O Dikihẹ kẹ Ahwo Ọghẹnẹ

1-3. (a) Fikieme ozọ u je ro mu Ẹsta nọ ọ jẹ nya bru ọzae riẹ? (b) Enọ vẹ ma te k’uyo rai kpahe Ẹsta?

ẸSTA ọ be te ro eva ọgwa ovie na evaọ Shushan, yọ udu u bi bru ei gaga. Oware nọ o bi ti ru na o rrọ bẹbẹ. Who te te ighẹ ovie nọ o rrọ Shushan na, ozọ u re mu owhẹ. A bọ ighẹ na kẹle Ugbehru Zagros nọ igrigri i re kie ku ehru riẹ, yọ whọ tẹ rọ uwou ovie na whọ rẹ kpare aro ruẹ ame nọ ọ rrọ ethẹ Choaspes. A ma iruẹ nọ i wo ibekpe, ikpohrokpo, gbe ahwo nọ a be sa erao fihọ igbẹhẹ uwou na, yọ a rọ ekọlọ sa-sa whẹ erru họ ae wowoma. Oria nọ a bọ uwou ovie na fihọ gbe oghẹrẹ nọ a bọ riẹ o rẹ nwani dhesẹ k’owhẹ nọ ovie nọ Ẹsta ọ be nyae ruẹ na okolo ohwo ho, ọnọ o se omariẹ “ovie ologbo na.” Ovie nana họ ọzae Ẹsta.

² Ọzae Ẹsta? Ọmọtẹ Ju ọvo nọ o re rẹro nọ o ti wo ọzae kerọ Ahasuerọs ọ rrọ họ.a Ovie na ọ be rọ aro kele idibo Ọghẹnẹ oke anwae he, wọhọ Abraham nọ ọ gaviezọ kẹ Sera aye riẹ evaọ okenọ Ọghẹnẹ ọ ta kẹe nọ o ru ere. (Emu. 21:12) Ovie nana ọ riẹ oware ovo kpahe Jihova Ọghẹnẹ nọ Ẹsta ọ be gọ họ, yọ ọ riẹ izi Jihova ha. Izi ahwo Pasia ọ riẹ, yọ uzi Pasia jọ o ta nọ oware nọ Ẹsta ọ gwọlọ ru na o thọ. Eme Ẹsta ọ gwọlọ ru? Ẹsta ọ gwọlọ nyae ruẹ ovie na dede nọ ovie na o zizie i rie he. Uzi Pasia o ta nọ ohwo kpobi nọ ọ nya bru ovie na ababọ ovie na nọ o zizie i rie, a re kpei no. Nọ Ẹsta ọ be kẹle ọgwa obeva nọ ovie na ọ sae jọ ruẹ e rie na, ẹsejọhọ o jariẹ oma nọ uwhu riẹ o kẹle no.—Se Ẹsta 4:11; 5:1.

³ Fikieme ọ rọ gbaudu ru oware nọ o rẹ sai si uwhu kpei? Kọ eme ma rẹ sai wuhrẹ no oriruo aye nana nọ o wo ẹrọwọ na ze? Re ma tẹ te k’uyo enọ nana, joma ta kpahe oghẹrẹ nọ Ẹsta o ro zihe ruọ aye-ovie evaọ Pasia.

 4. Eme ma riẹ kpahe Ẹsta evaọ oke nọ ọ jọ ọmaha, kọ fikieme ọ jẹ rọ rria kugbe Mọdekae?

⁴ Ọsẹgboni Ẹsta a whu no. Ebaibol na ọ ta ẹme kpahe ae he, rekọ o ta nọ odẹ nọ ọsẹgboni Ẹsta a mu kẹe họ Hadasa. Otofa odẹ riẹ evaọ Hibru họ “ure matol,” ure nọ o rẹ mọ idodo efuafo nọ i wo erru gaga. Nọ ọsẹgboni Ẹsta a whu no, omoni ọsẹ riẹ jọ nọ a re se Mọdekae ọ tẹ yọrọ iẹe. Mọdekae yọ ọmọ-oniọvo ọsẹ riẹ, rekọ ọ kpako vi Ẹsta thethabọ. Ọ rehọ Ẹsta kpohọ obọ uwou riẹ, ọ tẹ yọrọ iẹe wọhọ ọmọ obọ riẹ.—Ẹsta 2:5-7, 15.

5, 6. (a) Oghẹrẹ vẹ Mọdekae ọ rọ yọrọ Ẹsta no emaha ze? (b) Oghẹrẹ uzuazọ vẹ Mọdekae avọ Ẹsta a je yeri evaọ Shushan?

⁵ Mọdekae avọ Ẹsta a jọ igbo evaọ obọ Pasia, yọ ẹsejọhọ a mukpahe ae fikinọ a jẹ gọ Jihova je koko izi riẹ. Rekọ u muẹro nọ Ẹsta o si kẹle Mọdekae gaga fikinọ Mọdekae o je wuhrẹ iẹe kpahe Jihova, Ọghẹnẹ oyoyou nọ ọ be hai siwi idibo riẹ no ebẹbẹ anwẹdẹ, ọnọ o ti gbe siwi ai evaọ obaro. (Izerẹ 26:44, 45) Ababọ avro, nọ oke o be nyaharo na yọ usu Ẹsta avọ Mọdekae o be kpekpe ga.

⁶ U muẹro nọ Mọdekae o je ru iruo evaọ ighẹ ovie nọ ọ jọ Shushan keme ọ jẹ hae keria unuighẹ ovie na kugbe idibo ovie na efa. (Ẹsta 2:19, 21; 3:3) Ebaibol na ọ ta kpahe uzuazọ nọ Ẹsta o yeri no emaha ze he, rekọ u muẹro nọ ọ jẹ rẹrote uwou Mọdekae ziezi. Yọ o wọhọ nọ a jẹ rria oria nọ ahwo nọ i fe tere he a jọ evaọ ẹwho na. Ẹsejọhọ Ẹsta ọ jẹ hai kpohọ eki Shushan, oria nọ ahwo nọ a re ru igoru, isiliva gbe ehreki efa a rẹ jọ zẹ eware rai. Ẹsta o roro ẹdẹvo ho nọ ọ te sae ruẹ ugho dẹ eware yena ẹdẹjọ; ọ riẹ hẹ inọ o ti zihe ruọ ọdafe ẹdẹjọ.

 7. Fikieme ovie na ọ rọ se Vashti, kọ eme ọ via nọ a siẹe kpo no?

⁷ Ẹdẹjọ oware jọ o via evaọ uwou ovie na nọ ohwo kpobi evaọ ẹwho na ọ jẹ ta ẹme kpahe. Evaọ ẹdẹ yena, Ahasuerọs o je ru ehaa ilogbo kẹ ikpahwo gbe eba riẹ kpobi, yọ emu gbe idi e dafia. Ovie na o te vi ahwo nyai se Vashti, aye riẹ nọ o wo erru gaga na, ọnọ o je ru ẹkẹ ehaa riẹ kugbe eyae na. Rekọ Vashti ọ rọwo nya ha. Onana u kpomovuọ họ ovie na oma, eva e tẹ dhae gaga, fikiere o te se ekohrẹ riẹ re a vuẹe oware nọ o re ru Vashti. Eme ovie na o ru? Ọ tẹ siọ Vashti. Idibo ovie na a te mu emetẹ kọkọ nọ i wo erru họ ẹgwọlọ evaọ ẹwho na, enọ ovie na ọ te jọ udevie rai salọ aye ọfa.—Ẹsta 1:1–2:4.

 8. (a) Fikieme Mọdekae ọ sae rọ ruawa kpahe Ẹsta nọ ọ jẹ rro ze? (b) Ẹvẹ who roro nọ ma rẹ sai ro fi ohrẹ nọ Ebaibol ọ kẹ kpahe erru na họ iruo? (Rri Itẹ 31:30 re.)

⁸ Dai roro epanọ eva e jẹ were Mọdekae te nọ ọ jẹ ruẹ Ẹsta nọ ọ be rro ze avọ erru na, yọ ẹsejọhọ ọ jẹ ruawa kpahe oghẹrẹ uzuazọ nọ Ẹsta o ti yeri. Ebaibol na ọ ta nọ: “Ọmọtẹ na ọ jọ yoyou avọ eru.” (Ẹsta 2:7) Ebaibol na o ru omai riẹ inọ u re woma re ohwo nọ o wo erru o wo areghẹ gbe omaurokpotọ. O gbẹ rrọ ere he, erru na o re ru ohwo na wo omorro gbe iruemu iyoma efa. (Se Itẹ 11:22.) Kọ who ri vuhu onana mu? Kọ erru nọ Ẹsta o wo na u ti ru ei wo emamọ uruemu manikọ u ti ru ei wọ oma kpehru? Joma ruẹ.

 9. (a) Eme ọ via nọ idibo ovie na a ruẹ Ẹsta, kọ ẹvẹ ma sae rọ ta nọ o jọ bẹbẹ kẹ Mọdekae avọ Ẹsta re a hẹriẹ no ohwohwo? (b) Fikieme Mọdekae ọ rọ kuvẹ re Ẹsta ọ rọo ohwo nọ ọ be gọ Ọghẹnẹ hẹ? (Rri ẹkpẹti na re.)

⁹ Nọ idibo ovie na a jẹ gwọlọ emetẹ na, a muẹrohọ Ẹsta. A tẹ rehọ iẹe no uwou Mọdekae kpohọ obọ uwou ovie na. (Ẹsta 2:8) Ababọ avro, o jọ bẹbẹ kẹ aimava na re a hẹriẹ no ohwohwo keme a jọ wọhọ ọsẹ gbe ọmọ. Mọdekae ọ hae gwọlọ vievie he re ọmọ nana nọ ọ yọrọ na ọ rọo ọzae nọ ọ be gọ Jihova ha, makọ ovie, rekọ u wo oware ovo nọ ọ rẹ sai ru obọnana ha.b Dai roro epanọ Ẹsta ọ jẹ romatotọ gaviezọ kẹ ohrẹ nọ Mọdekae ọ jẹ kẹe taure a tẹ te rehọ iẹe vrẹ. Nọ a be rehọ iẹe vrẹ kpobọ Shushan na yọ o bi roro kpahe eware buobu. Oghẹrẹ uzuazọ vẹ o ti yeri evaọ obei?

10, 11. (a) Oghẹrẹ vẹ uwou ovie na o hai ro nwene uruemu Ẹsta? (b) Ẹvẹ Mọdekae o ro dhesẹ nọ ọ gwọlọ riẹ oware nọ o be via kẹ Ẹsta?

¹⁰ Obonọ a rehọ Ẹsta kpohọ na o lẹliẹ uzuazọ riẹ nwene riẹriẹriẹ. Ọ jọ usu “emetẹ” nọ a rehọ no eria sa-sa ze evaọ orẹwho Pasia. Yọ ababọ avro, iruẹru rai, ẹvẹrẹ gbe uruemu rai i wo ohẹriẹ no ohwohwo. A rehọ Hegae mu re ọ rẹrote emetẹ na kpobi, re a hae rehọ idẹ nọ i re gbo ore awere ro wholo ai evaọ ẹgbukpe soso. (Ẹsta 2:8, 12) Ẹsejọhọ oghẹrẹ uzuazọ nana o jẹ lẹliẹ emetẹ na roro kpahe erru rai ọvo, yọ u je ru ai hrowo oma je fu uke. Kọ Ẹsta omariẹ?

¹¹ Ohwo nọ ọ jẹ ruawa kpahe iẹe te Mọdekae ọ rrọ họ. Ebaibol na ọ ta nọ kẹdẹ kẹdẹ ọ jẹ hae daoma nya kẹle uwou eyae na re ọ riẹ epanọ Ẹsta ọ rrọ. (Ẹsta 2:11) Eva e jẹ hae were Mọdekae gaga nọ ohwo jọ, ẹsejọhọ odibo ovie na jọ ọ tẹ vuẹe kpahe epanọ Ẹsta ọ be riẹ ru te. Fikieme?

12, 13. (a) Ẹvẹ ahwo nọ Ẹsta ọ jẹ rria kugbe a rri rie? (b) Fikieme ma sae rọ ta nọ eva e jẹ were Mọdekae kpahe Ẹsta?

¹² Ẹsta ọ were Hegae te epanọ o ro fi ei họ oria nọ o mai woma evaọ uwou eyae na, ọ tẹ jẹ kẹe idibo emetẹ ihrẹ nọ e jẹ rẹro tei ziezi. Ebaibol na ọ ta nọ: “Ẹsta ọ tẹ were ahwo kpobi nọ a rue riẹ.” (Ẹsta 2:9, 15) Kọ fiki erru nọ Ẹsta o wo ọ rọ were ahwo kpobi na? Ijo, orọnikọ fiki erru na ọvo ho.

¹³ Wọhọ oriruo, Ebaibol na ọ ta nọ: “Ẹsta oti dhesẹ ahwo riẹ hayo ahwo uyẹ riẹ via ha, keme Mọdekae ọ ghrẹ riẹ nọ o dhesẹ ae he.” (Ẹsta 2:10) Mọdekae ọ vẹvẹ Ẹsta unu nọ ọ vuẹ ahwo nọ ọye ohwo Ju hu keme ọ riẹ nọ ahwo Pasia a mukpahe ahwo Ju gaga. Fikiere eva e were riẹ gaga nọ Ẹsta o gbe bi yoẹme kẹe, o te je wo areghẹ dede nọ ọ gbẹ rrọ kugbei hi.

14. Ẹvẹ izoge a sae rọ rehọ aro kele oriruo Ẹsta nẹnẹ?

¹⁴ Epọvo na, izoge nẹnẹ a rẹ sai ru eva were esẹgbini rai hayo ahwo nọ a yọrọ e rai. O tẹ make rọnọ a rrọ kugbe esẹgbini rai hi, u fo nọ a rẹ whaha iruemu iyoma nọ ahwo a bi ru, a vẹ ruabọhọ uruemu ezi. Nọ a te bi ru ere, eva e te were Ọsẹ obọ odhiwu rai, wọhọ epanọ Ẹsta o ru eva were iẹe na.—Se Itẹ 27:11.

15, 16. (a) Fikieme ovie na ọ rọ salọ Ẹsta re ọ jọ aye riẹ? (b) Fikieme ma sae rọ ta nọ uzuazọ okpokpọ nọ Ẹsta o muhọ eyeri na o jọ bẹbẹ kẹe?

¹⁵ Nọ okenọ a rẹ rọ rehọ Ẹsta se ovie na u te, a tẹ kẹe uvẹ re ọ salọ oware kpobi nọ ọ gwọlọ, ẹsejọhọ eware nọ i re ru ei wo erru ga. Rekọ Ẹsta ọ romakpotọ, ọ rehọ vrẹ eware nọ Hegae ọ fodẹ kẹe he. (Ẹsta 2:15) Ẹsejọhọ o vuhumu nọ omaurokpotọ o te mae were ovie na, orọnikọ erru nọ o wo ho. Kọ ere o ginẹ jọ?

¹⁶ Ebaibol na ọ ta nọ: “Ovie na o you Ẹsta vi eyae na kpobi, ọ tẹ dhẹ ruọ ẹe oma, ọ jẹ were iẹe vi emetẹ nọ e riẹ ezae he kpobi, fikiere ọ tẹ rehọ etu-uvie na ro tu yei, ọ jẹ rehọ iẹe mu ovie aye eva oria Vashiti.” (Ẹsta 2:17) Ababọ avro, o jọ bẹbẹ kẹ ọmọtẹ Ju nana nọ o wo omaurokpotọ na re oghẹrẹ uzuazọ nana o reriae oma, keme obọnana o zihe ruọ aye ovie no, ọnọ ọ mae jọ akpọ na kpobi wo ẹgba evaọ oke yena. Kọ ọkwa ọkpokpọ riẹ na o jẹ lẹliẹe fu uke? O ru ere vievie he.

17. (a) Oghẹrẹ vẹ Ẹsta o ro yoẹme kẹ Mọdekae? (b) Fikieme u ro fo nọ ma rẹ rọ aro kele oriruo Ẹsta nẹnẹ?

¹⁷ Ẹsta o gbe je yoẹme kẹ Mọdekae, ọnọ ọ yọrọ e riẹ no emaha ze na. Ọ ta kẹ ohwo ọvuọvo nọ ọye ohwo Ju hu. U te no ere no, okenọ Mọdekae ọ riẹ nọ ahwo jọ a gwọlọ kpe ovie na no, ọ tẹ ta kẹ Ẹsta nọ jọ ọ nyae vuẹ ovie na. Ẹsta o ru epanọ ọ ta kẹe, kẹsena ovie na ọ tẹ ta nọ jọ a kpe ahwo na no. (Ẹsta 2:20-23) Omaurokpotọ gbe ẹmeoyo nọ o wo na u dhesẹ nọ o fievahọ Ọghẹnẹ. Akpọ nọ ma be rria nẹnẹ ọ vọ avọ ahwo nọ a bi yoẹme he gbe ahwo nọ a bi dhesẹ ekpehre uruemu. Rekọ ohwo kpobi nọ o wo ẹrọwọ o re yoẹme wọhọ epanọ Ẹsta o ru na.

18. (a) Fikieme Mọdekae o gbe ro guzou kpotọ kẹ Heman he? (Rri oruvẹ-obotọ na re.) (b) Ẹvẹ ezae gbe eyae nọ e be gọ Ọghẹnẹ nẹnẹ a be rọ rehọ aro kele Mọdekae?

¹⁸ A rehọ ọzae jọ nọ a re se Heman mu ọkwa ologbo evaọ uvie Ahasuerọs. Ovie na ọ rehọ e riẹ mu ọnọ o wuzou emọ-ivie na kpobi, ọ tẹ rehọ ere zihe ruọ ọkohrẹ ovie na gbe ohwo avivẹ evaọ uvie na soso. Ovie na o tube juzi nọ jọ ohwo kpobi nọ ọ ruẹ Heman o guzou kpotọ kẹe. (Ẹsta 3:1-4) Rekọ Mọdekae ọ rọwo koko uzi yena ha. Ọ gwọlọ koko izi ovie na rekọ o re koko uzi nọ o wọso orọ Ọghẹnẹ hẹ. Whaọ, Heman yọ ohwo Agag. Onana u dhesẹ nọ o no uyẹ Agag ze, ovie Amalẹk nọ Samuẹle o kpe evaọ oke nọ u kpemu. (1 Sam. 15:33) Ahwo Amalẹk a jọ eva gaga, a jọ ewegrẹ Jihova gbe ahwo Izrẹl. Onana u ru nọ Ọghẹnẹ ọ rọ ta nọ a kpe ai muotọ.c (Izie. 25:19) Oware ovo nọ o rẹ whae ze nọ ohwo Ju o re ro guzou kpotọ kẹ ohwo Amalẹk o riẹ hẹ. Oyejabọ nọ Mọdekae o gbe ro guzou kpotọ kẹ Heman vievie he na. Rite inẹnẹ na, ezae gbe eyae nọ e be gọ Ọghẹnẹ a bi ru lele ẹme nana: “Ma re yo ẹme Ọghẹnẹ vi o rọ ahwo.”—Iruẹru 5:29.

19. Eme Heman ọ gwọlọ ru, kọ eme ọ ta kẹ ovie na?

¹⁹ Eva e dha Heman gaga. Fikiere ọ tẹ jẹ gwọlọ epanọ o re ro kpe Mọdekae avọ ahwo riẹ kpobi no. Heman ọ tẹ nya bru ovie na jẹ ta ẹme oyoma ahwo Ju kẹe. Ọ fodẹ ẹko ahwo na ha, rekọ ọ ta kẹ ovie na nọ ahwo nana a wo iruo ọvo kẹ ovie na ha, gbe nọ a “vaha abọ vọ udevie ahwo kpobi.” Tubẹ mai yoma na, ọ ta kẹ ovie na nọ ahwo na a bi koko izi riẹ hẹ; fikiere ewegrẹ ovie na a rrọ. Ọ tẹ jẹ ta kẹ ovie na nọ ọ rẹ hwa igho buobu fihọ uwou-igho ovie na nọ a ti ro kpe ahwo Ju na.d Ahasuerọs ọ tẹ kẹ Heman ẹmẹro riẹ re ọ rọ whobọhọ oware kpobi nọ ọ gwọlọ ru.—Ẹsta 3:5-10.

20, 21. (a) Nọ Mọdekae avọ ahwo Ju nọ a jọ otọ esuo Pasia a yo ovuẹ na, ẹvẹ o jarae oma? (b) Eme Mọdekae ọ vuẹ Ẹsta nọ o ru?

²⁰ U kri hi, ewhovuẹ a tẹ rehọ enyenya wha ebe-ovuẹ te oria kpobi evaọ ubrotọ na, onọ a jọ juzi nọ a kpe ahwo Ju kpobi no. Ababọ avro, ọkora ọ jọ ahwo Ju nọ e rrọ Jerusalẹm oma gaga nọ a ruẹ obe ovuẹ nana. U ri kri tere he nọ ahwo nana a ro no igbo Babilọn ze, yọ a be daoma bọ ẹwho na gbe igbẹhẹ riẹ. Ẹsejọhọ nọ Mọdekae o yo usi nana, ọ kareghẹhọ ahwo Ju nọ a rrọ obọ Jerusalẹm gbe ahwo uviuwou riẹ nọ a rrọ Shushan. Avọ ọkora, ọ tẹ bẹre iwu riẹ, o te fi ehọ-ekpa họ oma jẹ whẹ enwo fihọ uzou riẹ, ọ tẹ ruọ udevie okpẹwho na yọ ọ be viẹ. Rekọ evaọ oke yena yọ Heman ọ keria be da idi kugbe ovie na, yọ ọ be daezọ okpẹtu nọ ọ so fihọ otọ kẹ ahwo Ju gbe egbẹnyusu rai na ha.—Se Ẹsta 3:12–4:1.

²¹ Mọdekae ọ riẹ nọ ọ rẹ j’owọ kpahe ẹbẹbẹ nọ ọ rrọ otọ na. Kọ eme ọ te sai ru? Nọ Ẹsta o yo kpahe ọkora nọ ọ rrọ Mọdekae oma, o te vi iwu sei re o kuhọ sọ onana o te lẹliẹe sasa ovao, rekọ o mi iwu na ha. Ẹsejọhọ u je gbei unu oware nọ Jihova Ọghẹnẹ riẹ ọ rọ kuvẹ re ovie nọ ọ be gọe he ọ rehọ Ẹsta. Enẹna, ọ be te riẹ oware nọ o wha riẹ ze. Mọdekae ọ tẹ vuẹ uwou se Ẹsta inọ jọ o dikihẹ “rọkẹ ahwo riẹ” re ọ lẹ ovie na.—Ẹsta 4:4-8.

22. Fikieme ozọ u je ro mu Ẹsta re ọ nya bru ọzae riẹ? (Rri oruvẹ-obotọ na re.)

²² Ababọ avro, o kẹ Ẹsta uye gaga nọ o yo ovuẹ na. Onana ginọ odawọ ulogbo kẹe. Uyo nọ ọ kẹ Mọdekae u dhesẹ nọ ozọ u bi mu ei. Ọ kareghẹhọ Mọdekae oware nọ uzi ovie na o ta. Ohwo kpobi nọ ọ nya bru ovie na ababọ ovie na nọ o zizie i rie, a re kpei no ajokpanọ ovie na ọ riẹ ọkpọ igoru riẹ rri rie. Kọ ovie na ọ te siọ Ẹsta ba uzuazọ kpakiyọ ọ rọ vrẹ Vashti hi evaọ okenọ ọ ghẹmeeyo kẹ ovie na? Ẹsta ọ vuẹ Mọdekae nọ ovie na o ri sei anwọ edẹ ọgba soso ho. Onana o jẹ lẹliẹe roro sọ ovie na o gbe you rie dede.e—Ẹsta 4:9-11.

23. (a) Eme Mọdekae ọ ta kẹ Ẹsta nọ u ru rie kru udu ga? (b) Fikieme u ro fo nọ ma rọ aro kele oriruo Mọdekae?

²³ Mọdekae ọ tẹ k’uyo nọ o lẹliẹ Ẹsta kru udu ga. Ọ ta kẹ Ẹsta nọ o gbe ru oware ovo ho, obufihọ u ti no obọ omọfa ze. Yọ obọ u ti te Ẹsta re nọ a te mu ahwo Ju họ ekpe no. Mọdekae o dhesẹ vevẹ nọ o fievahọ Jihova, ọnọ o re ru eyaa riẹ gba, nọ ọ rẹ kuvẹ vievie he re a kpe ahwo riẹ kpobi muotọ. (Jos. 23:14) Mọdekae ọ tẹ nọ Ẹsta nọ: ‘Kọ ono ọ riẹ sọ fiki oke utiona whọ rọ ze uvie na?’ (Ẹsta 4:12-14) Kọ u gbe fo re ma rọ aro kele oriruo Mọdekae? O fi eva riẹ kpobi họ Jihova Ọghẹnẹ riẹ. Kọ ma bi ru epọvo na re?—Itẹ 3:5, 6.

24. Ẹvẹ Ẹsta o ro dhesẹ no o wo ẹrọwọ gbe udu?

²⁴ Oke u te no nọ Ẹsta ọ rẹ rọ j’owọ. Ọ ta kẹ Mọdekae nọ jọ o koko ahwo Ju kpobi họ re a lele iei siọ emu-ọriọ ba evaọ edẹ esa, yọ ẹme nọ ọ ta lele iei u dhesẹ nọ o gine wo ẹrọwọ avọ udu nọ ahwo a be gbẹ kareghẹhọ rite inẹnẹ. Ọ ta nọ: “Me whu, me whu.” (Ẹsta 4:15-17) U muẹro nọ Ẹsta ọ lẹ gaga edẹ esa yena vi epanọ ọ be hae lẹ anwẹdẹ. Edẹ esa na e tẹ te gba no. Ẹsta ọ tẹ gọ emamọ ẹgọ, o ku iwu riẹ nọ e mai woma họ re ọ ruẹse were ovie na. Nọ o ru ere no, ọ tẹ wọ onya.

25. Ta kpahe oware nọ o via evaọ okenọ Ẹsta ọ nya bru ọzae riẹ.

²⁵ Wọhọ epanọ a jọ emuhọ uzou nana dhesẹ na, Ẹsta ọ tẹ nya kpohọ ọgwa ovie na. A rẹ ruẹ unu gbiku udu nọ u je bru rie gbe elẹ nọ ọ jẹ lẹ họ eva ha. Ọ tẹ rueva ọgwa na, oria nọ ọ jẹ sae ruẹ Ahasuerọs nọ ọ keria agbara-uvie riẹ. Ẹsejọhọ ọ jẹ daoma rri ovao Ahasuerọs nọ etuagba i ruru na sọ eva e be were iẹe. Oke nọ ọ jẹ rọ hẹrẹ na o jọ wọhọ udhukpe kẹe. Rekọ nọ omoke jọ o vrẹ no, ọzae riẹ ọ tẹ ruẹ e riẹ. U gbe rie unu nọ ọ ruẹ e riẹ, rekọ ovao riẹ o tẹ ghariẹ. Kẹsena ọ tẹ riẹ ọkpọ igoru riẹ rri Ẹsta.—Ẹsta 5:1, 2.

26. Fikieme u ro fo nọ Ileleikristi a re wo udu wọhọ Ẹsta, kọ fikieme ma sae rọ ta nọ iruo riẹ i muhọ obọ?

²⁶ Ovie na ọ gwọlọ yo ẹme nọ Ẹsta ọ gwọlọ ta. Ẹsta o fievahọ Ọghẹnẹ, o te je fi uzuazọ riẹ họ ọza re ọ ruẹsi siwi ahwo Ọghẹnẹ, onana yọ emamọ oriruo nọ idibo Ọghẹnẹ kpobi a rẹ rọ aro kele. Uvi Ileleikristi nẹnẹ a be daoma rọ aro kele emamọ oriruo yena. Jesu ọ ta nọ uyoyou nọ o kare oriobọ họ oka nọ a ti ro vuhu uvi ilele riẹ. (Se Jọn 13:34, 35.) Re ma sai dhesẹ uyoyou utioye na, o gwọlọ nọ ma re wo udu wọhọ epanọ Ẹsta o wo. Rekọ, dede nọ Ẹsta o dikihẹ kẹ ahwo Ọghẹnẹ evaọ ẹdẹ yena, iruo riẹ i muhọ obọ. Ẹvẹ ọ te sae rọ ta kẹ ovie na nọ Heman nọ o fievahọ gaga na yọ ekpehre ohwo nọ ọ vọ avọ ẹghẹ? Eme ọ te sai ru ro siwi ahwo riẹ? Ma te k’iyo enọ nana evaọ uzoẹme nọ o rrọ aro na.