“Lele Ahwo Kpobi Ria Dhedhẹ”
“Otẹ make bẹ, epa umutho nọ orọ owhai oma na, wha rehọ iẹe lele ahwo kpobi ria dhedhẹ.”—ROM 12:18.
1, 2. (a) Didi unuovẹvẹ Jesu ọ rọ kẹ ilele riẹ? (b) Diẹse ma sae jọ ruẹ ohrẹ nọ u re fi obọ họ kẹ omai nọ a te bi kpokpo omai?
JESU ọ vẹvẹ ilele riẹ unu inọ akpọ na o ti kpokpo ai, yọ evaọ owọwọ ẹdẹ nọ a ro mu ei na ọ ta oware nọ o te wha onana ze. Ọ ta kẹ ikọ riẹ nọ: ‘Wha hẹ jọ erọ akpọ na, akpọ na o he you erọ obọ riẹ; rekọ fiki epanọ wha rọ erọ akpọ na ha, rekọ mẹ sanọ owhai no akpọ na no, fiki oye akpọ na o je mukpahe owhai.’—Jọn 15:19.
2 A kpokpo Pọl ukọ na wọhọ epanọ eme Jesu i dhesẹ na. Evaọ ileta avivẹ nọ Pọl o kere se Timoti, o kere nọ: “Enẹna [who] vuhu ewuhrẹ gbe uruemu mẹ no, avọ oma uzuazọ mẹ, gbe ẹrọwọ avọ akothihi mẹ, gbe uyoyou avọ odikihẹga mẹ, eva olayẹ avọ oja mẹ.” Pọl o te fibae nọ: “Ahwo kpobi nọ a guọlọ uzuazọ Ọghẹnẹ uyero eva Kristi Jesu a re wo ukpokpoma.” (2 Tim. 3:10-12) Evaọ uzou avọ 12 ọrọ ileta nọ Pọl o kere se Ileleikristi obọ Rom, ọ kẹ emamọ ohrẹ kpahe oware nọ a re ru nọ a te bi kpokpo ai. Eme riẹ e rẹ sai fi obọ họ kẹ omai evaọ oke urere nana.
‘Ru Eware nọ I Kiehọ’
3, 4. Ẹvẹ ma sai ro fi ohrẹ nọ o rrọ Ahwo Rom 12:17 họ iruo (a) evaọ uviuwou nọ ahwo jọ a jọ rrọ egagọ efa? (b) evaọ oghẹrẹ nọ ma re yeri kugbe amọfa?
3 Se Ahwo Rom 12:17. Pọl ọ ta nọ ahwo a te bi kpokpo omai, ma re ru ai kele he. O mae rọ oja re a fi ohrẹ nana họ iruo evaọ uviuwou nọ ahwo jọ a jọ rrọ egagọ efa. Ọzae hayo aye nọ ọ rrọ ukoko na ọ rẹ gba oma riẹ nọ ọrivẹ riẹ ọ tẹ ta ẹme ọdada kẹe hayo o te ru ei oware nọ u kiehọ họ. Oware ezi ọvo u re noi ze he nọ ma tẹ “rehọ eyoma hwosa eyoma.” Ukpoye, uruemu utioye na o rẹ lẹliẹ eware yoma viere.
4 Pọl ọ fodẹ uruemu nọ u fo nọ ma re dhesẹ: ‘Ru eware nọ i kiehọ eva aro ahwo kpobi.’ Evaọ uviuwou, aye ọ tẹ be roma kpotọ kẹ ọzae riẹ dede nọ ọzae na ọ be hae ta eme iyoma kpahe egagọ riẹ, onana u re ru udu ọzae na dhẹ. (Itẹ 31:12) Carlos, ọnọ ọ rrọ omọvo uviuwou Ebẹtẹle jọ, o gbiku epanọ oni riẹ ọ rọ rehọ ẹkwoma ẹwo gbe ẹruorote uviuwou na fi ọwọsuọ ọsẹ riẹ kparobọ. Ọ ta nọ: “Ọ jẹ hae tudu họ omai awọ ẹsikpobi inọ ma rọ adhẹẹ kẹ ọsẹ mai. Ọ jẹ hae ta kẹ omẹ nọ mẹ hai lele ọsẹ mẹ zaha aruọzaha jọ, dede nọ o rẹ were omẹ tere he. Rekọ aruọzaha na o rẹ were ọsẹ mẹ gaga.” Ẹmẹrera na o te mu Ebaibol họ ewuhrẹ, uwhremu na ọ tẹ họ-ame. Rọ kpahe eru ‘eware nọ i kiehọ eva aro ahwo kpobi,’ ẹsibuobu Isẹri Jihova a be hai fi egrẹ nọ amọfa a wo kpahe ai kparobọ ẹkwoma obufihọ kẹ erivẹ rai evaọ okenọ eware okpẹtu e tẹ via.
Rehọ “Ẹkuerae” Fi Ọwọsuọ Kparobọ
5, 6. (a) Ẹvẹ a re ro koko “ẹkuerae” họ uzou ọwegrẹ? (b) Gbiku oware jọ nọ whọ rọ ẹro ruẹ nọ u dhesẹ inọ efihiruo ohrẹ nọ o rrọ Ahwo Rom 12:20 na o rẹ wha emamọ iyẹrẹ ze.
5 Se Ahwo Rom 12:20. Okenọ Pọl o je kere ẹme nọ ọ rrọ owọ Ebaibol nana, o wọhọ nọ eme nọ e rrọ Itẹ 25:21, 22 na o wo họ iroro nọ e ta nọ: “Orọnọ ohọo u bi kpe ọwegrẹ ra, kẹ e emu re; orọnọ uruame u bi kpe i, kẹ e ame da; ere who re ro koko iwowo-erae họ uzou riẹ, ỌNOWO na ọ rẹ hwa osa kẹ owhẹ.” Ẹkuerae nọ Pọl ọ jọ obe Ahwo Rom uzou avọ 12 fodẹ na orọnikọ yọ ẹkuerae nọ ma rẹ rọ wha edada hayo omovuọ se ohwo nọ ọ be wọso omai hi. Ukpoye, o wọhọ nọ itẹ yena gbe ẹme Pọl nọ ọ rrọ obe Ahwo Rom na u kiekpahe oghẹrẹ nọ a jẹ hae rọ ghrae egbokọ evaọ oke anwae re a ruẹsi si egbegbe kpobi no ai no. Ọgbaeriariẹ jọ nọ a re se Charles Bridges o kere nọ: “Fi egbokọ na họ udevie ẹkuerae na orọnikọ otọ riẹ ọvo ho, rekọ whọ rẹ jẹ kwa iwowo-erae họ ehru rai. Udu ahwo buobu o make ga kẹhẹ, o rẹ ghra nọ a tẹ rehọ odiri, omolahiẹ, gbe uvi uyoyou yeri kugbe ai.”
6 Ẹwo ọ wọhọ “ẹkuerae” nọ ọ rẹ ghra egrẹ orọ ahwo nọ e be wọso omai. Ẹwo nọ ma re dhesẹ o rẹ sai nwene udu enọ e be wọso omai, jẹ lẹliẹ ae gaviezọ kẹ emamọ usi nọ ma be vuẹ na. Pita ukọ na o kere nọ: “Yọrọ uruemu ezi udevie otu Egedhọ, re wọhọ epanọ a be ta ẹme kpahe owhai rọ iru-umuomu na, a vẹ ruẹse te ruẹ iruo iwoma rai, a vẹ kẹ Ọghẹnẹ oro eva ẹdẹ oziẹobro.”—1 Pita 2:12.
“Lele Ahwo Kpobi Ria Dhedhẹ”
7. Eme họ udhedhẹ nọ Kristi ọ nya seba kẹ ilele riẹ na, kọ eme onana o rẹ wọ omai ru?
7 Se Ahwo Rom 12:18. Evaọ owọwọ ẹdẹ nọ a ro mu Jesu, ọ ta kẹ ilele riẹ nọ: “Mẹ se udhedhẹ mẹ ba kẹ owhai; mẹ kẹ owhai udhedhẹ mẹ.” (Jọn 14:27) Udhedhẹ nọ Kristi ọ nya seba kẹ ilele riẹ na họ eva nọ e rẹ were ai nọ a tẹ kareghẹhọ nọ Jihova Ọghẹnẹ gbe Ọmọ oyoyou riẹ a you rai. Jọ udhedhẹ nana o wọ omai ria kugbe amọfa dhedhẹ. Uvi Ileleikristi a rẹ jọ dhedhẹ.—Mat. 5:9.
8. Ẹvẹ ma sae rọ jọ obọ uwou mai gbe ukoko na dhesẹ nọ mai yọ ahwo nọ a rrọ dhedhẹ?
8 Edhere jọ nọ ma re ro ru re udhedhẹ o jọ uviuwou mai họ, ẹwhọ nọ ma re kuhọ vẹrẹ ukpenọ ma re fibo bẹsenọ eware i re yoma thesiwa. (Itẹ 15:18; Ẹf. 4:26) Epọvo na ma rẹ jọ ukoko na ru. Pita ukọ na o dhesẹ nọ udhedhẹ u wo obọ kugbe ẹrọo mai nọ ma rẹ yọrọ. (1 Pita 3:10, 11) Nọ Jemis omariẹ ọ kẹ ohrẹ kpahe epanọ u fo nọ ma rẹ rọ ẹrọo mai ru iruo, jẹ whaha ihri-eriọ gbe egrẹ no, o te kere nọ: “Areghẹ nọ o nehru ze o re muhọ avọ ẹfuọ, kẹsena udhedhẹ, omaurokpotọ, o re roro didi, ọrẹ vọ avọ ohrọ gbe emamọ ibi, o re fiabọ ọriẹwẹ gbe eviẹhọ. Ahwo nọ a rẹ ruẹrẹ ahwo họ a rẹ kọ ubi udhedhẹ a ve vu ẹrẹreokie.”—Jem. 3:17, 18.
9. Dede nọ ma rẹ daoma “lele ahwo kpobi ria dhedhẹ,” eme ma rẹ kareghẹhọ?
9 Evaọ ẹme nọ Pọl ọ ta eva Ahwo Rom 12:18, o dhesẹ inọ orọnikọ evaọ uviuwou gbe ukoko na ọvo ma rẹ jọ lele ahwo rria dhedhẹ hẹ. Ọ ta inọ ma re ‘lele ahwo kpobi ria dhedhẹ.’ Oyena u kugbe erivẹ, ibe-iruiruo, ibe-isukulu, gbe ahwo nọ ma nyaku evaọ odibọgba mai. Rekọ taure Pọl ọ tẹ te kẹ ohrẹ nana, ọ ta nọ: “Otẹ make bẹ, epa umutho nọ orọ owhai oma na.” Oyena u dhesẹ inọ ma rẹ dawo utho ẹgba mai kpobi re ma “lele ahwo kpobi ria dhedhẹ,” rekọ u re te epanọ ma rẹ rọ raha izi Ọghẹnẹ hẹ.
Nya Siọ Orukele Ba kẹ Jihova
10, 11. Edhere vẹ ma rẹ rọ ‘siọ ofu ba kẹ Ọghẹnẹ,’ kọ fikieme onana u ro fo?
10 Se Ahwo Rom 12:19. Ma rẹ rehọ “akọthiho” gbe ẹwolẹ yerikugbe ‘enọ e be wọso’ iruo mai, makọ enọ e be gwọlọ họre omai dede. (2 Tim. 2:23-25) Pọl ọ hrẹ Ileleikristi inọ a kioja kẹ omobọ rai hi rekọ a “vueiwa kẹ ofu Ọghẹnẹ.” O rrọ vevẹ inọ ma rẹ siọ ofu ba kẹ Ọghẹnẹ. Mai Ileleikristi ma riẹ inọ ma wo udu nọ ma rẹ rọ kioja kẹ omobọ mai hi. Ọso-ilezi na o kere nọ: “Se ofuomuo ba, eva e gbẹ dha owhẹ hẹ, whọ rova ha, keme ofuomuo ọ rẹ wha umuomu tha.” (Ol. 37:8) Yọ Solomọn ọ kẹ ohrẹ nọ: “Whọ tanọ, ‘Me re ru ifo eyoma ha’; hẹrẹ ỌNOWO na, o re ti fiobọhọ kẹ owhẹ.”—Itẹ 20:22.
11 Otu ọwọsuọ a te gboja kẹ omai, oware nọ u fo nọ ma re ru họ ma re vu ei wa kẹ Jihova re ọ kẹ ai uye evaọ ẹruoke riẹ otẹrọnọ o were riẹ. Bi dhesẹ inọ ofu Jihova o wo họ iroro na, Pọl o fibae nọ: “A kere nọ, ‘Orukele na ọmẹ, me re ru kele, ere Ọnowo ọ tare.’” (Wawo Iziewariẹ 32:35.) Ma tẹ be kioja kẹ omobọ mai, kiyọ ma bi dhesẹ omorro, bi ru oware nọ Jihova ọ ta nnọ ọye ọvo o ti ru. Ofariẹ, yọ ma bi dhesẹ nnọ ma fievahọ eyaa Jihova na ha inọ: “Me re ru kele.”
12. Oke vẹ ofu Jihova o ti ro dhesẹ oma via, kọ evaọ oghẹrẹ vẹ?
12 Evaọ obọ emuhọ ileta riẹ se ahwo Rom, Pọl ọ ta nọ: “Ọghẹnẹ [o] re muofu . . . kẹ enọ e riẹ riẹ hẹ gbe e nọ i bi ruẹ umuomu gbe ahwo nọ a rẹ rehọ umuomu raha uzẹme.” (Rom 1:18) Jihova o ti vi Ọmọ riẹ no obọ odhiwu ze re ọ raha ahwo muomu na no evaọ etoke ‘uye ulogbo na.’ (Evia. 7:14) Oyena o te jọ imuẹro “oziẹ obro okiẹrẹe Ọghẹnẹ,” wọhọ epanọ Pọl o dhesẹ evaọ ileta riẹ jọ inọ: “Ukiete kẹ Ọghẹnẹ re ọ rehọ umuomu hwa osa kẹ enọ e be kẹ owhai uye; ọ vẹ te kẹ omai avọ owhai enọ a kẹ uye eri-osehọ, okenọ Ọnowo mai Jesu Kristi ọte via no odhiwu tha avọ otu ikọ-odhiwu iride riẹ avọ ebruerae. Ọ vẹ te rehọ uye hwa osa kẹ enọ e riẹ Ọghẹnẹ hẹ, gbe enọ e kezọ usiuwoma Jesu Ọnowo mai hi.”—2 Tẹs. 1:5-8.
Rehọ Ewoma Fi Eyoma Kparobọ
13, 14. (a) Fikieme u gbe ro gb’omai unu hu nọ a te kpokpo omai? (b) Ẹvẹ ma sai ro guọvunu kẹ enọ i bi kpokpo omai?
13 Se Ahwo Rom 12:14, 21. Fikinọ ma fi eva kpobi họ Jihova inọ o ti ru eyaa riẹ gba, ma rẹ rehọ ẹgba mai kpobi ru iruo nọ ọ kẹ omai na, ewhowho “usiuwoma uvie na kẹ akpọ na kpobi.” (Mat. 24:14) Ma riẹ nnọ iruo nana e te dha ewegrẹ mai eva, keme Jesu ọ vẹvẹ omai unu nọ: “Erẹwho na kpobi i re ti mukpahe owhai fiki odẹ mẹ.” (Mat. 24:9) Fikiere, u re gbe omai unu hu nọ ahwo a tẹ wọso omai, yọ o rẹ wha omoyẹlẹ se omai gbe he. Pita ukọ na o kere nọ: “Iyoyou mẹ, odawọ erae nọ ubi bru owhai tha re a vuhu owhai na, u gbe owhai unu hu, wọhọ . . . oware okpokpọ jọ nọ o be via kẹ owhai. Rekọ ghọghọ fiki epanọ who wo ẹkẹ eva uye Kristi.”—1 Pita 4:12, 13.
14 Ukpenọ ma re lele enọ i bi kpokpo omai jẹ egrẹ, ma rẹ daoma wuhrẹ ai keme ogbori otujọ a bi ro ru onana. (2 Kọr. 4:4) Ma rẹ daoma lele ohrẹ Pọl na: “Guọvunu kẹ enọ erọ owhai e kpokpo; wha bọwo ae ehao ho.” (Rom 12:14) Edhere jọ nọ ma re ro guọvunu kẹ enọ i bi kpokpo omai họ ma rẹ lẹ roro ai. Evaọ ovuẹ nọ ọ jọ obọ ugbehru kẹ na, Jesu ọ ta nọ: “Wha you ewegrẹ rai, ru uwoma kẹ enọ i mukpahe owhai, guọvunu kẹ enọ ebọwo owhai ehao, lẹ kẹ enọ i bi ru owhai yoma.” (Luk 6:27, 28) Pọl ukọ na ọ jọ oware nọ o via kẹ ọye omariẹ vuhumu inọ ọnọ o bi kpokpo omai ọ rẹ sai zihe ruọ uvi olele Jesu gbe odibo Jihova nọ o wo ajọwha. (Gal. 1:13-16, 23) Evaọ ileta ọfa riẹ jọ, Pọl ọ ta nọ: “Oke nọ a poviẹ omai, ma guọvunu; nọ a kẹ omai uye, ma thihi-akọ; oke nọ a raha odẹ mai, ma vu rai wa.”—1 Kọr. 4:12, 13.
15. Edhere vẹ o mai woma nọ ma rẹ rọ rehọ ewoma fi eyoma kparobọ?
15 Fikiere uvi Oleleikristi ọ rẹ kezọ kẹ eme nọ e rrọ owọ urere ọrọ obe Ahwo Rom uzou avọ 12 na: ‘Wha jọ eyoma fi owhai kparobọ họ, rekọ rehọ ewoma fi eyoma kparobọ.’ Obọ Setan Ẹdhọ eyoma kpobi o no ze. (Jọn 8:44; 1 Jọn 5:19) Evaọ eviavia nọ ọ rọ kẹ Jọn ukọ na, Jesu ọ ta inọ inievo riẹ nọ a rrọ ẹzi wholo na a rọ ‘fiki azẹ Omogodẹ na gbe eme isẹri ise rai kparobọ vi’ Setan. (Evia. 12:11) Onana u dhesẹ nọ edhere nọ ọ mai woma nọ ma re ro fi Setan gbe eyoma kparobọ họ ewoma nọ ma re ru gbe usiuwoma Uvie na nọ ma rẹ ta.
Wha Ghọghọ Evaọ Ẹruore Na
16, 17. Eme obe Ahwo Rom uzou avọ 12 u wuhrẹ omai no kpahe (a) oghẹrẹ nọ ma re yeri uzuazọ mai? (b) uruemu nọ ma re dhesẹ evaọ ukoko na? (c) oghẹrẹ nọ ma re yeri kugbe enọ e be wọso omai?
16 Umutho ẹme nọ ma ta kpahe uzou avọ 12 ọrọ ileta nọ Pọl o kere se Ileleikristi obọ Rom na o kareghẹhọ omai eware buobu. Ma wuhrẹ no nnọ mai idibo Jihova nọ e rrọ oma mudhe no ma rẹ kpairoro vrẹ eware jọ re ma sae gọ Ọghẹnẹ. Fiki ẹzi Ọghẹnẹ, u no omai eva ze inọ ma re ru ere keme u mu omai ẹro nnọ oye họ oreva Ọghẹnẹ. Ma rrọ jajaja evaọ ẹzi na yọ ma be rọ egheghẹrẹ ekẹ nọ ma wo ru iruo avọ ajọwha. Ma be rọ omaurokpotọ ru iruo kẹ Ọghẹnẹ, be dawo uthoma mai re ma yọrọ okugbe nọ ọ rrọ udevie mai. Ma bi ru amọfa ọghọ je dhesẹ uvi ọdawẹ.
17 Obe ahwo Rom uzou avọ 12 o tẹ jẹ kẹ omai uvi ohrẹ kpahe oghẹrẹ nọ ma re ru nọ a tẹ be wọso omai. Ma re ru ai kele he. Ma rẹ rehọ ẹwo fi ọwọsuọ kparobọ. Ababọ ẹraha izi Ebaibol, ma rẹ daoma lele ahwo kpobi rria dhedhẹ. Ma rẹ rria dhedhẹ evaọ uviuwou, ukoko na, kugbe erivẹ mai, evaọ obọ iruo, obọ isukulu, gbe evaọ usiuwoma ota mai. Ma tẹ make nyaku enọ e be họre omai, ma rẹ daoma rehọ ewoma fi eyoma kparobọ keme ma riẹ nọ ma rẹ nya siọ orukele ba kẹ Jihova.
18. Eware esa vẹ Pọl ọ fodẹ eva Ahwo Rom 12:12?
18 Se Ahwo Rom 12:12. U te no ehrẹ areghẹ nana nọ Pọl ọ kẹ no, ọ fodẹ eware esa jọ nọ u fo nọ ma re ru. Nọ orọnọ ma gwọlọ obufihọ Jihova re ma sai fi ehrẹ nana kpobi họ iruo na, ukọ na ọ hrẹ omai inọ ma “hẹ lẹ kẹse kẹse.” Onana o ti fi obọ họ kẹ omai lele ohrẹ ọfa nọ ọ kẹ na inọ ma he “thihakọ eva uye obẹbẹ.” Orọ urere, ma rẹ tẹrovi eyaa nọ Jihova ọ ya kẹ omai, ma vẹ “ghọghọ eva ẹruore” ọrọ uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ, evaọ obọ odhiwu hayo evaọ otọakpọ.
Ọkiẹkpemu
• Eme ma re ru nọ a te bi kpokpo omai?
• Eria jọ vẹ ma rẹ jọ daoma re ma jọ ahwo dhedhẹ, kọ evaọ oghẹrẹ vẹ?
• Fikieme ma gbẹ rọ daoma kioja kẹ omobọ mai hi?
[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 8]
Ewoma nọ ma re ru kẹ erivẹ mai o rẹ sai fi obọ họ whaha egrẹ
[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 9]
Kọ whọ be daoma jọ ohwo dhedhẹ evaọ ukoko na?