Ẹme Jihova Ọ Rrọ Uzuazọ
Oruvẹ no Obe Ikelakele Ze
NỌ EMỌ IZRẸL a no Ijipti ze no, a te koko ai họ fihọ orẹwho. O hai kri hi re a tẹ ruọ Ẹkwotọ Eyaa na, rekọ o via ere he. Ukpoye, a te ghoro ole ikpe udhuvẹ evaọ “igbrẹwọ ilogbo avọ idudu.” (Iziewariẹ 8:15) Fikieme? Ikuigbe nọ e rrọ obe Ikelakele evaọ Ebaibol na e ta oware nọ o via kẹ omai. U fo re u dhesẹ kẹ omai epanọ u wuzou te re ma yo ẹme kẹ Jihova Ọghẹnẹ jẹ rehọ adhẹẹ kẹ ahwo ẹro riẹ.
Mosis họ ohwo nọ o kere obe Ikelakele na evaọ Otọ-Opraprara Moab, ekere riẹ o rehọ ikpe 38 gbe emerae 9—rono 1512 B.C.E. rite 1473 B.C.E. (Ikelakele 1:1; Iziewariẹ 1:3) A rehọ odẹ obe na no ekele nọ a kele emọ Izrẹl isiava ze, nọ a kele orọ ọsosuọ no, o rehọ ikpe 38 re a te kele ai orọ avivẹ. (Uzou avọ 1-4, 26) A ghale ikuigbe na kpohọ abasa. Abọ ọsosuọ o gbiku eware nọ e via eva Ugbehru Saena. Abọ avivẹ o ta kpahe eware nọ e via evaọ etoke eghoro Izrẹl evaọ igbrẹwọ na. Abọ urere na o ta kpahe eware nọ e via evaọ Otọ-Opraprara Moab. Nọ who bi se ikuigbe nana, u re woma re whọ nọ oma ra nọ: ‘Eme eware nana i wuhrẹ omẹ? Kọ ehri-izi jọ e rrọ obe nana nọ e rẹ sae kẹ omẹ erere nẹnẹ?’
EVA UGBEHRU SAENA
Ekele ọsosuọ ọrọ emọ Izrẹl o roma via okenọ a gbẹ jọ otọ Ugbehru Saena. U te no ahwo Livai no, ezae nọ e rrọ ikpe 20 kpehru a te 603,550. O wọhọ nọ a kele ahwo na fiki ẹjiroro ẹmuofio. Ẹsejọhọ ahwo orẹwho na kpobi, te eyae, emọ, gbe ahwo Livai na a bu vi ima esa.
Nọ a kele ahwo na no, a tẹ kẹ emọ Izrẹl ithubro kpahe oghẹrẹ nọ a rẹ nya evaọ igbrẹwọ na, oruvẹ kpahe iruo ahwo Livai gbe iruo uwou-udhu-egagọ na, ijaje kpahe ẹkodhere ohwo nọ ẹyao ọ rrọ oma, gbe izi kpahe ihri-eriọ gbe eyaa omarọkẹ nọ otu Nazarait a ru. Uzou avọ 7 u wo ovuẹ kpahe idhe nọ iletu erua i dhe evaọ etoke eromuo agbada-idhe na, yọ uzou avọ 9 o ta kpahe ekoko Ọnyavrẹ na. A tẹ jẹ kẹ orẹwho na ithubro kpahe ewohọ ivuẹ gbe ẹkwa no ivuẹ.
Enọ Ikereakere nọ A Kẹ Iyo Rai
2:1, 2—Eme họ “obiala” nọ ekru-erua esa na a re wohọ wariẹ evaọ igbrẹwọ na? Ebaibol na i dhesẹ oghẹrẹ oware nọ ebiala nana e rrọ họ. Dede na, a rri rai wọhọ eware ọrẹri hayo eware nọ a rẹ gọ họ. Ebiala na i wo uvi iruo—re i fi obọ họ kẹ ohwo duku oria riẹ evaọ evuẹ na.
5:27—Eme họ otofa ‘ikpokpa-awọ nọ e rẹ kpare no’ aye nọ o bruẹnwae? A jọ etenẹ rehọ ubiẹme na “ikpokpa-awọ” ro dhesẹ ekwakwa-eyẹ. ‘Ẹkpare no na’ u dhesẹ ẹraha ekwakwa-eyẹ nana, onọ u re ru ei jọ bẹbẹ re aye na o dihọ.
Eware nọ Ma Jariẹ Wuhrẹ:
6:1-7. Ahwo Nazarait a rẹ kẹnoma kẹ oghẹrẹ udi nọ u re mu kpobi, onọ u dhesẹ nnọ uzuazọ rai o gwọlọ ẹvro omobọ-ohwo. A rẹ kẹ eto rai uvẹ di—oka orọ omarokpotọ kẹ Jihova, wọhọ epanọ eyae e rẹ roma kpotọ kẹ ezae hayo esẹ rai na. Otu Nazarait na a rẹ yọrọ ẹfuọ ẹkwoma oma nọ a rẹ kẹnẹ no ori kpobi, makọ ọrọ omoni ọkpekpe. Egbodibo oke-kpobi nẹnẹ a bi dhesẹ ẹzi omarọkẹ evaọ eware nọ i kpomahọ ẹvro omobọ-ohwo gbe omarokpotọ kẹ Jihova gbe eruẹrẹfihotọ riẹ. Iruo jọ e sae gwọlọ ekpohọ ekwotọ ugbothabọ, onọ o rẹ sai ru ei bẹbẹ hayo tubẹ lọhọ họ re a zihe kpozi kẹ ukio omoni ọkpekpe.
8:25, 26. Re a ruẹ nọ ahwo nọ a ro mu kẹ iruo ahwo Livai yọ enọ i te ziezi, gbe fiki ororokẹ rọkẹ ikpe rai, a jie uzi kẹ enọ e kpako no re a seri iruo họ. Dede na, a rẹ sae fialoma re a fi obọ họ kẹ ahwo Livai efa. Dede nọ owho u re ru ohwo nwrotọ no iruo usiuwoma ota Uvie na nẹnẹ hẹ, ehri-uzi nana u wuhrẹ omai okpoware. Otẹrọnọ Oleleikristi ọ sai ru oghẹrẹ iruo jọ họ fiki owho, ọ rẹ sai duoma họ abọ iruo na jọ nọ ẹgba riẹ o te.
NO ORIA RUỌ ORIA EVAỌ IGBRẸWỌ NA
Okenọ ẹgho nọ ọ rrọ ehru uwou-udhu-egagọ na ọ wọ kpehru, emọ Izrẹl a tẹ wọ onya nọ o te rehọ ae ziọ otọ opraprara Moab ikpe 38 gbe amara ọvo hayo ivẹ nọ e be tha. O te kẹ owhẹ erere re who lele edhere nọ a nya evaọ udhesẹ-oria nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 9 ọrọ ibroshọ na, “Ruẹ Otọ Uwoma Na,” onọ Isẹri Jihova a kere.
Nọ a jọ edhere je kpohọ Kedẹsh evaọ Igbrẹwọ Paran, o tẹ kawo, isiasa ahwo na a gu unoma. Unoma ọsosuọ na u serihọ nọ Jihova o vi erae ze nọ e mahe ahwo na jọ. Kẹsena emọ Izrẹl a te bo nnọ a gwọlọ arao, Jihova o te vi kwuel se ai. Ẹgo nọ Miriam avọ Erọn a go kpahe Mosis o wha riẹ ze nọ a rọ rehọ oti tehe Miriam evaọ ubroke.
Okenọ a wohọ Kedẹsh, Mosis o vi ezae 12 re a kiẹ Ẹkwotọ Eyaa na riwi. O rehọ edẹ 40 re a te zihe ze. Fikinọ a rọwo iyẹrẹ iyoma erọ imakpe evaọ usu ekiotọ na, ahwo na a tẹ jẹ gwọlọ rehọ itho fi Mosis, Erọn, gbe ekiotọ ẹrọwọ na Joshua avọ Kelẹb. Jihova ọ jiroro nnọ ọ rẹ rehọ ẹyao kpe ahwo na, rekọ Mosis ọ tẹ lẹ, Ọghẹnẹ ọ tẹ ta nnọ ahwo na a te jọ igbrẹwọ na ghoro ikpe 40—bẹsenọ ahwo nọ a kele eva ọrọ ọsosuọ na a re whu no.
Jihova ọ kẹ ijaje efa. Kora avọ amọfa a wọso Mosis avọ Erọn, rekọ erae e mahe otu ọwọsuọ na jọ, otọ o tẹ lọ efa. Okiokiọ riẹ ogbotu ahwo na kpobi a tẹ go mukpahe Mosis gbe Erọn. Fikiere, ahwo 14,700 a te whu fiki uye nọ Jihova ọ kẹ rai. Re o ru ahwo na riẹ ohwo nọ ọ salọ wọhọ ozerẹ okpehru, Ọghẹnẹ o te ru re ọkpọ Erọn ọ dhẹ idodo. Jihova ọ tẹ kẹ izi efa kpahe owha-iruo ahwo Livai gbe erufo ahwo na. Eroruiruo enwo eruẹ ọwawae u dikihẹ kẹ orufuọ nọ idhe Jesu e wha ze.—Ahwo Hibru 9:13, 14.
Emọ Izrẹl a te zihe ziọ Kedẹsh, oria nọ Miriam ọ jọ whu. Ogbotu ahwo na a tẹ wariẹ go mukpahe Mosis avọ Erọn. Eme ọ lẹliẹ e rai go na? Fikinọ a wo ame he. Fikinọ Mosis avọ Erọn a kẹ odẹ Jihova orro ho nọ ọ rehọ edhere igbunu kẹ ae ame, a te ku uvẹ ẹruọ Ẹkwotọ Eyaa na fiẹ. Izrẹl ọ tẹ wọ no Kedẹsh, Erọn o te whu eva Ugbehru Họ. Nọ a jẹ nya Edọm wariẹ, oma o tẹ lọhọ emọ Izrẹl no a te mu eme họ ẹta mukpahe Ọghẹnẹ avọ Mosis. Jihova o te vi eraomuomu iyoma ze rọ kẹ ae uye. Mosis ọ tẹ wariẹ lẹ fiki ahwo na, Ọghẹnẹ ọ tẹ ta kẹe re o ru araomuomu ẹroo re ọ rehọ iẹe hwa ọkpọ re ahwo nọ eraomuomu na e rowo a rri rie re a ruẹse zọ. Araomuomu na o dikihẹ kẹ ẹkare veghe Jesu Kristi kẹ erere ebẹdẹ bẹdẹ mai. (Jọn 3:14, 15) Izrẹl o fi ivie Amọ, Saihọn avọ Ọg kparobọ a tẹ rehọ etọ rai.
Enọ Ikereakere nọ A Kẹ Iyo Rai:
12:1—Fikieme Miriam avọ Erọn a rọ go mukpahe Mosis? Oware nọ o ghinẹ wha eguago rai ze họ isiuru Miriam re o wo udu viere. Okenọ Zipora, aye Mosis, ọ nyaze te wariẹ kuomagbe ei evaọ igbrẹwọ na, o sae jọ nọ ozọ u mu Miriam inọ a ti gbe rri rie wọhọ osu-eyae na evaọ evuẹ na ha.—Ọnyano 18:1-5.
12:9-11—Fikieme o jẹ rrọ nọ Miriam ọvo a rehọ oti tehe? O wọhọ nnọ ọye họ ọnọ ọ wha eguago na ze jẹ tẹzẹ Erọn re o kuoma gbei. Erọn o dhesẹ emamọ uruemu ẹkwoma ẹrọwo oruthọ riẹ.
21:14, 15—Obe vẹ a jọ etenẹ fodẹ na? Ikereakere na e ta kpahe ebe sa-sa nọ ahwo nọ a kere Ebaibol na a rehọ eme rai jọ no ze. (Joshua 10:12, 13; 1 Ivie 11:41; 14:19, 29) “Obe ẹmo ỌNOWO na” yọ oghẹrẹ obe utioye na jọ. Etẹe a kere ikuigbe ẹmuofio ahwo Jihova fihọ.
Eware nọ Ma Jariẹ Wuhrẹ:
11:27-29. Mosis ọ rrọ obọdẹ oriruo ọrọ uruemu nọ ma re dhesẹ okenọ a tẹ kẹ amọfa ọkwa-iruo evaọ ukoko Jihova. Ukpenọ ọ rẹ rehọ ihri-eriọ gwọlọ orro kẹ omobọ riẹ, eva e were Mosis nọ Ẹldad avọ Midad a jẹ ruẹaro.
12:2, 9, 10; 16:1-3, 12-14, 31-35, 41, 46-50. Jihova o rẹro mi egegagọ riẹ inọ a rehọ adhẹẹ kẹ udu-esuo nọ Ọghẹnẹ o ro mu.
14:24. Ifue nọ a rẹ rọ whaha itunyẹ akpọ ọrọ eyoma-oruo họ ewo “oghẹrẹ ẹzi sa,” hayo uruemu sa. O rẹ jọ oghẹrẹ ẹzi nọ o re wo ohẹriẹ no ọrọ akpọ na.
15:37-41. Iwu emọ Izrẹl i wo ubiozọ oghẹrẹsa re o kareghẹhọ ae inọ a rrọ ahwo nọ a hẹriẹ no kẹ egagọ Ọghẹnẹ je yo ẹme kẹ ijaje riẹ. Kọ u gbe fo re ma rria lele itee Ọghẹnẹ jẹ jọ oghẹrẹsa no akpọ na re?
EVAỌ OTỌ-OPRAPRARA MOAB
Nọ emọ Izrẹl a wohọ udhude otọ-opraprara Moab, idudu e tẹ ruọ ahwo Moab oma fiki rai. Fikiere Belak Ovie Moab ọ tẹ rehọ ugho kẹ Belam re ọ la emọ Izrẹl eka. Rekọ Jihova ọ tẹ gba Belam họ re ọ ghale ae. Kẹsena a tẹ rehọ emetẹ Moab gbe erọ Midian rọ liẹliẹ ezae Izrẹl ruọ ọfariẹ-ogbe gbe ẹdhọgọ. Fikiere, Jihova o te kpe ahwo 24,000 nọ i ruthọ. Uye na u serihọ nọ Finihas o dhesẹ nnọ ọ rẹ kuvẹ hẹ re a wọso Jihova.
Ekele avivẹ na o dhesẹ nnọ ezae nọ a kele evaọ ekele ọsosuọ na kpobi a whu no, ajokpaọ Joshua avọ Kelẹb. A rehọ Joshua mu re ọ rehọ ẹta Mosis. A kẹ emọ Izrẹl ekpọvio kpahe idhe sa-sa gbe ithubro kpahe eyaa nọ a yaa kẹ Ọghẹnẹ. Ahwo Izrẹl a kioja oware nọ ahwo Midia a ru rai. Orua Rubẹn, orua Gad, gbe ubro orua Manasẹ a wohọ ofẹ ovatha-ọre ọrọ Ethẹ Jọdan. A kẹ Izrẹl ithubro kpahe ẹfavrẹ Jọdan gbe ẹrehọ ẹkwotọ na. A dhesẹ iwhru etọ na ziezi. Ẹtaọma a te rọ ghale etọ na. A rehọ ikpewho 48 kẹ ahwo Livai, yọ 6 evaọ usu rai e te jọ ikpewho adhẹzọ.
Enọ Ikereakere nọ A Kẹ Iyo Rai:
22:20-22—Fikieme Jihova ọ rọ dheva kẹ Belam? Jihova ọ ta kẹ Belam ọruẹaro na inọ ọ la Izrẹl eka ha. (Ikelakele 22:12) Dede na, ọruẹaro na o lele ahwo Belak avọ ẹjiroro ọ eka nọ ọ rẹ la Izrẹl. Belam ọ gwọlọ ru eva were ovie Moab na fiki osa nọ ọ te hwae. (2 Pita 2:15, 16; Jud 11) Nọ a tubẹ gba Belam họ re ọ ghale Izrẹl ukpenọ ọ lae eka, ọ tẹ gwọlọ aruoriwo ovie na ẹkwoma iroro nọ ọ jẹ inọ a rehọ eyae nọ e be gọ Bale liẹliẹ ezae Izrẹl. (Ikelakele 31:15, 16) Fikiere, oware nọ o lẹliẹ Ọghẹnẹ dheva kẹ Belam họ uvou-uthei ọruẹaro na.
30:6-8—Kọ ọzae Oleleikristi ọ rẹ sae raha eyaa nọ aye riẹ ọ yaa kẹ Ọghẹnẹ? Kpahe eyaa, Jihova o bi yeri kugbe enọ e be gọe wọhọ omomọvo nẹnẹ. Wọhọ oriruo, omaromudhe kẹ Jihova yọ eyaa nọ ohwo ọvo ọ rẹ yaa kẹ omobọ riẹ. (Ahwo Galesha 6:5) Ọzae o wo udu nọ ọ rẹ rọ raha eyaa itieye na ha. Dede na, aye ọ rẹ whaha eyaa nọ e wọso Ẹme Ọghẹnẹ hayo owha-iruo riẹ kẹ ọzae riẹ.
Eware nọ Ma Jariẹ Wuhrẹ:
25:11. Oriruo ọwhọ kẹ egagọ Jihova nọ Finihas o fihọ kẹ omai o woma kẹhẹ! Kọ isiuru ọ ukoko na nọ ma re ru fo o gbẹ wọ omai gu ohwo kpobi nọ o gbe-ọfariẹ kẹ ekpako ukoko?
35:9-29. Uzẹme na inọ ohwo nọ ọ rehọ ọthobọ kpe omọfa o re no uwou riẹ jẹ dhẹ kpohọ ẹwho adhẹzọ etoke jọ u wuhrẹ omai inọ uzuazọ o rrọ fuafo gbe nnọ ma re wo adhẹẹ kẹe.
35:33. Azẹ enọ i kpe ahwo evaọ otọakpọ na ọvo a sae rọ kioja azẹ ọhaha nọ a kpe na. Ẹvẹ o nwani fo te inọ Jihova ọ te raha irumuomu na no taure a te ti nwene otọakpọ na fihọ aparadase!—Itẹ 2:21, 22; Daniẹl 2:44.
Ẹme Ọghẹnẹ O Wo Ẹgba
Ma re wo adhẹẹ kẹ Jihova gbe enọ a ro mu ọkwa-iruo evaọ udevie ahwo riẹ hrọ. Obe Ikelakele u ru onana vẹ. Ẹvẹ onana u wuzou te rọkẹ ẹyọrọ udhedhẹ gbe okugbe evaọ ukoko na nẹnẹ!
Eware nọ a gbiku rai evaọ obe Ikelakele na i dhesẹ epanọ o rẹ lọhọ te re enọ i gbabọ kẹ edikihẹ abọ-ẹzi rai a kie ruọ uzioraha, wọhọ ẹgo, ọfariẹ-ogbe, gbe ẹdhọgọ. A rẹ sae rehọ iriruo gbe iwuhrẹ jọ no obe Ebaibol nana ze ro ru abọ ẹgwọlọ ukoko eva Ewuhrẹ Odibọgba eva ikoko Isẹri Jihova. Evaọ uzẹme, “ẹme Ọghẹnẹ ọ rẹjọ bẹdẹ, avọ iruo” evaọ uzuazọ mai.—Ahwo Hibru 4:12.