Jihova kẹ Abraham u ti ro rugba? (b) Eme họ ọvọ Abraham na?
6 Nọ eyaa Jihova u kpomahọ ubi na, Abraham ọ gwọlọ ọmọ, oma ọnọ Ubi na u ti no ze. Rekọ tei te Sera a tẹ te kpako no ababọ ọmọ. Uwhremu na, Jihova ọ tẹ ghale ai, rehọ edhere igbunu kpare ogaga eyẹ rai, Sera o te yẹ ọmọ kẹ Abraham, Aiziki, ọ tẹ rọ enẹ ru eyaa ubi na kpokpọ. (Emuhọ 17:15-17; 21:1-7) Ikpe buobu uwhremu na, nọ ọ dawo ẹrọwọ Abraham no—makọ ri te oria nọ ọ jẹ rọ gwọlọ rehọ ọmọ oyoyou riẹ na, Aiziki, ro dheidhe—Jihova ọ tẹ wariẹ eyaa riẹ kẹ Abraham: “Mẹ rẹ ghale owhẹ hrọ, me re ti ru iruọmọ ra viẹ wọhọ isi obọ ehru gbe uwẹkpẹ akotọ abade. Emọ ra i re ti wo unuighẹ ewegrẹ rai, evaọ [ubi] ra erẹwho akpọ na kpobi i je wo oghale; fiki epanọ who yo uru mẹ.” (Emuhọ 22:15-18) Ẹsibuobu a re se eyaa ofiba ọnana ọvọ Abraham, yọ ọvọ ọkpokpọ obaro na o ti tho onana.
7. Ẹvẹ ubi Abraham o ro muhọ evihọ, kọ evaọ uyero ovẹ a rọ kwa kpohọ Ijipti?
7 U kri hi, Aiziki o te yẹ ijime emezae, Esọ avọ Jekọp. Jihova ọ salọ Jekọp re ọ jọ ọsẹ Ubi Eyaa na. (Emuhọ 28:10-15; Ahwo Rom 9:10-13) Jekọp o yẹ emezae 12. Vevẹ na, oke u te no re ubi Abraham u muhọ evihọ. Okenọ emezae Jekọp a kpako no, ibuobu avọ iviuwou obọ rai, ohọwo o tẹ gbae họ re a kwa kpohọ Ijipti oria nọ, evaọ ọruẹrẹfihọ Ọghẹnẹ, ọmọ Jekọp, Josẹf, ọ jọ ruẹrẹ edhere fihọ no. (Emuhọ 45:5-13; 46:26, 27) Nọ imikpe jọ e vrẹ no, ohọwo u te kpotọ evaọ Kenan. Rekọ uviuwou Jekọp o tẹ daji Ijipti—eva oke ọsosuọ wọhọ erara, rekọ uwhremu na wọhọ irigbo. U te kri te 1513 B.C.E., ikpe 430 anwẹ nọ Abraham ọ fa Yufretis vrẹ no, taure Mosis o te ti su emọ Jekọp no Ijipti kpohọ ufuoma. (Ọnyano 1:8-14; 12:40, 41; Ahwo Galesha 3:16, 17) Enẹna Jihova ọ te rehọ obọdẹ ẹro te ọvọ riẹ kugbe Abraham.—Ọnyano 2:24; 6:2-5.
“Ọvọ Anwae Na”
8. Eme Jihova ọ re kugbe emọ Jekọp eva Sainai, kọ abọ vẹ onana u wo kugbe ọvọ Abraham na?
8 Okenọ Jekọp avọ emezae riẹ a kwa kpohọ Ijipti, a jọ uviuwou ulogbo, rekọ emọ rai a no Ijipti wọhọ utu erua buobu. (Ọnyano 1:5-7; 12:37, 38) Taure Jihova ọ tẹ te rehọ ai ziọ Kenan, o su rai rri abọ obọze-ọre kpohọ otọ ugbehru nọ a re se Horẹb (hayo, Sainai) evaọ Arebia. Ọ tẹ jọ etẹ riọvọ kugbe ai. A te ti se onana “ọvọ anwae na” a tẹ rehọ iẹe wawo “ọvọ ọkpokpọ.” (2 Ahwo Kọrint 3:14) Ẹkwoma ọvọ anwae na, Jihova ọ tẹ wha orugba ọsosuọ haro ọrọ eyaa riẹ kugbe Abraham.
9. (a) Didi eware ene Jihova ọ yaa ẹkwoma ọvọ Abraham na? (b) Ẹruore ọfa vẹ ọvọ Jihova kugbe Izrẹl u rovie via, kọ ajokpa eme a sai ro wo ai?
9 Jihova o ru ẹgwọlọ ọvọ ọnana vevẹ kẹ Izrẹl: “Otẹrọnọ wha re ghine yo uru mẹ je koko ọvọ mẹ, wha rẹ te jọ efe-agheghọ rọ kẹ omẹ eva udevie erẹwho na kpobi; keme akpọ na kpobi ọ mẹ, wha rẹ te jọ rọ kẹ omẹ wọhọ uvie izerẹ gbe orẹwho Ọrẹri.” (Ọnyano 19:5, 6) Jihova ọ yeyaa no inọ ubi Abraham o rẹ te (1) jọ orẹwho ulogbo, (2) kparobọ vi ewegrẹ rai, (3) reuku ẹkwotọ Kenan, jẹ (4) jọ edhere eghale erẹwho na. Enẹna o te dhesẹ nnọ ae omarai a te reuku eghale enana wọhọ obọdẹ ahwo riẹ, Izrẹl, “uvie izerẹ gbe orẹwho Ọrẹri,” otẹrọnọ a rẹ kezọ kẹ ijaje riẹ. Kọ emọ Izrẹl a rọwo inọ a rẹ rueva ọvọ ọnana? A rehọ unu ọvo yo nọ: “Onọ ỌNOWO na ọ ta kpobi ma re ruẹ.”—Ọnyano 19:8.
10. Ẹvẹ Jihova o ro koko emọ Izrẹl fihọ orẹwho, kọ eme o rẹro mi ai?
10 Fikiere, Jihova ọ tẹ ruẹrẹ emọ Izrẹl fihọ orẹwho ọvo. Ọ kẹ rai uzi nọ o rẹ kpọ egagọ gbe uzuazọ rai kugbe ohwohwo. Ọ tẹ jẹ kẹ ai uwou-udhu (uwhremu na, etẹmpol evaọ Jerusalẹm) gbe ọkwa-ozerẹ re a ruiruo riẹ evaọ uwou-udhu na. Re a koko ọvọ na u dhesẹ izi Jihova nọ a re yoẹme kẹ yọ, maero, ọye ọvo a rẹ gọ. Uzi ọsosuọ evaọ Ijaje Ikpe na nọ izi eyena kpobi e wariẹ họ na họ: “Mẹ họ ỌNOWO na Ọghẹnẹ ra, ọnọ ọ rehọ owhẹ no otọ Ijipti ze, no eva uwou igbo nọ owhẹ ọ jarọ. Whọ gọ edhọ họ [rekọ] mẹ ọvo.”—Ọnyano 20:2, 3.
Eghale no Ọvọ Uzi na Ze
11, 12. Idhere vẹ eyaa ọvọ anwae na i ro rugba kẹ Izrẹl?
11 Kọ eyaa ọvọ Uzi na i rugba kẹ Izrẹl? Kọ Izrẹl o zihe ruọ “orẹwho Ọrẹri”? Wọhọ emọ Adamu, emọ Izrẹl a jọ erahaizi. (Ahwo Rom 5:12) Ghele na, evaọ otọ Uzi na, a je dheidhe ro ruru izieraha rai. Rọ kpahe idhe nọ a je dhe evaọ Ẹdẹ Omavoro ẹsiẹvo-ẹgbukpe na, Jihova ọ ta nọ: “Ẹdẹ ọnana a re ti voro owhai oma, re a ru owhai fo; no izieraha rai kpobi eva obọ aro ỌNOWO na.” (Iruo-Izerẹ 16:30) Fikiere, okenọ a yoẹme, Izrẹl ọ jọ orẹwho ọrẹri, enọ a ru fo rọ kẹ iruo Jihova. Rekọ eyero ẹfuọ nana o roma hwa ẹme nọ a re yo kẹ Uzi na je dheidhe ẹsikpobi.
12 Kọ Izrẹl o zihe ruọ “uvie izerẹ”? No emuhọ ze, o jọ uvie, avọ Jihova wọhọ Ovie odhiwu. (Aizaya 33:22) Ofariẹ, ọvọ Uzi na u kugbe ọruẹrẹfihọ kẹ ọkwa-ovie ohwo-akpọ, fikiere uwhremu na ivie nọ i je su evaọ Jerusalẹm a tẹ jọ ahwo ẹro Jihova. (Iziewariẹ 17:14-18) Rekọ, kọ Izrẹl ọ jọ uvie izerẹ? Whaọ, o wo ọkwa-ozerẹ nọ u je ruiruo eva uwou-udhu na. Uwou-udhu na (uwhremu na, etẹmpol na) o jọ udevie egagọ ọfuafo kẹ emọ Izrẹl gbe enọ e rọ emọ Izrẹl he. Yọ orẹwho na họ edhere nọ a je ro dhesẹ uzẹme via kẹ ahwo-akpọ. (2 Iruẹru-Ivie 6:32, 33; Ahwo Rom 3:1, 2) Emọ Izrẹl ẹrọwọ kpobi a jọ “isẹri” Jihova, orọnikọ izerẹ Livai ọvo ho. Izrẹl ọ jọ “odibo” Jihova, nọ a ro mu re a ‘fodẹ ajiri riẹ.” (Aizaya 43:10, 21) Erara omarokpotọ buobu a ruẹ ogaga Jihova kẹ ahwo riẹ, egagọ efuafo i te si ai urru. A te kurẹriẹ. (Joshua 2:9-13) Rekọ orua ovuọvo u ghine je ruiruo wọhọ izerẹ nọ a wholo.
Enọ I Kurẹriẹ Evaọ Izrẹl
13, 14. (a) Ẹvẹ a sae rọ tae nọ enọ i kurẹriẹ a jọ evaọ ọvọ Uzi na ha? (b) Ẹvẹ enọ i kurẹriẹ a rọ ziọ otọ ọvọ Uzi na?
13 Eme họ edikihẹ itieye na nọ i kurẹriẹ na? Okenọ Jihova ọ reọvọ riẹ, Izrẹl ọvo ọ re riẹ kugbe; dede nọ ‘ogbotu na’ a jọ etẹe, a fodẹ e rai fihọ iẹe he. (Ọnyano 12:38; 19:3, 7, 8) A kele emọ otuyẹ rai hi okenọ a kele osa ẹtanigbo kẹ emọ otuyẹ Izrẹl. (Ikelakele 3:44-51) Ikpe buobu evaọ obaro, okenọ a ghale ẹkwotọ Kenan na fihọ erua Izrẹl, a fi oware ovo họ akotọ họ kẹ enọ e rọwo nọ e rọ emọ Izrẹl he. (Emuhọ 12:7; Joshua 13:1-14) Fikieme? Keme a reọvọ Uzi na kugbe enọ i kurẹriẹ hẹ. Rekọ evaọ usu enọ i kurẹriẹ na, a yawo ezae na evaọ ẹmeoyo kẹ Uzi na. A je koko izi riẹ, yọ a wo erere no eruẹrẹfihọ riẹ ze. Te enọ i kurẹriẹ gbe emọ Izrẹl a ze otọ ọvọ Uzi na.—Ọnyano 12:48, 49; Ikelakele 15:14-16; Ahwo Rom 3:19.
14 Wọhọ oriruo, otẹrọnọ ohwo nọ o kurẹriẹ ọ rehọ ọthobọ kpe ohwo, ọ rẹ sae dhẹ kpohọ okpẹwho adhẹzọ, wọhọ ọmọ Izrẹl. (Ikelakele 35:15, 22-25; Joshua 20:9) Evaọ Ẹdẹ Omavoro a je dheidhe jọ kẹ “ogbotu Izrẹl kpobi.” Wọhọ abọ jọ ogbotu na, enọ i kurẹriẹ na a je w’abọ evaọ iruẹru na, idhe na e tẹ jẹ nyate ai re. (Iruo-Izerẹ 16:7-10, 15, 17, 29; Iziewariẹ 23:7, 8) Enọ i kurẹriẹ a nya kẹle Izrẹl gaga evaọ otọ Uzi na te epanọ eva Pẹntikọst 33 C.E. okenọ a rehọ ‘usiavẹ uvie’ ọsosuọ na ruiruo kẹ ahwo Ju, enọ i kurẹriẹ na a wo erere re. Fikiere, “Nikolas ohwo Antiọk nọ o kurẹriẹ ze egagọ ahwo Ju” o te zihe ruọ Oleleikristi, ọ tẹ rọ usu “imahrẹ nọ a be fa odezi whawha” nọ a romu re a rẹro te ẹgwọlọ ukoko Jerusalẹm.—Matiu 16:19; Iruẹru 2:5-10; 6:3-6; 8:26-39.
Jihova Ọ Ghale Ubi Abraham
15, 16. Ẹvẹ ọvọ Jihova kugbe Abraham o ro rugba evaọ otọ ọvọ Uzi na?
15 Avọ emọ Abraham nọ a kokohọ no wọhọ orẹwho evaọ otọ Uzi na, Jihova ọ tẹ ghale ai nya lele eyaa riẹ kẹ ọsẹ anwae na. Evaọ 1473 B.C.E., ohwo nọ ọ rehọ ẹta Mosis, Joshua, o te su Izrẹl ruọ Kenan. Otọ nọ a ghale fihọ erua na o tẹ rọ orugba eyaa Jihova re ọ rehọ ẹkwotọ kẹ ubi Abraham. Okenọ Izrẹl a wo ẹrọwọ, Jihova o ru eyaa riẹ gba re ọ kẹ ai obokparọ vi ewegrẹ rai. Onana o mae jọ uzẹme evaọ etoke esuo Devidi Ovie na. Evaọ etoke esuo ọmọ Devidi, Solomọn, abọ avesa ọ eyaa ọvọ Abraham o te rugba. “Ahwo Juda gbe ahwo Izrẹl a jọ buobu wọhọ uwẹkpẹ abade; a jẹ re da yọ a were eva.”—1 Ivie 4:20.
16 Rekọ ẹvẹ erẹwho na e te rọ ghale oma rai ẹkwoma Izrẹl, ubi Abraham? Wọhọ epanọ ma fodẹ no na, Izrẹl ọ jọ obọdẹ ahwo Jihova, ahwo ẹro riẹ evaọ udevie erẹwho na. Taure Izrẹl ọ tẹ te nwane rueva Kenan, Mosis ọ ta nọ: ‘Ghọghọ, whai erẹwho, kugbe ahwo riẹ.’ (Iziewariẹ 32:43) Erara buobu a kuyo. “Ogbotu” ahwo a lele Izrẹl no Ijipti ze no, a ruẹ ogaga Jihova no evaọ igbrẹwọ na, a te je yo uzizie Mosis no re a ghọghọ. (Ọnyano 12:37, 38) Uwhremu na, Rut ohwo Moab ọ tẹ rehọ Boaz ọmọ Izrẹl o te zihe ruọ oniode Mesaya na. (Rut 4:13-22) Jehonadab ohwo Kẹn avọ emọ riẹ gbe Ebẹdmẹlẹk ohwo Ẹtiopia a hẹriẹ oma rai ẹkwoma ekoko izi egbagba evaọ okenọ emotọ Izrẹl buobu a kare ẹrọwọ. (2 Ivie 10:15-17; Jerimaya 35:1-19; 38:7-13) Evaọ otọ Ogaga-Esuo Pasia, erara buobu i te kurẹriẹ a te lele Izrẹl họre ewegrẹ riẹ.—Ẹsta 8:17, NW, eme otofa.
A Gwọlọ Ọvọ Ọkpokpọ
17. (a) Fikieme Jihova ọ jẹ se uvie ẹkpẹlobọ gbe obọze-ọre Izrẹl? (b) Eme u su kpohọ ẹsiọ urere ahwo Ju?
17 Ghele na, re a ruẹ orugba ọvọvọ eyaa Ọghẹnẹ, u re fo re orẹwho obọdẹ Ọghẹnẹ u wo ẹrọwọ. O kare ẹrọwọ. Uzẹme, emọ Izrẹl jọ a jariẹ nọ i wo ẹrọwọ ologbo. (Ahwo Hibru 11:32–12:1) Ghele na, ẹsibuobu orẹwho na u kuomarẹriẹ bru eghẹnẹ erue, bi rẹro efe iwo. (Jerimaya 34:8-16; 44:15-18) Ahwo jọ a jẹlẹ Uzi na hayo gbabọ kẹe. (Nehemaya 5:1-5; Aizaya 59:2-8; Malakae 1:12-14) Nọ Solomọn o whu no, Izrẹl ọ tẹ hẹriẹ oma fihọ uvie ẹkpẹlobọ-ọre gbe obọze-ọre. Nọ uvie ẹkpẹlobọ-ọre na o ghẹmeoyo thesiwa, Jihova o te whowho nọ: “Fiki epanọ wha se eriariẹ na, mẹ se owhai [no], wha gbẹ sae jọ izerẹ kẹ omẹ hẹ.” (Hosia 4:6) A tẹ jẹ kẹ uvie obọze-ọre na uye gaga re fikinọ o koko ọvọ na ha. (Jerimaya 5:29-31) Okenọ ahwo Ju a se Jesu wọhọ Mesaya, Jihova ọ tẹ se ai re. (Iruẹru 3:13-15; Ahwo Rom 9:31–10:4) Uwhremu na, Jihova o te ru ọruẹrẹfihotọ ọkpokpọ re ọ rehọ orugba ọvọvọ eyaa Abraham ze.—Ahwo Rom 3:20.
18, 19. Didi ọruẹrẹfihotọ ọkpokpọ Jihova o ru re ọvọ Abraham na ọ ruẹse rugba evaọ edhere ọgbagba?
18 Ọruẹrẹfihotọ ọkpokpọ ọyena họ ọvọ ọkpokpọ na. Jihova ọ ruẹaro onana nọ ọ ta nọ: “Ri edẹ e be tha, ere ỌNOWO na ọ tae, nọ me re ti lele [uwou] Izrẹl gbe uwou Juda reọvọ ọkpokpọ . . . ọnana họ ọvọ nọ me re ti lele uwou Izrẹl re nọ edẹ eyena evrẹ no, ere ỌNOWO na ọ tae: Me re ti fi uzi mẹ họ eva rai, me ve kere ie fihọ udu rai; mẹ vẹ te jọ Ọghẹnẹ rai, a vẹ te jọ ahwo mẹ.”—Jerimaya 31:31-33.
19 Ọnana họ ọvọ ọkpokpọ nọ Jesu ọ t’ẹme te na evaọ Nisan 14, 33 C.E. Evaọ ehaa ọyena, o dhesẹ nnọ o kẹlino re Jihova ọ reọvọ nọ a yaa na kugbe ilele riẹ, avọ Jesu wọhọ obruthe. (1 Ahwo Kọrint 11:25; 1 Timoti 2:5; Ahwo Hibru 12:24) Ẹkwoma ọvọ ọkpokpọ ọnana, eyaa Jihova kẹ Abraham u ti wo orugba oruaro okrẹkri, wọhọ epanọ ma te jọ uwuhrẹ n’otha ruẹ na.
Kọ Whọ Sae k’Iyo Nana Vevẹ?
◻ Eme Jihova ọ yaa evaọ ọvọ Abraham na?
◻ Ẹvẹ Jihova o ro ru ọvọ Abraham na gba kẹ Izrẹl iwo?
◻ Ẹvẹ ahwo nọ i kurẹriẹ a ro wo erere no ọvọ anwae na ze?
◻ Fikieme a jẹ gwọlọ ọvọ ọkpokpọ?
[Picture on page 16]
Ẹkwoma ọvọ Uzi na, Jihova o dhesẹ orugba ọtadhesẹ ọrọ ọvọ Abraham na