Esẹ Gbe Ini, Wo Omawere Kpahe Emọ Rai
‘Ọsẹ gbe oni ra a te ghọghọ.’—ITẸ 23:25.
1. Eme u re ru esẹ gbe ini ruẹ evawere evaọ emọ rai?
ẸVẸ o rẹ were owhẹ te re whọ ruẹ ure oboba nọ ọ be rro je bi zihe ruọ ure ologbo nọ o ti wo erru jẹ kẹ edhedhẹ—maero otẹrọnọ whẹ họ ọnọ ọ kọ riẹ jẹ rẹro tei! Epọvo na re, esẹ gbe ini nọ e yọrọ emọ nọ e rro bi zihe ruọ idibo Ọghẹnẹ a rẹ ruẹ isiuru ologbo fiki rai, wọhọ epanọ itẹ Ebaibol na ọ ta: “Ọsẹ ọnọ okiẹrẹe ọ rẹ ghọghọ gaga; ohwo nọ o yẹ ọmọ nọ o wo areghẹ ọ rẹ ghọghọ fiki riẹ. Ru re ọsẹ gbe oni ra a hẹ ghọghọ, jọ eva ewere oni nọ o yẹ owhẹ.”—Itẹ 23:24, 25.
2, 3. (a) Ẹvẹ esẹ gbe ini a sae rọ whaha enuobro gbe ẹyayare? (b) Eme ekakọ eboba gbe emọ a gwọlọ re a ruẹse jọ ehri omawere?
2 Ghele, ọmọ ọ rẹ nwane jọ “okiẹrẹe” hayo “wo areghẹ” idudhe he. O gwọlọ omodawọ ulogbo re a kpọ emaha re a siọ ehri “enuobro” hayo “ẹyayare” ba ẹjọ, nwane wọhọ epanọ o rẹ gwọlọ iruo re a rẹro te ure ọboba taure ọ tẹ te rro te emamọ ure na. (Itẹ 17:21, 25) Wọhọ oriruo, a rẹ sae rọ ure za ure ọboba na re ọ ruẹse rro liọliọ jẹ jọ gaga. Ame nọ a re ku kuei o r’oja, yọ a rẹ sae thọ ure oboba no emerae. Ukuhọ riẹ, a rẹ sae gbẹre egha ure na re ọ ruẹse wo erru.
3 Ẹme Ọghẹnẹ o rovie via nọ emaha a gwọlọ eware wọhọ ewuhrẹ Ọghẹnẹ, enọ a re ku ame uzẹme Ebaibol na ku, uketha no ogbekuo uruemu, gbe ọwhọkuo uyoyou re a gbẹre iruemu ethọthọ n’oma. Re a fi ẹgwọlọ enana họ iruo, a mae tudu họ esẹ awọ re a yọrọ emọ rai ‘evaọ ọwhọkuo gbe ọkpọvio Jihova.’ (Ahwo Ẹfẹsọs 6:4) Eme onana o gwọlọ?
Ẹgba Fihọ Ẹme Jihova
4. Didi owha-iruo esẹ gbe ini a wo kpahe emọ rai, kọ eme o gwọlọ re a sai ru ei gba?
4 ‘Ẹkpọhọ-iroro Jihova’ u dhesẹ ẹkpọ iroro mai re e rọwo kugbe oreva Jihova. Fikiere esẹ gbe ini a re fi iroro Jihova họ emefofa rai. Yọ a rẹ jẹ raro kele oriruo Ọghẹnẹ ọrọ ẹkẹ ọwhọkuo ororokẹ, hayo ewuhrẹ ọkpọvio. (Olezi 103:10, 11; Itẹ 3:11, 12) Rekọ taure esẹ gbe ini a tẹ sai ru onana, ẹme Jihova ọ rẹ da ruọ ae oma hrọ, wọhọ epanọ Mosis ọruẹaro Ọghẹnẹ ọ tudu họ ahwo Izrẹl anwae awọ na: ‘Eme nana [no obọ Jihova ze] nọ me jie kẹ owhai nẹnẹ na e rẹ jọ eva rai.’—Iziewariẹ 6:6.
5. Okevẹ gbe edhere vẹ esẹ gbe ini Izrẹl a re ro wuhrẹ emọ rai, kọ eme u dhesẹ re a “wuhrẹ”?
5 Ewuhrẹ Ebaibol na kẹse kẹse, eroro, gbe olẹ o rẹ thọ esẹ gbe ini vẹrẹ re a ru oware nọ Mosis ọ zoma jie na: ‘Wha rẹ rehọ [ẹme Jihova] wuhrẹ emọ rai owowa, wha vẹ rehọ ae gbe-iku nọ wha keria eva iwou rai, no wha be nya eva edhere, gbe okenọ wha kiẹzẹ, gbe okenọ wha rọo ze.’ Ubiẹme Hibru nọ a fa “wuhrẹ” na u dhesẹ nọ “re a wariẹ,” “re a dhe ẹtẹta,” “re a kọ họ udu.” Muẹrohọ epanọ Mosis o ro gbe dhesẹ ẹgwọlọ ẹme Jihova nọ a rẹ rọ karo: “Wha rẹ gba ae siẹ obọ wọhọ oka, e vẹ jẹ jọ ogbẹ aro rai. Wha re kere ai fihọ ekpala unuwou rai gbe unu ighẹ rai.” Vevẹ, Jihova ọ gwọlọ mi esẹ gbe ini re a rẹro te emọ rai ẹsikpobi, avọ uyoyou!—Iziewariẹ 6:7-9.
6. Eme u fo nọ esẹ gbe ini a re dhesẹ kẹ emọ rai, kọ avọ erere vẹ?
6 Eme họ “eme nana” erọ Jihova nọ esẹ gbe ini a re ro wuhrẹ emọ rai na? Mosis ọ nwane wariẹ oware nọ a re se odode wọhọ Ijaje Ikpe na no, kugbe ujaje na nọ a kpe ohwo ho, a bru ẹnwae he, a tho-uji hi, a se isẹri erue he, gbe a thou uvo ho. Ẹgwọlọ uruemu otiọye na, kugbe ujaje re a rọ eva “kpobi yowo ỌNOWO Ọghẹnẹ ra, gbe ẹzi ra kpobi, gbe ogaga ra kpobi,” yọ eware nọ esẹ gbe ini emọ Izrẹl a rẹ mae ro wuhrẹ emọfofa rai. (Iziewariẹ 5:6-21; 6:1-5) Kọ whọ gbẹ rọwo inọ enana họ oghẹrẹ iwuhrẹ nọ emọ a gwọlọ nẹnẹ?
7. (a) Eme a rehọ emọ dhesẹ evaọ Ebaibol na? (b) Kọ eme ma te kiẹ riwi obọnana?
7 A ta kẹ ọsẹ emọ Izrẹl nọ: “Aye ra ọ rẹ te wọhọ okakọ nọ o rẹ mọ ibi buobu eva uwou ra; emọ ra e rẹ te dhẹ emẹjẹ ra wariẹ wọhọ egha ure olivi.” (Olezi 128:3) Ghele, re esẹ gbe ini a ruẹ evawere evaọ “emọ” rai ukpenọ a rẹ ruẹ ọkora, a re wo isiuru omomọvo emọ rai họ udu, kẹdẹ kẹdẹ. (Itẹ 10:1; 13:24; 29:15, 17) J’oma rri epanọ esẹ gbe ini a re ro wuhrẹ, ku ame ẹzi ku, tha-uke, jẹ rọ uyoyou whọku emọ rai evaọ edhere nọ a sae rọ ruẹ uvi evawere evaọ oma rai.
Ewuhrẹ no Emaha Ze
8. (a) Amono a jọ wọhọ ibieja ewuhrẹ kẹ Timoti? (b) Okevẹ ewuhrẹ na o ro muhọ, kọ eme u no rie ze?
8 Roro kpahe Timoti, ọnọ o wo uketha no ibieja ewuhrẹ ivẹ nọ a riẹ thihi ziezi ze—oni gbe oniode riẹ. Nọ ọsẹ Timoti ọ rọ ohwo Gris na yọ o rọ vevẹ nọ ọ jọ ọgẹdhọ, oni ohwo Ju riẹ, Yunisi, gbe oniode riẹ, Lọis, họ enọ e yọrọ ọmọzae na ‘no emaha ze kpahe ikere efuafo na.’ (2 Timoti 1:5; 3:15; Iruẹru 16:1) Omodawọ rai evaọ ewuhrẹ Timoti—makọ okenọ ọ jọ ọmọfofa—kpahe “iruo urirẹ avọ ogaga ỌNOWO na” e wha erere ze gaga. (Olezi 78:1, 3, 4) Timoti o te ti zihe ruọ imishọnare evaọ ekuotọ ugbothabọ, okenọ ọ gbẹ jọ uzoge, yọ o wo abọ ologbo evaọ ẹbọga ukoko Ileleikristi ọsosuọ na.—Iruẹru 16:2-5; 1 Ahwo Kọrint 4:17; Ahwo Filipai 2:19-23.
9. Ẹvẹ emaha a sae rọ whaha egbefẹ ekwakwa-efe?
9 Esẹ gbe ini, didi ibieja ewuhrẹ wha rọ? Wọhọ oriruo, kọ wha gwọlọ emọ rai re a wo iroro owowa ọrọ ekwakwa efe? Koyehọ wha re fi uvi oriruo na h’otọ ẹkwoma ababọ ele eware nọ i kieze hayo eware efa nọ wha ghinẹ gwọlọ họ. Wha tẹ sa ele eware efe, jọ u gb’owhai unu hu otẹrọnọ emọ rai a be raro kele owhai. (Matiu 6:24; 1 Timoti 6:9, 10) Uzẹme, otẹrọnọ ibieja ewuhrẹ na e gbẹ liọ họ, k’ẹvẹ emọ na a sae rọ rro kpako liọliọ?
10. Ọkpọvio ono esẹ gbe ini a rẹ gwọlọ ẹsikpobi, kọ didi uruemu u fo nọ a re wo?
10 Esẹ gbe ini nọ e rẹ ruẹ isiuru evaọ emọ rai a rẹ gwọlọ obufihọ Ọghẹnẹ ẹsikpobi re a sai wuhrẹ ai, a ve roro oware nọ o mae rọ erere ẹzi kẹ emọ rai. Oni emọ ene jọ ọ ta nọ: “Makọ taure ma te ti yẹ emọ mai, kẹse kẹse ma jẹ hẹ lẹ se Jihova re o fiobọhọ k’omai jọ emamọ eyewọ, re Ẹme riẹ ọ kpọ omai, re ma je fi ei họ iruo evaọ izuazọ mai.” O te fibae nọ: “ ‘Jihova ọ rẹ jọ oria ọsosuọ’ yọ ẹme nọ ma jẹ hae dhe ẹtẹta ọvo ho rekọ edhere nọ ma jẹ rria izuazọ mai.”—Ibruoziẹ 13:8.
“Ame” Kukuo Kẹse Kẹse
11. Eme te ekakọ eboba gbe emọ a gwọlọ rọkẹ orro?
11 Ekakọ eboba e rẹ mae gwọlọ ame nọ a re kuku ai kẹse kẹse, wọhọ epanọ emamọ ire nọ e rọ akotọ ethẹ u dhesẹ i rie via na. (Wawo Eviavia 22:1, 2.) Emọ e rẹ jọ bọbọbọ re evaọ ẹzi otẹrọnọ a rẹ kẹ ai ame uzẹme Ebaibol na ẹsikpobi. Rekọ u fo re esẹ gbe ini a roro kpahe epanọ emọ rai a rẹ sae keria oria ọvo kri te. Ẹsejọ uthubro nọ a rẹ kẹ umutho ẹsikpobi o rẹ mai woma vi ọmọ na nọ a rẹ rọ keria oke krẹkri. Who rri ẹkeria ekpẹkpẹe itieye na vo ho. Re a raha oke kugbe o r’oja re wha wo okugbe evaọ udevie ọsẹ hayo oni gbe ọmọ, ẹkpekpe nọ a jọ Ikereakere na tudu họ ẹsikpobi na.—Iziewariẹ 6:6-9; 11:18-21; Itẹ 22:6.
12. Eme họ aghare ẹlẹ kugbe emaha na?
12 Ẹkeria jọ kugbe emaha na ọ sae jọ owọwọ. Uzoge jọ ọ kareghẹhọ nọ: “Ọsẹ gbe oni mẹ a rẹ keria ẹroro ehwa mai kaso kaso be gaviezọ nọ ma be lẹ elẹ mai.” Rọ kẹ erere onana uruo, ọfa ọ tẹ ta nọ: “Oyena o tẹ lẹliẹ omẹ wo uruemu ẹlẹ se Jihova kaso kaso re me te ti kiẹzẹ.” Nọ emọ a te bi yo esẹ gbe ini rai nọ a be ta kpahe Jihova kẹdẹ kẹdẹ jẹ be lẹ sei, o ve zihe ruọ ohwo nọ ọ rọ uzuazọ kẹ ai. Ovrawha jọ ọ ta nọ: “Mẹ rẹ faro mẹ evaọ olẹ se Jihova mẹ vẹ ruẹ ohwo nọ ọ ghinẹ rọ ọsẹ-ode. Ọsẹ gbe oni mẹ a fiobọhọ k’omẹ ruẹ nọ Jihova o wo abọ ologbo evaọ oware nọ ma bi ru jẹ ta kpobi.”
13. Eme uthubro ẹsikpobi u re kugbe?
13 Re emaha a sai wo obufihọ re ame uzẹme Ebaibol o da ruọ ai oma, esẹ gbe ini a rẹ sai ku eware buobu nọ i w’iruo kugbe etoke uthubro ẹsikpobi rai. Ọsẹ gbe oni emoha ivẹ jọ a ta nọ: “Emọ ivẹ na a mu ewuhrẹ ọ ẹkeria tou họ ewo evaọ Ọgwa Uvie na no eka ọsosuọ uzuazọ rai ze.” Ọsẹ jọ o dhesẹ oware nọ uviuwou riẹ o ru: “Ma kere ebe Ebaibol na kpobi fihọ ewẹ-obe jọ, mai kpobi, unọjọ utọjọ, ma vẹ hẹ ruẹrẹ ai họ othotha. Onana o jẹ hẹ were emaha na gaga.” Iviuwou buobu a re ku uthubro okpẹkpẹe kugbei taure emuore o te muhọ gbe nọ o te kuhọ no. Ọsẹ jọ ọ ta nọ: “Emuore owọwọ na họ emamọ oke k’omai nọ ma rẹ rọ t’ẹme kpahe ukere Ebaibol okpẹdẹ na.”
14. (a) Didi iruẹru nọ e rẹ kẹ erere ẹzi a rẹ ghale kugbe emaha na? (b) Didi irẹro ewuhrẹ emọ na a wo?
14 O rẹ jẹ were emaha re a gaviezọ kẹ ikuigbe ejaja Ebaibol evaọ Obe Ikuigbe Ebaibol Mẹ.a Ọzae avọ aye jọ a muẹrohọ nọ: “Okenọ emọ na a gbẹ jọ emaha, ma ve wuhrẹ iku jọ evaọ obe Ikuigbe Ebaibol na, emọ na a vẹ gẹgọ a vẹ ghale oma rai fihọ ahwo nọ ma wuhrẹ kpahe na a vẹ rehọ iẹe ru edrama-ọsese. Onana o rẹ were ai gaga yọ ẹsibuobu a re si ikẹ nọ ma wuhrẹ bu vi iku ọvo evaọ ẹsiẹvo.” Who rri ẹgba nọ ọmọ ra o re ro wuhrẹ kakao ho! Emọ ikpe ene a se izou-eme soso nọ e rọ obe Ikuigbe Ebaibol na kpobi fihọ uzou no a te je tube wuhrẹ epanọ a re ro se Ebaibol na no dede! Uzoge jọ ọ kareghẹhọ nọ okenọ ọ jọ ikpe esa gbe ubro, ẹsikpobi ọ jẹ hai se “oziẹ-obro” liọhọ, rekọ ọsẹ riẹ ọ tẹ tudu họ iẹe awọ nọ ọ gbẹ daoma.
15. Didi eme a rẹ sai kugbe evaọ ẹmeọta kugbe emaha na, kọ didi imuẹro o riẹ inọ ẹmeọta otiọye na o wo aghare?
15 A rẹ sae jẹ rehọ ewuhrẹ kugbe emọ ra ruẹrẹ ai kpahe kẹ ẹghale ame uzẹme na kugbe amọfa, wọhọ iyo nọ a rẹ kẹ evaọ iwuhrẹ. (Ahwo Hibru 10:24, 25) Uzoge jọ ọ kareghẹhọ nọ: “Evaọ etoke ewuhrẹ mai, eme obọ mẹ mẹ rẹ rọ kuyo. A k’omẹ uvẹ re me se ọvo ababọ otoriẹ hẹ.” Fiba onana, a rẹ sai wuhrẹ emọ re a wo emamọ abọ evaọ odibọgba na. Aye nọ ọsẹ gbe oni nọ e be dhozọ Ọghẹnẹ a yọrọ ọ ta nọ: “Ma jọ ahwo nọ e jẹ hai lele ọsẹ gbe oni mai ukuke evaọ iruo usiuwoma ota rai ọvo ho. Ma riẹ nọ ma wo abọ, otẹ make rọnọ re a kporo ẹthẹ ọvo hayo re a nyase obe ovẹvẹ ba dede. Ẹkwoma oma ruẹrẹ kpahe ziezi taure iruẹru urere ẹkpoka na u te zi te, ma jẹ riẹ oware nọ ma rẹ te ta. Ma rẹ kpama no uto ze evaọ ohiohiẹ Ẹdẹ-Ọmaha re ma nọ sọ ma ti kpohọ usiuwoma ota ha. Ma riẹ nọ ma te nya.”
16. Fikieme ewuhrẹ uviuwou nọ a re vo ho kugbe emọ u je wuzou?
16 Ẹgwọlọ nọ a rẹ rọ kẹ emefofa ame uzẹme Ebaibol ẹsikpobi a rẹ tae kiti hrọ họ, nọ u dhesẹ nọ ewuhrẹ Ebaibol uviuwou koka koka o r’oja. Ọsẹ nọ o yẹ emọ ivẹ jọ ọ ta nọ “oware ulogbo jọ nọ a re ru rọ kpọ emọ eva họ ẹme ọvo nọ a re kru dhe obọ họ.” (Ahwo Ẹfẹsọs 6:4) Ọ ta nọ: “T’omẹ t’aye mẹ ma salọ ẹdẹ gbe oke jọ ma tẹ talamu eruo ewuhrẹ uviuwou na evaọ ẹdẹ ọyena. U kri hi re emọ na ọvo a kpakpa omai nọ oke oyena u te te no.” Iwuhrẹ itieye na kpobi no emaha ze i wuzou, nọ i dhesẹ uzẹme na nọ, ‘Epanọ a kpọ okakọ riwi, ere ure na ọ rẹ rro fihọ.’
17. Eme u wuzou wọhọ uzẹme Ebaibol na nọ a rẹ rọ kẹ emaha na?
17 Re a rọ uzẹme Ebaibol wuhrẹ emaha u wuzou, rekọ oriruo ọsẹ gbe oni o wuzou re. Kọ emọ ra a be ruẹ nọ who bi wuhrẹ, kpohọ iwuhrẹ ẹsikpobi, w’abọ evaọ usiuwoma ota, ẹhẹ, ruẹ evawere evaọ eruo oreva Jihova? (Olezi 40:8) O r’oja re a ruẹ omai ere. Avọ isiuru, ọmọtẹ jọ ọ ta kpahe oni riẹ, ọnọ o thihakọ ọwọsuọ ọzae riẹ no jẹ yọrọ emọ ezeza re a jọ Isẹri ẹrọwọ: “Oware nọ o mai duobọ họ omai họ oriruo Oni mai—oriruo riẹ o t’ẹme do vi ẹmeunu.”
Uketha Rọkẹ Emefofa
18. (a) Ẹvẹ esẹ gbe ini a sae rọ kẹ emọ uketha nọ a gwọlọ? (b) Didi uthubro emaha evaọ Izrẹl a je wo kpahe ekwakwa ugboma na?
18 Wọhọ epanọ okakọ oboba o rẹ gwọlọ uketha no emerae na, evaọ eyero eware imuomu enana, emefofa a gwọlọ uketha ro no obọ “ahwo omuomu.” (2 Timoti 3:1-5, 13) Ẹvẹ esẹ gbe ini a sae rọ kẹ uketha onana? Ẹkwoma obufihọ kẹ ai re a wo areghẹ Ọghẹnẹ! (Ọtausiuwoma Na 7:12) Jihova o jie kẹ emọ Izrẹl—kugbe “emaha na”—re a gaviezọ kẹ ese via Uzi riẹ, enọ i kugbe evuhu uruemu owezẹ ọzae avọ aye nọ u kiehọ gbe onọ u kiehọ họ. (Iziewariẹ 31:12; Iruo-Izerẹ 18:6-24) A je dhe ẹba ẹwẹwariẹ ẹsikpobi, kugbe “ite” gbe ‘ẹba ọzae hayo aye.’ (Iruo-Izerẹ 15:1-3, 16; 21:20; 22:24; Ikelakele 25:8; Iziewariẹ 23:10) Fikinọ akpọ inẹnẹ na o gbeku gaga no, u fo re emefofa a riẹ iruo iwoma gbe iyoma nọ a rẹ rehọ abọ oma itieye na ru kugbe emama nọ Ọghẹnẹ o se nọ “i re wowoma.”—Emuhọ 1:31; 1 Ahwo Kọrint 12:21-24.
19. Didi uthubro u fo nọ a rẹ kẹ emaha kpahe ekwakwa idhere ugboma rai?
19 U re fo re esẹ gbe ini, hayo ọkpako nọ ọ be sẹro ọmọ, a fodẹ ekwakwa idhere oma ọmọ na rọ kẹe. A vẹ ta kẹe nọ a rẹ kẹ amọfa uvẹ re a kaobọ te abọ oma enana ha. Nọ ahwo nọ e rẹ gba emọ du a rẹ gwọlọ dawo emọ re a rri oghẹrẹ owọ nọ a te jẹ na nọ a tẹ zaharo oyoma kẹ ai, a re wuhrẹ emọ re a se thahe thahe jẹ ta nọ, “Me ti gu owhẹ!” Wuhrẹ emọ ra re a he gu ohwo nọ ọ r’obọ te ai ugbete kpobi, makọ oghẹrẹ nọ a guegue i rai te kẹhẹ.
Ẹkẹ Ọwhọkuo Uyoyou
20. (a) Ẹvẹ ọwhọkuo ọ jẹ wọhọ ẹgbẹre eghae ure? (b) Ẹvẹ a rẹ kake rehọ ọwhọkuo, rekọ eme o rẹ wha ze?
20 Emaha esese a re wo erere no ọwhọkuo uyoyou ze, wọhọ epanọ ure o re wo erere no ẹgbẹre ze na. (Itẹ 1:8, 9; 4:13; 13:1) Nọ a tẹ gbẹre eghae nọ i fioka ha no, o vẹ kẹ ure na uvẹ rro haro. Fikiere otẹrọnọ emọ ra a be r’ova rri ekwakwa iwo ọvo, hayo a tẹ be j’owọ ekpehre usu hayo aroza nọ i fo ho, iruemu ethọthọ enana e wọhọ eghae nọ a rẹ gbẹre no. A te si ai no, emọ ra a ti wo obufihọ nọ a rẹ rọ rro evaọ ẹzi. Ọwhọkuo otiọye ọ rẹ wha evawere ze eva oke ọsosuọ họ, wọhọ epanọ ẹgbẹre ọ rẹ kaki kpokpo ure na. Rekọ iyẹrẹ ọwhọkuo họ orro kpokpọ kpohọ oghẹrẹ nọ whọ gwọlọ nọ ọmọ ra ọ rro kpohọ.—Ahwo Hibru 12:5-11.
21, 22. (a) Eme u dhesẹ nọ o rẹ lọhọ re a kẹ ọwhọkuo jẹ jẹe rehọ họ? (b) Fikieme esẹ gbe ini a gbe siobọ kpemu hu evaọ ẹkẹ ọwhọkuo?
21 O rọ uzẹme inọ ọwhọkuo ọ rẹ wha evawere se ọnọ ọ be kẹe na gbe ọnọ a be rehọ iẹe kẹ na ha. Ọsẹ jọ o muẹrohọ nọ: “Ọmọzae mẹ ọ jẹ hae raha oke kugbe uzoge jọ nọ ekpako na a vẹvẹ omẹ unu kpahe no nọ ọ rọ emamọ ogbẹnyusu hu. Mẹ jẹ hae j’owọ vẹrẹ vi epanọ me ru. Dede nọ ọmọzae mẹ o dhoma họ oruthọ jọ họ, o rehọ oke krẹkri re mẹ kpọ iroro riẹ vi.” Ọmọzae na o te muẹrohọ nọ: “Nọ a whaha omẹ usu kugbe obọdẹ ogbẹnyusu mẹ, o dh’omẹ eva gaga.” Rekọ o te fibae nọ: “Onana yọ emamọ ẹjiroro, keme u kri hi a te si ogbẹnyusu mẹ na no ukoko no.”
22 “Ẹwhọku ohrẹ oyehọ edhere uzuazọ,” ere Ẹme Ọghẹnẹ ọ ta. Fikiere makọ epanọ o rẹ bẹ te re a kẹ ọwhọkuo, whọ siẹe ba ẹrọkẹ emọ ra ha. (Itẹ 6:23; 23:13; 29:17) U ti kri hi, eva e te were ai nọ whọ kpọ rai vi. Uzoge jọ ọ kareghẹhọ nọ: “Mẹ kareghẹhọ epanọ eva e dh’omẹ kpahe ọsẹ gbe oni mẹ te nọ a whọku omẹ. Whaọ enẹna eva e hae te dh’omẹ viere otẹrọnọ ọsẹ gbe oni mẹ a k’omẹ ọwhọkuo ọyena ha.”
Osaohwa na U Te Omodawọ Na
23. Fikieme ẹruorote uyoyou nọ a rẹ rọ kẹ emaha na o gbẹ rọ uvrẹvru hu?
23 Avro ọ riẹ hẹ, emọ nọ esẹ gbe ini, jegbe amọfa, a re wo evawere kpahe yọ ekwakwa ẹruorote uyoyou, ọrọ ekẹdẹ kẹdẹ. Dede, omodawọ nọ a re ru kẹ ai kpobi—makọ a rọ emọ nọ ma yẹ n’evaze hayo emọ ẹzi—omodawọ na i te irere nọ ma sae reawere rai. Jọn ukọ ọkpako na o dhesẹ onana nọ o kere nọ: “Evawere nọ me wo vi onana o rọ họ, re me yo nọ emọ mẹ e rọ kpahe uzẹme na.”—3 Jọn 4.
[Footnotes]
a Onọ Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc., a kporo.
Kọ Whọ Kareghẹhọ?
◻ Eme te ekakọ eboba te emọ a gwọlọ otẹrọnọ a re wo ujiro?
◻ Ẹvẹ esẹ gbe ini a sae rọ jọ wọhọ emamọ ibieja ewuhrẹ?
◻ Eme a rẹ sai kugbe evaọ oke ewuhrẹ emaha na, kọ eme a re wuhrẹ ai nọ a whaha?
◻ Ẹvẹ ọwhọkuo ọ jẹ kẹ ọmọ erere, wọhọ epanọ ẹgbẹre ọ rẹ jọ kẹ ure na?
[Picture Credit Line on page 20]
Udu-ekere ọ Green Chimney’s Farm