Abraham—Oriruo Ẹrọwọ

“[Abraham ọ] jọ ọsẹ enọ e rọwo kpobi.”—AHWO ROM 4:11.

 1, 2. (a) Ẹvẹ a be rọ kareghẹhọ Abraham evaọ udevie Ileleikristi nẹnẹ? (b) Fikieme a je se Abraham “ọsẹ enọ e rọwo kpobi”?

Ọ JỌ ọsẹ-ode orẹwho ulogbo jọ, ọruẹaro, ọthueki, osu. Ghele na, evaọ udevie Ileleikristi nẹnẹ, a rẹ mae kareghẹhọ iẹe fiki okwakwa nọ o wọ Jihova Ọghẹnẹ rri rie wọhọ ogbẹnyusu—ẹrọwọ ọgaga riẹ. (Aizaya 41:8; Jemis 2:23) Odẹ riẹ họ Abraham, yọ Ebaibol na o se rie “ọsẹ enọ e rọwo kpobi.”—Ahwo Rom 4:11.

² Kọ ahwo nọ a kake rọ Abraham rria, wọhọ Ebẹle, Enọk, gbe Noa, a gbe wo ẹrọwọ? E, rekọ Abraham a re ọvọ nọ a te rọ ghale erẹwho otọakpọ na kpobi kugbe. (Emuhọ 22:18) Fikiere o te zihe ro ọsẹ ẹwoho ọrọ ahwo kpobi nọ a ti fi ẹrọwọ họ Ubi eyaa na. (Ahwo Galesha 3:8, 9) Evaọ oghẹrẹ jọ, a rẹ sai se Abraham ọsẹ mai, keme ẹrọwọ riẹ ọ rọ oriruo nọ a rẹ raro kele. A rẹ sai rri uzuazọ riẹ kpobi wọhọ odhesẹvia ẹrọwọ, keme o vọ avọ edawọ buobu. Uzẹme, oke krẹkri taure Abraham ọ tẹ te rẹriẹ ovao ku oware nọ a rẹ sai se ẹdawọ ẹrọwọ riẹ nọ o mae rro kpobi—ujaje re ọ rehọ ọmọzae riẹ Aiziki ro dheidhe—Abraham o dhesẹ ẹrọwọ riẹ evaọ edawọ esese buobu. (Emuhọ 22:1, 2) Enẹna j’oma kiẹ edawọ ẹrọwọ ọsosuọ enana jọ riwi re ma ruẹ uwuhrẹ nọ e rẹ sae k’omai nẹnẹ.

Ujaje re Ọ Kwa no Ọr

 3. Eme Ebaibol na ọ ta k’omai kpahe oghẹrẹ uyerakpọ Abram n’otọ ze?

³ Ebaibol na ọ kake fodẹ Abram (ọnọ a te riẹ uwhremu na wọhọ Abraham) evaọ Emuhọ 11:26, onọ o ta nọ: “Okenọ Tera ọ kpako u te udhukpe-osa gbe ikpe no, o te yẹ Abram, te Nahọ gbe Heran.” Abram o no uyẹ Shẹm nọ ọ dhẹ-ozọ Ọghẹnẹ ze. (Emuhọ 11:10-24) Wọhọ epanọ Emuhọ 11:31 o ta, Abram o je lele uviuwou riẹ rria “Ọr orẹwho [ọruẹriọ] ahwo Kaldia,” okpẹwho nọ ọ jọ abọ ovatha-ọre Ethẹ Yufretis na.a Fikiere, ọ rro whẹro wọhọ ohwo nọ ọ rẹ rria uwou-owhre nọ ọ rẹ kwa n’oria ruọ oria ha rekọ wọhọ ohwo nọ ọ rria okpẹwho nọ u wo eware akpọriọ buobu. A rẹ sae ruẹ ekwakwa nọ i no erẹwho efa ze dẹ evaọ eki Ọr. Iwou ilogbo nọ a ralọ fuafo, nọ i wo ekpọ ame nọ a whẹhọ ae, e jọ iyẹrẹ na n’oka duoka.

 4. (a) Didi use-abọ Ọr ọ jọ rọkẹ egegagọ Ọghẹnẹ uzẹme na? (b) Ẹvẹ Abram o ro fi ẹrọwọ họ Jihova?

⁴ U te no erere ekwakwa-iwo riẹ kpobi no, Ọr ọ jọ use-abọ kẹ ohwo kpobi nọ ọ gwọlọ gọ Ọghẹnẹ uzẹme na. O jọ okpẹwho nọ u duomahọ ẹdhọgọ gbe ugbẹrọwọ gaga. Ẹhẹ, evaọ otọ ẹwho na etẹmpol okpehru jọ nọ a bọ rọkẹ ọghọ ọghẹnẹ ọvẹre nọ a re se Nanna o dikihẹ gidigba. Ababọ avro, Abram ọ jọ otọ otunyẹ re o w’obọ evaọ egagọ imuomu nana, ẹsejọhọ te otunyẹ n’obọ imoni riẹ jọ ze. Wọhọ epanọ iwuhrẹ anwae ahwo Ju jọ e ta, ọsẹ Abram, Tera, ọ jọ ohwo nọ ọ rẹ ma emedhọ. (Joshua 24:2, 14, 15) Epanọ o jọ kpobi, Abram ọ jọ egagọ erue ogbekuo ho. Ọsẹ-ode riẹ nọ ọ kpako gaga no, Shẹm, ọ gbẹ jọ uzuazọ yọ ababọ avro ọ ghale eriariẹ riẹ kpahe Ọghẹnẹ uzẹme na kugbe amọfa. Fikiere, Abram o te fi ẹrọwọ họ Jihova, orọnikọ Nanna ha!—Ahwo Galesha 3:6.

Ẹdawọ Ẹrọwọ

 5. Didi ujaje gbe eyaa Ọghẹnẹ ọ kẹ Abram evaọ okenọ ọ gbẹ jọ Ọr?

⁵ A be te dawo ẹrọwọ Abram. Ọghẹnẹ ọ romavia kẹe je jie nọ: “Kparoma no ẹwho obọ ra, gbe uviuwou ra, jegbe uwou ọsẹ ra, re who kpohọ otọ nọ me re ti dhesẹ kẹ owhẹ. Keme me re ti ru owhẹ zihe ruọ orẹwho ulogbo, mẹ vẹ jẹ te ghale owhẹ, je ru odẹ ra ruaro, whọ vẹ te jọ oghale. Mẹ rẹ te ghale enọ e ghale owhẹ, enọ e la owhẹ eka kpobi mẹ rẹ te la ae eka re; jegbe evaọ odẹ ra erẹwho akpọ na kpobi a rẹ te jọ wo oghale.”—Emuhọ 12:1-3; Iruẹru 7:2, 3.

 6. Fikieme o jẹ gwọlọ uvi ẹrọwọ mi Abram re ọ nyasiọ Ọr ba?

⁶ Abram ọ kpako no ababọ ọmọ. Kọ ẹvẹ a ti ro ru ei fihọ “orẹwho ulogbo”? Yọ diẹse ẹkwotọ nọ a ta nọ o kpohọ na ọ rrọ? Ọghẹnẹ ọ ta kẹe evaọ oke oyena ha. Fikiere o gwọlọ uvi ẹrọwọ mi Abram re ọ nyasiọ ọruẹriọ Ọr gbe akpọriọ riẹ kpobi ba. Obe na Family, Love and the Bible o ta kpahe oke anwae nọ: “Uye nọ o mae rro nọ a rẹ kẹ ohwo uviuwou nọ ọ reabe ọ uziothọ ogaga họ a re lei no uviuwou na, ọ rẹ gbẹ jọ ‘omọvo’ uviuwou na ha. . . . Fiki onana o rọ rrọ odhesẹvia ologbo ọrọ ẹmeoyo gbe evaifihọ Ọghẹnẹ evaọ okenọ Abraham, rọ nya lele use Ọghẹnẹ, ọ nyasiọ orọnikọ uviuwou riẹ ọvo ba ha rekọ te orẹwho riẹ te.”

 7. Ẹvẹ Ileleikristi nẹnẹ a sae rọ rẹriẹ ovao ku ọkpọ edawọ nọ Abram ọ rẹriẹ ovao ku?

⁷ Ileleikristi nẹnẹ a sae rẹriẹ ovao ku oghẹrẹ edawọ evona re. Wọhọ Abram, ma sae jọ otọ otunyẹ re ma fi isiuru iwo haro kẹ iruẹru egagọ uzẹme. (1 Jọn 2:16) Ọwọsuọ ọ rẹ sai n’obọ ahwo uviuwou nọ e rọwo ho ze, kugbe imoni mai nọ a si no ukoko, enọ e rẹ sae gwọlọ bẹbẹ omai ruọ ekpere usu. (Matiu 10:34-36; 1 Ahwo Kọrint 5:11-13; 15:33) Evaọ onana Abram o fi emamọ oriruo h’otọ k’omai. Ọ rehọ usu kugbe Jihova karo kẹ eware kpobi—makọ usu uviuwou dede. Ọ riẹ uzedhe oghẹrẹ, oke, hayo oria nọ eyaa Ọghẹnẹ e te jọ rugba ha. Ghele na, u no rie eva ze re ọ rehọ uzuazọ riẹ kpahe eyaa eyena. Ẹvẹ onana o rọ uduotahawọ te re ma rehọ Uvie na karo evaọ izuazọ mai nẹnẹ!—Matiu 6:33.

 8. Didi okpomahọ ẹrọwọ Abram o wo kpahe uzedhe ahwo uviuwou riẹ, kọ eme Ileleikristi e rẹ sai wuhrẹ no onana ze?

⁸ Kọ ẹvẹ kpahe uzedhe ahwo uviuwou Abram dẹẹ? U muẹro nọ, ẹrọwọ gbe imuẹro Abram i kpomahọ ae gaga, keme u nọ aye riẹ, Serai, gbe ọmọ oniọvo riẹ nọ a re se Lọt eva ze re a yoẹme kẹ use Ọghẹnẹ jẹ nyasiọ Ọr ba. Uwhremu na, oniọvo Abram, Nahọ, gbe emọ riẹ jọ a kwa no Ọr nyae rria Heran, oria nọ a jọ gọ Jihova. (Emuhọ 24:1-4, 10, 31; 27:43; 29:4, 5) Whaọ, makọ ọsẹ Abram dede, Tera, ọ rọwo re ọ kwa lele ọmọ riẹ! Fikiere Ebaibol ọ kpare ọghọ na kẹe, wọhọ ọnọ o w’uzou uviuwou, inọ ọye ọ w’owọ erẹ ekpohọ obọ Kenan na. (Emuhọ 11:31) Kọ ma sai wo obokparọ jọ re otẹrọnọ ma rehọ ona ro se isẹri kẹ imoni mai?

 9. Didi omaruẹrẹhọ Abram o ru kẹ erẹ riẹ, kọ fikieme oyena o rọ gwọlọ omolahiẹ?

⁹ Taure o te ti muọ onya riẹ họ, Abram o wo eware buobu nọ o re ru. Ọ rẹ zẹ otọ gbe uwou gbe ekwakwa riẹ, ọ vẹ dẹ uwou-owhre, ekamẹle, emuore, gbe eware nọ ọ gwọlọ. Ẹsejọhọ igho buobu i vru mi Abram evaọ omaruẹrẹhọ okpakpata utioye na, rekọ o were riẹ re o yoẹme kẹ Jihova. Ẹvẹ ẹdẹ ọyena o wuzou te nọ omaruẹrẹhọ na u kuhọ no nọ usu-erẹ Abram u dikihẹ otafe ugbẹhẹ Ọr, re a muọ onya họ! Be nya lele ẹgholiẹ Ethẹ Yufretis na, usu-erẹ na o tẹ nya kpohọ ofẹ ẹkpẹlobọ-ukiediwo-ọre. Nọ eka buobu e vrẹ no, nọ a nya oware wọhọ ikilomita 1,000 no, a tẹ nyate okpẹwho ẹkpẹlobọ-ọre Mẹsopotemia nọ a re se Heran, oria nọ ahwo erẹ buobu a re jo serihọ.

10, 11. (a) Fikieme Abram ọ rọ rria Heran evaọ omoke jọ? (b) Didi uduotahawọ a rẹ sae kẹ Ileleikristi nọ e be rẹrote esẹ gbe ini rai nọ e kpako no?

¹⁰ Abram o wohọ Heran, ẹsejọhọ fiki erorokẹ ọsẹ ọkpako riẹ, Tera. (Iruo-Izerẹ 19:32) Ileleikristi buobu nẹnẹ re a wo owha-iruo orọ ẹruorote esẹ gbe ini rai nọ e kpako no hayo enọ e be mọ, ejọ i re tube ru enwene jọ re a sai ru ere. Okenọ oyena u te fo, ahwo otiọye na a rẹ sai wo imuẹro inọ idhe uyoyou rai yọ “onọ Ọghẹnẹ o re miẹ.”—1 Timoti 5:4.

¹¹ Oke jọ o vrẹ no. “Unu ikpe Tera kpobi e tẹ rọ ikpe egba-ivẹ gbe isoi; Tera o te whu evaọ Heran.” Evaọ uzẹme Abram o weri uwhu riẹ, rekọ nọ etoke uweri na o vrẹ no, ọ tẹ nwani mu onya họ. “Nọ Abram o no Heran yọ ọ kpako te udhukpe-osa gbe ikpe ikpegbisoi no. Abram ọ tẹ rehọ Serai aye riẹ, gbe Lọt ọmọ oniọvo riẹ gboma, jegbe eware eyero riẹ kpobi nọ a koko họ, jegbe ahwo riẹ nọ a jọ obọ Heran wo, a tẹ wọ kpohọ obọ otọ Kenan.”—Emuhọ 11:32; 12:4, 5.

12. Eme Abram o ru evaọ okenọ ọ jẹ rria Heran?

¹² O rọ oware isiuru re ma muẹrohọ nọ evaọ okenọ ọ jọ Heran, Abram o ‘koko efe buobu.’ Dede nọ o siobọno ekwakwa jọ re ọ sai no Ọr, Abram o no Heran wọhọ ọdafe. U re vevẹ, onana o rọ ere fiki oghale Ọghẹnẹ. (Ọtausiwoma Na 5:19) Dede nọ Ọghẹnẹ ọ y’eyaa efe kẹ ahwo riẹ kpobi nẹnẹ hẹ, o re ru eyaa riẹ gba re ọ rẹrote ẹgwọlọ enọ e ‘nyasiọ iwou, imoni emezae, hayo imoni emetẹ ba’ fiki Uvie na. (Mak 10:29, 30) Abram o te je ‘wo ahwo,’ koyehọ, idibo buobu. Efafa Orukpẹre ọ Targum gbe Chaldee erọ Jerusalẹm e ta nọ Abram ọ ‘t’ahwo kurẹriẹ.’ (Emuhọ 18:19) Kọ ẹrọwọ ra ọ be wọ owhẹ t’ẹme kẹ erivẹ, ibe-iruiruo, hayo ibe-isukulu ra? Ukpenọ o wohọ etẹe riẹriẹriẹ jẹ kpairoro vrẹ ujaje Ọghẹnẹ, Abram ọ rehọ oke riẹ evaọ Heran ro ruiruo nọ e rẹ kẹ erere. Rekọ oke riẹ evaọ etẹe u reno. “Fikiere Abram ọ tẹ nya, wọhọ epanọ ỌNOWO na ọ ta kẹ e.”—Emuhọ 12:4.

Evaọ Abọdekọ Ethẹ Yufretis Na

13. Okevẹ Abram ọ rọ fa Ethẹ Yufretis na vrẹ, kọ didi otofa ẹfavrẹ nana o wo?

¹³ Abram ọ tẹ wariẹ wọ onya. Nọ a nya no Heran no, usu-erẹ riẹ o tẹ nya ri ofẹ ukiediwo-ọre, nya oware wọhọ ikilomita 90. O sae jọ nọ Abram ọ daji evaọ oria jọ okenọ ọ jẹ nya Ethẹ Yufretis vrẹ kẹle oria ekiọthuọ anwae Kakemish na. Onana o jọ ugogo oria jọ nọ ahwo nọ a rọ erẹ a rẹ jọ fa vrẹ.b Ẹdẹ vẹ usu ahwo Abram o rọ fa ethẹ na vrẹ? Ebaibol na o dhesẹ nọ o via ikpe 430 taure Ọnyano ahwo Ju no Ijipti evaọ Nisan 14, 1513 B.C.E. na ọ tẹ te romavia. Enẹ Ọnyano 12:41 o ta: “Nọ ikpe egba-ene gbe ọgba . . . na e te gba no, eva ẹdẹdẹ ọyena, ogbotu ỌNOWO na kpobi a tẹ nya no eva otọ Ijipti no.” (Ẹjẹlẹ ibieme na ọmai.) Fikiere, o wọhọ nọ ọvọ Abraham na o mu iruo họ evaọ Nisan 14, 1943 B.C.E., okenọ Abram, avọ ẹmeoyo, ọ fa Ethẹ Yufretis na vrẹ.

14. (a) Eme Abram ọ rehọ ibiaro ẹrọwọ riẹ ruẹ? (b) Evaọ oghẹrẹ vẹ ahwo Ọghẹnẹ nẹnẹ a ro wo oghale vi Abram?

¹⁴ Abram ọ nyasiọ okpẹwho ọruẹriọ ba no. Ghele na, ọ sae kparo ruẹ “ẹwho nọ o wo emamọ otọhotọ,” egọmeti ẹrẹreokie nọ o ti su ahwo-akpọ. (Ahwo Hibru 11:10) Ẹhẹ, avọ umutho evuẹ jọ ọvo, Abram o te muọ otoriẹ họ ewo kpahe igogo abọjọ ẹjiroro Ọghẹnẹ re ọ ta ahwo-akpọ nọ a bi whu n’igbo. Nẹnẹ, o rrọ oghale k’omai nọ ma ro wo otoriẹ okẹkẹe kpahe ẹjiroro Ọghẹnẹ vi onọ Abram o wo. (Itẹ 4:18) “Ẹwho,” hayo egọmeti Uvie na, onọ Abram o rẹro riẹ na o muọ esuo họ no enẹna—a rehọ e riẹ mu evaọ obọ odhiwu anwọ 1914. Fikiere, u gbe fo re ma j’owọ nọ u dhesẹ ẹrọwọ gbe evaifihọ kẹ Jihova?

Ukane Evaọ Ẹkwotọ Eyaa na U Muhọ No

15, 16. (a) Fikieme o jẹ gwọlọ aruọwha mi Abram re ọ bọ agbada-idhe kẹ Jihova? (b) Ẹvẹ Ileleikristi nẹnẹ a sai ro wo aruọwha wọhọ Abram?

¹⁵ Emuhọ 12:5, 6 o ta k’omai nọ: “Nọ a te obọ otọ Kenan no, Abram ọ tẹ nya otọ na duwu ri te oria Shẹkẹm, je te oria opẹpẹriẹ Morẹ.” Shẹkẹm ọ jọ ikilomita 50 evaọ ofẹ ẹkpẹlobọ-ọre Jerusalẹm yọ o rọ ukiekpotọ nọ u re wou eware onọ a dhesẹ wọhọ “aparadase ọ otọ ofuafo na.” Dede na, “ahwo Kenan a jọ eva otọ na oke oyena.” Nọ o rọnọ ahwo Kenan na a jọ tọtọtọ evaọ uruemu na, Abram ọ rẹ daoma gaga re ọ thọ uviuwou riẹ no okpomahọ ogbekuo rai.—Ọnyano 34:11-16.

¹⁶ Evaọ orọ avivẹ, “ỌNOWO na ọ tẹ rehọ oma via kẹ Abram, ọ tẹ ta kẹ e nọ, ‘Mẹ rẹ te rehọ otọ onana kẹ uyẹ ra.’ ” Ẹvẹ o rẹ kẹ oghọghọ te! Uzẹme, o gwọlọ ẹrọwọ mi Abram re ọ ghọghọ kpahe oware nọ emọ obaro riẹ ọvo a te reawere riẹ. O make rọ ere na, Abram ọ “tẹ bọ oria-idhe kẹ ỌNOWO na eva etẹe, ọnọ ọ rehọ oma via kẹ e na.” (Emuhọ 12:7) Ọgba-eriariẹ Ebaibol jọ ọ ta nọ: “Evaọ uzẹme, ẹbọ agbada-idhe fihọ otọ na yọ edhere nọ ọ rọ rehọ iẹe wọhọ otọ riẹ nọ u te rie obọ fiki edhesẹ ẹrọwọ riẹ.” Ẹbọ agbada-idhe otiọye na yọ oware aruọwha re. Ababọ avro, agbada-idhe ọnana yọ ọkpọ ọnọ a dhesẹ evaọ ọvọ Uzi na, nọ o wo itho nọ a bru hu. (Ọnyano 20:24, 25) U ghine wo ohẹriẹ gaga evaọ eriwo rono egbada-idhe ọ ahwo Kenan na. Fikiere Abram o dhesẹ edikihẹ aruọwha orọ ẹgbede via wọhọ ọgegagọ Ọghẹnẹ uzẹme na, Jihova, bi kpoma riẹ fihọ kẹ egrẹ gbe ẹsejọhọ enwoma ugboma. Kọ ẹvẹ kpahe omai nẹnẹ? Kọ otu mai jọ—maero emaha na—ma re siuke kpemu re ma jọ erivẹ hayo ibe-isukulu mai riẹ nọ Jihova ma be gọ? Ajọ oriruo aruọwha Abram ọ tuduhọ omai kpobi awọ re ma wo omawere evaọ ẹjọ idibo Jihova!

17. Ẹvẹ Abram o ro dhesẹ omariẹ wọhọ ọnọ o bi whowho odẹ Ọghẹnẹ, kọ eme onana o kareghẹhọ Ileleikristi nẹnẹ?

¹⁷ Oria kpobi nọ Abram ọ nya, egagọ Jihova ọ rẹ rọ karo. “Ọ tẹ kua no etẹe kpohọ obọ ugbehru nọ o rọ obọ ovatha-ọre Bẹthẹl, o te thihi uwou-owhre riẹ họ otọ eva udevie Bẹthẹl avọ Ai, yọ Bẹthẹl ọ rọ abọ ukiediwo-ọre, yọ Ai kọ abọ ovatha-ọre. Kọ etẹe ọ bọ oria-idhe fihọ kẹ ỌNOWO na, je he se odẹ ỌNOWO na.” (Emuhọ 12:8) Ẹme Hibru na “se odẹ” u re je dhesẹ “whowho (ta kpahe) odẹ.” Ababọ avro, Abram o whowho odẹ Jihova avọ udu evaọ udevie erivẹ ahwo Kenan riẹ. (Emuhọ 14:22-24) Onana o kareghẹhọ omai kpahe ẹkẹ-iruo mai re ma wo ẹkẹ-abọ ologbo wọhọ epanọ o rẹ lọhọ te kpobi re ma “rọ enu mai jiri odẹ riẹ” nẹnẹ.—Ahwo Hibru 13:15; Ahwo Rom 10:10.

18. Didi usu Abram o wo kugbe ahwo nọ a jẹ rria Kenan?

¹⁸ Abram ọ rria eria eyena ọvuọvo oke krẹkri hi. “Abram ọ tẹ ruabọhọ erẹ riẹ, rehọ ovao wha obọ Negẹb”—otọ oyaya nọ o rọ ofẹ obọze-ọre igbehru Juda na. (Emuhọ 12:9) Ẹkwoma onya nọ ọ ruabọhọ gbe edhesẹ omariẹ wọhọ ọgegagọ Jihova evaọ oria okpokpọ kpobi, Abram avọ uviuwou riẹ a dhesẹ evaọ ẹgbede nọ “ae oma rai na erara, gbe enya-ugbo.” (Ahwo Hibru 11:13) Ẹsikpobi, a whaha usu okpekpe kugbe erivẹ egedhọ rai. Ileleikristi nẹnẹ re a rẹ jọ “e rọ akpọ na ha.” (Jọn 17:16) Dede nọ ma re dhesẹ ẹwo gbe ororokẹ rọ kẹ erivẹ gbe ibe-iruiruo mai na, ma rẹ yọroma re ma seba ekie ruọ uruemu nọ u re dhesẹ ẹzi akpọ na nọ ọ hẹriẹ oma no Ọghẹnẹ na.—Ahwo Ẹfẹsọs 2:2, 3.

19. (a) Fikieme o sae rọ jọ nọ uzuazọ ẹkwa n’oria ruọ oria o jọ use-abọ kẹ Abram avọ Serai? (b) Didi use-abọ efa e kẹle gaga rọkẹ Abram?

¹⁹ Jọ o thọrọ omai ẹro ho inọ enwene kpohọ ẹgaga ọrọ uzuazọ ẹkwa n’oria ruọ oria o lọhọ kẹ Abram hayo Serai ha. Emu nọ o no oma ithuru rai ze ọvo a jẹ re viukpọ emu nọ a rẹ jọ eki ologbo Ọr jọ dẹ; uwou-owhre a rria viukpọ uwou nọ a bọ ziezi. (Ahwo Hibru 11:9) Uzuazọ Abram o vọ avọ iruo; o wo eware buobu nọ o re ru kpahe ẹruorote ithuru riẹ gbe idibo riẹ. Ababọ avro, Serai ọ jẹ rẹro te oghẹrẹ iruo nọ eyae uyero-akpọ oyena a re ru: ẹma eka nọ a wuhu, ethere ebrẹdi, ezuo ehọ elọlọhọ, gbe iwu-iko. (Emuhọ 18:6, 7; 2 Ivie 23:7; Itẹ 31:19; Izikiẹl 13:18) Ghele na, edawọ ekpokpọ e be kẹle. U ti kri hi, Abram avọ uviuwou riẹ a te nyaku uyero nọ u fi izuazọ rai họ awa! Kọ ẹrọwọ Abram ọ te ga te epanọ ọ sae rọ rẹriẹ ovao ku use-abọ na?

[Oruvẹ-obotọ]

Kọ Who Muẹrohọ?

• Fikieme a je se Abram “ọsẹ enọ e rọwo kpobi”?

• Fikieme o jẹ gwọlọ ẹrọwọ mi Abram re ọ nyasiọ Ọr ẹwho ahwo Kaldia na ba?

• Ẹvẹ Abram o ro dhesẹ nọ ọ rehọ egagọ Jihova karo?

[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 5]

O gwọlọ ẹrọwọ mi Abram re ọ nyasiọ uzuazọ olọlọhọ orọ Ọr ba

[Udhesẹ-oria nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 6]

ERẸ ABRAHAM

Ọr

Heran

Kakemish

KENAN

Abade Ologbo

[Ọnọ o wo uwoho]

A rehọ e riẹ no omaa udhesẹ-oria nọ Pictorial Archive (Near Eastern History) Est. gbe Survey of Israel a wo udu-ekere riẹ ze

[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 8]

Ẹkwoma iwou-owhre nọ a jẹ rria, Abram avọ uviuwou riẹ a dhesẹ evaọ ẹgbede nọ “ae oma rai na erara, gbe enya-ugbo.”