“Whọ Rehọ Eva Kpahe Ẹriẹ Omobọ Ra Ha”

“Rehọ ẹroọrọsuọ ra kpobi kpahe ỌNOWO na whọ rehọ eva kpahe ẹriẹ omobọ ra ha.”—ITẸ 3:5.

1, 2. (a) Iyero vẹ ma rẹ sae rẹriẹ ovao ku? (b) Nọ ma tẹ rẹriẹ ovao dhe iyero ebẹbẹ, gwọlọ jẹ iroro, hayo fi edawọ kparobọ, ono ma rẹ rẹroso, kọ fikieme?

ỌGA-IRUO Cynthiaa o je si ahwo buobu no iruo ekọmpene riẹ. Fikiere, ozọ u te je mu Cynthia inọ a ti si ei no iruo re. Eme o ti ru otẹrọnọ a si rie no iruo? Ẹvẹ ọ te sae rọ dẹ eware nọ a gwọlọ evaọ uwou na? Oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ a re se Pamela ọ gwọlọ kwa kpohọ oria nọ a mae jọ gwọlọ iwhowho-uvie, kọ u fo re ọ kwa nya? Uzoge jọ nọ a re se Samuel o wo oghẹrẹ awaọruọ ọfa. O rri iwoho ẹbẹba evaọ oke emaha. Enẹna nọ ọ vrẹ ikpe udhe no na, oma o be wọe re ọ wariẹ muọ iwoho itieye na họ eriwi. Kọ ẹvẹ ọ te sae rọ whaha isiuru nana?

² Ono whọ rẹ rẹroso nọ whọ tẹ rẹriẹ ovao dhe iyero ebẹbẹ, nọ whọ tẹ gwọlọ jẹ iroro nọ i wuzou gaga, hayo nọ whọ tẹ gwọlọ fi edawọ kparobọ? Kọ whọ rẹ rẹroso omobọ ra, manikọ who re “gbolo owha ra kẹ ỌNOWO na”? (Ol. 55:22) Ebaibol ọ ta nọ “Ibiaro ỌNOWO i bi ri ikiẹrẹe, ezọ riẹ i bi yo eviẹ rai.” (Ol. 34:15) Fikiere, u wuzou gaga re ma rọ eva mai kpobi rẹroso Jihova, orọnikọ otoriẹ omobọ mai hi.—Itẹ 3:5.

 3. (a) Eme o gwọlọ re a rẹroso Jihova? (b) Eme o re ru ahwo jọ gwọlọ rẹroso omobọ rai?

³ Re ohwo ọ rọ udu riẹ kpobi rẹroso Jihova o gwọlọ nọ o re ru eware rọwo kugbe oreva riẹ. Oware nọ u re fi obọ họ k’omai ru ere họ olẹ nọ ma rẹ lẹ sei jẹ yare ọkpọvio riẹ. Rekọ, o rrọ bẹbẹ kẹ ahwo buobu re a rọ ẹro rai kpobi so Jihova. Wọhọ oriruo, oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ a re se Lynn ọ ta nọ: “O be hae jọ bẹbẹ kẹ omẹ re mẹ rọ ẹro mẹ kpobi so Jihova.” Fikieme? Ọ ta nọ: “Me wo emamọ usu kugbe ọsẹ mẹ hẹ, yọ oni mẹ ọ be daezọ mẹ gbe he. Fikiere me te ti wuhrẹ epanọ mẹ rẹ rọ rẹrote omobọ mẹ.” Uzuazọ nọ Lynn o yeri n’otọ ze u ru rie bẹbẹ kẹe re o fi eva riẹ kpobi họ ohwo jọ. Ohwo nọ o wo onaa ziezi hayo nọ eware i woma kẹ no ọ rẹ sai je fi eva họ omobọ riẹ. Ọkpako ukoko ọ rẹ sae rẹroso eriariẹ nọ o wo, o ve ru iruo riẹ evaọ ukoko na ababọ Ọghẹnẹ nọ ọ rẹ kake lẹ se.

 4. Eme ma te ta kpahe evaọ uzoẹme nana?

⁴ Jihova ọ gwọlọ nọ ma re ru lele elẹ mai je ru eware nọ e rọwo kugbe oreva riẹ. Kọ ẹvẹ ma sae rọ daoma ku ebẹbẹ mai họ dede nọ ma bi gbolo ai kẹ Ọghẹnẹ? Eme ma rẹ yọroma kẹ nọ ma tẹ be jẹ iroro? Fikieme olẹ o rọ r’oja nọ ma tẹ be daoma fi edawọ kparobọ? Ma te rọ iriruo ahwo jọ evaọ Ebaibol rọ kiyo enọ nana.

Nọ Ma te Wo Ẹbẹbẹ

5, 6. Eme Hẹzikaya o ru nọ ovie Asiria ọ wọ ẹmo bru ei ze?

⁵ Ebaibol ọ ta kpahe Hẹzikaya ovie Juda nọ: “Ọ dhẹgbalọ ỌNOWO na whawha, ọ se riẹ ba elele vievie he, rekọ ọ yọrọ izi nọ ỌNOWO na ọ rọ kẹ Mosis na whawha.” Ẹhẹ, “o fievahọ ỌNOWO na Ọghẹnẹ Izrẹl.” (2 Iv. 18:5, 6) Eme Hẹzikaya o ru nọ Senakerib ovie Asiria o vi egbaẹmo riẹ, kugbe Rabshakẹ, kpobọ Jerusalẹm? Evaọ oke yena yọ egbaẹmo Asiria nọ e goma gaga na a fi ikpewho Juda buobu kparobọ no, yọ obọnana Senakerib ọ rẹriẹ ovao ku Jerusalẹm no. Hẹzikaya o te kpobọ etẹmpol Jihova ọ tẹ lẹ nọ: “O ỌNOWO Ọghẹnẹ mai siwi omai, mẹ lẹ owhẹ, no obọ riẹ, re ivie akpọ na kpobi a riẹ owhẹ nọ, O ỌNOWO, whẹ ọvo họ Ọghẹnẹ.”—2 Iv. 19:14-19.

⁶ Hẹzikaya o ru lele olẹ riẹ. Re o te ti kpobọ etẹmpol nyae lẹ, ọ ta kẹ ahwo na kpobi inọ jọ a kpọ Rabshakẹ unu hu. Hẹzikaya o te je vi ahwo bru Aizaya ọruẹaro na re ọruẹaro na ọ ta kẹe onọ o re ru. (2 Iv. 18:36; 19:1, 2) Hẹzikaya o ru oware nọ u fo nọ o re ru kpobi. Re ọ sai ku ẹbẹbẹ na họ, o ru oware nọ o wọso oreva Jihova ha ẹkwoma Ijipti hayo erẹwho ekẹloma efa nọ o bo bru kẹ obufihọ. Hẹzikaya ọ rẹroso Jihova orọnikọ otoriẹ obọ riẹ hẹ. Nọ ẹnjẹle Jihova o kpe egbaẹmo Asiria nọ i bu te idu udhuzii gbe isoi (185,000) no, Senakerib “ọ tẹ nya vrẹ” kpobọ Ninẹve.—2 Iv. 19:35, 36.

 7. Didi omosasọ ma rẹ sai wo no elẹ Hana avọ Jona ze?

⁷ Hana, aye Ẹlkena ohwo orua Livai na, ọ rẹroso Jihova re evaọ okenọ ọ jọ ọkora fikinọ o yẹ ọmọ họ. (1 Sam. 1:9-11, 18) Ọghẹnẹ o siwi Jona ọruẹaro na no evaọ eri ologbo jọ ze nọ ọ lẹ no inọ: “Me bo se ỌNOWO na eva uye mẹ o te yo kẹ omẹ; eva Ẹri na me je bo, who te yo uru mẹ.” (Jona 2:1, 2, 10) O rrọ oware omosasọ gaga inọ makọ epanọ ẹbẹbẹ mai ọ rẹ rro te kẹhẹ, ma rẹ sai bo se Jihova.—Se Olezi 55:1, 16.

8, 9. Eme o mae jọ Hẹzikaya, Hana, gbe Jona oja evaọ elẹ rai, kọ eme ma wuhrẹ no onana ze?

⁸ Iriruo Hẹzikaya, Hana, gbe Jona i te je wuhrẹ omai oware jọ nọ o rẹ thọrọ omai ẹro vievie he nọ ma tẹ be lẹ okenọ ebẹbẹ mai e tẹ ga thesiwa. Ọkora ọ jọ aimasa na oma fiki ebẹbẹ nọ a rẹriẹ ovao ku. Ghele na, elẹ rai i dhesẹ inọ orọnikọ epanọ a re ro no ebẹbẹ na ọvo o jarae oja ha. Oware nọ o mae jarae oja họ odẹ Ọghẹnẹ, egagọ riẹ, gbe eruo oreva riẹ. O jẹ da Hẹzikaya inọ ewegrẹ rai a be wha afuẹwẹ se odẹ Jihova. Hana ọ ya eyaa inọ ọ tẹ sai yẹ ọmọ, ọ te rehọ iẹe kẹ egagọ Ọghẹnẹ evaọ obọ Shailo. Yọ Jona ọ ta nọ: ‘Mẹ te hwosa eyaa nọ mẹ ya.’—Jona 2:9.

⁹ Nọ ma tẹ lẹ se Ọghẹnẹ re ọ thọ omai no ẹbẹbẹ jọ, u re woma re ma kiẹ oware nọ o be wọ omai lẹ olẹ yena. Kọ re Ọghẹnẹ ọ thọ omai no ẹbẹbẹ na ọ mae rrọ omai oja, manikọ ma bi roro kpahe Jihova avọ ẹjiroro riẹ? Ma gbẹ yọroma ha, ebẹbẹ mai e rẹ ga ẹsejọ te epanọ ma rẹ rọ kpairoro vrẹ eware abọ-ẹzi. Nọ ma tẹ be lẹ se Ọghẹnẹ kẹ obufihọ, eware nọ e rẹ jọ omai oja họ Jihova, erufuọ odẹ riẹ, gbe ẹkpare kpehru esuo riẹ. Ere oruo o re fi obọ họ k’omai wereva ghele o tẹ make rọnọ oware nọ ma be lẹ kẹ na o re via ha. Ẹsejọhọ oghẹrẹ nọ Ọghẹnẹ ọ te rọ k’uyo olẹ mai họ obọ nọ o ti fihọ k’omai thihakọ ẹbẹbẹ na.—Se Aizaya 40:29; Ahwo Filipai 4:13.

Nọ Ma tẹ be Jẹ Iroro

10, 11. Eme Jehoshafat o ru nọ ọ rẹriẹ ovao ku ẹbẹbẹ yọ ọ riẹ onọ o re ru hu?

¹⁰ Ẹvẹ whọ rẹ rọ jẹ iroro nọ i wuzou evaọ uzuazọ? Kọ whọ rẹ jẹ iroro no taure whọ tẹ lẹ se Jihova re ọ ghale iroro nọ whọ jẹ na? Roro kpahe oware nọ Jehoshafat ovie Juda o ru okenọ egbaẹmo Moab gbe erọ Amọn a kokohọ wọ ẹmo bru ei ze. Juda ọ rẹ sae rọ udu dhe egbaẹmo yena vievie he. Eme Jehoshafat o re ru?

¹¹ Ebaibol ọ ta nọ: “Ozọ u te mu Jehoshafat, o tẹ lẹliẹ ẹe gwọlọ ỌNOWO na.” Ọ tẹ ta kẹ ahwo Juda kpobi re a siọ emuọriọ ba, o te koko ai kpobi họ re a “gwọlọ obọufihọ ro no obọ ỌNOWO na ze.” Ọ tẹ kpama dikihẹ evaọ udevie ogbotu ahwo Juda avọ Jerusalẹm kpobi, ọ tẹ lẹ. Eme jọ nọ ọ ta evaọ olẹ na họ: “O Ọghẹnẹ mai, whọ gbẹ rehọ ae gu ẹdhọ? Keme ma wo ogaga nọ ma rẹ sae ti ro lele ogbotu nana nọ ọ be wọ ẹmo bru omai tha na te họre he. Ma riẹ onọ ma re ruẹ hẹ, rekọ ma rẹro kpahe owhẹ.” Ọghẹnẹ uzẹme na o yo olẹ Jehoshafat na ọ tẹ rọ edhere igbunu siwi ai. (2 Irv. 20:3-12, 17) Nọ ma tẹ be jẹ iroro, maero kọ enọ i kpomahọ edikihẹ abọ-ẹzi mai, u gbe fo re ma rẹroso Jihova ukpenọ ma rẹ rẹroso otoriẹ obọ mai?

12, 13. Oriruo vẹ Devidi o fihotọ kẹ omai evaọ iroro-ejẹ?

¹² Eme ma re ru otẹrọnọ ma nyaku ẹbẹbẹ nọ ma roro nọ ma rẹ sai kuhọ lọlọhọ, ẹsejọhọ fikinọ ma ku ẹbẹbẹ otiọye na họ lọlọhọ evaọ oke nọ u kpemu? Ma rẹ sai wuhrẹ no oware jọ nọ o via kẹ Devidi ovie na ze. Nọ ahwo Amalẹk a wọ ẹmo ziọ Ziklag, a te mu eyae Devidi gbe emọ riẹ je mu eyae avọ emọ ahwo riẹ re. Devidi ọ tẹ nọ mi Jihova inọ: “Kọ me le ogbẹmo na?” Jihova o te yo kẹe nọ: “Le ai; keme who ti le ai mu, whọ [vẹ] te rehọ ae zihe ze.” Devidi o te gine ru ere, o te “zihe eware nọ ahwo Amalẹk a rehọ na ze.”—1 Sam. 30:7-9, 18-20.

¹³ Nọ onana o vrẹ no, ahwo Filistia a tẹ wọ ẹmo ziọ Izrẹl. Devidi ọ tẹ wariẹ nọ mi Jihova, yọ Jihova ọ kẹ riẹ uyo. Ọghẹnẹ ọ ta nọ: “Nya; keme mẹ te ghinẹ rehọ ahwo Filistia kẹ owhẹ.” (2 Sam. 5:18, 19) Nọ oyena o nwane vrẹ no, ahwo Filistia a tẹ wariẹ wọ ẹmo bru Devidi ze. Kọ eme Devidi o re ru evaọ onana? Ọ hae sai roro nọ: ‘Mẹ rẹriẹ ovao dhe iyero itiena isiava no. Jomẹ nyae họre ewegrẹ Ọghẹnẹ wọhọ epanọ me ru vrẹ no.’ Kọ Devidi ọ te nọ mi Jihova? Devidi ọ rẹroso omobọ riẹ hẹ. Ọ wariẹ lẹ se Jihova. Ababọ avro, eva e were riẹ inọ o ru ere. Oware nọ Jihova ọ ta kẹe nọ o ru evaọ onana u wo ohẹriẹ no onọ ọ ta kẹe vẹre. (2 Sam. 5:22, 23) Nọ ma tẹ rẹriẹ ovao ku oghẹrẹ uyero hayo ẹbẹbẹ nọ o wọhọ onọ ma nyaku evaọ okejọ nọ u kpemu, ma gbẹ yọroma ha kọ epanọ ma ro ku ẹbẹbẹ na họ evaọ oke yena ma te rẹroso.—Se Jerimaya 10:23.

14. Eme ma rẹ sai wuhrẹ no ọvọ nọ Joshua avọ ekpako Izrẹl a re kugbe ahwo Gibiọn na ze?

¹⁴ Fikinọ mai kpobi ma gba ha, makọ ekpako ukoko, u fo nọ ma rẹ gwọlọ ọkpọvio Jihova evaọ iroro-ejẹ mai. Roro kpahe oware nọ Joshua, ọnọ ọ rehọ ẹta Mosis, gbe ekpako Izrẹl a ru okenọ ahwo Gibiọn a rọ ẹghẹ bru rai ze inọ ugbothabọ jọ a no ze. Ababọ Jihova nọ a nọ mi, Joshua avọ ekpako na a tẹ reọvọ kugbe ahwo Gibiọn. Dede nọ Jihova ọ rọwo kugbe ọvọ na, ọ ruẹ nọ a kere iku nana fihọ Ebaibol na re o jọ erere kẹ omai.—Jos. 9:3-6, 14, 15.

Nọ Ma tẹ be Daoma Fi Edawọ Kparobọ

15. Dhesẹ epanọ olẹ o r’oja te re ma sai fi odawọ kparobọ.

¹⁵ Fikinọ “uzi umuomu” o rrọ omai oma, ma rẹ daoma gaga re ma whaha iroro iyoma. (Rom 7:21-25) Ma rẹ sai fi iroro iyoma kparobọ. Evaọ oghẹrẹ vẹ? Jesu ọ ta kẹ ilele riẹ inọ olẹ o r’oja re a sai fi edawọ kparobọ. (Se Luk 22:40.) Iroro iyoma e tẹ gbẹ rrọ omai eva dede nọ ma lẹ se Ọghẹnẹ no, ma rẹ gbẹ hae “yare Ọghẹnẹ” rọkẹ areghẹ nọ ma re ro fi iroro itieye na kparobọ. Ma wo imuẹro inọ Ọghẹnẹ ọ rẹ kẹ omai areghẹ otiọye na ọvọvẹ. (Jem. 1:5) Jemis o te je kere nọ: “Ọjọ ọ [be mọ ẹyao abọ-ezi evaọ] udevie rai? Jọ o se ekpako ukoko na, re a lẹ kẹe, avẹ rehọ udẹ wholo iei eva odẹ Ọnowo na; olẹ orọwọ u re siwẹ ohwo nọ ọ rẹ mọ; Ọnowo na ọ vẹte kpariẹ tovrẹ.”—Jem. 5:14, 15.

16, 17. Nọ ma tẹ gwọlọ fi odawọ kparobọ, oke vẹ u fo nọ ma rẹ rọ lẹ?

¹⁶ Re ma sai fi odawọ kparobọ olẹ o r’oja, rekọ u fo re ma riẹ uzedhe oke nọ u fo nọ ma rẹ rọ lẹ. Roro kpahe oriruo ọmoha jọ nọ a fodẹ evaọ obe Itẹ 7:6-23. Nọ oke u bi si aro họ, ọ tẹ jẹ nya iyẹrẹ jọ nọ ọ riẹ nọ ogberẹ jọ ọ be rria. Nọ ogberẹ na ọ ta eme awere kẹe no, ọmoha na o te lele iei, wọhọ eruẹ nọ a bi su nyai kpe. Fikieme ọmoha na ọ jẹ rọ nya edhere yena vrẹ? Fikinọ “ọ kare areghẹ,” u muẹro nọ iroro iyoma e rrọ eva riẹ. (Itẹ 7:7) Oke vẹ olẹ o hae mai ro fi obọ họ kẹe? Olẹ o hai gine fi obọ họ kẹe makọ oke nọ ọ nyaku ẹbẹbẹ na no na. Rekọ okenọ olẹ o hae mai ro fi obọ họ kẹe họ, okenọ o je roro kpahe epanọ ọ rẹ rọ nya edhere yena vrẹ.

¹⁷ Nẹnẹ, o sae jọnọ ọzae jọ ọ be daoma gaga re ọ whaha ifoto ẹbẹba iriwo. Rekọ, ẹvẹ otẹrọnọ o kpohọ eria Itanẹte nọ ifoto itieye na e rrọ? Kọ ọ gbẹ te wọhọ ọmoha nọ a ta kpahe evaọ obe Itẹ uzou avọ 7 na? U yoma gaga re a muọ edhere nọ o re su kpohọ enwoma họ ẹnya. Re ohwo o fi odawọ ifoto ẹbẹba iriwo kparobọ, u fo re ọ lẹ se Jihova re o fi obọ họ kẹe whaha ekpohọ eria Itanẹte itieye na.

18, 19. (a) Fikieme o rọ rrọ bẹbẹ re ma fi odawọ kparobọ, kọ ẹvẹ ma sai ro ru ere? (b) Eme họ ọtamuo ra?

¹⁸ O rrọ bẹbẹ re ohwo o fi odawọ kparobọ hayo siobọno ekpehre uruemu. Pọl ukọ na o kere nọ: “Urusio uwo avọ Ẹzi a rẹ rọgba ha, o rọ Ẹzi avọ uwo a rẹ rọgba ha.” Fikiere, ‘oware nọ ma hae gwọlọ ru, ma be sai ru ei hi.’ (Gal. 5:17) Re ma sai fi onana kparobọ, u fo re ma lẹ gaga nọ iroro iyoma e tẹ kake ruọ idu mai hayo nọ ma tẹ rẹriẹ ovao ku edawọ, ma ve ru lele elẹ mai. “Ẹdawọ ọvuọvo o re bru owhẹ tha ha, ajokpa oghẹrẹ nọ u bi te ahwo kpobi,” yọ avọ obufihọ Jihova, ma ti kru ẹrọwọ mai te urere.—1 Kọr. 10:13.

¹⁹ Whọ tẹ rẹriẹ ovao dhe iyero ebẹbẹ, nọ whọ tẹ gwọlọ jẹ iroro jọ nọ i wuzou gaga, hayo nọ whọ tẹ gwọlọ fi edawọ kparobọ, Jihova ọ kẹ omai okẹ igbunu jọ, oyehọ olẹ. Ma rẹ rọ olẹ dhesẹ nọ ma fievahọ Ọghẹnẹ. Ma rẹ jẹ lẹ se Ọghẹnẹ re ọ k’omai ẹzi ọfuafo riẹ, onọ o rẹ kpọ omai jẹ kẹ omai ẹgba. (Luk 11:9-13) Yọ joma daoma re ma fievahọ Jihova orọnikọ otoriẹ omobọ mai hi.

[Oruvẹ-obotọ]

Kọ Whọ Kareghẹhọ?

• Eme whọ jọ iriruo Hẹzikaya, Hana, gbe Jona wuhrẹ kpahe eva nọ a re fihọ Jihova?

• Ẹvẹ iriruo Devidi gbe Joshua i ro dhesẹ inọ u fo re ma yọroma re ma tẹ jẹ iroro?

• Oke vẹ o mai ro fo nọ ma rẹ rọ lẹ kpahe odawọ?

[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 9]

Re ma sai fi odawọ kparobọ, oke vẹ u fo nọ ma rẹ rọ lẹ?