Juin

Nkento yina ya mufwidi ke zingaka na mpasi mpi yo ke monana nde yandi ke vandaka ve ti mbongo ya kufwana sambu na kusumba bima yina yandi kele na yo mfunu. Ata mpidina, yandi me kwenda na ntwala ya kesi mosi mpi me tula mbongo zole ya bibende na kinsweki. Mbala ya nkaka yo ke tula ve makelele ya ngolo ntangu yo ke bwa na kesi. Yezu ke zaba mbongo yina yandi me tula na kesi, yandi me tula baleptoni zole. Yo vandaka mbongo ya fioti kibeni ya bibende yina bantu vandaka kusadila na ntangu yina. Yo vandaka ve mbongo yina bo lendaka kusumba ata kandeke mosi ya ntalu fioti kibeni yina bo vandaka kuteka. Mambu yina mufwidi yai me sala me yitukisa Yezu mingi. Yo yina, yandi me binga balongoki na yandi mpi yandi me benda dikebi na bo na mufwidi yai mpi yandi me songa bo nde: “Mufwidi yai ya nsukami me tula mbongo mingi kuluta bantu yonso ya nkaka.” Na nima yandi me tuba diaka nde: “Bo yonso [disongidila bamvwama] me tula yina me lutana na zulu ya kimvwama na bo, kansi yandi, na kinsukami na yandi, yandi me tula yonso yina yandi vandaka na yo, bima na yandi yonso ya kuzingila.” (Mar. 12:43, 44) Ntangu mufwidi yai ya kwikama tulaka mbongo yonso yina yandi vandaka ti yo, yandi pesaka luzingu na yandi na Yehowa mpi tulaka ntima nde Yehowa ta lungisa bampusa na yandi.—Nk. 26:3. w21.04 6 § 17-18

Yezu vandaka ti mabanza ya mbote ntangu yandi vandaka kusamuna awa na ntoto. Yandi zolaka mpi nde balongoki na yandi kuvanda ti mabanza ya mbote na kisalu ya kusamuna. (Yoa. 4:35, 36) Ntangu Yezu vandaka ti balongoki na yandi, bo vandaka kusamuna na kikesa yonso. (Luka 10:1, 5-11, 17) Kansi ntangu bo kangaka Yezu mpi bo fwaka yandi, balongoki na yandi vandaka kusamuna diaka ve ti kikesa sambu na mwa ntangu. (Yoa. 16:32) Na nima ya lufutumuku ya Yezu, yandi siamisaka balongoki na yandi na kutula dikebi na kisalu ya kusamuna. Ntangu yandi vutukaka na zulu, balongoki na yandi samunaka na kikesa yonso mpi bambeni ya Yezu tubaka mambu yina kele na mukapu ya bubu. Yezu twadisaka kisalu ya kusamuna yina Bakristu ya mvu- nkama ya ntete salaka mpi Yehowa sakumunaka bo mpi bo kumaka mingi. Mu mbandu na Pantekoti 33 ya ntangu na beto, bantu 3 000 bakaka mbotika. (Bis. 2:41) Ntalu ya balongoki landaka kukuma mingi kibeni. (Bis. 6:7) Yezu tubaka mpi nde bantu mingi diaka ta ndima nsangu ya mbote na bilumbu ya nsuka.—Yoa. 14:12; Bis. 1:8. w21.05 14 § 1-2

Keti nge ke yibuka mambu yina salamaka ntangu nge bakisaka nde nge me zwa kieleka yina kele na Biblia? Nge yindulaka nde bantu yonso ta vanda na kiese ya kulonguka malongi yina nge me kuma kundima. Nge ndimaka kibeni nde nsangu yina kele na Biblia ta sadisa bo na kuvanda ti luzingu ya mbote bubu yai mpi na bilumbu ke kwisa. (Nk. 119:105) Yo yina nge vandaka na kiese ya kusonga banduku na nge mpi bantu ya dibuta na beno malongi ya Biblia yina nge me longuka. Kansi nge yitukaka sambu bantu mingi buyaka yo. Beto fwete yituka ve kana bantu ke buya kuwa nsangu yina beto ke longaka. Na bilumbu ya Yezu, bantu mingi buyaka kuwa nsangu na yandi ata yandi salaka mambu ya kuyituka yina vandaka kumonisa kibeni nde Nzambi vandaka kusadisa yandi. Mu mbandu, Yezu futumunaka Lazare mpi yo vandaka diambu mosi ya kuyituka yina bantu yina vandaka kutelemina yandi lendaka kubuya ve ata fioti. Ata mpidina, bamfumu ya Bayuda ndimaka ve nde Yezu vandaka Mesia. Nkutu, bo zolaka kufwa Yezu mpi Lazare.—Yoa. 11:47, 48, 53; 12:9-11. w21.05 2 § 1-2

Sala ngolo sambu na kukwenda na balukutakanu mbala na mbala. Balukutakanu ta sadisa nge na kubaka kikesa mpi yo ta sadisa nge na kuzaba bampangi mbote. Sala kinduku ti bampangi yina nge lenda longuka mambu mingi na mbandu na bo ata beno kele ve mvula mosi ti bo to beno me yelaka ve kisika mosi. Biblia ke monisa nde mayele ke ‘vandaka na minunu.’ (Yobi 12:12) Bambuta mpi lenda longuka mambu mingi na baleke ya kwikama. Davidi vandaka leke ya Yonatani ya bamvula mingi kansi bo vandaka banduku ya ngolo. (1 Sam. 18:1) Davidi ti Yonatani vandaka kusadisana sambu na kusadila Yehowa ata ntangu bo vandaka kukutana ti bampasi. (1 Sam. 23:16-18) Na dibuta ya mpangi Irina, yandi mosi mpamba muntu kele Mbangi ya Yehowa. Yandi ke tuba nde: “Bampangi na beto ya kimpeve lenda kuma kibeni bibuti to bampangi na beto ya kinsuni. Yehowa lenda sadila bo sambu na kulungisa bampusa na beto.” Banduku na nge ke zolaka kupesa nge kikesa mpi kusadisa nge, kansi bo ta sala yo kaka kana nge songa bo mambu yina ke yangisa nge. w21.06 10-11 § 9-11

Yezu pesaka balongoki na yandi mbandu ya mfumu mosi ti mpika na yandi. Mfumu yina songaka mpika na yandi na kufuta diaka ve mfuka ya mingi yina yandi vandaka ti yo, yina yandi zolaka ve kukuka kufuta. Na nima, mpika yina buyaka kukatula mfuka ya mpika ya nkaka yina vandaka ti mfuka na yandi ya fioti kibeni. Yo yina, mfumu tulaka mpika yai ya nku na boloko. Mambu ya mpika yina ya nku salaka pesaka yandi mpasi mpi yo pesaka bantu ya nkaka mpasi. Ntete, mpika yina vandaka ve ntima-mbote mpi yandi wilaka ve nduku na yandi mawa mutindu yandi “losaka yandi na boloko tii ntangu yandi ta futa mfuka na yandi.” (Mat. 18:30, 31) Ya zole, yandi pesaka bampika ya nkaka mpasi na mambu yina yandi salaka. Ntangu banduku na yandi ya “bampika monaka mambu yina salamaka, bo kudiyangisaka mingi.” Mutindu mosi, mambu yina beto ke salaka ke yangisaka bantu ya nkaka. Kana mpangi mosi me sadila beto diambu ya mbi mpi beto ke buya kulolula yandi, nki ta salama? Ya ntete, beto ta pesa yandi mpasi sambu beto me buya kulolula yandi, beto me buya kutudila yandi dikebi mpi beto me buya kumonisila yandi zola. Ya zole, beto ke pesa bampangi ya nkaka na dibundu mpasi ntangu bo ta bakisa nde beto ke wakana ve ti mpangi yina. w21.06 22 § 11-12

Nzambi salaka bantu sambu bo landa mbandu na yandi kansi Satana ke pusaka bo na kusala mansoni. Ntangu Yehowa “monaka nde mambi ya muntu vandaka mingi” na bilumbu ya Noa, “Yehowa waka mawa sambu yandi salaka bantu na ntoto, mpi yandi waka mpasi na ntima.” (Kuy. 6:5, 6, noti na nsi ya lutiti, 11) Bubu yai mpi, mambu ya mbi ke landa kaka kusalama. Diabulu ke wa kiese mingi mutindu bantu me kuma kusala mansoni ya mutindu na mutindu. Mu mbandu bo ke sala mansoni, babakala ti bankento, babakala ti babakala mpi bankento ti bankento. (Baef. 4:18, 19) Satana ke waka diaka kiese mingi kana muntu yina ke sambila Yehowa me sala disumu ya nene. Na luyalu ya Satana, bantu ke yala bantu ya nkaka sambu na kupesa bo mpasi mpi bo ke bebisa ntoto mpi bambisi yina Nzambi pesaka bo na kutanina. (Lon. 8:9; Kuy. 1:28) Bantu ya nkaka ya mayele ke tuba nde mambu yina bantu ke sala lenda sala nde milio mosi ya banti mingi mpi ya bambisi mingi kumana na mwa bamvula ke kwisa. w21.07 12 § 13-14

Bansadi ya nkaka ya Yehowa ke landaka kudiyangisa sambu na masumu yina bo me salaka. Bo ke landaka kuyindula nde Yehowa ta lolula bo ve ata fioti ata nkutu bo balulaka ntima mpi bo me sobaka. Kana nge ke nwana ti bangindu ya mutindu yina, kana nge bakisa nde Yehowa ke monisilaka bansadi na yandi zola ya kwikama, yo ta sadisa nge na kukatula bangindu yina mpi na kusadila Yehowa na kiese yonso ti kansansa ya bunkete. Beto ta sala yo sambu “menga ya Mwana na yandi Yezu ke katula masumu na beto yonso.” (1 Yoa. 1:7) Kana nge me lemba nitu sambu na kifu mosi yina nge salaka, kuvila ve nde Yehowa kele ya kuyilama mpi yandi kele ti mpusa ya ngolo ya kulolula nge kana nge balula ntima. Muyimbi-bankunga Davidi tubilaka kuwakana yina kele na kati ya zola ya kwikama mpi kikalulu ya Yehowa ya kulolula. Yandi tubaka nde: “Mutindu zulu kele ya kunanguka kuluta ntoto, mutindu mosi, zola na yandi ya kwikama kele nene sambu na bantu yina ke waka yandi boma. Mutindu kisika yina ntangu ke basikaka kele ntama ti kisika yina ntangu ke dindaka, mutindu mosi mpi, yandi me tulaka mambu na beto ya mbi ntama ti beto.”—Nk. 103:11, 12. w21.11 5-6 § 12-13

Bakala yina kele Mukristu fwete pesa nkento na yandi lukumu. (1 Pie. 3:7) Kupesa muntu lukumu ke tendula, kutudila yandi dikebi ya mingi mpi kuzitisa yandi. Mu mbandu, bakala ta monisa nde yandi ke pesa nkento na yandi lukumu kana yandi ke sadila nkento na yandi mambu na luzitu yonso. Yandi ke lombaka ve nkento na yandi na kusala mambu yina yandi ta kuka ve kusala. Yandi ke fwanisaka ve nkento na yandi ti bankento ya nkaka. Inki mutindu nkento na nge ta kudiwa kana nge ke fwanisa yandi ti bankento ya nkaka? Bakala ya mpangi Rosa kele ve Mbangi ya Yehowa. Mbala mingi yandi ke fwanisaka mpangi Rosa ti bankento ya nkaka. Mambu ya mbi yina yandi ke songaka mpangi Rosa ke pesaka yandi mpasi mpi yo ke pusaka mpangi Rosa na kuyindula nde yandi kele ve mfunu. Yandi ke tuba nde: “Mono ke zolaka nde bantu kuyibusa mono mbala na mbala nde mono kele mfunu na meso ya Yehowa.” Bakala yina kele Mukristu ke zabaka nde mambu yina yandi ke sala lenda bebisa kinduku na yandi ti nkento na yandi mpi kinduku na yandi ti Yehowa. Bakala yina ke pesaka nkento na yandi lukumu, ke sikisaka yandi na bantu ya nkaka, ke songaka nkento na yandi nde yandi ke zolaka yandi mpi nde yandi kele mfunu. w21.07 22 § 7-8

Keti nge ke lembaka nitu kana nge ke vingila koli mosi ya kele ti kima yina nge kele kibeni ti mfunu na yo, kansi koli yango ke kuma ve na ntangu yina nge ke zola nde yo kuma? Ebuna kana bo songa nge nde kele ti bikuma ya mbote yina me sala nde koli yina kukuma ve na ntangu yina nge vandaka kuzola, keti ntembe kele ve nde nge ta vingila yo ti ntima-nda yonso? Mukanda ya Bingana 13:11 ke longa beto sambu na nki beto fwete vanda ntima-nda. Yo ke tuba nde: “Kimvwama yina muntu me zwa nswalu ta mana, kansi kimvwama ya muntu yina ke vukisa bima malembe-malembe ta kuma mingi.” Verse yai ke longa beto nki? Yo ke longa beto nde muntu ya mayele ke salaka mambu na mayele yonso, ti ntima-nda yonso mpi yo ke butaka mbuma ya mbote. Mukanda ya Bingana 4:18 ke tuba nde: “Nzila ya bantu ya lunungu kele bonso nsemo ya suka yina ke landaka kukuma mingi tii kuna mwini ke kuma ngolo kibeni.” Bangogo yai ke monisa pwelele mutindu Yehowa ke sadisaka bansadi na yandi na kubakisa lukanu na yandi malembe-malembe. Verse yai ke sadisa beto mpi na kubakisa mutindu Mukristu ke salaka bansoba na luzingu na yandi sambu na kuyela na kimpeve. Muntu ke yelaka ve na kimpeve na mbala mosi. Yo ke bakaka ntangu. w21.08 8 § 1, 3-4

Beto kele ti mambu mingi ya kusala mutindu nsi-ntoto yai ke kuma na nsuka. (Mat. 24:14; Luka 10:2; 1 Pie. 5:2) Beto yonso ke zolaka kudipesa ya mvimba na kisalu ya Yehowa. Bampangi ya nkaka ke zolaka kukuma bapasudi-nzila. Bankaka ke zolaka kusadila Yehowa na Betele to na kisalu ya kutunga banzo ya Kimfumu, banzo ya balukutakanu ya nene, babiro ya Betele mpi babiro ya kubalula mikanda. Bampangi mingi ke salaka yonso sambu na kulungisa mambu yina bo ke lombaka sambu na kukuma bansadi ya kisalu to bankuluntu. (1 Tim. 3:1, 8) Yehowa ke vandaka na kiese mingi ntangu yandi ke monaka bansadi na yandi ke sadila yandi na luzolo yonso. (Nk. 110:3) Keti nge me lemba nitu sambu nge me lungisa ve lukanu mosi ya kimpeve? Kana mpidina, songa Yehowa mambu yina ke yangisa nge. (Nk. 37:5-7) Diaka, solula ti bampangi ya kuyela na kimpeve sambu bo pesa nge bandongisila yina ta sadisa nge na kusadila diaka Yehowa mbote mpi sala bikesa ya kusadila bandongisila yina bo ke pesa nge. Kana nge sala mutindu yina, nge lenda baka mukumba yina nge ke zola to nge lenda lungisa balukanu yina nge kuditudilaka. w21.08 20 § 1; 21 § 4

Ana vandaka profete mpi mufwidi. Yandi vandaka ti bamvula 84 kansi yandi vandaka “kukonda ve na tempelo ata fioti.” Yehowa sakumunaka yandi sambu yandi vandaka kukwenda mbala na mbala na tempelo mpi yandi sadisaka Ana na kumona mpi Yezu ntangu yandi vandaka bebe. (Luka 2:36-38) Beto ta baka kikesa mingi kana beto ke baka ntangu ya kuyula bo bangiufula mpi ya kuwidikila bo ntangu bo ke songa beto kiese yina bo me bakaka na dibundu ya Yehowa. Bampangi ya minunu kele mfunu na meso ya Yehowa mpi na dibundu na yandi. Bo me monaka mutindu Yehowa me sakumunaka dibundu na yandi na mitindu mingi mpi mutindu Yehowa me sakumunaka bo. Bo me bakaka malongi ya mfunu na bifu yina bo salaka. Tadila bo bonso “nto ya mayele” mpi baka malongi na bambandu na bo. (Bing. 18:4) Kana nge baka ntangu ya kuzaba bo, lukwikilu na nge ta kuma ngolo. w21.09 3 § 4; 4 § 7-8; 5 § 11, 13

Bansadi ya Yehowa ke sadila mayele yina Yezaya bingaka “miliki ya makanda.” (Yez. 60:5, 16) Bantu yina ke ndima kieleka ke nata mayele na bo mpi makuki na bo, yo ke sadisa na kulonga nsangu ya mbote na bansi 240 mpi beto ke basisa mikanda na bandinga kuluta 1000. Na bilumbu yai ya nsuka, kisalu ya kulonga nsangu ya mbote yina ke nikisa makanda ke pusa bantu na kubaka lukanu. Keti bo ta pesa maboko na Kimfumu ya Nzambi to keti bo ta tula ntima na bo na baluyalu ya nsi-ntoto yai? Konso muntu fwete baka lukanu. Ata bansadi ya Yehowa ke lemfukaka na bansiku ya baluyalu ya bansi yina bo ke zingaka, bo ke kotaka ve ata fioti na mambu ya Politiki. (Bar. 13:1-7) Bo ke zabaka nde Kimfumu ya Nzambi mpamba ta manisa bampasi ya bantu. Kimfumu yina ke kotaka ve ata fioti na mambu ya nsi-ntoto yai.—Yoa. 18:36, 37. w21.09 17-18 § 13-14

Kana muntu yina nge ke zolaka me yambula kusambila Yehowa, yo kele mfunu mingi nde nge landa kukumisa lukwikilu na nge ti ya bantu ya dibuta na beno ngolo. Inki mutindu nge lenda sala yo? Tanga Ndinga ya Nzambi konso kilumbu, yindula mingi mambu yina nge ke tanga mpi kwendaka mbala na mbala na balukutakanu sambu Yehowa kupesa nge ngolo. Papa ya Joanna ti yaya na yandi ya nkento yambulaka kieleka. Yandi ke tuba nde: “Mono ke waka mbote ntangu mono ke tangaka masolo ya bantu yai ya Biblia ke tubilaka: Abigaile, Estere, Yobi, Yozefi mpi Yezu. Bambandu na bo ke pesaka mono kikesa mpi yo ke sadisaka mono na kuvanda ti bangindu ya mbote.” Kana nge ke wa mpasi, landa kusamba Yehowa. Lomba Nzambi na beto ya zola na kusadisa nge na kutadila mambu mutindu yandi ke tadilaka yo mpi lomba yandi na ‘kupesa nge mayele ya kubakisa mambu mbote-mbote mpi na kulonga nge nzila yina nge fwete kwenda.’ (Nk. 32:6-8) Ya kieleka, yo lenda vanda mpasi mingi na kusonga Yehowa mutindu nge ke wa kibeni. Kansi Yehowa ke zaba mbote mpasi yina nge ke wa na ntima. Yandi ke lomba nge na kusonga yandi mambu yonso yina ke yangisa nge.—Kub. 34:6; Nk. 62:7. w21.09 28 § 9-10

Na nima ya paki ya mvu 32 ya ntangu na beto, ntumwa Piere, Yakobo mpi Yoane monaka mbona-meso mosi ya kuyituka. Na zulu ya ngumba mosi ya nda, mbala ya nkaka na ngumba Ermoni, Yezu kitukaka na ntwala na bo. “Luse na yandi semaka bonso ntangu, mpi bilele na yandi ya zulu kumaka kungenga bonso nsemo.” (Mat. 17:1-4) Bantumwa yina waka Nzambi ke tuba nde: “Yai Mwana na mono, ya mono ke zolaka mingi, yina mono me ndima. Beno wila yandi.” Mambu yina bantumwa yina tatu salaka na luzingu na bo monisaka nde bo wilaka Yezu. Beto fwete landa mbandu na bo. Beto ke pesa Yehowa mersi mutindu yandi ke twadisaka beto na zola yonso na nzila ya “mfumu ya dibundu” Yezu Kristu. (Baef. 5:23) Bonso ntumwa Piere, Yakobo mpi Yoane, beto fwete ‘wila Yezu.’ Kana beto sala mpidina beto ta baka balusakumunu mingi bubu yai mpi beto ta vanda ti kiese ya kukonda nsuka na bilumbu ke kwisa. w21.12 22 § 1; 27 § 19

Na dibundu ya Korinto, Mukristu mosi vandaka kusala mansoni ti nkento ya papa na yandi. Polo songaka Bakristu ya Korinto na kubasisa yandi na dibundu. Kikalulu ya mansoni ya muntu yina vandaka mbandu ya mbi sambu na bampangi ya nkaka na dibundu. Nkutu bankaka yindulaka ve nde yo vandaka disumu ya nene. (1 Bak. 5:1, 2, 13) Na nima, Polo waka nde muntu yina balulaka ntima na masonga yonso. Polo songaka bankuluntu nde: “Beno fwete lolula yandi na ntima ya mvimba mpi kulembika yandi.” Polo songaka bo na kusala mutindu yina ‘sambu mawa ya mingi kibeni kulutila ve muntu yina.’ Polo wilaka muntu yina balulaka ntima mawa. Yandi zolaka ve nde muntu yina kuwa mawa kuluta ndilu sambu na mambu yina yandi salaka mpi yo pusa yandi na kuyambula kulomba pardo. (2 Bak. 2:5-8, 11) Bonso Yehowa, bankuluntu mpi ke zolaka bampangi yo yina bo ke wilaka bo mawa. Bo ke pesaka muntu yina me sala disumu ya nene ndola ya ngolo kana yo ke lomba nde bo pesa yandi yo kansi kana mpila kele, bo ke wilaka mpi muntu yina me sala disumu ya nene mawa kana bo kele ti bikuma yina ke monisa kibeni nde bo fwete wila yandi mawa. Kana bankuluntu kupesa ve muntu yina me sala disumu ya nene ndola, yo ta monisa nde bo ke wila yandi ve mawa. Kansi yo ta monisa nde bo ke pesa yandi nzila ya kusala konso kima yina yandi ke zola. w21.10 11-12 § 12-15

Beto lenda fwanisa mpasi yina beto ke wa ti mputa. Mputa ya nkaka ke vandaka fioti mpi ya nkaka ke vandaka nene. Mu mbandu kana beto ke zenga ndunda, mbele lenda lwadisa beto mwa fioti na musapi. Kansi na nima ya kilumbu mosi to zole, beto lenda zaba diaka ve kisika yina mwa mputa yango vandaka. Mutindu mosi, mambu ya nkaka ya mbi yina bantu ke sadilaka beto ke salaka beto ve mpasi mingi. Mu mbandu, nduku mosi lenda tuba to yandi lenda sala diambu mosi kukonda kuyindula mpi yo lenda sala beto mpasi. Beto lenda lolula yandi kukonda mpasi. Kansi kana beto kele ti mputa ya nene, munganga lenda tunga beto yo mpi kukanga beto bande. Kana beto ke simba-simba mputa yango, yo lenda fwa ve nswalu mpi nkutu yo lenda kuma diaka nene. Diambu ya mawa kele nde muntu lenda sala mutindu mosi kana muntu ya nkaka me sala diambu yina me pesa yandi mpasi mingi. Yandi lenda landa kuyindula diambu yina ya mbi ya ke pesa yandi makasi mpi ya ke sala yandi mpasi mingi. Bantu yina ke bumbilaka bantu ya nkaka kimbeni na ntima ke kudipesaka mpasi bo mosi. Yo kele mbote mingi na kusadila mambu yina kele na verse ya bubu. w21.12 12 § 15

Yindula nde nkuluntu mosi ke kudiyangisa sambu mpangi mosi ke lwata ve mbote to yandi ke yidika ve mbote nitu na yandi. Nkuluntu yina lenda kudiyula nde: ‘Keti kele ti verse ya Biblia yina ke pusa mono na kupesa mpangi ndongisila?’ Nkuluntu fwete pesa ve dibanza na yandi mosi, yo lenda lomba nde yandi yula nkuluntu ya nkaka to Mukristu ya nkaka ya kuyela na kimpeve yina ke tadilaka mambu na mutindu ya mbote. Bo zole, bo lenda tadila diaka ndongisila yina Polo pesaka na yina me tala mutindu ya kulwata mpi ya kuyidika nitu. (1 Tim. 2:9, 10) Polo monisaka nde Mukristu fwete lwata bilele ya mbote, yina me fwana mpi yina ta fingisa ve zina ya Yehowa. Kansi yandi salaka ve lisiti ya bilele yina Mukristu fwete lwata mpi yina yandi fwete lwata ve. Yandi zabaka nde Bakristu lenda lwata bilele yina bo ke zola kulwata kana bilele yango ke wakana ti mambu yina Biblia ke tuba. Yo yina, bankuluntu fwete sosa kuzaba kana bilele yina mpangi yango ke lwata ke monisa nde yandi kele muntu ya bukati-kati mpi yandi ke tadilaka mambu na mutindu ya mbote. Na dibundu, bampangi zole ya kuyela na kimpeve lenda baka balukanu ya kuswaswana. Kansi balukanu yango yonso zole lenda vanda ya mbote. Beto fwete pusa ve bampangi na beto Bakristu na kusadila kaka bangindu na beto. w22.02 16 § 9-10

Beto kele ti bikuma ya mbote ya ke pusa beto na kumonisilana zola ya kwikama. Inki kele bikuma yango? Tala mutindu bingana yai ya kele na Biblia ke pesa mvutu na ngiufula yina: “Kubika ve nde zola ya kwikama mpi kwikama kuyambula nge. . . . Ebuna nge ta ndimama mpi ta zwa mayele ya mbote ya kubakisa mambu na meso ya Nzambi mpi ya bantu.” “Muntu yina kele na zola ya kwikama ke kudinatilaka mambote.” “Muntu yina ke landaka lunungu mpi zola ya kwikama ta mona luzingu.” (Bing. 3:3, 4; 11:17, noti na nsi ya lutiti; Bing. 21:21) Bingana yina ke tubila bikuma tatu yina fwete pusa beto na kumonisa zola ya kwikama. Ya ntete, kana beto ke monisa zola ya kwikama, beto ta kuma mfunu mingi na meso ya Nzambi. Ya zole, kana beto ke monisa zola ya kwikama yo ta natila beto mambote bubu yai. Mu mbandu, yo ta sala nde kinduku na beto ti bantu ya nkaka kuwumela. Ya tatu, yo ta natila beto mambote na bilumbu ke kwisa, mu mbandu luzingu ya mvula na mvula. Ya kieleka, beto kele ti bikuma ya mbote ya kutula dikebi na mambu yai ya Yehowa ke songa beto: “Beno sadilana mambu ti zola ya kwikama mpi mawa.” w21.11 8 § 1-2

Kana bampasi ya ngolo yina nge kutanaka ti yo to yina nge ke kutana ti yo ke lembisa lukwikilu na nge, kulemba ve nitu. Mona yo dibaku ya mbote ya kukumisa lukwikilu na nge ngolo. Kana nge ke kutana ti mpasi ya ngolo, samba Yehowa mingi. Ndima nde Yehowa lenda sadisa nge na nzila ya dibuta mpi ya banduku. Kana nge ke bika nde Yehowa kusadisa nge na bampasi ya ngolo yina nge ke kutana na yo bubu yai, yo ta sadisa nge na kundima kibeni nde yandi ta sadisa nge na kukanga ntima na konso mpasi ya ngolo yina nge lenda kutana ti yo na bilumbu ke kwisa. Yezu sadisaka balongoki na yandi na kuzaba kisika yina bo vandaka ti mfunu ya lukwikilu mingi. Kansi yandi ndimaka kibeni nde Yehowa ta sadisa bo na kukanga ntima na bampasi ya ngolo yina bo lenda kutana ti yo na bilumbu ke kwisa. (Yoa. 14:1; 16:33) Yandi ndimaka nde lukwikilu ya ngolo ta sadisa kimvuka ya nene na kuguluka na mpasi ya nene. (Kus. 7:9, 14) Nge ta vanda na kati ya kimvuka ya nene yina ta guluka kana nge ke sala yonso yina nge lenda sala bubu yai sambu na kukumisa lukwikilu na nge ngolo.—Baeb. 10:39. w21.11 25 § 18-19

Beto ke vingilaka ve nde Yehowa kutanina beto na mutindu ya kuyituka. Kansi beto me zaba nde, bantu yonso yina ke tudilaka Yehowa ntima ta baka luzingu ya mvula na mvula ata bo fwa bubu yai. Kubika fioti, beto ta kutana ti mambu yina lenda sala nde beto ndima diaka ve nde Yehowa ta tanina beto. Ntangu Gogi ya Magogi, disongidila kimvuka ya makanda ta nwanisa beto, yo ta monana bonso nde beto kele na kigonsa. Beto fwete ndima kibeni nde Yehowa kele ti ngolo ya kugulusa beto mpi yandi ta sala yo. Kimvuka yina ya makanda ta mona bonso nde beto kele bonso mameme yina me konda muntu ya kutanina bo. (Ezek. 38:10-12) Beto ta vanda ve ti minduki mpi beto ta zaba ve mutindu ya kunwana bitumba. Kimvuka yina ya makanda ta yindula nde bo ta fwa beto kukonda mpasi. Bo ta zaba ve nde bawanzio ya Yehowa ta nwanina beto. Kansi beto me zaba nde mambu ta salama mutindu yina sambu beto kele ti lukwikilu. Kimvuka yina ya makanda me zaba yo ve sambu bo ke kwikilaka ve na Nzambi. Bo ta yituka kibeni ntangu bo ta mona mutindu basoda yina kele na zulu ta nwanina beto.—Kus. 19:11, 14, 15. w22.01 6 § 12-13

Bampangi yonso kele mfunu na meso ya Yehowa mpi na meso na beto. Beto fwete sala ngolo sambu na kusala ve mambu yina ta pesa bo mpasi mpi beto fwete monisila bo zola. Kana beto me bakisa nde beto me sadila mpangi mosi diambu ya mbi, beto fwete lutisa yo ve mpi kuyindula nde mpangi yina ta lolula beto mpi yandi ta vila diambu yina. Sambu na nki bantu ya nkaka lenda wa mpasi sambu na mambu yina beto me tuba to me sala? Mbala ya nkaka yo lenda vanda sambu na mutindu bo me yelaka. Bampangi ya nkaka lenda yindula nde bo ke vandaka na nsi ya bantu ya nkaka. Bampangi ya nkaka kele ya mpa na kieleka mpi bo me zaba ntete ve mutindu ya kukanga ntima na bifu ya bantu ya nkaka. Yo vanda mutindu yina to ve, beto fwete sala yonso sambu na kutula ngemba. Diaka, kana mpangi mosi ke wa mpasi mbala na mbala sambu na mambu yina bantu ya nkaka ke tuba to ke sala, yandi fwete soba kikalulu yina. Kana yandi sala mutindu yina, yandi ta vanda na kiese mpi yandi ta vanda ti kinduku ya mbote ti bampangi. w21.06 21 § 7

Yezu ke zaba mbote mutindu nge ke wa. Kana beto ke kudiyangisa mingi sambu na diambu mosi, beto ke vandaka na kiese ya kuvanda ti nduku yina ke bakisa mbote mutindu beto ke wa, mingi-mingi nduku yina kutanaka mpi ti bampasi yina beto ke kutana ti yo. Nduku yango kele Yezu. Yandi ke zabaka mbote mutindu muntu ke waka kana yandi me lemba nitu mpi kana yandi kele ti mfunu ya lusadisu. Yandi ke zaba mbote mutindu beto ke waka ntangu beto me lemba nitu mpi yandi ta sala yonso sambu beto baka lusadisu yina beto kele ti yo mfunu “na ntangu ya mbote.” (Baeb. 4:15, 16) Yezu ndimaka lusadisu yina wanzio pesaka yandi na kilanga ya Getsemane. Beto mpi, beto fwete ndima lusadisu yina Yehowa ke pesa beto. Yo vanda na nzila ya mukanda mosi, ya video, ya diskure to na nzila ya nkuluntu mosi to ya nduku mosi ya kuyela na kimpeve yina me kwisa kutala beto sambu na kupesa beto kikesa. (Luka 22:39-44) Yehowa ta pesa nge “ngemba ya Nzambi” mpi yandi ta pesa nge kikesa. Kana beto ke samba Yehowa, yandi ta pesa beto “ngemba ya Nzambi yina me luta mayele yonso ya kubakisa mambu.”—Bafil. 4:6, 7. w22.01 18-19 § 17-19

Yehowa ke salaka kaka mambu ya mbote. Kansi yo lenda vanda mpasi sambu beto tula ntima na bantu yina yandi me pesaka mikumba na organizasio na yandi. Beto lenda kudiyula kana bampangi yina kele ti mikumba na organizasio ya Yehowa ke landaka kibeni lutwadisu na yandi to bo ke salaka mambu na mpila na bo. Kana beto ke tudila bo ve ntima, beto lenda tuba ve nde beto ke tudilaka Yehowa ntima. Bubu yai, Yehowa ke twadisaka kitini ya organizasio na yandi yina kele na ntoto na nzila ya “mpika ya kwikama mpi ya mayele.” (Mat. 24:45) Mpika yina ke twadisaka bansadi ya Yehowa na ntoto ya mvimba mpi yandi ke pesaka bankuluntu lutwadisu mutindu nto-kimvuka ya mvu-nkama ya ntete vandaka kusala. Bankuluntu ke salaka yonso sambu bampangi na mabundu kulanda lutwadisu yina. Beto ta monisa nde beto ke tudila Yehowa ntima na mambu yonso kana beto ke landa lutwadisu ya organizasio na yandi mpi ya bankuluntu. w22.02 4 § 7-8

Beto kele ti dibaku ya nene ya kuvanda Bambangi ya Yehowa mpi beto ke vandaka na kiese mingi sambu na yo. Beto ke vandaka na kiese kana beto me sadisa muntu yina kele ti “nkadilu ya mbote sambu na kubaka luzingu ya mvula na mvula” na kukuma kukwikila. (Bis. 13:48) Beto ke waka bonso Yezu. Yandi “waka kiese mingi na nsadisa ya mpeve santu” ntangu balongoki na yandi songaka yandi mambu ya mbote yina bo kutanaka ti yo ntangu bo kwendaka kulonga nsangu ya mbote. (Luka 10:1, 17, 21) Kisalu na beto ya kulonga nsangu ya mbote kele mfunu mingi. Ntumwa Polo songaka Timoteo nde: “Keba ntangu yonso na nge mosi mpi na malongi na nge.” Yandi tubaka diaka nde: “Kana nge ke sala yo, nge ta kudigulusa mpi nge ta gulusa bantu yina ke widikila nge.” (1 Tim. 4:16) Yo yina, beto fwete longa bantu nsangu ya mbote sambu bo guluka. Beto fwete keba ntangu yonso sambu beto kele bantu ya Kimfumu ya Nzambi. Beto ke zolaka kusala ntangu yonso mambu yina ta pesa Yehowa lukumu mpi yina ta monisa nde beto ke ndimaka kibeni nsangu ya mbote yina beto ke longaka. (Bafil. 1:27) Beto ke kudibongisaka mbote na ntwala ya kulonga nsangu ya mbote mpi na ntwala ya kukwenda kulonga bantu nsangu ya mbote, beto ke lombaka Yehowa na kusadisa beto. Yo ke monisaka nde ‘beto ke keba na malongi na beto.’ w21.10 24 § 1-2

Muntu yina ke vandaka ti “Kimuntu ya mpa” ke landaka mbandu ya Yehowa na mutindu ya kuyindula mpi ya kusala mambu. Muntu ke lwataka kimuntu ya mpa ntangu yandi ke monisaka bikalulu ya mpeve ya Nzambi, ntangu yandi ke bikaka nde mpeve santu kutwadisa bangindu na yandi, mutindu yandi ke wa mpi mambu yina yandi ke sala. Mu mbandu, yandi ke zolaka Yehowa mpi bansadi ya Yehowa. (Mat. 22:36-39) Yandi ke taninaka kiese na yandi ata yandi ke kutana ti bampasi. (Yak. 1:2-4) Yandi ke tulaka ngemba. (Mat. 5:9) Yandi ke vandaka ntima-nda mpi yandi ke sadilaka bantu mambu ya mbote. (Bakol. 3:13) Yandi ke zolaka mambu ya mbote mpi yandi ke salaka yo. (Luka 6:35) Mambu yina yandi ke salaka ke monisaka nde yandi ke vandaka ti lukwikilu ya ngolo na Tata na yandi ya zulu. (Yak. 2:18) Yandi ke vandaka kaka mawete ata bantu ke pesa yandi makasi mpi yandi ke kudiyalaka na ntwala ya mpukumuna. (1 Bak. 9:25, 27; Tito 3:2) Sambu na kulwata kimuntu ya mpa, beto fwete vanda ti bikalulu yonso yina kele na Bagalatia 5:22, 23 mpi bikalulu ya kele na baverse ya nkaka. w22.03 8-9 § 3-4

Bankuluntu fwete landa mbandu ya Polo ya kulonga nsangu ya mbote nzo na nzo mpi na kuvanda ya kuyilama sambu na kulonga nsangu ya mbote na mabaku yonso. (Baef. 6:14, 15) Bonso Polo, bankuluntu lenda sadila ntangu yina bo ke lutisa na kisalu ya kulonga nsangu ya mbote sambu na kupesa bampangi ya nkaka formasio mu mbandu bansadi ya kisalu. (1 Pie. 5:1, 2) Kansi bankuluntu fwete bika ve nde bisalu na bo kukanga bo nzila ya kulonga nsangu ya mbote. (Mat. 28:19, 20) Sambu na kuvanda ti bukati-kati, bantangu ya nkaka bo lenda buya mikumba ya nkaka yina bo ke pesa bo. Kana bo me yindula mpi bo me samba, bo lenda bakisa nde kana bo ndima mukumba mosi yina bo me pesa bo, bo ta kuka ve kusala mambu ya nkaka ya kuluta mfunu. Mu mbandu, kutwadisa lusambu ya dibuta, kudipesa na kisalu ya kulonga nsangu ya mbote to kulonga bana na bo mutindu ya kusamuna. Bo fwete ndima nde Yehowa ke bakisaka nzala na bo ya kuvanda ti bukati-kati na mambu yonso. w22.03 27 § 4, 7; 28 § 8

Ziku na ntwala nde nge kuma Mbangi ya Yehowa, nge vandaka mpi kuwa boma. Mbala ya nkaka nge vandaka kuyindula nde nge ta kuka ve kusamuna kisika yina bantu kele mingi. To nge vandaka kuwa boma nde bantu ya dibuta na nge to banduku na nge ta telemina nge. Kana yo kele mutindu yina, nge lenda bakisa mbote longoki na nge ya Biblia kana yandi ke wa mpi mutindu nge vandaka kuwa. Yezu zabaka mbote nde bantu mingi ta wa boma ya mutindu yai. Kansi, yandi songaka balongoki na yandi na kuwa ve boma na kusadila Yehowa. (Mat. 10:16, 17, 27) Sadisa longoki ya Biblia na kusonga bantu ya nkaka mambu yina yandi ke longuka. Yo lenda vanda nde balongoki ya Yezu waka boma ntangu Yezu tindaka bo na kukwenda kusamuna. Kansi Yezu sadisaka bo; yandi songaka bo kisika yina bo ta kwenda kusamuna mpi mambu yina bo ta longa. (Mat. 10:5-7) Inki mutindu nge lenda landa mbandu ya Yezu? Sadisa longoki na kuzaba kisika yina yandi lenda samuna. Mu mbandu, nge lenda yula yandi kana yandi ke zaba muntu mosi yina ke zola kulonguka Biblia. Sadisa yandi na kuyidika mambu yina yandi lenda tuba mpi songa yandi mutindu ya pete ya kusonga bantu ya nkaka mambu yina yandi ke longuka. w21.06 6 § 15-16

Ntoto nikanaka na Népal na 2015 mpi bantu yina gulukaka tubaka nde: “Kaka na minuta fioti, ba magasin mpi banzo ya ntama yantikaka kubwa.” Muntu ya nkaka tubaka nde: “Bantu yonso vandaka kuwa boma . . . Bantu mingi tubaka nde ntoto nikanaka baminuta kiteso ya zole. Kansi mono monaka bonso nde yo wumelaka kibeni.” Bubu yai, kunikana ya mutindu ya nkaka ke salama na ntoto ya mvimba. Yehowa ke nikisa makanda yonso. Profete Agai sonikaka nde: “Yehowa ya makesa ke tuba nde, ‘mbala mosi diaka—kubika fioti—ebuna mono ta nikisa zulu ti ntoto.’”(Agai 2:6) Kunikana yina Agai tubilaka kele ve bonso kunikana ya ntoto yina ke bebisaka bima. Kansi kunikana yina Agai tubilaka ke nataka mambote. Yehowa tubaka nde: “Mono ta nikisa makanda yonso, ebuna bima ya ntalu ya makanda yonso ta kwisa; mpi mono ta fulusa nzo yai ti nkembo.” w21.09 14 § 1-3

Kana nge ke zola kukuma nduku ya mbote ya muntu mosi, nge fwete solula ti yandi mbala na mbala mpi na masonga yonso. Yo kele mutindu mosi mpi sambu na kinduku na beto ti Yehowa. Kana beto ke songa yandi mutindu beto ke kudiwa, bangindu na beto mpi mambu yina ke yangisa beto, beto ta monisa nde beto ke tudilaka yandi ntima mpi nde beto me zaba nde yandi ke zolaka beto. (Nk. 94:17-19; 1 Yoa. 5:14, 15) Vukana ti banduku ya mbote; bo kele dikabu yina Yehowa me pesaka beto. (Yak. 1:17) Tata na beto ya zulu ke monisaka nde yandi ke zolaka beto mutindu yandi me pesaka beto bampangi ya dibuta ya kimpeve yina ke “zolaka konso ntangu.” (Bing. 17:17) Na mukanda yina ntumwa Polo sonikilaka Bakolosai, yandi tubilaka Bakristu yina sadisaka yandi mpi tubaka nde bo ‘lembikaka yandi mingi.’ (Bakol. 4:10, 11) Kristu Yezu mpi monisaka ntonda sambu na lusadisu yina banduku na yandi pesaka yandi, yo vanda ya bawanzio mpi ya bantu. (Luka 22:43) Yo kele mbi ve na kusonga mpangi mosi ya kuyela na kimpeve mambu yina ke yangisa beto sambu yandi lenda sadisa beto. w21.04 24-25 § 14-16

Inki nge fwete sala kana mpangi mosi me sadila nge diambu ya mbi? Sala yonso sambu na kutanina ngemba. Samba Yehowa na masonga yonso sambu yandi sadisa nge. Samba yandi sambu yandi sadisa muntu yina me sadila nge diambu ya mbi mpi samba yandi na kusadisa nge na kumona bikalulu ya mbote ya muntu yina; bikalulu yina ke pusaka Yehowa na kuzola yandi. (Luka 6:28) Kana nge ke kuka ve kulolula mpangi na nge, yindula mutindu ya mbote yina nge lenda solula ti yandi. Yo kele mbote na kubakisa nde mpangi kanaka ve kusadila nge diambu ya mbi. (Mat. 5:23, 24) Ntangu nge ke solula ti yandi, monisa yandi nde yandi vandaka ve ti ngindu ya kusadila nge diambu ya mbi. Inki nge ta sala kana yandi ke zola ve kutula ngemba? “Landa kukanga-ntima na mambu” na yandi. Kuyambula yandi ve. (Bakol. 3:13) Diambu ya kuluta mfunu kele nde, kumeka ve kukangila yandi kimbeni sambu yo lenda bebisa kinduku na nge ti Yehowa. Kubika ve ata fioti nde diambu mosi kulembisa nge. Kana nge sala mutindu yai, nge ta monisa nde nge ke zolaka Yehowa mingi kuluta bima yonso.—Nk. 119:165. w21.06 23 § 15