Lele Ọghẹnẹ Nya Evaọ Oke Ẹvohẹ Nana
“Enọk o te je lele Ọghẹnẹ nya, ọ gbẹ jariẹ hẹ, keme Ọghẹnẹ ọ rehe riẹ.”—Emuhọ 5:24.
1. Eware vẹ jọ evaọ oke mai na i ru uzuazọ bẹbẹ?
OKE ẹvohẹ! Eme eyena e nwani dhesẹ ikpe okpokpoho gbe erọ ozighi nọ ahwo-akpọ a be ruẹ anwẹnọ a rọ rehọ Uvie Mesaya na mu evaọ 1914. No anwọ oke yena ze rite inẹnẹ, ahwo-akpọ a rrọ etoke nọ Ebaibol na i se “edẹ urere” na. Okpẹtu wọhọ ohọwo, eyao, etọ nọ i bi nuhu, gbe emo e lahiẹ ahwo-akpọ vi epaọ anwẹdẹ kpobi no. (2 Timoti 3:1; Eviavia 6:1-8) A ko enọ e be gọ Jihova dhere no okpẹtu nana ha. Evaọ abọ buobu, mai kpobi ma be ruẹ uye ọbẹwẹ gbe awa ọrọ uyero akpọ na. Ọbẹwẹ ugho, ozighi isuẹsu, ethube, gbe ẹyao e rrọ usu eware nọ i ru uzuazọ bẹbẹ gaga nẹnẹ.
2. Use-abọ vẹ idibo Jihova a rẹriẹ ovao ku no?
2 Fiba onana, idibo Jihova buobu a thihakọ ukpokpoma ogaga no nọ Setan o gbe bi fi enọ i bi “koko izi Ọghẹnẹ, [je bi] se isẹi kẹ Jesu” ẹmo na. (Eviavia 12:17) Yọ dede nọ orọnikọ mai kpobi a nyaku ukpokpoma ogaga no ho, Ileleikristi uzẹme kpobi a bi lele Setan Ẹdhọ na avọ ẹzi nọ ọ whẹ họ udevie ahwo-akpọ no muabọ. (Ahwo Ẹfẹsọs 2:2; 6:12) O gwọlọ omodawọ gaga re ẹzi yena ọ siọ omai ba ewholo, keme ma be nya ku ei evaọ obọ oria iruo, obọ isukulu, gbe oria ofa kpobi nọ ma re jo kuomagbe ahwo nọ a wo isiuru Ọghẹnẹ ọgọ evaọ edhere ọgbagba ha.
Lele Ọghẹnẹ Nya, Orọnikọ Erẹwho na Ha
3, 4. Edhere vẹ Ileleikristi a ro wo ohẹriẹ no akpọ na?
3 Evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ, Ileleikristi a lele ẹzi akpọ nana họre gaga, yọ oyena u ru rai wo ohẹriẹ gaga no enọ e rrọ ukoko Ileleikristi na ha. Pọl o dhesẹ ohẹriẹ na nọ o kere nọ: “Fikiere onana mẹ tae, je se isẹi eva Ọnowo na, re nọ umuo na vrẹ wha siọ epanọ ahwo Egedhọ a rẹ nya ba ẹnya, eva iroro diodi eva rai; nọ otoriẹ rai u re biebi, nọ i vru no uzuazọ nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ rae fiki ogbori nọ rọ eva rai, fiki eva egaga rai; a te zihe ruọ igheghẹ, jẹ rehọ oma rai kẹ eheri, rọ ogbogbọ ru eghẹrẹ eware igbegbe kpobi.”—Ahwo Ẹfẹsọs 4:17-19.
4 Dai roro epanọ eme yena e nwani dhesẹ ebi ọlala abọ-ẹzi gbe uruemu ogbekuo ọrọ akpọ nana—evaọ edẹ ọ Pọl gbe edẹ mai na! Wọhọ epanọ o jọ evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ na, Ileleikristi nẹnẹ a rẹ “siọ epanọ ahwo Egedhọ a rẹ nya ba ẹnya.” Ukpoye, a rẹ reawere uvẹ-ọghọ igbunu ọrọ Ọghẹnẹ nọ a re lele nya. Uzẹme, ahwo jọ a rẹ sae vro sọ u kiehọ re a ta nọ ohwo-akpọ gheghe nọ ọ gba ha ọ sai lele Jihova nya. Rekọ Ebaibol na e ta nọ o lọhọ. Ofariẹ, Jihova o rẹro nnọ ma re ru ere. Evaọ ikpe-udhusoi avọ eree taure ekele oke mai nana u te ti te, Maeka ọruẹaro na o kere eme nana: ‘Eme ỌNOWO na ọ jọ obọ rai gwọlọ rekọ re wha ru onọ u kiẹrẹe, wha ve kielele uyoyou, re wha jẹ rehọ oma kpotọ nya lele Ọghẹnẹ rai?’—Maeka 6:8.
Oghẹrẹvẹ Ma re ro Lele Ọghẹnẹ Nya, Kọ Fikieme Ma je Ru Ere?
5. Ẹvẹ ohwo-akpọ nọ ọ gba ha ọ sai ro lele Ọghẹnẹ nya?
5 Ẹvẹ ma sai ro lele Ọghẹnẹ nọ a rẹ ruẹ hẹ na nya, ọnọ o wo ogaga kpobi na? O rrọ vevẹ, ma rẹ sai gine dikihẹ nnọ ma bi lele Ọghẹnẹ nya ha, oghẹrẹ nọ ma re lele ibe ahwo-akpọ nya na. Evaọ Ebaibol na, otofa ẹme na “re a nya” o sai dhesẹ “elele oghẹrẹ edhere jọ.”a Ma tẹ rehọ otofa nana, koyehọ ọnọ ọ bi lele Ọghẹnẹ nya o re yeri oghẹrẹ uzuazọ nọ Ọghẹnẹ ọ gwọlọ, onọ u re ru ei eva were. Eyeri oghẹrẹ uzuazọ utioye u re ru omai wo ohẹriẹ no ahwo buobu nọ e wariẹ omai họ. Ẹhẹ, oye ọvo họ oware nọ u kiehọ kẹ Oleleikristi. Fikieme? Ẹjiroro buobu e riẹ.
6, 7. Fikieme Ọghẹnẹ nọ a re lele nya o rọ rrọ edhere nọ ọ mai fo?
6 Orọ ọsosuọ, Jihova họ Ọnọ ọ ma omai, Ehri uzuazọ mai gbe Ọnọ ọ be kẹ eware kpobi nọ ma gwọlọ re ma sae jọ uzuazọ. (Eviavia 4:11) Fikiere, ọye ọvo o wo udu nọ ọ rẹ rọ ta epanọ ma rẹ nya kẹ omai. Fibae, re a lele Ọghẹnẹ nya họ edhere uzuazọ nọ o rẹ mae kẹ erere kpobi. Rọkẹ enọ i bi lele iei nya, Jihova o ru rie lọhọ kẹ ae re a wo erọvrẹ izieraha rai, ọ tẹ jẹ kẹ ae ẹruore nọ o muẹro ọrọ uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ. Ọsẹ oyoyou obọ odhiwu mai na ọ tẹ jẹ kẹ ohrẹ areghẹ nọ u re fi obọ họ kẹ enọ i bi lele iei nya yeri emamọ uzuazọ enẹna, dede nọ a gba ha jẹ be rria akpọ nọ ọ rrọ otọ ogaga Setan. (Jọn 3:16; 2 Timoti 3:15, 16; 1 Jọn 1:8; 2:25; 5:19) Ẹjiroro ọfa nọ ma re ro lele Ọghẹnẹ nya họ, ma te ru ere no udu ze u re fiba udhedhẹ gbe okugbe ukoko na.—Ahwo Kọlọsi 3:15, 16.
7 Orọ urere nọ o mae roja họ, nọ ma te bi lele Ọghẹnẹ nya, yọ ma bi dhesẹ oria nọ ma dikihẹ evaọ ẹme-avro ologbo nọ a kpare ze evaọ ọgbọ Idẹn na—ẹme-avro esuo-ehrugbakpọ. (Emuhọ 3:1-6) Ma rẹ rehọ oghẹrẹ nọ ma bi yeri uzuazọ mai ro dhesẹ nọ abọ Jihova ma dikihẹ gidigba, ma vẹ jẹ rehọ aruọwha whowho inọ ọye ọvo họ Osu nọ o gine te. (Olezi 83:18) Ma vẹ rọ ere bi ru lele olẹ mai inọ odẹ Ọghẹnẹ o jọ fuafo re a je ru oreva riẹ. (Matiu 6:9, 10) Enọ e salọ nọ a re lele Ọghẹnẹ nya a gine wo areghẹ! O rẹ sai mu ai ẹro inọ oware ezi a bi ru na, keme Jihova ọvo “o wo areghẹ.” Oware ovo o rẹ thọe obọ họ.—Ahwo Rom 16:27.
8. Ẹvẹ oke Enọk gbe Noa u ro tho oke mai?
8 Rekọ, ẹvẹ o sae rọ lọhọ re ma rria epanọ u fo nọ Ileleikristi a rẹ rria nọ ẹvohẹ ọ da oria kpobi fia nẹnẹ yọ ahwo buobu a wo isiuru kpahe ẹgọ Jihova ha na? Ma rẹ ruẹ uyo na nọ ma te roro kpahe ezae anwae ẹrọwọ enọ i kru ẹgbakiete rai evaọ oke obẹbẹ ọgaga. Imava rai jọ họ Enọk gbe Noa. Aimava na a rria etoke nọ o tho oke mai na. Ahwo a jẹ rehọ emuemu họ. Evaọ edẹ ọ Noa, ozighi gbe ọfariẹ-ogbe e da fia evaọ otọakpọ na. Ghele na, Enọk avọ Noa a mugba kẹ ẹzi akpọ oke rai a te lele Jihova nya. Ẹvẹ a sai ro ru ere? Re ma kuyo onọ yena, ma te jọ uzoẹme nana ta kpahe oriruo Enọk. Evaọ uzoẹme nọ u lele i rie na, ma vẹ te ta kpahe Noa.
Enọk O Lele Ọghẹnẹ Nya Evaọ Oke Ẹvohẹ
9. Didi ikuigbe ma wo kpahe Enọk?
9 Enọk họ ohwo ọsosuọ nọ a jọ Ebaibol na dhesẹ inọ o lele Ọghẹnẹ nya. Ikuigbe Ebaibol na e ta nọ: “Nọ Enọk o yẹ Methusẹla no, o te lele Ọghẹnẹ gbẹ nya.” (Emuhọ 5:22) Nọ e fodẹ epanọ Enọk ọ rria kri te no—dede nọ ọ rria tọ a tẹ rehọ iẹe wawo epanọ ma be rria kri te nẹnẹ, rekọ onọ o jọ kpẹkpẹe fiki epanọ ahwo a jẹ tọ te evaọ oke yena—ikere na e ta nọ: “Enọk o te je lele Ọghẹnẹ nya, ọ gbẹ jariẹ hẹ, keme Ọghẹnẹ ọ rehe riẹ.” (Emuhọ 5:24) O wọhọ nọ Jihova ọ rehọ uzuazọ Enọk re otu ọwọsuọ a siẹe oma ba ẹnwa. (Ahwo Hibru 11:5, 13) U te no ikuigbe ekpẹkpẹe yena no, eria nọ a jọ ta ẹme kpahe Enọk evaọ Ebaibol na i tulo ho. Ghele na, ma tẹ rehọ ikuigbe yena nọ ma wo na gbe eware efa nọ e wariẹ e riẹ họ rri rie, ma wo uvi ẹjiroro nọ ma rẹ rọ ta nọ oke Enọk o jọ oke ẹvohẹ.
10, 11. (a) Nọ Adamu avọ Ivi a wọso Ọghẹnẹ no, ẹvẹ emuemu ọ rọ vaha? (b) Ovuẹ eruẹaruẹ vẹ Enọk o whowho, kọ ẹvẹ ahwo a rehọ eme riẹ?
10 Wọhọ oriruo, roro kpahe epanọ ogbekuo o vaha vẹrẹ te evaọ uyẹ ohwo-akpọ okenọ Adamu ọ raha uzi no. Ebaibol na e ta kẹ omai inọ Keni, ọmọ ọsosuọ Adamu, o zihe ruọ ojihẹ ọsosuọ eva otọakpọ okenọ o kpe oniọvo riẹ, Ebẹle. (Emuhọ 4:8-10) Nọ Ebẹle o whu uwhu oja no, Adamu avọ Ivi a te yẹ ọmọzae ọfa, a te se odẹ riẹ Sẹt. Ma se kpahe iẹe nọ: “Sẹt o te yẹ ọmọzae, o te se odẹ riẹ Enọsh. Nọ umuo oke yena vrẹ ahwo a ro mu odẹ [Jihova, NW ] họ ese.” (Emuhọ 4:25, 26) U yoma gaga, edhere ọviẹwẹ a je ro ‘se odẹ Jihova.’b Ikpe buobu nọ a yẹ Enọsh no, Lemẹk, ohwo jọ nọ o no uyẹ Keni ze, o te kere ole jọ kẹ eyae ivẹ riẹ bi ro dhesẹ oma inọ o kpe ọmoha jọ nọ ọ nwa riẹ oma. Ọ tẹ jẹ vẹvẹ unu nọ: “Otẹrọnọ eva e dha Keni akuahrẹ, uzẹme nọ Lemẹk ọ rẹ dheva udhẹse-osa gbe ikpe [gbe] asiahrẹ.”—Emuhọ 4:10, 19, 23, 24.
11 Umutho eme nọ ma jọ obehru ta no na i dhesẹ inọ eyoma nọ Setan ọ wha ze evaọ ọgbọ Idẹn o lẹliẹ emuemu vaha vẹrẹ vẹrẹ evaọ udevie emọ Adamu. Evaọ akpọ otiọye na, Enọk ọ jọ ọruẹaro Jihova, yọ ovuẹ riẹ nọ u wo ẹgba u gbe bi duobọte ahwo nẹnẹ. Jud o kere inọ enẹ Enọk ọ ruẹaro: “Ri, Ọnowahwo avọ igbidigbi erẹri riẹ a te tha, re a ti guẹdhọ ahwo kpobi, a ve brukpe ahwo-muomu fiki iruẹru nọ e rọ erọ Ọghẹnẹ hẹ nọ a ru eva ebi, gbe eme edada kpobi nọ erahaizi nọ e riẹ Ọghẹnẹ hẹ a ta kpahe iẹ.” (Jud 14, 15) Eme yena i ti rugba vọvọ eva Amagẹdọn. (Eviavia 16:14, 16) Ghele na, o rẹ sai mu omai ẹro inọ makọ evaọ edẹ Enọk, “ahwo muomu” buobu a jariẹ nọ a dheva kpahe eruẹaruẹ Enọk na. U kiehọ gaga nọ Jihova o ro si ọruẹaro na no udevie rai.
Eme Ọ Kẹ Enọk Ẹgba ro Lele Ọghẹnẹ Nya?
12. Eme ọ lẹliẹ Enọk wo ohẹriẹ no ahwo oke riẹ?
12 Evaọ ọgbọ Idẹn, Adamu avọ Ivi a gaviezọ kẹ Setan, Adamu ọ tẹ wọso Jihova. (Emuhọ 3:1-6) Ọmọ rai Ebẹle ọ raro kele ai hi, ọ tẹ jọ ohwo nọ ọ were Jihova. (Emuhọ 4:3, 4) U yoma gaga, emọ Adamu buobu a jọ wọhọ Ebẹle he. Dede na, Enọk, ọnọ a yẹ ikpe udhusoi buobu evaọ obaro, ọ jọ wọhọ Ebẹle. Eme họ ohẹriẹ nọ o jọ udevie Enọk gbe emọ Adamu efa? Pọl ukọ na ọ kuyo onọ yena nọ o kere nọ: “Fiki orọwọ a jẹ rehọ Enọk kpohọ ehru re ọ seba ewhuo; o ye a gbẹ rue riẹ e he, keme Ọghẹnẹ ọvo ọ rehe riẹ. Whaọ taore a tẹte rehọ iẹ kpohọ obehru, a daoe riẹ tao sọ ọ were Ọghẹnẹ.” (Ahwo Hibru 11:5) Enọk ọ jọ usu “ẹgho ologbo” ọrọ isisẹri oke anwae, enọ e jọ iriruo obọdẹ ọrọ ẹrọwọ. (Ahwo Hibru 12:1) Ẹrọwọ họ oware nọ u fi obọ họ kẹ Enọk yọrọ uruemu ezi evaọ etoke uzuazọ riẹ nọ o vrẹ ikpe 300—bu vi isiasa ọrọ unuikpe nọ ibuobu mai a be rria nẹnẹ!
13. Didi oghẹrẹ ẹrọwọ Enọk o wo?
13 Pọl ọ ta kpahe ẹrọwọ Enọk gbe ọrọ isẹri efa nọ o kere nọ: “Whaọ orọwọ họ umuẹro eware kpobi nọ ma bi rẹro rai na, odhesẹvia eware nọ ma te ruẹ hẹ.” (Ahwo Hibru 11:1) Ẹhẹ, ẹrọwọ họ irẹro udufihọ, orọ imuẹro, inọ eware nọ ma bi rẹro rai na i ti rugba. Irẹro na e rẹ ga te epanọ o rẹ rọ kpọ oware nọ ma se gboja evaọ uzuazọ. Oghẹrẹ ẹrọwọ otiọye na ọye o fi obọ họ kẹ Enọk lele Ọghẹnẹ nya dede nọ ahwo nọ a wariẹ e riẹ họ a ru ere he.
14. Eriariẹ egbagba vẹ o wọhọ nọ Enọk o wo nọ o lẹliẹ e riẹ wo ẹrọwọ?
14 Uvi ẹrọwọ u re no eriariẹ egbagba ze. Eriariẹ kpahe eme Enọk o wo? (Ahwo Rom 10:14, 17; 1 Timoti 2:4) Ababọ avro, ọ riẹ kpahe eware nọ e via evaọ Idẹn. Ẹsejọhọ, o yo iku epanọ uzuazọ o jọ evaọ ọgbọ Idẹn—onọ o wọhọ nọ o gbẹ jariẹ evaọ oke yena dedenọ a kẹ uvumọ ohwo-akpọ uvẹ nọ ọ ruẹe eva ha. (Emuhọ 3:23, 24) Ọ riẹ kpahe ẹjiroro Ọghẹnẹ inọ emọ Adamu a rẹ vọ otọakpọ na a ve ru otọakpọ na kpobi wọhọ Aparadase ọsosuọ na. (Emuhọ 1:28) Fibae, Enọk ọ rehọ ubiẹro oghaghae rri ẹjiroro Jihova ọrọ eyẹ Ubi nọ o te nwẹhẹ Setan uzou u ve si eyoma kpobi nọ eviẹhọ Setan e wha ze no. (Emuhọ 3:15) Evaọ uzẹme, eruẹaruẹ nọ Ọghẹnẹ ọ rọ kẹ Enọk, enọ a rawo fihọ obe Jud na, i kie kpahe ẹraha ubi Setan. Nọ o rọnọ Enọk o wo ẹrọwọ na, ma riẹ inọ ọ gọ Jihova, wọhọ ọnọ ọ rẹ “hwosa kẹ e nọ e guọlọ e riẹ.” (Ahwo Hibru 11:6) Fikiere, dede nọ Enọk o wo eriariẹ kpobi nọ ma wo nẹnẹ na ha, o wo utho eriariẹ nọ i fi obọ họ kẹe bọ ẹrọwọ ọgaga. Avọ ẹrọwọ otiọye na, ọ sai ro kru ẹgbakiete riẹ evaọ etoke ẹvohẹ.
Raro Kele Oriruo Enọk
15, 16. Ẹvẹ ma sai ro lele oriruo Enọk?
15 Nọ o rọnọ, wọhọ Enọk, ma gwọlọ ru Jihova eva were evaọ etoke ẹvohẹ nọ ma rrọ nẹnẹ na, u re woma re ma lele oriruo riẹ. O gwọlọ nọ ma re wo eriariẹ egbagba Jihova gbe ọrọ ẹjiroro riẹ. Rekọ oyena ọvo u te he. O r’oja re ma kuvẹ kẹ eriariẹ egbagba yena re e kpọ edhere uzuazọ mai. (Olezi 119:101; 2 Pita 1:19) O r’oja re ma kuvẹ kẹ iroro Ọghẹnẹ re e kpọ omai, daoma ẹsikpobi re ma rehọ iroro gbe owojẹ mai ru ei eva were.
16 U te no Enọk no, a jọ Ebaibol na fodẹ omọfa evaọ oke riẹ nọ ọ jẹ gọ Jihova ha, rekọ o gbẹ make jọnọ ọye ọvo ho, amọfa a tẹ make jariẹ nọ a gọ Ọghẹnẹ, a ti bu hu. A tẹ rehọ omai wawọ unu ahwo-akpọ na nẹnẹ, ma bu hu, rekọ oyena o rẹ lẹliẹ udu whrehe omai hi. Makọ ohwo kpobi nọ ọ rọ so omai kẹhẹ, Jihova ọ te thọ omai. (Ahwo Rom 8:31) Enọk ọ rehọ ududu vẹvẹ unu kpahe ọraha nọ ọ rẹriẹ ovao ku enọ e riẹ Ọghẹnẹ hẹ evaọ oke riẹ. Ma be ta ẹme ududu re nọ ma bi whowho “usiuwoma uvie na” ghelọ ẹkoko, ọwọsuọ, gbe ukpokpoma. (Matiu 24:14) Enọk ọ rria tọ te ibuobu evaọ oke riẹ hẹ. Ghele na, orọnikọ akpọ yena o fi ẹruore riẹ họ họ. Ọ tẹro riẹ vi oware nọ u woma viere. (Ahwo Hibru 11:10, 35) Rọkẹ omai re, ma tẹro mai vi orugba ẹjiroro Jihova. Fikiere, ma be rehọ akpọ nana ruiruo vọvọ họ. (1 Ahwo Kọrint 7:31) Ukpoye, ma be rehọ ẹgba gbe efe mai ruiruo kẹ Jihova.
17. Didi eriariẹ ma wo nọ Enọk o wo ho, fikiere eme ma re ru?
17 Enọk o wo ẹrọwọ inọ Ubi nọ Ọghẹnẹ ọ ya eyaa riẹ na ọ te roma via evaọ ẹruoke Jihova. U te enwenọ ikpe 2,000 no anwẹnọ Ubi na—Jesu Kristi—ọ rọ roma via, kẹ ẹtanigbo na, je rovie edhere uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ kẹ omai, jẹ rọkẹ isẹri ẹrọwọ anwae wọhọ Enọk. Ubi yena, ọnọ a ro mu no enẹna wọhọ Ovie Uvie Ọghẹnẹ, o gbolo Setan no odhiwu ziọ otọakpọ no, yọ ma be jọ oria kpobi ruẹ uye nọ oyena o wha ze no. (Eviavia 12:12) Ẹhẹ, eriariẹ nọ ma wo nẹnẹ na i kpehru vi enọ Enọk o wo thethabọ. Fikiere, joma wo ẹrọwọ ọgaga wọhọ epanọ o wo na. Ajọ udu nọ ma fihọ orugba ẹjiroro Ọghẹnẹ u kpomahọ oware kpobi nọ ma bi ru. Wọhọ Enọk, ajo ma lele Ọghẹnẹ nya, dede nọ ma be rria etoke ẹvohẹ.
[Oruvẹ-obotọ]
a Rri Uko 1, ẹwẹ-obe avọ 220, edhe-ẹme avọ 6, ọrọ Insight on the Scriptures, onọ Isẹri Jihova a kere.
b Taure edẹ Enọsh i te ti te, Jihova o lele Adamu ta ẹme. Ebẹle o dhe idhe nọ e were Jihova. Ọghẹnẹ o tube lele Keni ta ẹme taure ihrieriọ e tẹ te wọe kpe oniọvo riẹ. Fikiere, ẹme na inọ a “mu odẹ Jihova họ ese” o jọ evaọ edhere ọkpokpọ, orọnikọ evaọ egagọ efuafo ho.
Ẹvẹ Whọ te k’Uyo?
• Eme u dhesẹ re a lele Ọghẹnẹ nya?
• Fikieme Ọghẹnẹ nọ a re lele nya o rọ rrọ edhere nọ ọ mai woma?
• Eme o fi obọ họ kẹ Enọk lele Ọghẹnẹ nya dede nọ ọ jẹ rria etoke ẹvohẹ?
• Ẹvẹ ma sae rọ raro kele Enọk?
[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 23]
Fiki ẹrọwọ, “Enọk o te je lele Ọghẹnẹ nya”
[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 25]
U gine mu omai ẹro inọ eyaa Jihova i ti rugba
[Ọnọ o wo uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 21]
Aye, oka obọze na: FAO photo/B. Imevbore; uwou nọ o bi kpo kuotọ: San Hong R-C Picture Company