Ẹmeọta-kugbe Kpahe Eware Abọ-ẹzi Ọ Rẹ Bọ Ohwo Ga
“Wha jọ eme ogbẹta u no enu rai ze he, rekọ onọ uwoma nọ o rẹ wha ohwo udu wọhọ epanọ u kiehọ, re o ruẹse rehọ aruoriwo kẹ otu nọ o re yo.”—AHWO ẸFẸSỌS 4:29.
1, 2. (a) Ẹvẹ ẹmeunu ohwo-akpọ ọ ghare te? (b) Oghẹrẹ vẹ idibo Jihova a gwọlọ nọ a rẹ rehọ unu rai ruiruo?
“OGHẸRẸ nọ ohwo-akpọ ọ be rọ ta ẹme a rẹ sae riẹ otọ riẹ hẹ; yọ okẹ Ọghẹnẹ nọ o vọ avọ igbunu.” Ere Ludwig Koehler, ọfeme na, o kere. Ẹsejọhọ ma be hai rri okẹ oghaghae Ọghẹnẹ nana vo. (Jemis 1:17) Rekọ roro epanọ u re yoma te nọ okẹ oghaghae nana u te vru mi ohwo eva okenọ okie o te kie ọnọ ma you nọ ọ gbẹ be sae ta ẹme gba ha. Joan, ọnọ okie o kie ọzae riẹ kẹle na, ọ ta nọ: “Ma jẹ ta ẹme kugbe ziezi nọ o lẹliẹ omai kpekpe viere. Kinọ oja nọ ma gbẹ be rọ ta ẹme kugbe enẹna ha!”
2 Ẹmeọta-kugbe ọ rẹ sai ru usu ga, furie ẹwhọ, rehọ omosasọ kẹ enọ e rrọ ọkora, bọ ẹrọwọ ga, jẹ lẹliẹ ahwo yeri uzuazọ evevọwẹ—rekọ orọnikọ nwanọ ẹsiẹsiẹe he. Solomọn Ovie owareghẹ na o kere nọ: “Eme izuehọ ahwo jọ i re duwẹ wọhọ ọgbọdọ, rekọ ẹrọo ohwo owareghẹ ọ rẹ wha usiwo tha.” (Itẹ 12:18) Wọhọ idibo Jihova, ma gwọlọ nnọ ẹmeọta-kugbe mai ọ rẹ jọ usiwo jẹ kẹ ọbọga ukpenọ ọ rẹ da jẹ raha ohwo udu. Ma tẹ jẹ gwọlọ nnọ ma rẹ rehọ unu mai jiri Jihova, te evaọ odibọgba mai gbe evaọ ẹmeọta gheghe. Ọso-ilezi na ọ so nọ: “Eva Ọghẹnẹ ma je seha kẹse kẹse, ma vẹ te kpẹwẹ odẹ ra kẹse kẹse.”—Olezi 44:8.
3, 4. (a) Ẹbẹbẹ ẹmeọta vẹ mai kpobi ma rẹriẹ ovao dhe? (b) Fikieme oghẹrẹ eme nọ ma rẹ ta u je muẹme?
3 Jemis olele na ọ vẹvẹ unu nọ: “Ohwo ọvo ọrọ akpọ na ha, nọ rẹ sai thuru ẹrọo.” Ọ kareghẹhọ omai inọ: “Idhere buobu ma bi ro ru thọ, rekọ, ohwo nọ ọ rẹ rọ ẹrọo riẹ ta thọ họ, ọye họ ohwo nọ ọ gbakiete, nọ rẹ sae tahọ omariẹ obọ.” (Jemis 3:2, 8) Mai ọvuọvo nọ ọ gba ọ rrọ họ. Fikiere, ghele epanọ ma dawo oma kpobi te kẹhẹ, ẹsikpobi ẹmeunu mai ọ rẹ bọ amọfa ga hayo wha ujiro se Ọnọma omai hi. Nọ o rọ ere na, o gbahọ nnọ ma rẹ yọrọ oma eva eme nọ ma rẹ ta. Ofariẹ, Jesu ọ ta nọ: “Ẹme ozuehọ nọ ahwo rẹ ta, a re ti kele ai eva ẹdẹ ẹdhọ na; Keme eva ẹme ra ẹrẹreokie ra o reti no tha, jegbe eva ẹme ra obrukpe ra o re ti no tha.” (Matiu 12:36, 37) Ẹhẹ, ma ti guọvunu kẹ Ọghẹnẹ uzẹme na kpahe eme kpobi nọ ma be ta.
4 Emamọ edhere jọ nọ ma rẹ rọ whaha ẹme oyoma họ ẹbọ uruemu ẹmeọta-kugbe abọ-ẹzi. Uzoẹme nana o te ta kpahe epanọ ma sai ro ru ere, oghẹrẹ eware nọ ma rẹ sae ta ẹme kpahe, gbe irere nọ ma rẹ sai wo no ẹmeọta nọ e rẹ kẹ ọbọga ze.
Muẹrohọ Udu Na
5. Ẹvẹ udu na u ro wo abọ ologbo evaọ ẹwhaharo ẹmeọta-kugbe nọ o rẹ kẹ ọbọga?
5 Re ma bọ uruemu ẹmeọta-kugbe nọ o rẹ kẹ ọbọga, ma rẹ kake riẹ nnọ ẹmeunu mai o re dhesẹ ohwo nọ ma rrọ evaọ obeva. Jesu ọ ta nọ: “Eme ibuobu nọ erọ eva na unu a rẹ rọ tae via.” (Matiu 12:34) Uzẹme riẹ họ, ma rẹ gwọlọ ta ẹme kpahe eware nọ e rọ omai oja. Fikiere, u fo re ma nọ oma mai inọ: ‘Eme ẹmeọta mẹ o bi dhesẹ kpahe ohwo nọ mẹ rrọ evaọ obeva? Okenọ mẹ tẹ rrọ kugbe uviuwou mẹ hayo ibe enọ e rọwo, kọ eware abọ-ẹzi mẹ be hae ta ẹme kpahe manikọ arozaha akpọ, ẹgọ, isinima, emu, eware ekpokpọ nọ mẹ dẹ, hayo eware evere jọ?’ Ẹsejọhọ ababọ ẹro-omuhọ, ma be rehọ uzuazọ gbe iroro mai kẹ eware nọ e roja tere he evaọ uzuazọ. Enwene eriwo mai kpahe eware nọ e roja o te lẹliẹ uzuazọ gbe ẹmeọta mai woma viere.—Ahwo Filipai 1:10.
6. Abọ vẹ eroro o wo kpahe ẹmeọta mai?
6 Oma nọ ma re ro totọ roro ziezi yọ edhere ọfa nọ o rẹ lẹliẹ ẹmeọta mai woma viere. Ma tẹ rọma totọ roro kpahe eme abọ-ẹzi, ma te ruẹ nọ ẹmeọta-kugbe abọ-ẹzi ọ te jọ ẹkoma ẹmeọta mai. Devidi Ovie na o vuhu onana mu. Ọ so nọ: “Ru re ẹme unu mẹ gbe iroro eva mẹ e hẹ were owhẹ, O ỌNOWO.” (Olezi 19:14) Yọ Asaf ọso-ilezi na ọ ta nọ: “Mẹ rẹ kareghẹhọ iruo [Ọghẹnẹ] kpobi, me ve je roro iruo ogaga ra.” (Olezi 77:12) Udu gbe iroro nọ i wo ọdawẹ kpahe uzẹme Ẹme Ọghẹnẹ e rẹ vọ avọ eme ujiro. Jerimaya ọ sae gbae oma riẹ hẹ re ọ se eme nọ Jihova o wuhrẹ i rie ba ẹ ta via. (Jerimaya 20:9) Ere ma rẹ sae ru re otẹrọnọ ma roro kpahe eme abọ-ẹzi kẹse kẹse.—1 Timoti 4:15.
7, 8. Eme vẹ i fo kẹ ẹmeọta-kugbe nọ e rẹ kẹ ọbọga?
7 Ewo emamọ omaa orọ abọ-ẹzi o rẹ k’omai izoẹme ẹmeọta-kugbe buobu nọ e rẹ kẹ ọbọga. (Ahwo Filipai 3:16) Ikokohọ esese, ikokohọ ilogbo, iwuhrẹ ukoko, ebe ekpokpọ, gbe oria ikere okpẹdẹ avọ ọkpahefihọ rai kpobi e be k’omai ekwakwa eghaghae abọ-ẹzi nọ ma re ro gbiku kẹ amọfa. (Matiu 13:52) Kọ ẹvẹ eware nọ a rehọ ẹro ruẹ evaọ odibọgba Oleleikristi mai na e rẹ sae kẹ omosasọ abọ-ẹzi te!
8 Akpọ o gbe Solomọn Ovie na unu fiki koghẹrẹ koghẹrẹ ire, erao, evra, gbe iyei nọ ọ ruẹ evaọ Izrẹl. (1 Ivie 4:33) O jẹ were iẹe re ọ ta kpahe iruo abọ Ọghẹnẹ. Ma rẹ sai ru epọvo na. O rẹ were idibo Jihova re a t’ẹme kpahe eware sa-sa, rekọ ẹsikpobi ẹme kpahe eware abọ-ẹzi o re fi awere họ ẹmeọta-kugbe ahwo nọ a se eware abọ-ẹzi gboja.—1 Ahwo Kọrint 2:13.
‘Wha Hai Gbe Roro Kpahe Eware Enana’
9. Ohrẹ vẹ Pọl ọ rọ kẹ ahwo Filipai?
9 Makọ oware nọ ma t’ẹme kpahe kẹhẹ, ẹmeọta mai ọ te bọ amọfa ga otẹrọnọ e rọwo kugbe ohrẹ nọ Pọl ukọ na ọ kẹ ukoko obọ Filipai. O kere nọ: ‘Oware kpobi nọ o rọ uzẹme, oware kpobi nọ u wo adhẹẹ, oware kpobi no u kiẹrẹe, oware kpobi nọ orọ ẹfuọ, oware kpobi nọ orọ aruoriwo, otẹrọnọ ọriẹruo jọ o rrọ, ọtẹruo nọ o rrọ kpobi gbe oware nọ u fo ajiri nọ o rrọ kpobi, wha kareghẹhọ eware nana.’ (Ahwo Filipai 4:8) Eware nọ Pọl ọ fodẹ na i wuzou te epanọ ọ rọ ta inọ ‘wha kareghẹhọ eware nana.’ U fo re ma rehọ eware enana vọ idu gbe iroro mai. Fikiere joma rri epanọ eware eree nana nọ Pọl ọ fodẹ na e sai ro fi obọ họ evaọ ẹmeọta mai.
10. Ẹvẹ ẹmeọta mai ọ sai ro w’obọ kpahe eware nọ e rrọ uzẹme?
10 Oware nọ o rrọ uzẹme o kẹre vi ovuẹ nọ o rrọ gbagba gbe onọ o kare ọrue. U dhesẹ oware nọ o rrọ gbagba je fo evaifihọ, wọhọ uzẹme Ẹme Ọghẹnẹ. Fikiere, ma tẹ ta kẹ amọfa kpahe uzẹme Ebaibol nọ u si omai uru gaga, ẹme hayo ovuẹ nọ o sasa omai oma, hayo ohrẹ Ikereakere jọ nọ u fi obọ họ kẹ omai, yọ eware nọ e rrọ uzẹme ma be ta kpahe na. Evaọ abọdekọ riẹ, ma rẹ whaha eme nọ a re se “ugbese nọ eriariẹ,” enọ e rẹ fake roma via wọhọ uzẹme. (1 Timoti 6:20) Yọ ma rẹ whaha ẹvaha iguẹgu hayo wariẹ eme ogbẹta nọ ma yo mi amọfa, enọ a rẹ sae riẹ uzẹme rai hi.
11. Eware vẹ nọ i wo adhẹe ma rẹ sae fiba ẹmeọta mai?
11 Eware nọ i wo adhẹe yọ eme nọ i fo ọghọ je wuzou, orọnikọ eme evere he. I kugbe eme nọ i dhesẹ osegboja kẹ odibọgba Oleleikristi mai, oke ẹbẹbẹ nọ ma rrọ na, gbe ẹgwọlọ nọ ma rẹ rọ yọrọ uruemu ẹfuọ. Ma tẹ be rehọ eme itieye na nọ i wuzou na gbiku, yọ ma bi ru ọtamuo nọ ma rẹ rọ jaja aro vi evaọ abọ-ẹzi ga, yọrọ ẹgbakiete mai, jẹ ruabọhọ ewhowho emamọ usi na. Uzẹme, eware isiuru nọ ma rẹro ruẹ evaọ odibọgba mai gbe eware nọ e via kẹle nọ e be kareghẹhọ omai inọ ma be rria evaọ edẹ urere na e rẹ k’omai eware sa-sa nọ ma re ro gbiku.—Iruẹru 14:27; 2 Timoti 3:1-5.
12. Fiki ohrẹ nọ Pọl ọ kẹ inọ ma re roro kpahe eware nọ i kiẹrẹe gbe erọ ẹfuọ, eme u fo nọ ma rẹ whaha?
12 Ubiẹme na kiẹrẹe u dhesẹ ẹgbagba evaọ aro Ọghẹnẹ—ẹnyate itee riẹ. Ẹfuọ o dhesẹ ababọ egbegbe evaọ iroro gbe uruemu. Ma rẹ kuvẹ kẹ eme ọtaraha, eme etọtọtọ, hayo eme owezẹ ezaveyae nọ a re ro se ẹkoko evaọ ẹmeọta mai hi. (Ahwo Ẹfẹsọs 5:3; Ahwo Kọlọsi 3:8) Evaọ oria iruo hayo obọ isukulu, Ileleikristi a rẹ rehọ areghẹ si oma họ emu nọ ogha ẹmeọta u te bi kpohọ ofẹ nana.
13. Kẹ iriruo erọ ẹmeọta-kugbe nọ i kpomahọ eware aruoriwo gbe erọ ọriẹruo.
13 Okenọ Pọl ọ ta nnọ ma re roro kpahe eware nọ e vọ avọ aruoriwo, ọ jẹ ta kpahe eware nọ i re siuru jẹ were oma hayo enọ e rẹ wha uyoyou ze, ikpenọ e rẹ kpare evedha, egrẹ, hayo avro. Eme ọriẹruo yọ emamọ evuẹ hayo iyẹrẹ nọ e rẹ were ezọ. Emamọ iyẹrẹ itieye na i kugbe iku erọ uzuazọ nọ inievo ẹrọwọ a yeri, enọ e rẹ roma via ẹsikpobi evaọ emagazini Uwou-Eroro gbe Awake! Eme jabọ whọ gbẹ ta epanọ e daruọ owhẹ oma te kẹ amọfa ha nọ whọ tẹ nwani se izoẹme nana nọ e rẹ bọ ẹrọwọ ga na? Yọ ẹvẹ o rrọ uduotahawọ te re ma yo kpahe ẹnyaharo abọ-ẹzi nọ amọfa a ru no! Ẹmeọta-kugbe otiọye na ọ rẹ bọ uyoyou gbe okugbe evaọ ukoko na.
14. (a) Eme edhesẹ ọtẹruo o gwọlọ mi omai? (b) Ẹvẹ ma sai ro fi eware nọ i fo ajiri ba ẹmeọta mai?
14 Pọl ọ ta kpahe “ọtẹruo nọ o rrọ kpobi.” Ọtẹruo o dhesẹ ewoma hayo uruemu ezi. Ma rẹ yọrọ oma re ehri-izi Ikereakere e kpọ ẹmeunu mai re ẹrọo mai ọ jẹ seba ereghe no eware ikiẹrẹe, erọ ẹfuọ, gbe enọ e rrọ ọtẹruo. Oware nọ u fo ajiri u dhesẹ “onọ a rẹ ta ẹme ezi kpahe.” Who te yo ovuẹ ezi jọ hayo muẹrohọ oriruo ẹrọwọ jọ eva ukoko na, ta ẹme kpahe iẹe—kẹ ohwo nọ u kiekpahe gbe amọfa. Ẹsibuobu Pọl ukọ na o jiri uruemu ezi orọ ibe egegagọ riẹ. (Ahwo Rom 16:12; Ahwo Filipai 2:19-22; Filimọn 4-7) Uzẹme o rrọ, iruo abọ Ọnọma omai na i ghine fo ajiri. Ma rẹ jọ eva rai duku eme sa-sa nọ ma re ro gbiku nọ e rẹ kẹ ọbọga.—Itẹ 6:6-8; 20:12; 26:2.
Hae Ta Eme Ọbọga
15. Ujaje Ikereakere vẹ o gba esẹgbini họ nnọ a re wo obọdẹ ẹmeọta abọ-ẹzi kugbe emọ rai?
15 Iziewariẹ 6:6, 7 ọ ta nọ: “Eme nana nọ me je kẹ owhai nẹnẹ na e rẹ jọ eva rai; Wha rẹ rehọ ae wuhrẹ emọ rai owowa, wha rẹ rehọ ae gbe-iku no wha keria eva iwou rai, no wha be nya eva edhere, gbe okenọ wha kiẹzẹ, gbe okenọ wha rọo ze.” U re vevẹ, ujaje nana o gwọlọ nọ esẹgbini a re wo obọdẹ ẹmeọta abọ-ẹzi kugbe emọ rai.
16, 17. Eme esẹgbini Ileleikristi a rẹ sai wuhrẹ no oriruo Jihova avọ Abraham ze?
16 Ma sai roro epanọ ẹmeọta Jesu kugbe Ọsẹ obọ odhiwu riẹ o theri te eva okenọ a jẹ jiroro kpahe iruo nọ ọ be te jọ otọakpọ ru. Jesu ọ ta kẹ ilele riẹ nọ: “Ọsẹ nọ o vi omẹ, ọye ọ kẹ omẹ ojaje onọ mẹ rẹ ta gbe eme oware nọ mẹ rẹ ta.” (Jọn 12:49; Iziewariẹ 18:18) Ababọ avro, ọsẹ-orua na Abraham ọ raha oke ziezi rọ ta ẹme kẹ ọmọ riẹ Aiziki kpahe oghẹrẹ nọ Jihova ọ rọ ghale ae kugbe esẹ-ode rai. Ẹmeọta-kugbe itieye na i ghine fi obọ họ kẹ Jesu gbe Aiziki nọ a rọ rehọ oma kpotọ kẹ oreva Ọghẹnẹ.—Emuhọ 22:7-9; Matiu 26:39.
17 Emọ mai a gwọlọ ẹmeọta-kugbe ọbọga re. Esẹgbini a rẹ dẹ oke no omaa iruo ibuobu rai ze re a ruẹse ta ẹme kugbe emọ rai. O tẹ lọhọ, eme wha gbẹ ruẹrẹ oke fihọ nọ wha rẹ rọ re emu kugbe wọhọ uviuwou hu, o tẹ kawo ẹsiẹvo okpẹdẹ? Oke emuọriọ-kugbe hayo nọ a tẹ re emu na kugbe no, uvẹ o rẹ jariẹ nọ a rẹ rọ ta eme ọbọga kugbe nọ o rẹ sae kẹ erere gaga eva omokpokpọ abọ-ẹzi orọ uviuwou na.
18. Gbiku oware nọ o via nọ u dhesẹ irere nọ e rrọ emamọ ẹmeọta-kugbe esẹgbini avọ emọ.
18 Alejandro, ọkobaro nọ ọ vrẹ ikpe 20 no obọ, ọ kareghẹhọ avro nọ ọ jariẹ udu eva okenọ ọ jọ ikpe 14. Ọ ta nọ: “Fiki okpomahọ ibe emọ-isukulu gbe iticha mẹ, u mu omẹ ẹro ho sọ Ọghẹnẹ ọ ghinẹ rrọ gbe sọ Ebaibol na yọ obe nọ o ghinẹ rrọ gbagba. Ọsẹgboni mẹ a rehọ odiri raha oke ziezi je lele omẹ jiroro. Orọnikọ ẹmeọta-kugbe nana o fi obọ họ kẹ omẹ whaha avro nọ ọ jọ omẹ udu eva etoke ẹbẹbẹ nana ọvo ho rekọ o lẹliẹ omẹ jẹ emamọ iroro evaọ uzuazọ.” Kọ ẹvẹ o rrọ kẹe enẹna? Alejandro ọ ta haro nọ: “Mẹ gbẹ rrọ kugbe ọsẹgboni mẹ. Rekọ mẹ avọ ọsẹ mẹ ma be sae ta ẹme te ere he fiki uvẹ nọ o be jariẹ hẹ. Fikiere mai imava ma rẹ re emu kugbe ẹsiẹvo ẹkpoka eva oria iruo riẹ. Me ghine rri ẹmeọta-kugbe nana ghare gaga.”
19. Fikieme mai kpobi ma jẹ gwọlọ ẹmeọta-kugbe abọ-ẹzi?
19 Kọ uvẹ nọ ma rẹ rọ reawere emamọ ẹmeọta-kugbe abọ-ẹzi kugbe ibe egegagọ mai o gbẹ ghare omai obọ? Ma re wo uvẹ ẹmeọta-kugbe nana eva obọ iwuhrẹ, okenọ ma tẹ rrọ iruo odibọgba na, eva okuomagbe otu, gbe okenọ ma bi kpohọ erẹ. Pọl o rẹro ẹmeọta nọ o ti wo kugbe Ileleikristi nọ e rrọ obọ Rom. O kere se ai nọ: “Uru ẹruẹ rai u bi siomẹ, . . . [re] ma wo oma osasọ kugbe eva orọwọ ovo, onọ o rọ orai gbe omẹ.” (Ahwo Rom 1:11, 12) Ọkpako Oleleikristi jọ nọ a re se Johannes ọ ta nọ: “Eware abọ-ẹzi nọ a rẹ ta kpahe kugbe ibe Ileleikristi o r’oja gaga. E rẹ sasa udu je ru oma voro ohwo. Ẹsibuobu mẹ rẹ yare enọ e kpako no na re a ta kẹ omẹ kpahe uzuazọ rai gbe oware nọ u fi obọ họ kẹ ae nọ a gbẹ rọ yọrọ ẹrọwọ rai. Nọ ikpe e be nya họ aro na, mẹ ta ẹme kugbe ibuobu no, yọ omomọvo rai ọ kẹ omẹ ereghẹ gbe otoriẹ nọ i fi obọ họ no evaọ uzuazọ mẹ.”
20. Eme ma rẹ sai ru nọ ma tẹ nya ku ohwo nọ ọ rẹ vuoma?
20 Kọ otẹrọnọ ohwo jọ ọ kpahe ẹme he eva okenọ whọ ta ẹme kpahe eware abọ-ẹzi? O tẹ via ere, jọ o bẹ owhẹ hẹ. Ẹsejọhọ whọ te ruẹ emamọ oke ofa nọ whọ rẹ rọ rehọ ẹme na lahwe. Solomọn o muẹrohọ nọ: “Ẹme nọ a ta kiehọ ọ wọhọ ibi igoru nọ a fihọ udevie isiliva.” (Itẹ 25:11) Wo otoriẹ kpahe ahwo nọ a rẹ vuoma. “Iroro nọ e rọ eva ohwo e wọhọ edidi ame, rekọ ohwo nọ ọ rẹ riẹ otọ oware ọ rẹ rehọ iroro na via.”a (Itẹ 20:5) Maero, whọ jọ uruemu amọfa whaha owhẹ nọ whọ gbẹ rọ ta ẹme kpahe eware nọ i te owhẹ udu hu hu.
Ẹmeọta-Kugbe Abọ-Ẹzi O rẹ Kẹ Erere
21, 22. Irere vẹ i re noi ze nọ ẹmeọta mai e tẹ rọ enọ e rẹ kẹ ọbọga abọ-ẹzi?
21 Pọl ọ kẹ ohrẹ inọ: “Wha jọ eme ogbẹta u no enu rai ze he, rekọ onọ uwoma nọ o rẹ wha ohwo udu wọhọ epanọ u kiehọ, re o ruẹse rehọ aruoriwo kẹ otu nọ o re yo.” (Ahwo Ẹfẹsọs 4:29; Ahwo Rom 10:10) O rẹ sae rehọ omodawọ re a kpọ eme nọ i re su kpohọ ẹmeọta-kugbe ọbọga, rekọ irere riẹ i re buobu. Eme nọ a rẹ ta kpahe eware abọ-ẹzi u re fi obọ họ kẹ omai ta ẹrọwọ mai kẹ amọfa jẹ bọ okugbe-inievo mai ga.
22 Fikiere joma rehọ okẹ ẹmeọta bọ amọfa ga je jiri Ọghẹnẹ. Ẹmeọta-kugbe otiọye ọ te jọ ehri evevọwẹ kẹ omai jẹ jọ uduotahawọ kẹ amọfa. Maero na, i ti ru udu Jihova ghọghọ keme ọ be kezọ kẹ ẹmeọta mai yọ ọ rẹ wereva nọ ma tẹ rehọ ẹme-unu mai ruiruo evaọ emamọ edhere. (Olezi 139:4; Itẹ 27:11) Nọ ẹmeọta mai ọ tẹ rrọ ọrọ abọ-ẹzi, o rẹ sai mu omai ẹro inọ Jihova ọ te kareghẹhọ omai. Be ta kpahe ahwo nọ a be gọ Jihova evaọ edẹ mai na, Ebaibol na e ta nọ: “Kẹsena enọ e be dhẹ-ozọ ỌNOWO na ohwo ọ tẹ be ta kẹ ohwo nọ; ỌNOWO na ọ tẹ gaviezọ je yo ẹme kẹ ae, a te kere obe ekareghẹhọ rọ kẹe kpahọ enọ e be dhẹ-ozọ ỌNOWO na, je bi roro odẹ riẹ.” (Malakae 3:16; 4:5) Ẹvẹ u wuzou te re ẹmeọta mai ọ jọ ọnọ ọ rẹ kẹ ọbọga abọ-ẹzi!
[Oruvẹ-obotọ]
a Ezae jọ evaọ Izrẹl i diwi gaga. Evaọ Gibiọn, ekiotọ eware anwae a duku ozae jọ nọ u diwi te irula 80. A tọ egọdọ fihọ igbẹhẹ riẹ nọ ahwo a rẹ rọ gadiẹ kpotọ re a sai vo ame.
Ẹvẹ Whọ te k’Uyo?
• Eme ẹmeọta mai o bi dhesẹ kpahe omai?
• Eware ọbọga vẹ ma rẹ sae ta ẹme kpahe?
• Emamọ abọ vẹ ẹmeọta-kugbe o wo evaọ uviuwou gbe evaọ ukoko Ileleikristi na?
• Irere vẹ i re no ẹmeọta-kugbe nọ e rẹ kẹ obọga ze?
[Iwoho nọ e rrọ ẹwẹ-obe avọ 10]
Ẹmeọta nọ e rẹ kẹ ọbọga họ enọ a rẹ ta kpahe . . .
‘eware nọ e rrọ uzẹme’
‘eware nọ i wo adhẹe’
‘eware nọ i fo ajiri’
‘eware nọ e rrọ ọriẹruo’
[Ọnọ o wo uwohos]
Video cover, Stalin: U.S. Army photo; Creator book cover, Eagle Nebula: J. Hester and P. Scowen (AZ State Univ.), NASA
[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 11]
Oke emu-ọriọ ọ rẹ kẹ obọdẹ uvẹ nọ a rẹ rọ ta ẹme kpahe eware abọ-ẹzi