UZOU ISOI

Wuhrẹ Ọmọ Ra no Emaha Ze

 1, 2. Obọ ono esẹ gbe ini a rẹ jọ gwọlọ obufihọ evaọ emọ eyọrọ?

‘EMỌ yọ ukuoriọ no obọ Jihova ze,’ ere ọyewọ ovuhumuo jọ ọ tehe enu ole ikpe 3,000 nọ e vrẹ. (Olezi 127:3) Uzẹme, oghọghọ emọ-yẹ yọ oware oghaghae no obọ Ọghẹnẹ ze, yọ ahwo buobu nọ a rọo no a wo oghọghọ onana. Ghele na, ahwo nọ a yẹ emọ a zoma ti vuhumu inọ kugbe oghọghọ na, emọ-yẹ o rẹ wha ewha-iruo ze.

² Maero nẹnẹ, emọ yọrọ yọ iruo ilogbo. Ghele na, ahwo buobu a ru rie no avọ obokparọ, yọ a kẹ ọnọ ọ so ilezi na ẹgba dhesẹ edhere na, ta nọ: “Ajokpa ỌNOWO nọ ọ bọ uwou, hayo kọ omoma enọ e ruẹ uye bọe yọ orọ ọvọvẹ.” (Olezi 127:1) Epanọ who lele ehrẹ Jihova kpekpekpe te, ere who re woma te wọhọ ọyewọ. Ebaibol na ọ ta nọ: “Rehọ ẹroọrọsuọ ra kpobi kpahe ỌNOWO na whọ rehọ eva kpahe ẹriẹ omobọ ra ha.” (Itẹ 3:5) Kọ u no owhẹ eva ze inọ whọ te gaviezọ kẹ ohrẹ Jihova nọ whọ be ruabọhọ iruo ikpe 20 ẹyọrọ ọmọ na?

ỌJẸREHỌ ERIWO EBAIBOL NA

 3. Didi owha-iruo esẹ a wo evaọ ẹyọrọ emọ?

³ Eva iwou buobu nya akpọ na wariẹ họ, ezae i re rri ẹyọrọ ọmọ wọhọ iruo aye na. Uzẹme, Ẹme Ọghẹnẹ ọ riobọhọ iruo ọsẹ na wọhọ ọnọ ọ rẹ ko uviuwou na. Ghele na, o ta re nọ o wo ewha-iruo evaọ uwou na. Ebaibol na ọ ta nọ: “Jọ eva otafe ruẹrẹ iruo rahọ, jọ obọ ẹwọ ruẹrẹ eware kpobi họ; taore whọ tẹ bọ uwou ra.” (Itẹ 24:27) Eva eriwo Ọghẹnẹ, esẹ gbe ini a re kuomagbe ruiruo yọrọ emọ.—Itẹ 1:8, 9.

 4. Fikieme ma gbe rri emezae nọ i wuzou vi emetẹ hẹ?

⁴ Didi ubiẹro who bi ro rri emọ ra? Iyẹrẹ i dhesẹ nọ evaọ obọ Esia, “esẹ gbe ini a rẹ wereva ha nọ a te yẹ ọmọtẹ.” A niyẹrẹ nọ okienyẹ emetẹ o gbẹ rọ evaọ Latin Amerika, makọ evaọ udevie “iviuwou nọ i rovie aro” dede. Uzẹme na họ, emetẹ e rọ emọ ugbotọ họ. Jekọp, ọsẹ anwae nọ a riẹ ziezi na, o dhesẹ emọ riẹ, kugbe emetẹ nọ a yẹ evaọ oke oyena, wọhọ emọ “nọ Ọghẹnẹ ọ rehọ fiki aruoriwo riẹ rọ kẹ [omẹ].” (Emuhọ 33:1-5; 37:35) Epọvo na re, Jesu ọ ghale “emaha” (emezae gbe emetẹ) nọ a ro bru ei ze. (Matiu 19:13-15) O rẹ sai muomai ẹro inọ o dhesẹ eriwo Jihova.—Iziewariẹ 16:14.

 5. Didi iroro e rẹ kpọ ẹjiroro ọzae avọ aye kpahe unu emọ nọ a re yẹ?

⁵ Kọ o rọ uruemu ẹwho ra inọ aye o re yẹ otọ vọ? O rọ gbagba inọ, imava nọ e rọo na a rẹ jiroro unu emọ nọ a gwọlọ yẹ. Kọ ẹvẹ otẹrọnọ ọsẹ gbe oni na a wo iruo nọ a sae rọ dẹ emuore he, iwu, gbe ewuhrẹ emọ ibuobu evaọ isukulu hu? Uzẹme na, imava-orọo na a re roro kpahe onana nọ a tẹ be jiroro unu emọ nọ a re yẹ. Ezae avọ eyae jọ nọ e be sae ko emọ rai ha a ve vi ai se imoni rai re a fiobọhọ yọrọ emọ na. Kọ uruemu onana u fo? Vievie, ajo. Yọ onana u si owha-iruo emọ rai no uzou ọsẹ gbe oni na ha. Ebaibol na ọ ta nọ: “Otẹrọnọ ohwo jọ ọ sae guọlọ kẹ imoni riẹ hẹ, yọ ọ sae guọlọ kẹ uwou riẹ gbe he, ohwo ọyena ọ vro orọwọ na no, o te je yoma vi ohwo nọ ọ rọwo ho.” (1 Timoti 5:8) Ọzae avọ aye nọ i wo iroro a rẹ moma epanọ “uwou” rai u re ti buẹ te re a sae ‘gwọlọ kẹ ahwo uwou rai.’ Kọ a rẹ sae whaha edihọ re a ruẹse ru onana? Oyena yọ ẹme obọ rai, yọ otẹrọnọ ọzae avọ aye a jiroro nọ oyena a re ru, epanọ a te rọ whaha udihọ na ẹme obọ rai. “Kohwo kohwo ọvuọ [owha] riẹ ọ rẹ te wha.” (Ahwo Galesha 6:5) Ghele na, ẹwhaha udihọ kpobi nọ u kpomahọ oghẹrẹ eva-ekparọ jọ i mukpahe uzi Ebaibol na. Jihova Ọghẹnẹ họ “eyeri azọ.” (Olezi 36:9) Fikiere, re a raha uzuazọ nọ u muhọ ẹria no u dhesẹ ababọ adhẹẹ ologbo kẹ Jihova jẹ rọ ẹrẹrẹe kugbe ohwo-okpe.—Ọnyano 21:22, 23; Olezi 139:16; Jerimaya 1:5.

ERUTE ẸGWỌLỌ ỌMỌ RA

 6. Okevẹ ewuhrẹ ọmọ o re ro muhọ?

⁶ Itẹ 22:6 ọ ta nọ: “Wuhrẹ ọmọ edhere nọ ọ rẹ nya.” Ewuhrẹ emọ yọ iruo eyewọ ologbo ọfa. Rekọ okevẹ ewuhrẹ na o re ro muhọ? A rẹ kaki mu ei họ. Pọl ukọ na o muẹrohọ nọ a wuhrẹ Timoti no “oke emaha” ze. (2 Timoti 3:15) Ubiẹme Grik nọ a jọ etenẹ fihọ iruo na o rẹ sai dhesẹ ọmọfofa hayo ọmọ nọ a ri yẹ dede he. (Luk 1:41, 44; Iruẹru 7:18-20) Fikiere, a wuhrẹ Timoti no oke nọ ọ jọ ọmọfofa ze—yọ u ghine kiehọ. Oke ọmọfofa họ uvi oke nọ a re ro mu ọmọ họ ewuhrẹ. Makọ ọmọ ọboba dede ọ rẹ gwọlọ eriariẹ.

 7. (a) Fikieme u je wuzou nọ te ọsẹ te oni a re wo usu okpekpe kugbe ọmọfofa na? (b) Didi usu o jọ udevie Jihova avọ Ọmọ ọvo riẹ?

⁷ Oniọmọ jọ ọ ta nọ: “Nọ mẹ kake ruẹ ọmọ mẹ, ọ were omẹ thesiwa.” Yọ ere iniemọ buobu a rọ. No oke eyẹ ze ọgbakugbe owoma ọyena evaọ udevie oni avọ ọmọ o rẹ rro nọ a tẹ be raha oke kugbe. Ọmọ nọ a rẹ kẹ evie u re fiba okugbe ọyena. (Wawo 1 Ahwo Tẹsalọnika 2:7.) Nọ oni ọ tẹ be rọ obọ rara ọmọ uke jẹ be t’ẹme kugbei oyena o rọ oja evaọ erugba ẹgwọlọ iroro ọmọ na. (Wawo Aizaya 66:12.) Rekọ ẹvẹ kpahe ọsẹ na? Ọye omariẹ o re wo usu okpekpe kugbe ọmọ ọkpokpọ na. Jihova omariẹ o fiọ oriruo ọnana họ otọ. Evaọ obe Itẹ, ma wuhrẹ kpahe usu Jihova kugbe Ọmọ ọvo riẹ, ọnọ a dhesẹ ta nọ: “Ọto muhọ iruo ỌNOWO na ọrọ ma omẹ, . . . mẹ jọ eva-ewerọ kẹ e kẹdẹ kẹdẹ.” (Itẹ 8:22, 30; Jọn 1:14) Epọvo na re, emamọ ọsẹ o re wo usu oruọruọ, oyoyou kugbe ọmọ riẹ nọ a tẹ nwani yẹi ze no. Ọyewọ jọ ọ ta nọ: “Dhesẹ uyoyou kẹe ziezi. Ọmọ ọvuọvo nọ ẹgbalọ gbe unu oviọlọ u re kpe ọ riẹ hẹ.”

 8. Didi uwuhrẹ iroro esẹ gbe ini a rẹ kẹ emọ rai notọ ze?

⁸ Rekọ emọ e gwọlọ vi onana. A tẹ nwani yẹ emọ fihọ otọ no, yọ ẹvori rai e ruẹrẹ oma kpahe no re a wo je kru evuẹ, yọ ọsẹ gbe oni họ ehri ọsosuọ evuẹ enana. Wọhọ oriruo rehọ ẹvẹrẹ. Ekiẹotọ i dhesẹ nọ epanọ ọmọ o re wuhrẹ ẹme ọta je se te “o rehọ oma hwa oghẹrẹ ẹmeọta nọ ọmọ na o wo kugbe ọsẹ gbe oni riẹ.” T’ẹme je se kẹ ọmọ ra no umuo oke nọ a ro yẹe fihọ otọ ze. U ti kri hi ọ vẹ te gwọlọ raro kele owhẹ, whọ jẹ te riẹ hẹ who mu rie họ ewuhrẹ epanọ a re se no. Ẹsejọhọ, ọ rẹ te riẹ ese no taure ọ tẹ te ruọ isukulu. Onana o rẹ mai tube fiobọhọ otẹrọnọ whọ be rria orẹwho nọ iticha e jẹ rọ kakao gbe oria nọ emaha i re jo bu eklase thomawa.

 9. Didi ute o mae wuzou nọ esẹ gbe ini a rẹ kareghẹhọ?

⁹ Oware ọsosuọ nọ o r’oja kẹ esẹ gbe ini Ileleikristi họ ẹnyate ẹgwọlọ ẹzi ọmọ rai. (Rri Iziewariẹ 8:3.) Avọ ute vẹ? Re a fiobọhọ kẹ ọmọ rai wo uruemu Kristi, re ọ whẹ ‘uruemu okpokpọ’ na họ. (Ahwo Ẹfẹsọs 4:24) Rọ kẹ onana u fo re a muẹro họ otọ kpahe emamọ ekwakwa ebabọ gbe oghẹrẹ ebabọ.

KỌ UBI UZẸME NA HỌ ỌMỌ RA

10. Didi ekwakwa i fo nọ emaha a re wo?

¹⁰ Ewoma uwou o rẹ roma hwa ekwakwa nọ a rọ bọ uwou na. Pọl ukọ na ọ ta nọ emamọ ekwakwa nọ a rẹ rọ bọ uruemu Oleleikristi họ “oro, idọlọ-efuafo, itho-ezi.” (1 Ahwo Kọrint 3:10-12) Enana i dikihẹ kẹ ekwakwa wọhọ ẹrọwọ, areghẹ, orimuo, omarokpotọ, adhẹẹ, gbe ovuhumuo uyoyou kẹ Jihova avọ izi riẹ. (Olezi 19:7-11; Itẹ 2:1-6; 3:13, 14) Ẹvẹ esẹ gbe ini a sai ro fiobọhọ kẹ emọ rai no emaha ze re a wo ekwakwa enana? Ẹkwoma elele edhere nọ a dhesẹ no emuhọ ze.

11. Ẹvẹ esẹ gbe ini Izrẹl a ro fiobọhọ kẹ emọ rai wo ekwakwa oma Ọghẹnẹ?

¹¹ Taure orẹwho Izrẹl o tẹ te ruọ Otọ Eyaa na, Jihova ọ ta kẹ esẹ gbe ini Izrẹl nọ: “Eme nana nọ me je kẹ owhai nẹnẹ na e rẹ jọ eva rai; wha rẹ rehọ ae wuhrẹ emọ rai owowa, wha rẹ rehọ ae gbeiku no wha keria eva iwou rai, no wha be nya eva edhere, gbe okenọ wha kiẹzẹ, gbe okenọ wha rọo ze.” (Iziewariẹ 6:6, 7) Ẹhẹ, u fo re esẹ gbe ini a jọ iriruo, egbẹnyusu, enọ e rẹ t’ẹme, gbe iwuhrẹ.

12. Fikieme o jẹ rọ oja nọ esẹ gbe ini a jọ emamọ oriruo?

¹² Jọ oriruo. Orọ ọsosuọ, Jihova ọ ta nọ: “Eme nana . . . e rẹ jọ eva rai.” O te fibae nọ: “Wha rẹ rehọ ae wuhrẹ emọ rai owowa.” Fikiere ekwakwa Ọghẹnẹ e rẹ kake jọ udu esẹ gbe ini na. Ọyewọ na o re you uzẹme na jẹ rria lele iei. Okioye ọvo ọ sae rọ nyate udu ọmọ na. (Itẹ 20:7) Fikieme? Fikinọ oware nọ emọ a ruẹ o rẹ mai kpomahọ ai viọ oware nọ a yo.—Luk 6:40; 1 Ahwo Kọrint 11:1.

13. Evaọ ẹruorote emọ rai, ẹvẹ ọsẹ gbe oni Oleleikristi a sae rọ raro kele oriruo Jesu?

¹³ Jọ ogbẹnyusu. Jihova ọ ta kẹ esẹ gbe ini evaọ Izrẹl nọ: “Gbe-iku no wha keria eva iwou rai, no wha be nya eva edhere.” Onana o tẹ gwọlọ oke nọ a rẹ raha kugbe emọ na makọ oghẹrẹ nọ iruo i bu ọsẹ gbe oni na abọ te. Ababọ avro Jesu ọ riẹ nọ emọ i te ahwo nọ ọ rẹ raha oke riẹ kẹ. Eva edẹ urere odibọgba riẹ, ahwo a “tẹ rehọ emaha esese bru ei ze.” Ẹvẹ Jesu o ru? “Ọ tẹ wọ ae họ igbama riẹ, rọ abọ kpahe ae, o je guọvunu kẹ ae.” (Mak 10:13, 16) Dai roro iei, euwa urere uzuazọ Jesu i bi te ekuhọ no. Ghele, ọ kẹ emaha enana oke gbe iroro riẹ. Ẹvẹ uwuhrẹ oyena u woma te!

14. Fikieme o jẹ rọ erere re esẹ gbe ini a raha oke kugbe ọmọ rai?

¹⁴ Jọ ọnọ o re lele ai t’ẹme. Oke raha kugbe ọmọ ra u re fiobọhọ k’owhẹ t’ẹme kugbei. Epanọ whọ t’ẹme kugbe ei te, ere whọ rẹ riẹ oghẹrẹ nọ ọ be rro kpako te. Kareghẹhọ, ẹmeọta-kugbe u vi ẹme ọta gheghe. Oni jọ evaọ obọ Brazil ọ ta nọ: “Me wuhrẹ uruemu ezọgaviẹ, emamọ ezọgaviẹ no eva ze.” Odiri riẹ ọ tẹ mọ ibi nọ ọmọ riẹ o muọ eva họ erovie kẹe.

15. Eme u fo nọ a rẹ kareghẹhọ nọ a tẹ t’ẹme kpahe arozaha?

¹⁵ Emọ e gwọlọ oke “nọ a rọ hwẹ . . . oke jọ nọ a re ro gbe ile.” (Okokahwohọ 3:1, 4; Zekaraya 8:5) Arozaha ọ rẹ jọ ziezi nọ eyewọ avọ emọ a te kuomagbe ru ei. U yoma kẹhẹ inọ evaọ iwou buobu arozaha rai kpobi họ etẹlivisiọne ọvo nọ a re riwẹ. Nọ o rọnọ ighe etẹlivisiọne jọ i re wowoma na, ighe jọ buobu e rẹ raha emamọ uruemu, yọ etẹlivisiọne i riwo e rẹ lẹliẹ ẹmeọta-kugbe evaọ uviuwou brudhe. Fikiere, k’ẹvẹ who gbe ru oware ojaja jọ kugbe emọ ra ha? Suile, zaharo, kuomagbe egbẹnyusu, weze kpohọ eria nọ e rẹ were ohwo oma. Iruẹru itieye na e rẹ tuduhọ ẹmeọta-kugbe.

16. Eme esẹ gbe ini a re wuhrẹ emọ rai kpahe Jihova, kọ ẹvẹ a re ro ru onana?

¹⁶ Jọ owuhrẹ. “Wha rẹ rehọ [eme enana] wuhrẹ emọ rai,” ere Jihova ọ ta. Eme nọ e wariẹ ẹme na họ e ta k’omai oghẹrẹ gbe epanọ a re ro wuhrẹ. Orọ ọsosuọ, “whọ rẹ rọ eva ra kpobi yowo ỌNOWO Ọghẹnẹ ra, gbe ẹzi ra kpobi, gbe ogaga ra kpobi.” (Iziewariẹ 6:5) Kẹsena, wha vẹ rọ ‘eme nana . . . wuhrẹ.’ Ẹjiroro ohrẹ nọ a bi wuhrẹ na họ re a ruẹse wo uyoyou udidi kẹ Jihova avọ izi riẹ. (Wawo Ahwo Hibru 8:10.) Ubiẹme na “wuhrẹ” u dhesẹ ewewuhrẹ. Fikiere, Jihova ọ be ta k’owhẹ nọ uvi edhere nọ who re ro fiobọhọ kẹ emọ ra wo ekwakwa riẹ họ whọ rẹ t’ẹme kpahiẹe kẹse kẹse. Onana u kugbe uwuhrẹ Ebaibol ẹsikpobi nọ who re ru kugbe ai.

17. Eme u fo nọ esẹ gbe ini a rẹ kọ họ emọ rai eva? Fikieme?

¹⁷ Esẹ gbe ini buobu a riẹ nọ re a fi ovuẹ họ udu ọmọ o lọhọ vievie he. Pita ukọ na ọ tudu họ ibe Ileleikristi awọ nọ: “Wọhọ emọ eboba, wha guọlọ ame-ivie [ẹme na, NW ].” (1 Pita 2:2) Ubiẹme na ‘gwọlọ’ u dhesẹ nọ u notọ ze kẹ ahwo buobu re a wo isiuru kẹ emu ẹzi hi. Esẹ gbe ini a rẹ gwọlọ idhere nọ emọ rai a re ro wo isiuru oyena.

18. Eme họ ona iwuhrẹ Jesu jọ nọ a tudu họ esẹ gbe ini awọ nọ a raro kele?

¹⁸ Jesu ọ nyate ibiudu ahwo ẹkwoma efihiruo ehare. (Mak 13:34; Luk 10:29-37) Edhere uwuhrẹ onana o rẹ mai w’ẹgba kẹ emọ. Wuhrẹ ehri-izi Ebaibol ẹkwoma efihiruo ikuigbe awere, isiuru, epaọ enọ a rẹ jọ Obe Ikuigbe Ebaibol Mẹ ruẹ na.a Ru emọ na t’ẹme. Jọ a zaro eware nọ e jọ Ebaibol via. Jesu o fi enanọ họ iruo re. (Matiu 17:24-27) Raro kele oriruo riẹ evaọ uwuhrẹ uviuwou ra. Ukpenọ whọ fodẹ uzi Ọghẹnẹ ọvo, nọ onọ wọhọ, Fikieme Jihova ọ jẹ k’omai uzi onana? Eme o rẹ via otẹrọnọ ma koko i rie? Eme ọ rẹ via nọ ma gbe koko iei hi? Enọ itieye na i re fiobọhọ kẹ ọmọ roro jẹ ruẹ nọ izi Ọghẹnẹ i wo iruo jẹ rọ wowoma.—Iziewariẹ 10:13.

19. Otẹrọnọ ọsẹ gbe oni a lele ehri-izi Ebaibol bi ro yerikugbe emọ rai, irere ilogbo evẹ emọ na a rẹ reawere riẹ?

¹⁹ Ẹkwoma oriruo nọ whọ rẹ jọ, ogbẹnyusu, ọnọ o re lele ai t’ẹme, gbe owuhrẹ, whọ sai fiobọhọ kẹ ọmọ ra no emaha ze re o wo usu okpekpe obọ riẹ kugbe Jihova Ọghẹnẹ. Usu onana o rẹ tudu họ ọmọ ra awọ re ọ wereva wọhọ Oleleikristi. Ọ rẹ daoma re ọ rria te ẹrọwọ riẹ okenọ ọ tẹ make rẹriẹ ova ku ọwọsuọ ogena gbe edawọ. Fiobọhọ kẹe ẹsikpobi re o wo ovuhumuo usu oghaghae onana.—Itẹ 27:11.

ẸGWỌLỌ OLOGBO ỌRỌ ỌWHỌKUO

20. Eme họ ọwhọkuo, kọ ẹvẹ a rẹ rọ kẹe?

²⁰ Ọwhọkuo yọ uwuhrẹ ọkpọvio iroro gbe udu. Emaha e gwọlọ e riẹ ẹsikpobi. Pọl ọ hrẹ esẹ re a hae “ru [emọ rai] re a yo ẹme je wuhrẹ ai orọ Ọnowo na.” (Ahwo Ẹfẹsọs 6:4) Esẹ gbe ini a rẹ whọku evaọ uyoyou, wọhọ epanọ Jihova o re ru na. (Ahwo Hibru 12:4-11) Ọwhọkuo nọ o wo ehri no uyoyou ze a rẹ sae kẹe ẹkwoma iroro ejẹ kugbe. Fikiere, a ta k’omai nọ ma ‘gaviezọ kẹ ọwhọkuo.’ (Itẹ 8:33) Ẹvẹ a rẹ rọ kẹ ọwhọkuo?

21. Didi izi esẹ gbe ini a re wo họ iroro nọ a tẹ be whọku emọ rai?

²¹ Esẹ gbe ini jọ a roro nọ re a whọku emọ rai o gwọlọ edo nọ a re do ku emọ na ọvo, gbọ ku ai, hayo tubẹ lae eka dede. Ghele, kpahe ọwhọkuo ọvo na, Pọl ọ vẹvẹ unu nọ: “Whai esẹ, wha kpọ emọ rai eva ha.” (Ahwo Ẹfẹsọs 6:4) A kẹ Ileleikristi kpobi ohrẹ re a jọ ‘wolẹ kugbe ahwo kpobi . . . rehọ ẹrera kpọ ahwo nọ arọ suẹ e họ.’ (2 Timoti 2:24, 25) Esẹ gbe ini Ileleikristi, dede nọ a rẹ maki ru obọ gaga ẹsejọ na, a rẹ daoma fi eme enana họ iroro nọ a tẹ be whọku emọ rai. Eva ẹsejọ dede, ororokẹ ọvo o re te he, fikiere a rẹ sae kẹ omoghẹrẹ uye jọ.—Itẹ 22:15.

22. O tẹ gwọlọ nọ a rẹ kẹ ọmọ uye, eme a re fiobọhọ kẹe wo otoriẹ riẹ?

²² Duọmọ duọvuọ oghẹrẹ ọwhọkuo nọ o fo rie. Ẹme “unu gheghe” ọ rẹ kpọ ejọ họ họ. Rọ kẹ ai, uye nọ a rẹ kẹ otiẹse re a yoẹme o rẹ sae siwi uzuazọ rai. (Itẹ 17:10; 23:13, 14; 29:19) Rekọ u fo re ọmọ ọ riẹ oware nọ a jẹ be kẹe uye. “Ọkpọ avọ ẹwhọkuo e rẹ kẹ areghẹ.” (Itẹ 29:15, ẹjẹlẹ ibieme na ọmai; Job 6:24) Ofariẹ, uye kẹ u wo uwhru. “Umutho uye nọ u te kẹ owhẹ mẹ rẹ te rọ kẹ owhẹ,” ere Jihova ọ ta kẹ ahwo riẹ. (Jerimaya 46:28b, ẹjẹlẹ ibieme na ọmai.) Ebaibol na ọ gwọlọ ẹfa avọ evadha hayo ukpe he, nọ i re fioka họ ọmọ na oma tubẹ nwae oma dede.—Itẹ 16:32.

23. Eme u fo nọ ọmọ ọ riẹ nọ ọsẹ gbe oni riẹ a tẹ be kẹe uye?

²³ Nọ Jihova ọ vẹvẹ ahwo riẹ unu nọ ọ rẹ te whọku ai, ọ kake ta nọ: “Whọ dhozọ họ . . . keme me lele owhẹ rọ.” (Jerimaya 46:28a) Epọvo na re, ọwhọkuo ọsẹ hayo oni, evaọ oghẹrẹ nọ o rọ kpobi, u re ru ọmọ ma roro nọ a se riẹ hẹ. (Ahwo Kọlọsi 3:21) Ukpoye, ọmọ na ọ rẹ riẹ nọ a be kẹ ọwhọkuo na keme ọsẹ hayo oni na ‘ọ rọ kugbei.’

THỌ ỌMỌ RA NO ENWOMA

24, 25. No eguegue oyoma ọvẹ a rẹ thọ emọ no evaọ edẹ enana?

²⁴ Ekpako buobu a re rri kpemu kpohọ oke emaha rai wọhọ oke evawere. A rẹ kareghẹhọ ufuoma oruọruọ nọ a reawere riẹ, imuẹro inọ ọsẹ gbe oni rai a rẹ te sẹro rai makọ eware e rọ gaga dede. Esẹ gbe ini a gwọlọ nọ o jọ emọ rai oma ere re, rekọ evaọ akpọ ogbekuo inẹnẹ na, o rọ bẹbẹ vi epaọ anwẹdẹ re a si emọ uzou kokohọ.

²⁵ Eguegue oyoma jọ nọ ọ lahwe no evaọ ikpe kẹle na họ ọgbaduo emaha. Evaọ Malaysia, iyẹrẹ emọ nọ a gbadu o tẹ rọ akuane bu viọ epaọ ẹdẹ evaọ etoke ikpe ikpe. Eva obọ Germany emọ 300,000 a be gbadu kukpe kukpe, yọ evaọ ẹkuotọ South Amerika jọ, wọhọ epanọ ọkiẹriwo jọ o ta riẹ, emọ nọ a gbadu evaọ ẹgbukpe ọvo i bu te 9,000,000! Uyoma kẹhẹ, inọ ahwo nọ e be gba emọ enana buobu du họ ahwo uwou obọ rai nọ a riẹ je fievahọ. Rekọ emọ nọ e rọ ukoko na a wo uketha ulogbo no obọ esẹ gbe ini rai ze. Ẹvẹ esẹ gbe ini a sae rọ thae uke?

26. Eme họ idhere jọ nọ a sae rọ kuọ emọ dhere no enwoma, kọ ẹvẹ eriariẹ e sae rọ thọ ọmọ?

²⁶ Nọ eware nọ e via i dhesẹ no nọ emọ nọ e rọ ogbori kpahe owezẹ ezaveyae e rẹ mae kie ruọ ahwo ọnana abọ na, owojẹ obọfihọ ọsosuọ họ epanọ a re ro wuhrẹ ọmọ na, nọ ọ make rọ ọmaha na. Eriariẹ e rẹ sae kẹ uketha “no edhere oyoma, je no obọ ogbẹta ahwo.” (Itẹ 2:10-12) Eriariẹ vẹ? Eriariẹ ehri-izi Ebaibol na, rọ kpahe oware nọ o rọ uruemu uwoma gbe uyoma. Ofariẹ, eriariẹ inọ ekpako jọ a re ru eware iyoma gbe inọ u fo re emaha i yoẹme kẹ ai hi nọ a tẹ jiroro uruemu nọ u fo ho. (Wawo Daniẹl 1:4, 8; 3:16-18.) Whọ kẹ ohrẹ oyena ẹsiẹvo ho. Emaha buobu a rẹ gwọlọ nọ a wariẹ ẹme ọvo na kẹ ai ẹwẹwariẹ taure a tẹ te kareghẹ hiẹe ziezi. Nọ emọ e be rro kpako na, ọsẹ ọ rẹ rọ adhẹẹ kẹ udu ọmọtẹ riẹ nọ ọ tẹ gwọlọ koko oma riẹ họ, yọ ere oni ọ rẹ rọ adhẹẹ kẹ ọmọzae riẹ re—enana e vẹ lẹliẹ ọmọ na riẹ kpahe oware nọ u kiehọ ziezi. Yọ uketha ulogbo jọ kpahe ọgbaduo họ, ọsẹ gbe oni na a re muẹrohọ ọmọ na ziezi noke ruoke.

GWỌLỌ ỌKPỌVIO ỌGHẸNẸ

27, 28. Ono họ Ehri ologbo obufihọ ọsẹ gbe oni na nọ a tẹ rẹriẹ ova ku use-abọ ẹyọrọ ọmọ?

²⁷ Uzẹme, ẹyọrọ ọmọ no emaha ze ọ rọ use-abọ, rekọ orọnikọ esẹ gbe ini nọ e rọ ukoko na ọvo a rẹ rẹriẹ ova ku use-abọ na ha. Evaọ edẹ Ibruoziẹ na, okenọ ọzae nọ a re se Manoa ọ riẹ nọ o bi ti y’ọmọ, ọ tẹ yare Jihova kẹ ọkpọvio kpahe ọmọ ọyọrọ. Jihova ọ k’uyo kẹ elẹ riẹ.—Ibruoziẹ 13:8, 12, 24.

²⁸ Eva edhere ọvo na nẹnẹ, nọ esẹ gbe ini ukoko na a be yọrọ emọ rai na, a rẹ sae jọ olẹ t’ẹme kugbe Jihova. Re a jọ ọyewọ yọ iruo egaga, rekọ osa ulogbo o riẹ. Ọzae avọ aye Oleleikristi evaọ obọ Hawaii a ta nọ: “Ikpe 12 who wo nọ whọ rẹ rọ yọrọ ọmọ ra taure ikpe ozighi na i te ti te. Rekọ who te ruiruo gaga re who fi ehri-izi Ebaibol họ iruo, o rẹ te jọ oke nọ who re ro vu oghọghọ gbe udhedhẹ nọ a tẹ jiroro nọ a rẹ gọ Jihova no udu ze.” (Itẹ 23:15, 16) Okenọ ọmọ ra ọ tẹ jiroro yena no, oma o rẹ te w’owhẹ bo via re nọ: ‘Emọ yọ ukuoriọ no obọ Jihova ze.’

[Oruvẹ-obotọ]

ẸVẸ IZI EBAIBOL ENANA I RE RO FIOBỌHỌ . . . KẸ ESẸ GBE INI EVAỌ ẸYỌRỌ EMỌ?

Fievahọ Jihova.—Itẹ 3:5.

Jọ uvi ohwo.—1 Timoti 5:8.

Jihova yọ Ọsẹ oyoyou.—Itẹ 8:22, 30.

Ewuhrẹ emọ na o rọ obọ ọsẹ gbe oni na.—Iziewariẹ 6:6, 7.

A gwọlọ ọwhọkuo.—Ahwo Ẹfẹsọs 6:4.

[Ẹkpẹti nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 61]

ỌWHỌKUO NỌ U RE RUIRUO

Oghẹrẹ ọwhọkuo jọ nọ u re ruiruo gaga họ whọ rẹ j’ọmọ na riẹ enwoma nọ u re no uruemu othọthọ ze. (Ahwo Galesha 6:7; wawo Ọnyano 34:6, 7.) Wọhọ oriruo, otẹrọnọ oware o va ọmọ ra abọ whẹ kuotọ, re ọye ọvo o ririei no yọ uwuhrẹ ulogbo. Kọ o rri ohwo jọ vo? Re o wou unu kẹe o rẹ sae kpọ uruemu othọthọ onana họ. Oghẹrẹ uye okẹ ọfa họ whọ rẹ whahiẹe eware jọ evaọ ubroke re ọ ruẹse ruẹ oware nọ o ruthọ na. Evaọ edhere ọnana ọmọ na o ve wuhrẹ ereghẹ nọ ọ rẹ rọ talamu izi ikiẹrẹe.

[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 57]

Esẹ gbe ini, jọ iriruo, egbẹnyusu, enọ a re lele t’ẹme, gbe iwuhrẹ