Kọ Whọ Sae “Hẹriẹ Uwoma No Uyoma”?
“Dawo oma he wuhrẹ onọ o rẹ were Ọnowo na.”—AHWO ẸFẸSỌS 5:10.
1. Evaọ edhere vẹ uzuazọ inẹnẹ o sae rọ jọ avọ idhọvẹ, kọ fikieme?
“O ỌNOWO mẹ riẹ nọ ohwo o wo iroro obọ riẹ hẹ, ohwo o wo ogaga nọ o ro su oma obọ riẹ hẹ.” (Jerimaya 10:23) Eme ọ Jerimaya nọ e vọ avọ orimuo na i kiekpahe omai gaga nẹnẹ. Fikieme? Fikinọ ma be rria “oke ẹbẹbẹ,” wọhọ epanọ Ebaibol na ọ ruẹaro. (2 Timoti 3:1) Kẹdẹ kẹdẹ, ma rẹ rẹriẹ aro ku iyero idhọvẹ nọ e rẹ gwọlọ iroro-ejẹ mi omai. Makọ ilogbo hayo esese, iroro-ejẹ enana e rẹ sai kpomahọ ewoma mai gaga—evaọ abọ ugboma, iroro, gbe abọ-ẹzi.
2. Eghẹrẹ ẹsalọ vẹ a rẹ sai rri kakao, dede na ẹvẹ Ileleikristi nọ e rọ oma mudhe no a re rri eware itieye na?
2 Ma rẹ sai rri ẹsalọ buobu nọ ma re ru evaọ uzuazọ ekẹdẹ kẹdẹ mai wọhọ eware ikẹdẹ kẹdẹ hayo eware esese. Wọhọ oriruo, kẹdẹ kẹdẹ ma rẹ salọ oghẹrẹ ewu nọ ma re kuhọ, emu nọ ma rẹ re, ahwo nọ ma rẹ ruẹ, gbe eware efa. Ẹsibuobu ma re ru ẹsalọ nana kpregede, ma rẹ keria roro kpahe ae tere he. Kọ eware itieye na e ghinẹ rọ kakao? Rọkẹ Ileleikristi nọ e rọ oma mudhe no, okpoware o rọ inọ ẹsalọ nọ ma re ru evaọ ẹgọ gbe osẹ mai, emuọriọ gbe udi-oda mai, jegbe ẹmeọta gbe uruemu mai ẹsikpobi i re dhesẹ edikihẹ mai wọhọ idibo Ọnọ Ọ Mae Rro na, Jihova Ọghẹnẹ. O kareghẹhọ omai eme ọ Pọl ukọ na: “Eva emu ọriọ hayo eva edada hayo eva oware kpobi nọ wha re ruo, wha ru ai kpobi rọ kẹ Ọghẹnẹ oruaro.”—1 Ahwo Kọrint 10:31; Ahwo Kọlọsi 4:6; 1 Timoti 2:9, 10.
3. Eghẹrẹ ẹsalọ vẹ e ghinẹ rọ uvi ọdawẹ gaga?
3 Ẹsalọ efa e riẹ nọ e tubẹ rro viere. Wọhọ oriruo, iroro-ejẹ sọ ma rẹ rọo hayo re ma seba ẹrọo, u re kpomahọ uzuazọ ohwo krẹkri. Evaọ uzẹme, ẹsalọ ohwo nọ o kiehọ kẹ orọo, nọ ọ rẹ jọ ọrivẹ ohwo evaọ etoke uzuazọ riẹ kpobi, yọ ẹme ọsese he.a (Itẹ 18:22) Fibae, ẹsalọ mai evaọ oghẹrẹ egbẹnyusu gbe egbẹrioma, ewuhrẹ isukulu, iruo, gbe evaọ oghẹrẹ ugheriwo gbe arozaha o re kpomahọ, tube duobọte edikihẹ abọ-ẹzi mai—koyehọ ewoma ebẹdẹ bẹdẹ mai.—Ahwo Rom 13:13, 14; Ahwo Ẹfẹsọs 5:3, 4.
4. (a) Oghẹrẹ ẹgba vẹ ọ rẹ jọ erere gaga? (b) Didi enọ i fo nọ ma re roro kpahe?
4 Nọ ma rẹriẹ ovao ku enana kpobi na, o ghinẹ rọ oware erere re ma wo ẹgba nọ ma rẹ rọ hẹriẹ uwoma no uyoma hayo hẹriẹ oware nọ o wọhọ nọ u kiehọ no oware nọ u ghine kiehọ. Ebaibol na ọ vẹvẹ unu inọ: “Edhere jọ ọ rọ nọ ọ wọhọ nọ o kiehọ kẹ ohwo, rekọ urere riẹ kọ edhere uwhu.” (Itẹ 14:12) Fikiere, ma sae nọ inọ: ‘Ẹvẹ ma sai ro wo ẹgba nọ ma rẹ rọ hẹriẹ uwoma no uyoma? Diẹse ma sai jo duku ọkpọvio nọ ma gwọlọ evaọ iroro-ejẹ mai? Eme ahwo, te erọ oke anwae gbe erọ ọgbọna, a ru no kpahe onana, kọ eme o no rie ze no?’
“Eriariẹ Ifofe gbe Ẹghẹ” Akpọ Na
5. Oghẹrẹ akpọ vẹ Ileleikristi ọsosuọ na a jẹ rria?
5 Ileleikristi ikpe-udhusoi ọsosuọ a jẹ rria akpọ nọ uruemu gbe iroro Griki gbe Rom e da fia. Evaọ abọjọ, edhere uzuazọ akpọriọ ahwo Rom ọ jariẹ, onọ ibuobu i rri wọhọ oware nọ a re siuru riẹ. Evaọ abọdekọ riẹ, orọnikọ iroro eriariẹ-ikpehru ọ Plato gbe Aristotle ọvo e jẹ kẹ utu egba-eriariẹ na ọwhọ họ rekọ te erọ otu-iwuhrẹ ekpokpọ na, wọhọ erọ Epikuriọn gbe Stoik. Okenọ Pọl ukọ na ọ nyate Athẹns evaọ erẹ imishọnare avivẹ riẹ, egba-eriariẹ ọ Epikuriọn gbe erọ Stoik a tẹ wọ bru ei, enọ i roro nọ a kpehru vi “ovuogho nana,” Pọl.—Iruẹru 17:18.
6. (a) Eware vẹ e jọ odawọ kẹ Ileleikristi ọsosuọ na nọ a re ru? (b) Didi unuovẹvẹ Pọl ọ kẹ?
6 Fikiere o rọ bẹbẹ hẹ re a wo otoriẹ oware nọ idhere omorro gbe edhere-uzuazọ ahwo nọ a wariẹ e rae họ i je ro si ejọ evaọ usu Ileleikristi ọsosuọ na urru. (2 Timoti 4:10) O wọhọ nọ ahwo nọ a duoma kpobi họ eyero na a jẹ reawere irere buobu, yọ o wọhọ nọ ẹsalọ rai i kiehọ. O wọhọ ẹsenọ akpọ na o wo oware oghaghae jọ nọ ọ rẹ kẹ nọ edhere uzuazọ omarọkẹ Oleleikristi na o sae kẹ hẹ. Rekọ, Pọl ukọ na ọ vẹvẹ unu inọ: “Wha yọrọ oma re ohwo ọvo ọ siọ [eriariẹ-ikpehru] ifofe gbe ẹghẹ rai ba ẹ rọ viẹ owhai họ, enọ erọ uwuhrẹ ahwo akpọ avọ izi akpọ na, e nọ e rọ e rọ Kristi hi.” (Ahwo Kọlọsi 2:8) Fikieme Pọl ọ jẹ ta ere?
7. Eme areghẹ akpọ na ọ ghinẹ rọ?
7 Pọl ọ kẹ unuovẹvẹ oyena keme ọ kparo ruẹ enwoma ilogbo jọ nọ i dhere emu iroro ahwo nọ akpọ na o je siuru na. Eme na “eriariẹ-ikpehru ifofe gbe ẹghẹ” nọ ọ t’ẹme fodẹ na i wuzou gaga. Otofa gheghe ẹme na “eriariẹ-ikpehru” họ “uyoyou gbe ilale areghẹ.” Ilale itieye na k’oma rai e rẹ sae kẹ erere. Evaọ uzẹme, Ebaibol na, maero evaọ obe Itẹ na, o tuduhọ ilale oghẹrẹ eriariẹ gbe areghẹ nọ o kiehọ. (Itẹ 1:1-7; 3:13-18) Rekọ, Pọl o ku “eriariẹ-ikpehru” kugbe “ẹghẹ.” Koyehọ, Pọl o rri areghẹ nọ akpọ na ọ rẹ kẹ wọhọ oware ufofe gbe eviẹhọ. Wọhọ obọro nọ a se ofou fihọ, o wọhọ oware nọ o rọ gaga, rekọ oware ovo o riẹe eva ha. O rẹ ghinẹ jọ oware ufofe, tubọ orọ okpẹtu, re ohwo ọ rọ ẹsalọ riẹ ọrọ uwoma gbe uyoma hwa oware nọ u fioka ha wọhọ “eriariẹ-ikpehru ifofe gbe ẹghẹ” akpọ na.
Enọ I bi Se “Eyoma Ewoma, gbe Ewoma Eyoma”
8. (a) Amono ahwo a rẹ nyabru kẹ ohrẹ? (b) Didi oghẹrẹ ohrẹ a be kẹ?
8 Eware i wo ohẹriẹ gaga nẹnẹ hẹ. Evaọ enwenọ k’abọ k’abọ omodawọ ahwo-akpọ kpobi, ewena buobu e riẹ. Ekohrẹ orọo gbe erọ uviuwou, ikere-ebe, ebo-usiwo nọ i wuhrẹ hẹ, ebuẹva-isi, ebo iruẹru-imizi, gbe amọfa a ruẹrẹ oma kpahe re a kẹ ohrẹ—evaọ unuigho jọ. Kọ didi oghẹrẹ ohrẹ a be kẹ? Ẹsibuobu, a re fi ute uruemu Ebaibol họ akotọ fiki onọ a be ghrẹghrẹ uruemu okpokpọ na. Wọhọ oriruo, evaọ ẹmeọta kpahe ẹsiọ nọ egọmeti ọ se odẹ ukerefihotọ “erọo ahwo ẹba ọvona,” uzoẹme jọ evaọ obe-usi Canada, The Globe and Mail o ta nọ: “Evaọ ukpe ọ 2000, o rọ oware nọ o kare-iroro re a whaha imava nọ i you ohwohwo jẹ roma kẹ ohwohwo erugba isiuru uyoyou rai fikinọ aimava a rọ ahwo ẹba ọvona.” Uruemu inẹnẹ họ re a lọhọ obọ, ababọ ewo eriwo ọgaga. A rri eware kpobi fihọ epọvo na; uzedhe ute uwoma gbe uyoma o gbẹ riẹ hẹ.—Olezi 10:3, 4.
9. Eme ahwo nọ a re rri avọ adhẹẹ evaọ akpọ na a re ru ẹsibuobu?
9 Amọfa a re rri enọ eware i kiehọ kẹ evaọ abọ uyerakpọ gbe ugho—edafe gbe ikpahwo na—wọhọ iriruo evaọ iroro-ejẹ rai. Dede nọ a re rri edafe gbe ikpahwo na avọ adhẹẹ evaọ uyerakpọ inẹnẹ, unu ọvo a rẹ rọ ta kpahe uruemu ezi wọhọ oruọzewọ gbe evaifihọ. Evaọ ilale ọ udu-esuo gbe erere ugho, udu u re kpoho ibuobu hu re a fi iwhayo jẹ raha ehri-izi ute uruemu. Re a sai wo orro gbe odẹ, ejọ e rẹ se uruemu ezi a vẹ salọ uruemu othọthọ gbe otọtọ. Iyẹrẹ riẹ họ uyerakpọ isiuru efe, ọrọ odode avọ uruemu ọ, “Uvumọ oware o thọ họ.” Kọ o rẹ jọ oware igbunu inọ ahwo a bi reghe jẹ kare obufihọ evaọ ẹme ọ oware uwoma gbe uyoma?—Luk 6:39.
10. Ẹvẹ eme ọ Aizaya kpahe ewoma gbe eyoma e rọ rrọ uzẹme no?
10 Iyẹrẹ iyoma erọ iroro-ejẹ igheghẹ nọ a ru rono ehri ọkpọvio ọthọthọ ze e wariẹ omai họ—erọo nọ e fa gbe iviuwou nọ e tahaku, ogbẹlọ imu gbe ogbẹda udi, ẹgba izoge ozighi, ọfariẹ-ogbe odode, eyao igberẹ-ibro nọ i re vo, gbe efa buobu. Ẹhẹ, fikieme eware e gbẹ j’enẹ hẹ nọ ahwo a bi gbabọkẹ uvi ute hayo oware obufihọ kpobi evaọ ẹme ọ oware uwoma gbe uyoma? (Ahwo Rom 1:28-32) O nwane wọhọ epanọ Aizaya ọruẹaro na o whowho inọ: “Uye u re te enọ i re se eyoma ewoma, gbe ewoma eyoma, enọ e rẹ rẹriẹ ebi họ elo gbe elo họ ebi, nọ e rẹ rẹriẹ oyayare họ omemere gbe omemere họ oyayare! Uye u re te enọ i roro nọ a wo areghẹ evaọ aro rai, a ve je roro nọ a woma no!”—Aizaya 5:20, 21.
11. Fikieme o jẹ rọ oware ugheghẹ re a rẹroso omobọ ohwo evaọ okenọ a tẹ be hẹriẹ uwoma no uyoma?
11 Uzẹme na inọ Ọghẹnẹ o se ahwo Ju anwae nọ i wo “areghẹ evaọ aro rai” na re a guọvunu u ru rie wuzou viere k’omai re ma whaha ẹrorọsuọ omobọ mai evaọ ẹhẹriẹ uwoma no uyoma. Uzi nọ ibuobu i bi lele nẹnẹ họ “jọ iroro eva ra e kpọ owhẹ,” hayo “ru oware nọ who roro nọ u kiehọ.” Kọ iroro itieye na i dhesẹ areghẹ? Ebaibol na e rọwo ere he, onọ o ta vevẹ inọ: “Udu na u wo ẹghẹ vi eware na kpobi, je wo uruemu ugbogbo; kọ ono ọ rẹ sai vuhu ei?” (Jerimaya 17:9) Kọ whọ rẹ rẹroso ohwo ẹghẹ gbe ọrọ ababọ-ẹruore re ọ kpọ owhẹ evaọ iroro-ejẹ? Vievie. Evaọ uzẹme, who re ru abọdekọ oware nọ ohwo otiọye ọ ta k’owhẹ. Oye jabọ nọ Ebaibol na ọ jẹ kareghẹhọ omai inọ: “Ọnọ ọ rehọ ẹro so omobọ riẹ ọvo yọ ogheghẹ, rekọ ọnọ ọ rẹ nya eva edhere areghẹ a re siyei.”—Itẹ 3:5-7; 28:26.
Ewuhrẹ Oware nọ Ọghẹnẹ Ọ rẹ Jẹrehọ
12. Fikieme u je fo re ma dhesẹ “oreva Ọghẹnẹ” k’oma mai?
12 Nọ orọnọ ma rẹ rẹroso areghẹ akpọ na gbe omobọ mai evaọ ẹme ọ uwoma gbe uyoma ha na, kọ eme ma re ru? Muẹrohọ ohrẹ uvevẹ onana nọ Pọl ukọ na ọ kẹ na: “Wha kielele akpọ nana ha; rekọ jọ ẹjiroro ọkpokpọ rai o rẹriẹ owhai, re wha dhesẹ oreva Ọghẹnẹ via, o nọ uwoma nọ a jẹrehọ nọ ojẹ gbunu.” (Ahwo Rom 12:2) Fikieme u je fo re ma dhesẹ oreva Ọghẹnẹ k’oma mai? Evaọ Ebaibol na, Jihova ọ kẹ ẹjiroro ovevẹ rekọ nọ o wo ẹgba, ta nọ: “Wọhọ epanọ ihru i kpehru vi akpọ na, ere idhere mẹ i kpehru vi idhere rai jegbe iroro mẹ vi iroro rai.” (Aizaya 55:9) Fikiere, viukpenọ ma rẹ rẹroso areghẹ hayo emamọ iroro omobọ mai, a hrẹ omai inọ: “Dawo oma he wuhrẹ onọ o rẹ were Ọnowo na.”—Ahwo Ẹfẹsọs 5:10.
13. Ẹvẹ eme Jesu nọ a kere fihọ Jọn 17:3 i ro fiẹgba họ ẹgwọlọ na re a riẹ oware nọ Ọghẹnẹ ọ rẹ jẹrehọ?
13 Jesu Kristi o fiẹgba họ ẹgwọlọ ọnana nọ ọ ta nọ: “Onana họ uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ, re a riẹ owhẹ nọ whẹ ọvo họ uvi Ọghẹnẹ, gbe Jesu Kristi ọnọ who vi.” (Jọn 17:3) Ubiẹme Griki ọsosuọ nọ a fa “re a riẹ” na u wo otofa nọ u kodo gaga. Wọhọ epanọ Vine’s Expository Dictionary o ta, u “dhesẹ usu nọ o rẹ jọ udevie ohwo nọ ọ riẹ na gbe oware nọ a riẹ na; evaọ onana, oware nọ a riẹ na u wo aghare hayo wuzou kẹ ọnọ ọ riẹ riẹe na, yọ ere usu nọ a muhọ na o rẹ jọ re.” Re a wo usu kugbe ohwo jọ o gwọlọ vi ẹriẹ oghẹrẹ ohwo nọ ohwo na ọ rọ hayo odẹ riẹ. O kẹre te ẹriẹ oware nọ o rẹ were ohwo na gbe onọ o rẹ were iẹe he, ẹriẹ iruemu riẹ, itee riẹ—gbe ọghọ nọ a re dhesẹ kẹ ae.—1 Jọn 2:3; 4:8.
Ewuhrẹ Ẹgba Ereghẹ Mai
14. Eme Pọl ọ ta nọ o rọ uvi ohẹriẹ nọ o rọ udevie emọfofa abọ-ẹzi gbe ahwo nọ a kpako no?
14 Kọ ẹvẹ ma sai ro wo ẹgba nọ ma rẹ rọ hẹriẹ uwoma no uyoma? Eme ọ Pọl ro se Ileleikristi Hibru erọ ikpe-udhusoi ọsosuọ na e kẹ uyo na. O kere nọ: “Ohwo kpobi nọ o gbe bi vievie yọ ọ re riẹ ẹme kpahọ ẹrẹreokie he, kemena ọ gbẹ rọ ọmọfofa. Keme na emu ọgaga ọ rọ kẹ e nọ e [rro te] no nọ, i wo areghẹ te epanọ a sae [rọ] hẹriẹ uwoma no uyoma.” Evaọ etẹnẹ Pọl o fi ohẹriẹ họ “ame-ivie,” onọ ọ jọ owọ obemu na dhesẹ wọhọ ‘onọ o karo eva ẹme Ọghẹnẹ,’ avọ “emu ọgaga,” ọnọ ọ rrọ rọkẹ ‘ahwo nọ a kpako,’ enọ “i wo areghẹ te epanọ a sae [rọ] hẹriẹ uwoma no uyoma.”—Ahwo Hibru 5:12-14.
15. Fikieme o jẹ gwọlọ omodawọ ogaga re a wo eriariẹ egbagba Ọghẹnẹ?
15 Onana u dhesẹ nọ, orọ ọsosuọ kpobi, ma rẹ daoma gaga re ma wo eriariẹ egbagba ọ itee Ọghẹnẹ wọhọ epanọ a kere i rai fihọ Ẹme riẹ, Ebaibol na. Orọnikọ ma rẹ gwọlọ okerefihotọ izi jọ nọ e rẹ ta oware nọ ma re ru hayo onọ ma re ru hu k’omai hi. Ebaibol na ọ rọ obe utioye na ha. Ikpoye, Pọl o ru rie vẹ nọ: “Ọghẹnẹ o gie ẹwolo ku ikereakere na kpobi, re e jọ erere rọ kẹ ewuhrẹ gbe ozọ-usio, avọ ọkpọvio gbe odhesẹkẹ eva ẹrẹreokie. Re ohwo Ọghẹnẹ na ọ ruẹse gba kiete, ọ vẹ jẹ thomavẹre kẹ iruo iwoma i ruo kpobi.” (2 Timoti 3:16, 17) Re ma wo erere no ewuhrẹ, ọwhọkuo, gbe ọkpọvio ọyena ze, ma rẹ rọ iroro gbe ẹgba iroro mai ruiruo hrọ. Onana o rẹ gwọlọ omodawọ, rekọ ukuhọ riẹ—ẹjọ ohwo nọ ọ “gba kiete, . . . jẹ thomavẹre kẹ iruo iwoma i ruo kpobi”—o rẹ wha erere ologbo ze.—Itẹ 2:3-6.
16. Eme u dhesẹ re a wuhrẹ ẹgba ereghẹ ohwo?
16 Fikiere, wọhọ epanọ Pọl o dhesẹ, ahwo nọ a kpako no a “wo areghẹ te epanọ a sae [rọ] hẹriẹ uwoma no uyoma.” Etenẹ họ ehri ẹme na. Otofa gheghe eme na “wo areghẹ” u dhesẹ “ekwakwa iroro na nọ a re wuhrẹ (wọhọ ohwo nọ o re duola kurẹriẹ).” (Kingdom Interlinear Translation) Ohwo nọ o re duola kurẹriẹ ọ sai ru ere kpatakpata te epanọ o rẹ rọ wọhọ nọ uzi ẹgbẹdẹ hayo izi emama efa i bi kpomahọ iẹe he. Ọ rẹ kpọ abọ-oma riẹ kpobi ẹsikpobi, yọ ọ riẹ oware nọ o re ru re ọ sai fou kurẹriẹ ababọ ekie. Enana kpobi e lọhọ fiki ewuhrẹ ọgaga gbe ọrọ ẹsikpobi.
17. Evaọ oghẹrẹ vẹ ma rẹ rọ jọ wọhọ ohwo nọ o re duola?
17 Evaọ abọ-ẹzi, o gwọlọ nọ ma re wuhrẹ oma mai wọhọ ohwo nọ o re duola, ma tẹ gwọlọ re u mu omai ẹro inọ ẹjiroro gbe ẹsalọ nọ ma re ru e rẹ jọ avọ areghẹ ẹsikpobi. Ma rẹ kpọ iroro gbe abọ-oma mai ẹsikpobi. (Matiu 5:29, 30; Ahwo Kọlọsi 3:5-10) Wọhọ oriruo, kọ whọ rẹ kpọ ibiaro ra re whọ se eware ogbekuo ba erri hayo ezọ ra re whọ se ikporakporo hayo eme ogbekuo ba ẹgaviezọ kẹ? Uzẹme o rọ inọ eware ogbekuo itieye na e wariẹ omai họ. Dede na, mai o rọ obọ sọ ma te kuvẹ kẹ ae re i wo owọ evaọ udu gbe iroro mai. Ma sae raro kele ọso-ilezi na ọnọ ọ ta nọ: “Me re fi oware uyoma ovo họ aro mẹ hẹ. Me mukpahe iruo ahwo nọ a kie; o rẹ sai ti lele omẹ hẹ. . . . Ohwo ọvuọvo nọ ọ be ta erue nọ ọ gbẹ te tae evaọ aro mẹ ọ rọ họ.”—Olezi 101:3, 7.
Wuhrẹ Ẹgba Ereghẹ Ra Ẹkwoma Efihiruo Riẹ
18. Eme ẹme na ‘ẹkwoma efihiruo’ u dhesẹ evaọ oruvẹ Pọl kpahe ewuhrẹ ẹgba ereghẹ ohwo na?
18 Woi fihọ iroro nọ ‘ẹkwoma efihiruo’ ma sai ro wuhrẹ ẹgba ereghẹ mai nọ ma rẹ rọ hẹriẹ uwoma no uyoma. Koyehọ, oke kpobi nọ ma tẹ rẹriẹ ovao ku iroro-ejẹ jọ, ma re wuhrẹ re ma fi ẹgba iroro mai h’iruo re ma vuhu ehri-izi Ebaibol nọ i w’obọ kpahe ẹme na gbe epanọ ma sai ro fi ai h’iruo. Bọ uruemu eruo ekiakiẹ evaọ ebe nọ ‘ọrigbo nọ o wo ẹrọwọ avọ areghẹ na’ o kporo no Ebaibol ze. (Matiu 24:45) Uzẹme, ma rẹ sae yare obufihọ Ileleikristi nọ e kpako. Ghele na, omodawọ omobọ mai nọ ma re ro ru uwuhrẹ Ẹme Ọghẹnẹ, kugbe olẹ se Jihova rọkẹ ọkpọvio gbe ẹzi riẹ, o te wha irere buobu ze evaọ ukuhọ riẹ.—Ahwo Ẹfẹsọs 3:14-19.
19. Didi eghale ma rẹ sai wo otẹrọnọ ma wuhrẹ ẹgba ereghẹ mai ẹmẹrera?
19 Nọ ma bi wuhrẹ ẹgba ereghẹ mai ẹmẹrera na, ute mai họ re no “umuo na vrẹ ma gbẹ jọ emaha ofa ha, nọ a fi kpenẹ a kpenẹ enọ kofou [uwuhrẹ] ọ rẹ wọ kpobonẹ kpobonẹ, fiki ẹghẹ ahwo gbe ẹghẹ ọwhariọ, eva uruemu ẹghẹ eviẹhọ.” (Ahwo Ẹfẹsọs 4:14) Ikpoye, rono eriariẹ gbe otoriẹ mai orọ oware nọ Ọghẹnẹ ọ rẹ jẹrehọ ze, ma rẹ sai ru iroro-ejẹ areghẹ, te ilogbo gbe esese, enọ e rẹ k’omai erere, bọ ibe egegagọ mai ga, jẹ mae rro kpobi enọ e rẹ were Ọsẹ obọ odhiwu mai. (Itẹ 27:11) Ẹvẹ oyena o rọ oghale gbe ọthọwẹ te evaọ etoke ọbẹbẹ nana!
[Oruvẹ-obotọ]
a Evaọ okerefihotọ eware idhọvẹ nọ i bu vi 40 nọ e rẹ via evaọ uzuazọ ahwo, onọ edọkita nọ a re se Thomas Holmes gbe Richard Rahe a kere, uwhu ọrivẹ-orọo, orọo-ofa, gbe ẹhẹriẹ họ eware esa nọ e rọ obehru. Orọo oruọ o rehọ oria avọ ihrẹ.
Kọ Whọ Sae k’Iyo Nana Vevẹ?
• Oghẹrẹ ẹgba vẹ ma gwọlọ re ma sae jiroro areghẹ?
• Fikieme o jẹ kare areghẹ re ma rẹroso ikpahwo hayo iroro omobọ mai evaọ okenọ ma tẹ be jiroro oware nọ u woma gbe onọ u yoma?
• Fikieme u je fo re ma wo imuẹro oware nọ Ọghẹnẹ ọ rẹ jẹrehọ evaọ iroro-ejẹ, kọ ẹvẹ ma sai ro ru ere?
• Eme u dhesẹ ‘re ma wuhrẹ ẹgba ereghẹ mai’?
[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 21]
Ẹrorọsuọ edafe gbe ikpahwo na rọkẹ ọkpọvio yọ ufofe
[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 22]
Wọhọ ohwo nọ o re duola, ma rẹ kpọ iroro mai gbe abọ-oma mai kpobi ziezi