“Wha Wuhrẹ ai, Re A Ru Eware Kpobi Nọ Mẹ Vuẹ Owhai”

“Fikiere wha [nyai ru ilele] . . . , wha wuhrẹ ai, re a ru eware kpobi nọ mẹ vuẹ owhai.”—MATIU 28:19, 20.

 1. Ẹmeọta-kugbe vẹ ọ roma via evaọ udevie Filip avọ ọzae obọ Ẹtiopia na?

ỌZAE obọ Ẹtiopia na ọ rehọ ugbobọ Jerusalẹm kpohọ erẹ. Ọ jọ obei gọ Ọghẹnẹ nọ o you, Jihova. Ababọ avro, o you Ẹme Ọghẹnẹ nọ a rehọ ẹgba ẹzi kere na re. Nọ o je zihe kpo evaọ akẹkẹ riẹ, o je se oria ikere Aizaya ọruẹaro na nọ olele ọ Kristi na Filip ọ nya ku ei. Filip ọ tẹ nọ ohwo Ẹtiopia na nọ: “Whọ riẹ epanọ who re se na?” Ọzae na ọ tẹ kuyo nọ: “Ẹvẹ mẹ rẹ sae rọ riẹ, ogbẹrọnọ ohwo jọ o re dhesẹ otọ riẹ kẹ omẹ hẹ?” Filip o te fi obọ họ kẹ ọmọ-uwuhrẹ Ikereakere oruọzewọ nana zihe ruọ olele ọ Kristi.—Iruẹru 8:26-39.

 2. (a) Oghẹrẹ vẹ uyo nọ ohwo Ẹtiopia na ọ kpahe na u ro wo otofa ulogbo? (b) Enọ vẹ kpahe ujaje Kristi inọ ma ru ilele na ma be te ta ẹme kpahe na?

² Ẹme nọ ohwo Ẹtiopia na ọ kpahe na o fo ẹme nọ a re mu ẹro họ. Ọ ta nọ: ‘Ẹvẹ mẹ rẹ sae rọ riẹ, ogbẹrọnọ ohwo jọ o re dhesẹ otọ riẹ kẹ omẹ hẹ?’ Ẹhẹ, ọ gwọlọ ohwo nọ ọ rẹ kpọe, ohwo nọ o re dhesẹ edhere kẹe. Ẹme nana nọ ọ kpahe na u dhesẹ epanọ ugogo ọkpọvio jọ nọ Jesu o fiba uwou nọ o vi inọ ma ru ilele na o wuzou te. Ọkpọvio vẹ ọye? Re ma ruẹsi duku uyo na, joma gbe roro kpahe eme Jesu nọ e rrọ Matiu uzou avọ 28 na. Uzoẹme nọ o vrẹ na o ta kpahe enọ ivẹ na, fikieme? gbe diẹse ma je ru ilele? Enẹna, ma be te ta kpahe enọ ivẹ efa nọ i kie kpahe ujaje Jesu inọ ma ru ilele na—ovuẹ vẹ oye? gbe oke vẹ?

“Wuhrẹ Ai, re A Ru Eware Kpobi”

 3. (a) Ẹvẹ ohwo o re ro zihe ro olele Jesu Kristi? (b) Re a ru ilele o kẹre te eme nọ a re wuhrẹ ahwo?

³ Ovuẹ vẹ ma re wuhrẹ ahwo hrọ ro fi obọ họ kẹ ai zihe ro ilele ọ Kristi? Jesu ọ kẹ ilele riẹ ujaje nọ: “Wha [nyai ru ilele] ahwo erẹwho kpobi, wha họ ae ame evaọ odẹ Ọsẹ, gbe Ọmọ gbe Ẹzi Ẹri, wha wuhrẹ ai, re a ru eware kpobi nọ mẹ vuẹ owhai.” (Matiu 28:19, 20) Fikiere, o gbahọ nọ ma re wuhrẹ eware nọ Kristi ọ kẹ ujaje rai.a Dede na, ẹvẹ ma sae rọ ruẹ nọ ohwo nọ ma bi wuhrẹ ijaje Jesu orọnikọ o re zihe ruọ olele ọvo ho rekọ ọ rẹ ruabọhọ iẹe te urere? Ma rẹ jọ eme nọ Jesu ọ riẹ salọ na duku ugogo oware jọ. Muẹrohọ, orọnikọ ọ ta ọvo ho inọ: ‘Wha wuhrẹ ai eware kpobi nọ mẹ vuẹ owhai.’ Ukpoye, ọ ta nọ: ‘Wha wuhrẹ ai, re a ru eware kpobi nọ mẹ vuẹ owhai.’ (Matiu 19:17) Eme oyena u dhesẹ?

 4. (a) Eme u dhesẹ re a nya lele ujaje? (b) Kẹ oriruo epanọ ma re ro wuhrẹ ohwo re o koko ijaje Kristi.

⁴ Re a nya lele ujaje u dhesẹ epanọ “ohwo o re yeri uzuazọ rọwokugbe” ujaje—yo ẹme, hayo ru oware nọ a ta. Nọ o rrọ ere na, ẹvẹ ma re ro wuhrẹ ohwo re o koko, hayo yo ẹme kẹ eware nọ Kristi o je uzi rai? Whaọ, dai roro epanọ ohwo nọ o re wuhrẹ omọfa omoto-ọdhẹ ọ rẹ ta kẹ ọnọ o bi wuhrẹ inọ o muẹrohọ izi edhere na. Owuhrẹ na ọ rẹ sai wuhrẹ ọmọ-uwuhrẹ riẹ izi edhere evaọ obọ eklase. Dede na, re ọ ruẹsi wuhrẹ ọmọ-uwuhrẹ na epanọ a re ro koko izi eyena, a rẹ dhẹ omoto na ruọ edhere ọ vẹ be kpọ ọmọ-uwuhrẹ na nọ ọ be rova epanọ o re ro fi eware nọ o wuhrẹ họ iruo na. Epọvo na re, nọ ma te bi wuhrẹ Ebaibol na kugbe ahwo yọ izi Kristi ma bi wuhrẹ ai na. Dede na, o gwọlọ nọ ma rẹ kpọ emọ-uwuhrẹ na nọ a be daoma fi ekpọvio Kristi họ iruo evaọ uzuazọ ikẹdẹ kẹdẹ gbe odibọgba rai na. (Jọn 14:15; 1 Jọn 2:3) Oyejabọ, re ma nya lele ujaje Kristi inọ ma ru ilele na ziezi, o gwọlọ nọ ma re wuhrẹ jẹ kpọ enọ ma bi wuhrẹ na epanọ a re ro fi ijaje na họ iruo. Evaọ ere oruo yọ ma be raro kele oriruo nọ Jesu avọ Jihova omariẹ a fi họ otọ.—Olezi 48:14; Eviavia 7:17.

 5. Eme ọ rẹ sae suọ ẹe ze nọ ohwo nọ ma bi wuhrẹ Ebaibol kugbe ọ gbẹ rọ kake nya lele ujaje Kristi na re o ru ilele he?

⁵ Re ma wuhrẹ amọfa epanọ a re ro koko ijaje Jesu o kẹre te obọ nọ ma re fihọ kẹ ai yo ẹme kẹ ujaje na inọ a ru ilele. Rọkẹ otujọ nọ ma bi wuhrẹ Ebaibol na kugbe, oyena o rẹ sae jọ use-abọ ulogbo. O tẹ make rrọ nọ a jọ egegagọ ajọwha evaọ ichọche Kristẹndọm jọ vẹre, o sae jọ nọ iwuhrẹ-egagọ rai vẹre a ri wuhrẹ ai ẹdẹvo ho inọ a nyai ru ilele. Isu-egagọ jọ a rọwo uzẹme na inọ evaọ ẹme kpahe ewuhrẹ uthuru rai epanọ a rẹ rọ ta usiuwoma, ichọche Kristẹndọm a kie riẹriẹriẹ. Nọ ọ jẹ ta ẹme kpahe ujaje Jesu na re a ruọ evaọ akpọ na je fi obọ họ kẹ koghẹrẹ koghẹrẹ ahwo kpobi zihe ruọ ilele, ọgba eriariẹ Ebaibol na John R. W. Stott, ọ ta nọ: “Ujaje nana nọ ma bi koko ho họ ewhrehe mai etausiuwoma Ileleikristi nọ ọ mae rro kpaobọ evaọ ofẹ usiuwoma ota.” O fibae nọ: “Ma rẹ gwọlọ rehọ ovuẹ mai nya te ahwo oma ha. Ẹsejọ ma re ru wọhọ ahwo nọ a daji okpa bi bo kẹ ahwo nọ a be da ame whu oware nọ a re ru. Ma rẹ la ruọ ame nyai siwi ai hi. Ma be dh’ozọ inọ oma mai o te vo.”

 6. (a) Nọ ma te bi fi obọ họ kẹ ọmọ-uwuhrẹ Ebaibol, ẹvẹ ma sae rọ raro kele oriruo Filip? (b) Ẹvẹ ma sai ro dhesẹ ọdawẹ mai nọ ọmọ-uwuhrẹ Ebaibol o te mu abọ họ ewo evaọ iruo usiuwoma ota na?

⁶ Otẹrọnọ ohwo jọ nọ ma bi wuhrẹ Ebaibol kugbe ọ jọ egagọ nọ ahwo rai a rẹ ‘dhozọ inọ oma rai o te vo,’ wọhọ odẹme, o rẹ sae jọ bẹbẹ kẹe re o si ozọ yena no ẹro, yo ẹme kẹ ujaje Kristi na re o ru ilele. Ọ te gwọlọ obufihọ. Oyejabọ nọ o rọ gwọlọ nọ ma re thihakọ nọ ma be kẹ oghẹrẹ ohrẹ gbe ekpọvio nọ e rẹ lẹliẹ otoriẹ riẹ rro h’aro jẹ wọe ru iruo, wọhọ epanọ iwuhrẹ Filip i rovie ohwo Ẹtiopia na aro jẹ wọe họ ame na. (Jọn 16:13; Iruẹru 8:35-38) Fiba oyena, isiuru mai re ma wuhrẹ emọ-uwuhrẹ Ebaibol mai epanọ a re ro yo ẹme kẹ ujaje ilele-iruo na o rẹ wọ omai jọ abotọ rai, kẹ ai ọkpọvio nọ a tẹ be jẹ owọ ọsosuọ rai evaọ iruo usiuwoma ota Uvie na.—Ọtausiwoma Na 4:9, 10; Luk 6:40.

“Eware Kpobi”

 7. Re a wuhrẹ amọfa epanọ a re ro “ru eware kpobi” o kẹre te ijaje vẹ nọ a re wuhrẹ ai?

⁷ Orọnikọ epanọ a re ro ru ilele ọvo ma re wuhrẹ ilele ekpokpọ họ. Jesu ọ vuẹ omai nọ ma wuhrẹ amọfa re a ‘ru eware kpobi’ nọ ọ kẹ ujaje rai. Oyena o kẹre te ekoko izi ivẹ nọ e mae rro na—re a you Ọghẹnẹ gbe erivẹ. (Matiu 22:37-39) Ẹvẹ a sai ro wuhrẹ olele ọkpokpọ re o koko ijaje ivẹ yena?

 8. Kẹ oriruo epanọ a sai ro wuhrẹ olele ọkpokpọ oghẹrẹ nọ o re ro koko ujaje na re o dhesẹ uyoyou.

⁸ Wariẹ roro kpahe ọtadhesẹ ohwo nọ a bi wuhrẹ omoto-ọdhẹ na. Nọ ọmọ-uwuhrẹ na ọ be dhẹ evaọ edhere nọ imoto efa e vọ yọ owuhrẹ riẹ ọ rrọ abotọ riẹ na, ọmọ-uwuhrẹ na o bi wuhrẹ orọnikọ ẹkwoma ẹme owuhrẹ na nọ ọ be gaviezọ kẹ ọvo ho rekọ jegbe ẹkwoma amọfa nọ a be dhẹ imoto nọ ọ be ruẹ na. Wọhọ oriruo, owuhrẹ na ọ rẹ sae riẹ obọ họ edraiva nọ ọ be rehọ ẹwo kẹ omọfa uvẹ re ọ rehọ aro riẹ dhẹ ruọ uye imoto na; hayo edraiva nọ ọ rehọ eyowo si ikpẹ omoto riẹ kpotọ re e siọ edraiva ọfa nọ ọ be dhẹ no aro riẹ ze ba elo mu aro; hayo edraiva nọ ọ be rehọ unevaze fi obọ họ kẹ omọfa nọ ọ riẹ, ọnọ omoto riẹ ọ raha. Iriruo itieye na i re wuhrẹ ọmọ-uwuhrẹ na uvi eware nọ o re fihọ iruo nọ o te mu omoto họ ẹdhẹ no. Epọvo na re, olele ọkpokpọ nọ ọ be nya evaọ edhere nọ o bi su kpohọ uzuazọ na, orọnikọ owuhrẹ riẹ ọvo o re wuhrẹ mi hi rekọ o re je wuhrẹ no emamọ oriruo nọ ọ be ruẹ evaọ ukoko na ze.—Matiu 7:13, 14.

 9. Oghẹrẹ vẹ olele ọkpokpọ o re ro wuhrẹ oware nọ u dhesẹ re a koko ujaje na inọ a dhesẹ uyoyou?

⁹ Wọhọ oriruo, ọmọ-uwuhrẹ Ebaibol ọ sai muẹrohọ ọyewọ-ọvo nọ ọ be daoma gaga wha emọ esese riẹ lele oma ziọ Ọgwa Uvie. Ọ sae ruẹ ohwo nọ ọkora ọ da oma fia nọ ọ be ze iwuhrẹ ẹsikpobi ghele ọkora nọ o bi lele muabọ, aye-uku jọ nọ ọ kpako no nọ ọ rẹ rehọ omoto wọ amọfa nọ a kpako no kpohọ iwuhrẹ na kpobi, hayo uzoge jọ nọ ọ be hai wabọ evaọ erufuọ Ọgwa Uvie na. Ọmọ-uwuhrẹ Ebaibol na ọ sai muẹrohọ ọkpako ukoko nọ ọ be hae kobaro evaọ usiuwoma ota kẹse kẹse ghele ewha-iruo ukoko buobu nọ o wo. Ọ sae ruẹ ohwo nọ ọ ko fihọ uwou rekinọ ọ rrọ ehri ọbọga abọ-ẹzi kẹ ahwo kpobi nọ a weze bru ei. Ọmọ-uwuhrẹ na ọ sai muẹrohọ imava-orọo jọ nọ a bi ru inwene ilogbo jọ evaọ eyero uzuazọ rai re a ruẹse rẹrote ẹgwọlọ esẹgbini rai nọ e kpako no. Ẹkwoma ẹromuhọ Ileleikristi iwowou itieye nọ i wo ẹzi obufihọ kẹ amọfa, jẹ rrọ ahwo nọ a rẹ rẹro so, olele ọkpokpọ na ọ sai wuhrẹ oware nọ u dhesẹ re a yo ẹme kẹ ujaje Kristi na inọ ma you Ọghẹnẹ gbe ọrivẹ, maero kọ ibe egegagọ. (Itẹ 24:32; Jọn 13:35; Ahwo Galesha 6:10; 1 Timoti 5:4, 8; 1 Pita 5:2, 3) Evaọ edhere otiọna, omomọvo ukoko Ileleikristi na ọ sae rọ jọ owuhrẹ je fi oriruo h’otọ nọ o rẹ kpọ amọfa.—Matiu 5:16.

“Te Urere Akpọ Na”

10. (a) Ẹvẹ ma ti ru iruo ilele-iruo na kri te? (b) Oriruo vẹ Jesu o fihotọ kpahe oghẹrẹ nọ a re ru iruo nọ a kẹ ohwo?

¹⁰ Oke vẹ ma rẹ ruabọhọ iruo ilele-iruo na te? Rri bọ urere akpọ na. (Matiu 28:20) Kọ ma te sai ru abọ nana ọrọ ujaje Jesu na gba? Wọhọ ukoko akpọ soso, ma gba riẹ mu nọ ma ti ru ere. Evaọ ikpe nọ e vrẹ, ma rehọ oghọghọ si obọ no oke, ogaga, gbe eyero mai re ma ruẹse gwọlọ ahwo nọ a wo ‘eva ezi kẹ uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ.’ (Iruẹru 13:48) Nẹnẹ na, Isẹri Jihova a be raha euwa ima esa kẹdẹ kẹdẹ ẹgbukpe na evaọ iruo usiuwoma ota Uvie gbe ilele-iruo na wariẹ akpọ na kpobi họ. Ma bi ru ere fikinọ ma be nya lele oriruo nọ Jesu o fihotọ. Ọ ta nọ: ‘Emu mẹ họ re me ru oreva Ọnọ O vi omẹ ze, jegbe re me ru iruo riẹ gba.’ (Jọn 4:34) Oyena họ oware nọ ma gwọlọ ru re. (Jọn 20:21) Orọnikọ ma re mu iruo nọ a muhọ omai obọ na họ ọvo ho; ma gwọlọ ru iruo na te urere.—Matiu 24:13; Jọn 17:4.

11. Eme ọ via kẹ inievo Ileleikristi mai jọ no, kọ eme ma rẹ nọ oma mai?

¹¹ Dede na, o rẹ da omai nọ ma tẹ ruẹ nọ ibe egegagọ mai jọ i whrehe no evaọ abọ-ẹzi, onọ o lẹliẹ e rai si oma kpemu hayo gbabọnyẹ ujaje Kristi inọ ma ru ilele na. Kọ edhere jọ ọ riẹ nọ ma sai ro fi obọ họ kẹ ai wariẹ mu usu họ kugbe ukoko na jẹ wariẹ ruabọhọ iruo ilele-iruo na? (Ahwo Rom 15:1; Ahwo Hibru 12:12) Oghẹrẹ nọ Jesu o ro fi obọ họ kẹ ikọ riẹ eva okenọ a dhesẹ oma ewhrehe ubroke u dhesẹ oware nọ ma rẹ sai ru nẹnẹ.

Dhesẹ Ọdawẹ

12. (a) Omoke kpẹkpẹe re Jesu o te whu, eme ikọ riẹ i ru? (b) Oghẹrẹ vẹ Jesu o yeri kugbe ikọ na dede nọ a dhesẹ oma ewhrehe abọ-ẹzi ulogbo?

¹² Ubrobọ ekuhọ odibọgba otọakpọ Jesu, nọ uwhu riẹ o kẹlino, ikọ na a tẹ “siẹ e ba dhẹ vrẹ.” Wọhọ epanọ Jesu ọ ta nọ o rẹ te via, ai ‘omomọvo a vahabọ kpohọ ọvuọ uwou riẹ.’ (Mak 14:50; Jọn 16:[32]) Oghẹrẹ vẹ Jesu o yeri kugbe egbẹnyusu riẹ nọ oma o lọhọ no evaọ abọ-ẹzi na? Nọ ọ nwane kparoma no, Jesu ọ ta kẹ ilele riẹ jọ nọ: “Wha dhẹozọ họ: wha kpo eta kẹ imoni mẹ re a kpo obọ Galili, etẹe a jẹ te ruẹ omẹ.” (Matiu 28:10) Dede nọ ikọ na a dhesẹ oma ewhrehe ogaga, Jesu o gbe se ai ghele nọ “imoni mẹ.” (Matiu 12:49) O si iroro no ai hi. Evaọ edhere otiọna Jesu o ro dhesẹ ohrọ gbe erọvrẹ, nwane wọhọ epanọ Jihova o re dhesẹ ohrọ gbe erọvrẹ na. (2 Ivie 13:23) Ẹvẹ ma sae rọ raro kele Jesu?

13. Ẹvẹ u fo nọ ma re rri Ileleikristi nọ i whrehe no evaọ abọ-ẹzi?

¹³ U fo re ma wo ọdawẹ didi kẹ Ileleikristi nọ i bi whrehe no hayo nọ e siọ iruo odibọgba ba no. Ma gbẹ kareghẹhọ iruo uyoyou nọ ibe egegagọ nana a ru vrẹ no—ejọ rai ẹsejọhọ evaọ ikpe buobu. (Ahwo Hibru 6:10) O be ghinẹ da omai inọ ma gbẹ be ruẹ ai evaọ usu mai tere he. (Luk 15:4-7; 1 Ahwo Tẹsalonika 2:17) Dede na, ẹvẹ ma sai ro dhesẹ ọdawẹ kẹ ai?

14. Evaọ aro orokele Jesu, oghẹrẹ vẹ ma sai ro fi obọ họ kẹ ohwo nọ o bi whrehe no?

¹⁴ Jesu ọ ta kẹ ikọ nọ udu u whrehe no na nọ a kpohọ obọ Galili inọ a te jọ obei ruẹ oma. Koyehọ, Jesu o zizie rai inọ a kpohọ ẹgwae obọdẹ. (Matiu 28:10) Epọvo na re nẹnẹ, ma rẹ ta udu họ otu nọ i whrehe no evaọ abọ-ẹzi re a kpohọ iwuhrẹ ukoko Ileleikristi, yọ o rẹ sae gwọlọ nọ ma ta udu họ ai awọ ẹsibuobu re a ruẹsi ru ere. Evaọ orọ ikọ na, o wha emamọ iyẹrẹ ze keme ‘ilele ikpogbọvo na a kpo obọ ehru ugbehru nọ o rọ obọ Galili nọ Jesu o dhesẹ kẹ ae.’ (Matiu 28:16) Ẹvẹ oghọghọ riẹ o rẹ rro te nọ otu nọ i bi whrehe no evaọ abọ-ẹzi a tẹ jẹ otiọ owọ ovona kẹ uzizie mai je mu iwuhrẹ Ileleikristi họ ekpohọ!—Luk 15:6.

15. Ẹvẹ ma sae rọ raro kele Jesu evaọ edederehọ otu nọ i bi whrehe no nọ e nya ze iwuhrẹ mai?

¹⁵ Eme ma re ru nọ Oleleikristi nọ o bi whrehe no ọ tẹ ziọ obọ Ọgwa Uvie? Eme Jesu o ru okenọ ọ ruẹ ikọ riẹ nọ ẹrọwọ rai o whrehe ubroke, eva oria nọ o zizie i rai nọ a kokohọ? “Jesu ọ nyaze, ọ tẹ ta [ẹme] kẹ ae.” (Matiu 28:18) Orọnikọ eva ugbo ọ jọ kpae ovao rri rai hi rekọ ọ nya bru ai. Dai roro epanọ ikọ na a re ku ẹwẹ te nọ Jesu ọ kake jowọ nọ ọ rọ nya bru ai! Joma kake jowọ rehọ oma osasa dede otu nọ i whrehe evaọ abọ-ẹzi rekinọ a daoma zihe ze ukoko Ileleikristi na rehọ.

16. (a) Eme ma rẹ sai wuhrẹ no oghẹrẹ nọ Jesu o ro yeri kugbe ilele riẹ ze? (b) Ẹvẹ ma sai ro dhesẹ eriwo Jesu kpahe ahwo nọ i bi whrehe no? (Rri oruvẹ-obotọ na.)

¹⁶ Eme ọfa Jesu o ru? Orọ ọsosuọ, o whowho nọ: “A rehọ ogaga kpobi . . . kẹ omẹ no.” Orọ avivẹ, ọ kẹ rai iruo nọ: ‘Wha nyai ru ilele.’ Orọ avesa, ọ yeyaa nọ: “Mẹ avọ owhai a gbẹ jọ kẹse kẹse.” Kọ who muẹrohọ oware jọ nọ Jesu o ru hu? Ọ whọku ilele riẹ hẹ fiki eware jọ nọ a sai ru hu gbe fiki iroro avro rai. (Matiu 28:17) Kọ oghẹrẹ nọ ọ rọ ruọ ai oma na u w’iruo? Ee. U lehie he, ikọ na a tẹ wariẹ muhọ ‘ewuhrẹ jẹ ruabọhọ usiuwoma ota.’ (Iruẹru 5:42) Ẹkwoma aruorokele oriruo Jesu evaọ oghẹrẹ nọ ma re rri je ru enọ i bi whrehe no, ma rẹ sae ruẹ oghẹrẹ iyẹrẹ iwoma evona evaọ ikoko mai.b—Iruẹru 20:35.

“Mẹ avọ Owhai A gbẹ Jọ Kẹse Kẹse”

17, 18. Ọbọga vẹ ma rẹ ruẹ evaọ ẹme Jesu na, “Mẹ avọ owhai a gbẹ jọ kẹse kẹse”?

¹⁷ Eme urere ujaje Jesu na, ‘Mẹ avọ owhai a gbẹ jọ kẹse kẹse,’ e rrọ oware ọbọga kẹ ahwo kpobi nọ a be daoma yo ẹme kẹ ujaje Kristi inọ a ru ilele na. Oghẹrẹ ọwọsuọ nọ iwegrẹ a re ro te iruo usiuwoma ota Uvie mai na kẹhẹ gbe oghẹrẹ ọtaraha nọ a rẹ wọ fihọ omai uzou kẹhẹ, ma re du dhozọ vievie he. Fikieme? Osu mai, Jesu, nọ o wo “ogaga kpobi nọ o rọ eva odhiwu gbe akpọ,” ọ rrọ kugbe omai be tha omai uke!

¹⁸ Eyaa Jesu na, ‘Mẹ avọ owhai a gbẹ jọ kẹse kẹse,’ yọ ehri omosasọ ulogbo kẹ omai re. Nọ ma be daoma wha ujaje Kristi inọ ma ru ilele haro na, orọnikọ oghọghọ ọvo ma be ruẹ hẹ rekọ ma be nya ku edada re. (2 Iruẹru-Ivie 6:29) Otu mai jọ a weri gaga no okejọ fiki oyoyou mai nọ o whu. (Emuhọ 23:2; Jọn 11:33-36) Amọfa a bi mu abọ kugbe owho, okenọ omokpokpọ gbe ogaga ohwo u re ro kie kpo. (Ọtausiwoma Na 12:1-6) Efa e riẹ nọ ọkora ọ be hai si nyẹ ẹsejọ. (1 Ahwo Tẹsalonika 5:14) Yọ ibuobu mai jọ a bi mu abọ kugbe ebẹbẹ erọ ẹgaga uyereakpọ. Dede na, ghelọ ebẹbẹ eyena, ma be kparobọ evaọ odibọgba mai fikinọ Jesu ọ rrọ kugbe omai “kẹse kẹse,” makọ te edẹ nọ e mai yoma kparobọ evaọ uzuazọ mai.—Matiu 11:28-30.

19. (a) Evuẹ vẹ e rrọ ujaje ilele-iruo nọ Jesu ọ kẹ na? (b) Eme o re fi obọ họ kẹ omai ru iruo nọ Kristi ọ kẹ omai na gba?

¹⁹ Wọhọ epanọ ma ruẹ no evaọ uzoẹme nana gbe onọ o vrẹ na, ujaje Jesu na o kẹre te kabọ kabọ. Jesu ọ vuẹ omai oware nọ o soriẹ gbe oria nọ ma jẹ wha ujaje riẹ na h’aro. Ọ tẹ jẹ kẹ omai ovuẹ nọ ma re whowho gbe oke nọ ma re ti whowho ovuẹ na krite. Uzẹme, re a ru iruo ilogbo nana gba yọ use-abọ ulogbo. Rekọ avọ ogaga Kristi nọ o rrọ omai emu gbe ọye omariẹ nọ ọ rrọ kugbe omai, ma rẹ sai ru iruo na gba! O gbẹ rrọ ere?

[Oruvẹ-obotọ]

Ẹvẹ Whọ te k’Uyo?

• Oghẹrẹ vẹ ma re ro wuhrẹ amọfa re a koko eware nọ Jesu ọ kẹ ujaje rai?

• Eware vẹ olele ọkpokpọ ọ rẹ sai wuhrẹ mi amọfa evaọ ukoko na?

• Eme ma rẹ sai ru ro fi obọ họ kẹ ahwo nọ i bi whrehe no evaọ abọ-ẹzi?

• Ẹgba gbe omosasọ vẹ ma rẹ sai wo no eyaa Jesu na ze inọ, “Mẹ avọ owhai a gbẹ jọ kẹse kẹse”?

[Iwoho nọ e rrọ ẹwẹ-obe avọ 21]

O gwọlọ nọ ma rẹ jọ iwuhrẹ jẹ kpọ emọ-uwuhrẹ Ebaibol mai evaọ odibọgba na

[Iwoho nọ e rrọ ẹwẹ-obe avọ 23]

Olele ọkpokpọ o re wuhrẹ obọdẹ eware no oriruo amọfa ze