Ẹme Jihova Ọ Rrọ Uzuazọ
Oruvẹ no Obe Izikiẹl Ze—I
UKPE na họ 613 B.C.E. Jerimaya ọruẹaro na ọ rrọ eva Juda, be rehọ ababọ ozodhẹ whowho ọraha Jerusalẹm avọ ẹkwotọ Juda, onọ o totọ no na. Nebukadneza Ovie Babilọn na o mu ahwo Ju buobu kpohọ igbo no. Usu ahwo nọ o mu kpohọ igbo no họ Daniẹl avọ egbẹnyusu esa riẹ nọ e be gbodibo evaọ uwou-ovie ahwo Kaldia na. Ahwo Ju buobu nọ a mu kpohọ igbo na a rrọ akotọ ethẹ Keba evaọ ẹkwotọ “Kaldia.” (Izikiẹl 1:1-3) Jihova o vu otu nọ a mu kpohọ igbo na wa ababọ ọruẹaro ho. Ọ rehọ Izikiẹl nọ ọ kpako te ikpe 30 no na mu ọruẹaro.
A kuọ ekere obe Izikiẹl nọ o rehọ ikpe 22 na họ evaọ ukpe 591 B.C.E. Izikiẹl ọ rehọ oma totọ kere ovuẹ riẹ. Ọ fodẹ etoke eruẹaruẹ riẹ, ọ fodẹ ugogo ẹdẹ, amara, gbe ukpe nọ ọ ruẹ eruẹaruẹ na. Abọ ọsosuọ ọrọ ovuẹ Izikiẹl na o tẹrovi ekie gbe ọraha Jerusalẹm. Abọ avivẹ o te wo evuẹ kpahe ẹdhoguo nọ o ti te erẹwho nọ e wariẹ Jerusalẹm họ, abọ urere o te kiekpahe ezihetha egagọ Jihova. Oruvẹ nana o fi elo họ Izikiẹl 1:1–24:27, kpahe eruẹaruẹ gbe idhesẹvia erọ oware nọ o te via kẹ Jerusalẹm.
“MẸ REHỌ OWHẸ MU OROROKE”
Nọ a dhesẹ eruẹaruẹ igbunu kẹ Izikiẹl kpahe esuo Jihova no, a tẹ kẹe iruo. Jihova ọ ta kẹe nọ: “Mẹ rehọ owhẹ mu ororoke rọ kẹ Izrẹl no; oke kpobi nọ who yo ovuẹ no unu mẹ ze, whọ vẹ kẹ ae unuovẹvẹ nọ u no obọ mẹ ze.” (Izikiẹl 3:17) Re ọ ruẹse ruẹaro kpahe epanọ a ti ro ko Jerusalẹm họ gbe oware nọ u ti no onana ze, a tẹ ta kẹ Izikiẹl inọ o ru idhesẹvia ivẹ erọ oware nọ o be te via kẹ okpẹwho na. Jihova ọ rehọ ẹkwoma Izikiẹl ta kpahe ẹkwotọ Juda nọ: “Ri mẹ, oma mẹ, mẹ be rehọ ọgbọdọ bru owhai tha, mẹ vẹte whọlọ iwou edhọ rai no.” (Izikiẹl 6:3) Ọ ta kẹ ahwo ẹkwotọ na nọ: “Uye u [re ti] bru owhai ze.”—Izikiẹl 7:7.
Evaọ 612 B.C.E., Izikiẹl o kpohọ Jerusalẹm evaọ eruẹaruẹ. Eware nọ ọ ruẹ nọ e be via evaọ etẹmpol Ọghẹnẹ e tọtọ kẹhẹ! Okenọ Jihova o ti vi ogbaẹmo ikpakpe riẹ no odhiwu ze (nọ a rehọ ‘ezae ezeza’ dhesẹ) re e ruẹsi dhesẹ evedha nọ o wo kẹ enọ i kie no egagọ uzẹme no, ahwo nọ a “ka oka họ aruezo” ọvo a re ti siwi. (Izikiẹl 9:2-6) Rekọ, orọ ọsosuọ, ọ rẹ kake vaha “iwowo-erae” fihọ okpẹwho na—onọ u dikihẹ kẹ ovuẹ ọroro orọ ẹdhoguo Ọghẹnẹ. (Izikiẹl 10:2) Dede nọ ‘Ọnowo ỌGHẸNẸ ọ te hwosa kẹ ahwo oyoma wọhọ epanọ iruo rai e rrọ,’ ọ ya eyaa nọ ọ te wariẹ koko ahwo Izrẹl nọ a vahabọ họ.—Izikiẹl 11:17-21.
Ẹzi Ọghẹnẹ ọ tẹ wariẹ zihe Izikiẹl ziọ Kaldia. A jọ odhesẹvia dhesẹ epanọ Zẹdikaya Ovie na avọ ahwo na a te rọ dhẹ no Jerusalẹm. A brukpe eruẹaro erue erọ ezae gbe erọ eyae. A brukpe egedhọ. A rehọ Juda dhesẹ evaene nọ o fioka ha. Ohare ọ evaene avọ ugo na u dhesẹ oware uyoma nọ o rẹ te via kẹ Jerusalẹm nọ o te bo bru Ijipti kẹ obufihọ. A ku ohare na họ avọ eyaa inọ ‘ỌNOWO o re ti wiri ogha ọboba ure na ọ vẹ nyae kọe họ ehru ugbehru.’ (Izikiẹl 17:22) Dede na, “ọkpọ-osuisuẹsu” ọ gbẹ te jọ Juda ha.”—Izikiẹl 19:14.
Enọ Ikereakere nọ A Kẹ Iyo Rai:
1:4-28—Eme akẹkẹ Ọghẹnẹ na o dikihẹ kẹ? Akẹkẹ na o dikihẹ kẹ abọ ukoko Jihova nọ o rrọ obọ odhiwu, onọ emama ẹzi nọ i wo ẹrọwọ a ru via. Ẹzi ọfuafo Jihova họ oware nọ o be kẹe ẹgba. Ọnọ o dikihẹ kẹ Jihova, nọ ọ be dhẹ akẹkẹ na, o wo oruaro thesiwa. A rehọ emamọ usi-oso dhesẹ epanọ o wolẹ te.
1:5-11—Amono a rehọ erao ene nọ e wọhọ ahwo na dhesẹ? Evaọ eruẹaruẹ avivẹ nọ Izikiẹl ọ jọ ruẹ akẹkẹ na, o vuhu emama ene na wọhọ ijẹle. (Izikiẹl 10:1-11; 11:22) Evaọ eruẹaruẹ avivẹ na, o dhesẹ ovao eruẹ na wọhọ “ovao chẹrub.” (Izikiẹl 10:14) Udhesẹ nana u fo keme eruẹ o dikihẹ kẹ ẹgba gbe ogaga, yọ chẹrub yọ ijẹle nọ i wo ẹgba gaga.
2:6—Fikieme a je ro se Izikiẹl ẹsikpobi nọ “ọmọ ohwo”? Jihova o je se Izikiẹl enẹ re ọ ruẹse kareghẹhọ iẹe inọ ohwo-akpọ Izikiẹl ọ rrọ, onọ u dhesẹ ohẹriẹ ulogbo nọ o rrọ udevie ohwo-akpọ nọ ọ rọ ọwhovuẹ na gbe ọye omariẹ nọ O wo ovuẹ na. A rehọ odẹ ọvo nana ro se Jesu Kristi oware wọhọ unuẹse 80 evaọ ebe Usiuwoma na, ọnọ u dhesẹ vevẹ inọ Ọmọ Ọghẹnẹ ọ nyaze wọhọ ohwo-akpọ, orọnikọ wọhọ omama ẹzi jọ nọ ọ whẹ ovioma ohwo-akpọ họ họ.
2:9–3:3—Fikieme uko-obe oviẹ gbe enuobro na o rọ jọ unu Izikiẹl jẹ mere? Oware nọ o lẹliẹ uko-obe na jẹ mere evaọ unu Izikiẹl họ oghẹrẹ nọ o rri iruo riẹ. Eva e jẹ were Izikiẹl inọ ọ be gọ Jihova wọhọ ọruẹaro riẹ.
4:1-17—Kọ Izikiẹl o gine ru epanọ Ọghẹnẹ o dhesẹ nọ a ti ro ko Jerusalẹm họ na, wọhọ epanọ a jọ oria Ebaibol nana dhesẹ na? Fikinọ Izikiẹl ọ lẹ Jihova inọ o nwene oware nọ ọ ta kẹe inọ o ro there emu na gbe nnọ Jihova ọ kezọ kẹ ayare riẹ, u dhesẹ nọ ọruẹaro na o gine ru epanọ a jọ oria Ebaibol nana dhesẹ na. Abọ ẹkpẹlobọ nọ o ro kiẹzẹ u dikihẹ kẹ ikpe 390 ọrọ iruthọ uvie erua ikpe na—no oke emuhọ riẹ evaọ 997 B.C.E. rite oke araha Jerusalẹm evaọ 607 B.C.E. Etoke nọ ọ rọ rehọ obọze kiẹzẹ na u dikihẹ kẹ uzioraha ikpe 40 ọrọ Juda, nọ u muhọ no okenọ a rọ rehọ Jerimaya mu wọhọ ọruẹaro evaọ 647 B.C.E. rite 607 B.C.E. Evaọ etoke edẹ 430 na kpobi, Izikiẹl ọ jẹ re umutho emu jẹ da umutho ame, onọ u dhesẹ inọ ohọwo u ti kpe ahwo evaọ okenọ a ti ko Jerusalẹm họ.
5:1-3—Eme họ otofa ẹme nọ Ọghẹnẹ ọ ta kẹ Izikiẹl na inọ ọ jọ eto nọ ọ be te vaha fihọ ofou na rehọ emejọ thuru fihọ ofẹkọ ewu riẹ? Onana u dhesẹ inọ okiọkotọ jọ o ti zihe ziọ Juda a vẹ te rehọ egagọ efuafo mu nọ igbo ọrọ ikpe 70 na i te kuhọ no.—Izikiẹl 11:17-20.
17:1-24—Amono họ igo ilogbo ivẹ na, ẹvẹ a ti ro wiri egha eboba ivẹ na, kọ ono họ ogha ọboba riẹ nọ Jihova ọ te wariẹ kọ na? Igo ivẹ na i dikihẹ kẹ isu ọ Babilọn avọ Ijipti. Ugo ọsosuọ na ọ ziọ ehru ure Sida na, koyehọ, o bru osu ọ egọmeti ọrọ uyẹ uvie Devidi ze. Ugo na o wiri egha eboba na no nọ ọ rehọ Zẹdikaya nwene Jehoyakin, ovie Juda. Dede nọ ọ riọvọ inọ ọ rẹ roma kpotọ kẹe, Zẹdikaya ọ tẹ gwọlọ obufihọ ugo ọfa, osu Ijipti, rekọ eware i kiehọ kẹe he. A be te rehọ iẹe kpohọ igbo o ve whu evaọ Babilọn. Jihova o te je wiri ‘ogha ọboba’ ọfa, Ovie Mesaya na. Ọ tẹ wariẹ kọ ọnana fihọ “ehru ugbehru,” Ugbehru Zayọn nọ ọ rrọ obọ odhiwu, oria nọ o ti jo zihe ruọ “ure sida ologbo,” nọ ọ te wha eghale se otọakpọ na.—Eviavia 14:1.
Eware nọ Ma Jariẹ Wuhrẹ:
2:6-8; 3:8, 9, 19-21. Irumuomu a rẹ whẹ ozọ họ omai ẹro ho, yọ ma rẹ siọ ovuẹ Ọghẹnẹ ba ewhowho ho, onọ u kugbe unu nọ ma rẹ vẹvẹ irumuomu na. Ma tẹ be rẹriẹ ovao ku ọwọsuọ gbe ahwo nọ a bi dhesẹ isiuru hu, u fo nọ ma re dikihẹ ga re ma jọ gaga wọhọ utho erae. Rekọ, orọnikọ onana u dhesẹ nnọ ma rẹ jọ eva gaga ha. Jesu o wo ọdawẹ kẹ ahwo nọ ọ ta usiuwoma kẹ, yọ u re woma re ọdawẹ ọ wọ omai ta usiuwoma kẹ amọfa.—Matiu 9:36.
3:15. Nọ a vi Izikiẹl uwou no, ọ tẹ rria Telabib, ‘ọwhewhe ọ jariẹ oma edẹ ihrẹ soso,” bi fi ovuẹ nọ o bi ti whowho na họ uzou. Kọ u gbe fo re ma rehọ oke wuhrẹ ziezi je roro didi re ma wo otoriẹ eware ididi erọ abọ-ẹzi?
4:1-5:4. O gwọlọ omarokpotọ gbe aruọwha mi Izikiẹl re o ru idhesẹvia ivẹ nọ ọ rehọ abọ jẹ rọ t’ẹme ru na. Ma rẹ roma kpotọ re, jẹ wharo nọ ma be vuẹ uwou nọ Ọghẹnẹ o vi omai na.
7:4, 9; 8:18; 9:5, 10. U du gwọlọ nọ ma rẹ riohrọ enọ e be ruẹ uye ẹdhoguo ọraha Ọghẹnẹ hẹ.
7:19. Okenọ Jihova ọ be te raha uyerakpọ nana, igho i ti wo uvumọ erere he.
8:5-18. Ẹsiọ-ẹrọwọ ọ rẹ raha usu nọ ohwo o wo kugbe Ọghẹnẹ. “Ohwo nọ ọ rẹ dhẹ ozọ Ọghẹnẹ hẹ ọ rẹ rehọ unu raha orivẹ riẹ.” (Itẹ 11:9) Oware areghẹ o rrọ re ma whaha ezọ nọ ma rẹ tubẹ gaviẹ kẹ ikọ-erue dede.
9:3-6. Oka na nọ ma re wo—imuẹro inọ ma rrọ idibo Ọghẹnẹ nọ e rehọ oma mudhe jẹ họ-ame no, gbe nnọ ma wha uruemu Ileleikristi họ oma no—o r’oja kẹ ẹzọ vrẹ ‘uye ulogbo na.’ (Matiu 24:21) Ileleikristi nọ a wholo, onọ ọzae nọ o wo ugbẹ ukere na u dikihẹ kẹ, a be kobaro evaọ iruo oka ukpehọ na, koyehọ, iruo ẹta usiuwoma Uvie na gbe eruo ilele. Ma tẹ gwọlọ nọ oka mai o gbẹ jọ omai uzou, ma rẹ rehọ ọwhọ fi obọ họ kẹ ae evaọ iruo na.
12:26-28. Makọ enọ e be rehọ ovuẹ riẹ se ẹkoko, Izikiẹl ọ rẹ ta kẹ ae nọ: “Ẹme [Jihova] ọvuọvo nọ o re ti kri re o tẹ via ọ gbẹ rọ vievie he.” Ma rẹ dawo utho ẹgba mai kpobi fi obọ họ kẹ amọfa re a fi eva họ Jihova taure ọ tẹ te raha uyerakpọ nana.
14:12-23. Mai ọvo ma rẹ dhogbo esiwo mai. Omọfa ọ rẹ sai ru ei k’omai hi.—Ahwo Rom 14:12.
18:1-29. Ma ti guọvunu oware nọ ma ru kpobi.
“ẸRAHA, ẸRAHA, ẸRAHA, MẸ RẸ TE RAHA IẸE TOTỌ”
Evaọ ukpe avọ ihrẹ ọrọ igbo na, koyehọ 611 B.C.E., ekpako Izrẹl a te bru Izikiẹl ze “te nekpe obọ ỌNOWO na.” A yo ikuigbe ọrọ aghẹmeeyo Izrẹl nọ u kri no gbe unuovẹvẹ inọ Jihova o “re ti yolo ọgbọdọ” riẹ ro kpe ai. (Izikiẹl 20:1; 21:3) Be ta ẹme se osu Izrẹl (Zẹdikaya), Jihova ọ ta nọ: “Si ogba-uzou ra na no, re who si etu uvie na no; eware e rẹ te jọ epanọ [e rọ] na ha; ru [onọ u] kpotọ kpehru, who je hrẹ onọ u kpehru kpotọ Ẹraha, ẹraha, ẹraha, mẹ rẹ te raha iẹe totọ; a gbẹ sai ti vuhu ẹta riẹ ofa ha bẹsenọ ọnọ o wo rie [Jesu Kristi] ọ rẹ tha; ọye mẹ rẹ te rehọ iẹe kẹ.”—Izikiẹl 21:26, 27.
A brukpe Jerusalẹm no. A fere oruthọ Ohola (Izrẹl) avọ Oholiba (Juda) via no. A “siobọno (Ohola) rọkẹ ese riẹ, ahwo Asiria na enọ ọ dhẹ lele na.” (Izikiẹl 23:9) Ọraha Oholiba ọ kẹlino. Evaọ 609 B.C.E., a te ko Jerusalẹm họ, onọ u bi ti kri te ukpe ọvo gbe ubro. Okenọ a be te raha okpẹwho na, akpọ u ti gbe ahwo Ju na unu te epanọ a gbẹ te sai weri hi. Izikiẹl ọ rẹ ta ẹme Ọghẹnẹ kẹ enọ e rrọ igbo na ha bẹsenọ o re yo kpahe ọraha okpẹwho na mi “oghoizẹ na,” koyehọ, enọ e zọ no ọraha okpẹwho na.—Izikiẹl 24:26, 27.
Enọ Ikereakere nọ A Kẹ Iyo Rai:
21:3—Eme họ “ọgbọdọ” nọ Jihova o hiolo no owa riẹ tha na? “Ọgbọdọ” nọ Jihova o ro bruoziẹ kpe Jerusalẹm gbe Juda na họ Nebukadneza Ovie Babilọn gbe ogbaẹmo riẹ. O sai je kugbe abọ ukoko Ọghẹnẹ nọ ọ rrọ obọ odhiwu, onọ ijẹle nọ i wo ẹgba i ru via.
24:6-14—Eme ẹbẹroo nọ o muegbẹ no na o dikihẹ kẹ? A dhesẹ Jerusalẹm nọ a kohọ na wọhọ ẹbẹroo. A rehọ egbẹ riẹ ro dhesẹ ogbekuo ọrọ okpẹwho na—egbegbe riẹ, uruemu odode, gbe ahwo-okpe nọ ọ riabe riẹ. Egbegbe riẹ o wo okpa te epanọ a tẹ tubẹ rehọ ẹbẹroo na dikihẹ kpọvi je koko erae họ otọ riẹ je ru ei rroro gaga, o sai si egbegbe na no ho.
Eware nọ Ma Jariẹ Wuhrẹ:
20:1, 49. Owọ nọ ekpako Izrẹl a jẹ u dhesẹ inọ a wo avro kpahe eme nọ Izikiẹl ọ ta. Ajọ ma wo udu avro kpahe eme unuovẹvẹ Ọghẹnẹ hẹ.
21:18-22. Dede nọ Nebukadneza ọ jẹ hae gbẹva, Jihova họ ọnọ ọ gbẹ edhere re osu yena nọ ọ rrọ ọgẹdhọ na ọ wọ ẹmo ziọ Jerusalẹm. Onana u dhesẹ inọ idhivẹri dede a sae whaha enọ Jihova o vi uwou re a siọ ẹjiroro riẹ ba erugba ha.
22:6-16. Jihova o mukpahe iguẹgu, uruemu odode, ọkwa nọ a re ro ruiruo thọthọ, gbe udi-oriọ. Ma re wo ọtamuo ọgaga re ma whaha eware itieye na.
23:5-49. Fikinọ Izrẹl avọ Juda a riọvọ kugbe erẹwho efa o wha riẹ ze nọ a ro kie ruọ edhọgọ erẹwho yena. Ma rẹ whaha usu kpobi nọ o rẹ sae raha ẹrọwọ mai.—Jemis 4:4.
Ovuẹ nọ O Rrọ Uzuazọ je Wo Ẹgba
Rri epanọ eware nọ ma wuhrẹ no izou 24 ọsosuọ ọrọ obe Izikiẹl ze i woma te! Ehri-izi nọ e rrọ izou eyena i dhesẹ oware nọ o rẹ wha evedha Ọghẹnẹ ze, epanọ ma sai ro wo ohrọ riẹ, gbe oware nọ ma jẹ vẹvẹ irumuomu na unu. Eruẹaruẹ kpahe ọraha Jerusalẹm o dhesẹ Jihova vevẹ wọhọ Ọghẹnẹ nọ o re ‘dhesẹ eware ekpokpọ kẹ ahwo riẹ re e tẹte via.’—Aizaya 42:9.
Eruẹaruẹ wọhọ enọ a kere fihọ Izikiẹl 17:22-24 gbe 21:26, 27 e ta kpahe eromuo Uvie Mesaya na evaọ obọ odhiwu. Kẹle na, esuo yena o ti ru nọ a te rọ jọ otọakpọ na ru oreva Ọghẹnẹ. (Matiu 6:9, 10) Avọ ẹrọwọ ọgaga gbe imuẹro, ma rẹ sai rẹro eghale Uvie na. Ẹhẹ, “ẹme Ọghẹnẹ ọ rẹjọ bẹdẹ, avọ iruo.”—Ahwo Hibru 4:12.