Kọ Ohwo Jọ Ọ Sai Gine Nwene Akpọ na?
“Iyogbere a rẹ ta kẹ omai nọ, oware nọ a mae gwọlọ họ udhedhẹ gbe omofọwẹ—orọ avivẹ kọ uvẹ nọ a re ro ru akpọ rai lọhọ omojọ. A gwọlọ nnọ erẹwho na kpobi a re ru izi rai kiehọ ahwo kpobi oma re iyogbere na a gbẹ ruẹ uye kufiẹ hẹ fiki okienyẹ erẹwho gbe ekọmpene nọ i fe.”
ERE aye jọ nọ o wuzou ẹko ahwo jọ nọ e rẹ dhogbo bru enọ uye o be bẹ o dhesẹ ẹruore gbe irẹro iyogbere. Evaọ uzẹme, eme riẹ na e nwani dhesẹ ẹgwọlọ enọ e be ruẹ uye fiki okpẹtu gbe ọriẹwẹ nọ ọ rrọ akpọ na. Aikpobi a be gwọlọ akpọ uvi udhedhẹ gbe omofọwẹ. Kọ akpọ otiọye na ọ sae te jọ? Kọ ohwo jọ ọ riẹ nọ o gine wo ogaga gbe ẹgba nọ o re ro nwene akpọ nọ o kie ẹrẹrẹ hẹ?
Epanọ A be rọ Daoma Ru Inwene
Ahwo buobu a daoma no. Wọhọ oriruo, Florence Nightingale, aye Britain jọ nọ ọ rria evaọ ikpe-udhusoi avọ 19, o yeri uzuazọ riẹ kpobi kẹ ẹruorote enọ e be mọ, epanọ a sae rọ rehọ edhere ẹwo avọ ẹfuọ ro siwi ahwo. Evaọ oke yena—taure imu gbe eware nọ a re ro kpe emerae-ẹyao e tẹ te nyaze—usiwo imu o jọ epanọ o rrọ nẹnẹ na ha. Obe jọ o ta nọ: “Enọso e riobe he, a jọ gbegbe, a jẹ hae da idi yọ a bru igberẹ.” Kọ Florence Nightingale ọ sai gine nwene eware evaọ oghẹrẹ nọ a jẹ hae rẹrote enọ e be mọ? Ee. Epọvo na re, ahwo buobu nọ e kare oriobọ a fi obọ họ gaga no evaọ abọ buobu uzuazọ—ọriẹse gbe ọriẹkere, abọ imu, iwou nọ ahwo a rẹ rria, emuore, gbe efa buobu. Fiki onana, akpọ ọ dina woma kẹ ima ahwo buobu nọ a wo obọ tere he no.
Ghele na, ma rẹ sae faro kẹ ebẹbẹ nana nọ e gbẹ rrọ otọ na ha: Ẹmo, ethube, ẹyao, ohọwo, gbe idabolo efa e gbẹ be lahiẹ ima ahwo buobu. Wọhọ epanọ ẹko-iruo obufihọ Ireland jọ nọ a re se Concern o ta, “ahwo nọ a bi whu kẹdẹ kẹdẹ fiki uvuhu a bu te 30,000.” Makọ ahwo nọ a be zẹ wọhọ irigbo, dede nnọ ahwo buobu a daoma gaga re a si ei no, o gbẹ rrọ otọ gidigba. Obe na, Disposable People—New Slavery in the Global Economy, o ta nọ: “Irigbo nọ e rrọ uzuazọ nẹnẹ i bu vi ahwo nọ a tho no Africa evaọ oke nọ a jẹ rọ thueki irigbo na.”
Eme o bi bru omodawọ ahwo dhe nọ a gbẹ be sae rọ rehọ uvi enwene nọ ọ rẹ tọ ze he? Kọ fiki obọ ogaga nọ edafe gbe ikpahwo na a bi ro su ọvo, hayo kọ oware ofa jọ o rrọ otọ riẹ?
Ezadhe kẹ Enwene
Wọhọ epanọ Ẹme Ọghẹnẹ ọ ta, ọzadhe ologbo kẹ omodawọ ahwo-akpọ re a ru akpọ na jọ ẹrẹrẹ kẹ ahwo kpobi họ Setan Ẹdhọ. Jọn ukọ na ọ ta kẹ omai nọ “akpọ na ọsoso ọ rọ obọ ogaga oyoma na.” (1 Jọn 5:19) Ma be t’ẹme na, Setan ọ be “viẹ akpọ kpobi họ.” (Eviavia 12:9) Bẹsenọ a re si esuo oyoma riẹ na no, ahwo nọ a be ruẹ uye fiki emuemu gbe okienyẹ a te gbẹ jariẹ. Eme ọ wha onana ze?
A kẹ ọsẹgboni ọsosuọ mai, Adamu avọ Ivi, otọakpọ nọ a ruẹrẹ fihọ ziezi re o jọ uwou aparadase kẹ uviuwou ohwo-akpọ—akpọ nọ ọ rrọ “wowoma.” (Emuhọ 1:31) Eme ọ lẹliẹ eware nwene? Setan. Ọ ta nnọ Ọghẹnẹ o wo udu nọ ọ rẹ rọ kẹ ezae gbe eyae izi nọ a rẹ rọ rria uzuazọ họ. Ọ rehọ eme riẹ dhesẹ nọ Ọghẹnẹ ọ be riẹ su hu. Ọ bẹbẹ Adamu avọ Ivi họ re a salọ nnọ a re su omobọ rai re a sae jiroro kẹ omobọ rai kpahe oware nọ u woma gbe onọ u yoma. (Emuhọ 3:1-6) Onana u te su kpohọ ẹbẹbẹ avivẹ nọ o wha riẹ ze nọ ahwo-akpọ a gbẹ be sai ro wo akpọ nọ o kie ẹrẹrẹ hẹ na—uzioraha gbe sebaẹgba.—Ahwo Rom 5:12.
Fikieme A Rọ Kẹe Uvẹ?
Ahwo jọ a rẹ sae nọ inọ: ‘Kọ fikieme Ọghẹnẹ ọ rọ kuvẹ re uzioraha gbe sebaẹgba e rro haro? Eme jabọ ọ gbẹ rọ rehọ ogaga ulogbo riẹ raha otu ọwọsuọ na no ho, re ọ wariẹ ma amọfa?’ Oyena o jọ ezọ do wọhọ ifue nọ e mae lọhọ. Rekọ, oghẹrẹ nọ a rehọ ogaga ruiruo o rẹ kpare enọ ilogbo buobu ze. Kọ o gbẹ rrọ uzẹme inọ ogaga nọ a bi ro ruiruo thọthọ họ ugogo oware jọ nọ o be dha iyogbere gbe enọ a bi kienyẹ evaọ akpọ na eva? Kọ o gbẹ be wha avro fihọ iroro ahwo oruọzewọ okenọ osu ọgeva ọ tẹ rehọ ogaga riẹ kpe ohwo nọ ọ rọwo kugbe izi riẹ hẹ?
Re o jọ imuẹro kẹ enọ i wo udu-oruọzewọ inọ Ọ rrọ osu ọgeva nọ ọ rẹ rehọ ogaga riẹ ruiruo thọthọ họ, Ọghẹnẹ ọ tẹ dhugbẹ kẹ Setan gbe ahwo-akpọ nọ e wọso na uvẹ re a su oma rai ababọ izi Ọghẹnẹ—evaọ ubroke. Oke u ti dhesẹ nnọ edhere esuo Ọghẹnẹ ọvo o woma. U ti dhesẹ inọ izi nọ ọ kẹ omai kpobi e rrọ kẹ ewoma mai. Evaọ uzẹme, uye nọ ohwo-akpọ ọ ruẹ no fiki esuo Ọghẹnẹ nọ a wọso u dhesẹ oyena via no. Yọ u dhesẹ no inọ Ọghẹnẹ ọ riẹ ru nọ ọ te rehọ ogaga ulogbo riẹ si emuemu kpobi no evaọ oke nọ ọ salọ. Oyena o te via kẹle.—Emuhọ 18:23-32; Iziewariẹ 32:4; Olezi 37:9, 10, 38.
Bọo oke yena, ma rrọ akpọ nana be ruẹ uye, “bi dimẹ eva ọyawọ usuovo na.” (Ahwo Rom 8:22) Oware kpobi nọ ma ru kẹhẹ re ma nwene eware, ma rẹ sai si Setan no ho, yọ ma rẹ sai si sebaẹgba nọ o be wha uye-oruẹ mai ze na no riẹriẹriẹ hẹ. Ma wo ẹgba nọ ma re ro si uye nọ uzioraha nọ ma reuku riẹ mi Adamu o be wha ze no ho.—Olezi 49:7-9.
Jesu Kristi Ọ Te Wha Enwene Ibẹdẹ Ze
Kọ onana u dhesẹ nọ uvumọ ẹruore ọ riẹ hẹ? Vievie. A kẹ ohwo jọ nọ o wo ogaga vi ahwo-akpọ iruo nọ ọ te rọ rehọ enwene nọ ọ rẹ tọ ze. Ono ọye? Jesu Kristi. A jọ Ebaibol dhesẹ iẹe wọhọ Osu nọ Ọghẹnẹ o ro mu re ọ wha esiwo se uviuwou ahwo-akpọ.—Iruẹru 5:31.
Obọnana, ọ be hẹrẹ “oke” nọ Ọghẹnẹ o fihọ re ọ j’owọ. (Eviavia 11:18) Eme dẹẹ o ti ru? O ti “zihe eware kpobi tha, nọ Ọghẹnẹ ọ tae evaọ unu eruẹaro ẹri riẹ nọ erọ nọ anwọ emuhọ akpọ na ze.” (Iruẹru 3:21) Wọhọ oriruo, Jesu o ti yo “okenọ oruori o se rie, o re si yei, ere re, o re siwi oyogbere gbe ọnọ o wo ọthuke he. . . . O [ti] siwi uzuazọ rai no okienyẹ avọ ozighi.” (Olezi 72:12-16) Ọghẹnẹ ọ yeyaa nnọ ọ te rehọ ẹkwoma Jesu Kristi ru ẹmo “serihọ ri te oka akpọ.” (Olezi 46:9) Ọ yeyaa re nnọ: “Ohwo ọvo nọ ọ be ria [otọakpọ ọfuafo riẹ] nọ ọ rẹte ta no, ‘Mẹ be mọ,’ ọ rọ họ.” Enọ i tuaro, enọ i diezọ, emo—enọ ẹyao ọ be lahiẹ kpobi—a re ti wo omokpokpọ. (Aizaya 33:24; 35:5, 6; Eviavia 21:3, 4) Makọ enọ i whu kri no dede a ti wo erere. Ọ yeyaa nọ ọ te kpare enọ i whu fiki okienyẹ ziọ uzuazọ.—Jọn 5:28, 29.
Orọnikọ enwene ubroke ọvo Jesu Kristi ọ te rọ ze he. O ti si eware kpobi nọ i ru nọ akpọ na o gbe kie ẹrẹrẹ hẹ no. O ti si uzioraha gbe sebaẹgba no o ve je kpe Setan Ẹdhọ gbe enọ i bi lele edhere aghẹmeeyo riẹ kpobi no. (Eviavia 19:19, 20; 20:1-3, 10) Edada gbe uye-oruẹ nọ Ọghẹnẹ ọ kuvẹ riẹ evaọ ubroke na e gbẹ te wariẹ roma via orọ avọ “isiava ha.” (Nahum 1:9) Ona họ oware nọ Jesu o wo họ iroro nọ o wuhrẹ omai inọ ma lẹ kẹ Uvie Ọghẹnẹ re o ze re ‘epanọ a rọ obọ odhiwu ru oreva Ọghẹnẹ na, a jọ akpọ na ru ere re.’—Matiu 6:10.
Rekọ whọ rẹ sae ta nọ: ‘Kọ Jesu ọ gbẹ ta nọ ẹsikpobi mai “avọ iyegbere a gbẹ jọ”? Kọ oyena u gbe dhesẹ nọ okienyẹ gbe uvuhu e te jọ ribri?’ (Matiu 26:11) Ẹhẹ, Jesu ọ ta nnọ iyogbere a te jariẹ ẹsikpobi. Rekọ, oware nọ ọ jẹ ta kpahe gbe eyaa nọ e rrọ Ebaibol na i dhesẹ nnọ ọ be ta nnọ iyogbere e te jariẹ ẹsikpobi nọ uyerakpọ nana o gbẹ rrọ na. Ọ riẹ nnọ uvumọ ohwo-akpọ ọ riẹ nọ ọ rẹ sai si uvuhu gbe okienyẹ no akpọ na ha. Ọ tẹ jẹ riẹ nnọ ọye omariẹ o ti nwene eware yena kpobi. Ọ te rehọ uyerakpọ okpokpọ ze—“odhiwu ọkpokpọ gbe akpọ ọkpokpọ” nọ edada, ẹyao, uvuhu, gbe uwhu e gbẹ te jọ họ.—2 Pita 3:13; Eviavia 21:1.
“Wha Se Oware Uwoma . . . Ba Ha”
Kọ onana u dhesẹ nnọ u du fioka ha re ma ru oware nọ ma rẹ sai ru kpobi ro fi obọ họ kẹ amọfa? Vievie. Ebaibol e ta udu họ omai awọ inọ ma fi obọ họ kẹ amọfa okenọ a tẹ rẹriẹ ovao ku edawọ gbe ebẹbẹ. Solomọn Ovie oke anwae na o kere nọ: “Whọ se ewoma ba e ru kẹ enọ u te he, okenọ who wo ogaga nọ who re ro ru ei.” (Itẹ 3:27) Pọl ukọ na ọ kẹ uduotahawọ nọ: “Wha se oware uwoma gbe ọghoruo ba ha.”—Ahwo Hibru 13:16.
Jesu Kristi omariẹ ọ ta udu họ omai awọ inọ ma ru oware nọ ma rẹ sai ru kpobi ro fi obọ họ kẹ amọfa. O gbiku ohwo Sameria nọ ọ nyaku ọzae jọ nọ a mi eware je kpe kuhọ ẹwẹ. Jesu ọ ta nọ ‘ohrọ o re’ ohwo Sameria na rehọ eware obọ riẹ fare emela ọzae nọ a kpe na, o te fi obọ họ kẹe zọ. (Luk 10:29-37) Ohwo Sameria yena nọ o wo ohrọ na o nwene akpọ na ha, rekọ o fi obọ họ kẹ ọzae yena evaọ edhere ologbo. Ma rẹ sai ru epọvo na re.
Rekọ Jesu Kristi ọ rẹ sai ru vi ahwo jọ ọvo nọ o re fi obọ họ kẹ. Ọ rẹ sae ginẹ wha enwene ze, yọ o ti ru ere kẹle na. Evaọ oke yena, eware i ti woma kẹ enọ akpọ o bi gboja kẹ nẹnẹ na, a vẹ te reawere uvi udhedhẹ gbe omofọwẹ.—Olezi 4:8; 37:10, 11.
Nọ ma be hẹrẹ re oyena o via na, ajọ ma siọ oware nọ ẹgba mai o te ba eru hu, te evaọ abọ-ẹzi gbe abọ-iwo, ro “ru iruo ezi kẹ ahwo kpobi” nọ akpọ nana nọ o kie ẹrẹrẹ hẹ na o bi gboja kẹ.—Ahwo Galesha 6:10.
[Ọnọ o wo uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 4]
Obe-usi nọ a re se The Star, Johannesburg, S.A.
[Iwoho nọ e rrọ ẹwẹ-obe avọ 5]
Florence Nightingale ọ wha inwene buobu ze evaọ abọ ẹruorote enọ e be mọ
[Ọnọ o wo uwoho]
Courtesy National Library of Medicine
[Iwoho nọ e rrọ ẹwẹ-obe avọ 7]
Ilele Jesu a re ru ewoma kẹ amọfa