Ọghẹnẹ Ọ Kpẹlẹ Obọ Họ Kpahe Eyaa Riẹ

“O ỌNOWO, ẹvẹ me re bo ubo obọufihọ se owhẹ krite, nọ owhẹ ore yo ho?” Eyena yọ eme Habakuk, ọruẹaro Hibru, ọnọ ọ rria evaọ ikpe-udhusoi avọ ihrẹ B.C.E. Rekọ eme na i do wọhọ enọ ma riẹ vẹre, ogbẹrọ ere? O rọ ẹkoma ohwo-akpọ re ọ gwọlọ wo oware nọ ọ gwọlọ vẹrẹ vẹrẹ. Yọ onana o mae rọ uzẹme evaọ oge omawere ẹsiẹsiẹ mai na.—Habakuk 1:2.

Evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ, ejọ e jọ nọ i roro nọ Ọghẹnẹ ọ hai ru eyaa riẹ gba vẹrẹ viere. A kpakpa oma te epanọ a ro roro nọ Ọghẹnẹ ọ be kpẹlẹ obọ hayo lehie. Fiki onana, Pita ukọ na ọ tẹ kareghẹhọ ae nnọ eriwo oke Ọghẹnẹ o hẹrioma gaga no ọmai. Pita o kere nọ: “Rekọ, iyoyou, wha ri uzẹme ovo nana evevere he, nnọ, ẹdẹ ọvo ọ rọ aro Ọnowo na wọhọ odu-ikpe, jegbe odu-ikpe, e wọhọ ẹdẹ ọvo.”—2 Pita 3:8.

Whọ tẹ rọ ẹro ọnana rri oke, koyehọ ohwo nọ ọ kpako te ikpe 80 no ọ rọ euwa ivẹ gheghe, yọ ikuigbe ahwo-akpọ kpobi i kri te edẹ ezeza ọvo no. Ma tẹ rọ ẹro ọnana rri eware, o rẹ mae lọhọ k’omai re ma wo otoriẹ edhere nọ Ọghẹnẹ o bi ro yeri kugbe omai.

Rekọ Ọghẹnẹ ọ r’abọ muoma kpahe oke he. Ukpoye, o wo isiuru gaga kpahe oke. (Iruẹru 1:7) Fikiere, Pita ọ tẹ nyaharo ta nọ: “O rẹ kpẹlẹ Ọnowo na obọ kpahọ eya riẹ hẹ, wọhọ epanọ ahwo jọ a re roro, rekọ o re thihakọ krẹkri kẹ owhai, ọ guọlọ nọ ohwo ọvo o whu hu, rekọ ahwo kpobi a zite ekurẹriẹ.” (2 Pita 3:9) Wo ohẹriẹ no ahwo-akpọ, oma o rẹ kpakpa Ọghẹnẹ re o ru eware epaọ ẹsenọ oke o be vae abọ no ho. Wọhọ ‘Ovie ebẹdẹ bẹdẹ,’ o re rri kparo jẹ riẹ uzedhọ oke nọ ọ rẹ rọ j’owọ nọ o jẹ mae wha ewoma se ahwo kpobi.—1 Timoti 1:17.

Nọ ọ fodẹ oware nọ ma bi ro roro nọ Ọghẹnẹ ọ be kpẹlẹ obọ no, Pita ọ tẹ vẹvẹ unu enẹ: “Rekọ ẹdẹ Ọnowo ọ rẹ te tha wọhọ oji.” Koyehọ, ẹdẹ ọvunu-oguo ọ te ze evaọ okenọ ahwo a bi rẹro riẹ hẹ. Kẹsena, evaọ awọ nọ i lele i rie, Pita ọ tẹ riobọhọ ẹruore igbunu kẹ enọ i wo “uzuazọ ẹfuọ gbe orọ Ọghẹnẹ,” koyehọ, inọ a te zọ ruọ “ihru ekpokpọ avọ akpọ ọkpokpọ” nọ Ọghẹnẹ ọ yeyaa rai.—2 Pita 3:10-13.

Onana o rẹ lẹliẹ omai wereva viere inọ ẹdhoguo Ọghẹnẹ ọ te ze no ho. Odiri ọnana o ru rie lọhọ k’omai nọ ma rọ riẹ ẹjiroro riẹ jẹ kpọ izuazọ mai họ re ma ruẹsi wo eghale eyaa riẹ. Kọ ma gbe “kele akothiho Ọnowo mai gbe usiwo,” wọhọ epanọ Pita ọ tuduhọ na? (2 Pita 3:15) Rekọ, okwakwa ofa jọ o riẹ evaọ odiri Ọghẹnẹ.

Re Oruthọ O te Umuo Jọ

Ẹkwoma ewuhrẹ epanọ Ọghẹnẹ o yeri kugbe ahwo evaọ oke anwae, ma muẹrohọ nọ o re kru ẹdhoguo kpemu bẹsenọ irẹro ewoma o gbẹ riẹ hẹ. Wọhọ oriruo, kpahe ẹdhoguo Ọghẹnẹ mukpahe ahwo Kenan, ọ riobọhọ izieraha rai kẹ Abraham oke krẹkri no tao. Rekọ oke nọ o ti ro gu ai ẹdhọ u ri te he. Eme jabọ? Ebaibol na ọ ta nọ: “Keme umuomu ahwo Amọ [Kenan] o rẹ te gba no ho,” hayo wọhọ epanọ ukere Knox o fi rie họ: “Emuemu ahwo Amọ u ri te umuo riẹ hẹ.”—Emuhọ 15:16.a

Rekọ enwenọ ikpe 400 uwhremu na, ẹdhoguo Ọghẹnẹ ọ tẹ ze, emọ Abraham, emọ Izrẹl, a tẹ rehọ otọ na. A siwi umutho ahwo Kenan jọ, wọhọ Rehab avọ ahwo Gibiọn, fiki uruemu gbe owojẹ rai, rekọ evaọ abọ riẹ buobu, egbegbe rai o kpehru gaga no, wọhọ epanọ eware nọ a tọvia evaọ ọgbọna i dhesẹ na. A wo egagọ oma-owezẹ ọzae, ogberẹ-obro etẹmpol, gbe idheidhe emọ. Halley’s Bible Handbook o ta nọ: “U gbe ekiotọ nọ e tọ ọraha ikpewho Kenan via unu epanọ Ọghẹnẹ ọ gbẹ rọ kake raha ae he.” Evaọ ekuhọ riẹ, ‘uzioraha [ahwo Kenan] o tẹ te vọ’; emuemu rai o ‘te umuo riẹ’ no. Uvumọ ohwo ọ rẹ sae fo Ọghẹnẹ hẹ okenọ ọ kuvẹ re a ru otọ na fo je siwi enọ i dhesẹ emamọ uruemu.

Oware ovo na ma ruẹ evaọ edẹ Noa. Dede nọ ahwo nọ a jọ taure Ẹvo na ọ tẹ te ze a jọ yoyoma, Ọghẹnẹ fiki ohrọ ọ jiroro nọ a rẹ gbẹ jọ te ikpe 120 efa. Evaọ abọjọ oke oyena, Noa ọ jọ “ọvuẹovuẹ ẹrẹreokie.” (2 Pita 2:5) Nọ oke o be nyaharo na, emuemu rai o te bu thesiwa. “Ọghẹnẹ o te ri akpọ na, ọ tẹ ruẹ nọ akpọ na o gbeku, keme ohwo kpobi o gbe edhere riẹ ku evaọ akpọ na.” (Emuhọ 6:3, 12) ‘Uzioraha rai o tẹ te vọ’; oke o be nyaharo na emuemu rai o te ti te umuo riẹ. Okenọ Ọghẹnẹ ọ j’owọ, ọ riẹ ru. Imaree ọvo i kiẹrẹe evaọ aro Ọghẹnẹ, o te siwi ai.

A rẹ ruẹ oware ovo na evaọ oghẹrẹ nọ Ọghẹnẹ o yeri kugbe Izrẹl. Dede nọ a je veghe uzou jẹ jọ yoyoma, Ọghẹnẹ o wo odiri kẹ ae ikpe udhusoi buobu. Ekere na o ta nọ: “ỌNOWO na . . . ọ tẹ rehọ ovuẹ ogaga . . . kẹ ikọ riẹ ro se ai, keme o wo ohrọ oriọ kpahe ahwo riẹ . . . rekọ a . . . jẹ jẹ ẹme riẹ fiẹ, jẹ la eruẹaro na eka, bẹsenọ ỌNOWO na, o ti ro muofu kẹ ahwo riẹ rifihọ.” (2 Iruẹru-Ivie 36:15, 16) Ahwo na a te oria nọ enwene ọ gbẹ rọ lọhọ họ no. Jerimaya gbe umutho ahwo jọ ọvo a sai siwi. A sae ta nọ Ọghẹnẹ ọ geva ha evaọ okenọ ọ wha ọraha se enọ i kiọkọ uwhremu na.

Oke Owojẹ Ọghẹnẹ U te No

No iriruo nana ze ma sae ruẹ nọ Ọghẹnẹ o bi kru ẹdhoguo uyerakpọ nana kpemu bẹsenọ oke u re te no. A dhesẹ onana evaọ ujaje nọ a rọ kẹ okpikpakpe ẹwoho Ọghẹnẹ: “ ‘Fi ofọrẹbe ra họ whọ kọrọ ibi okakọ akpọ na kpobi koko fihọ ekru ọvo; keme ibi rai e who-uno.’ Ukọ-odhiwu na ọ tẹ thọrọ ofọrẹbe riẹ họ otọ akpọ na, ọ tẹ kọrọ ibi okakọ akpọ na kuku, o je gbolo ai fihọ oria udi-uthere ofu Ọghẹnẹ.” Muẹrohọ nnọ emuemu ahwo-akpọ ọ “who-uno,” koyehọ, o vrẹ oria enwene no. Okenọ Ọghẹnẹ ọ tẹ rehọ ẹdhoguo ze, avro ọ te jariẹ hẹ inọ owojẹ riẹ na o rọ gbagba.—Eviavia 14:18, 19.

Evaọ eroro eme obehru na, o rọ vevẹ nnọ ẹdhoguo Ọghẹnẹ mukpahe akpọ na ọ kẹlino, keme akpọ na o dhesẹ iruemu nọ e wha ẹdhoguo Ọghẹnẹ ze evaọ oke anwae no. Oria kpobi nọ ma rri, ozighi ọ vọ otọakpọ na no, wọhọ epanọ o jọ taure Ẹvo edẹ Noa ọ tẹ te ze. Uruemu ahwo o nwane wọhọ onọ a dhesẹ eva Emuhọ 6:5 na: “Iroro eva [ohwo] evọ avọ eyoma kẹse kẹse.” Makọ izieraha egaga nọ e lẹliẹ Ọghẹnẹ gu ahwo Kenan ẹdhọ ẹdẹ e d’otọfia nẹnẹ.

Maero no anwọ Ẹmo Akpọ I ze, inwene etọtọ buobu e ruọ akpọ na no. Azẹ ima ahwo buobu o bi su evaọ otọakpọ na. Ẹmo, ikpakpe-otu, olahiẹ, ugbarugba, gbe uzithọ i du lahwe no evaọ akpọ na soso. Ohọwo, ẹyao, gbe ọfariẹ-ogbe e da akpọ mai fia no. Imuẹro na kpobi i dhesẹ nọ ma be rria udevie oge omuomu nọ Jesu ọ ta kpahe nọ: “Oge ọnana ọ rẹ te vrẹ hẹ bẹsenọ eware enana kpobi e te gba no.” (Matiu 24:34) ‘Ẹkẹ uzioraha’ akpọ na o vọ no. “Ibi okakọ akpọ na” e ware no kẹ ẹkọrọ.

Oke nọ Whọ rẹ Rọ j’Owọ

A ta kẹ Jọn ukọ na nnọ nọ oke ẹdhoguo o be kẹle na, oghẹrẹ eware ivẹ e te roma via. Evaọ abọ jọ, “ọnọ o bi ru umuemu, ọ gbẹ ruabọhọ umuemu riẹ ọnọ o bi ru uruemu ugbegbe, ọ ruabọhọ uruemu ugbegbe riẹ.” Rekọ evaọ abọdekọ riẹ, “ọnọ okiẹrẹe, ọ ruabọhọ ẹrẹreokie riẹ, ọnọ ọ rọ ọrẹri ọ gbẹ jọ ọrẹri riẹ.” (Eviavia 22:10, 11) Abọ urere ọnana o bi rugba evaọ iruo uwuhrẹ Ebaibol akpọ-soso nọ Isẹri Jihova a be whaharo na. Ẹjiroro iruo eyena họ re a wuhrẹ ahwo oware nọ Ọghẹnẹ ọ gwọlọ mi ai re a kele ai gbe enọ i te kẹ ewo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ. Iruo enana e nyate ekwotọ 233 no evaọ ikoko 87,000.

Ọghẹnẹ ọ kpẹlẹ obọ họ. Avọ odiri ọ kẹ ahwo uvẹ nọ o gwọlọ no re a “wha ohwo ọkpokpọ na họ oma” re a sae ruẹ orugba eyaa riẹ. (Ahwo Ẹfẹsọs 4:24) Nẹnẹ, Ọghẹnẹ ọ gbẹ be hẹrẹ, dedenọ iyero akpọ na i bi yoma viere. Isẹri Jihova evaọ akpọ na soso a be dao ẹgba rai kpobi re a ghale eriariẹ nọ i re su kpohọ uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ kugbe erivẹ rai. (Jọn 17:3, 17) Avọ evawere, ahwo nọ a bu vi 300,000 a be k’uyo jẹ họ-ame k’ukpe k’ukpe.

Avọ irẹro uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ, enẹna họ oke, orọnikọ onọ a rẹ rọ hẹrẹ hẹ, rekọ onọ a rẹ rọ j’owọ. Keme kẹle na, ma te ruẹ orugba eyaa Jesu: “Kohwo kohwo nọ ọ rọ nọ ọ rọwo omẹ, o re ti whuẹ hẹ.”—Jọn 11:26.

[Footnotes]

[Pictures on page 6]

A takẹ okpikpakpe Ọghẹnẹ re o fi ofọrẹbe riẹ họ nọ okakọ akpọ na o who-uno

[Picture on page 7]

Isẹri Jihova evaọ akpọ-soso a bi fiobọhọ k’ahwo ziọ edhere ewo eghale ebẹdẹ bẹdẹ Ọghẹnẹ